МІТРАПАЛІТ МЕЛХІСЕДЭК (ПАЕЎСКСКІ) (1878 – 1931)

Беларускі праваслаўны архірэй, мітрапаліт Мескі і Беларускі, герарх Беларускае Аўтакефальнае Праваслаўнае Царквы, рэлігійны і грамадзкі дзеяч, удзельнік беларускга нацыянальнага праваслаўнага руху ХХ стагодзьдзя. Нарадзіўся 30 (н. ст.) верасьня 1878 года ў вёсцы Вітуліна Бельскага павету Холмскае губэрніі. Паходзіў зь сям’і беларускага праваслаўнага сьвятара Льва Паеўскага. Першапачатковую адукацыю атрымаў дома і ў манастырскае школе. Пазьней працягваў адукацыю ў Віленскае праваслаўнае сэмінарыі, а потым паглыбляў свае веды ў Казанскае духоўнае праваслаўнае акадэміі і унівэрсытэце. Там жа, у Казані, прыняў манаскі пострыг зь імям Мелхіседэк. Пасьля заканчэньня вучобы ў акадэміі рукапаложаны ў сьвятара і як ераманах накіраваны ў Магілёўскую япархію. Зь восені 1904 г. працаваў выкладчыкам маральнага багаслоўя ў Магілёўскае сэмінарыі і гімназіях гораду.

ПРАВІЛА АД АПАГАНЕНЬНЯ

Калі нехта спакусіцца ў сьне па дзее сатанінскае, ён, устаўшы зь ложка, зьдзяйсьняе паклоны, прамаўляючы:

Божа, будзь міласэрны да мяне, грэшнага.

Затым пачатак звычайны.

Прыйдзеце, паклонімся Ўладару нашаму Богу.

Прыйдзеце, паклонімся й прыпадзем да Хрыста, Уладара, нашага Бога.

Прыйдзеце, паклонімся й прыпадзем да самога Хрыста, Уладара й Бога нашага.

Псальма 50

Зьлітуйся, Божа, зь мяне ў вялікай ласцы Тваёй, і ў мностве шчадротаў Тваіх загладзь беззаконьні мае! Адмый мяне шматкроць ад беззаконьня майго, і ад грэху майго ачысьці мяне: бо беззаконьне маё я ўсьведамляю, і грэх мой заўсёды перада мною. Табе, Табе аднаму я зграшыў і прад вачыма Тваімі благое ўчыніў: таму справядлівы Ты будзеш у прысудзе Тваім, і чысты ў судзе Тваім. Вось, я ў беззаконьні зачаты, і ў грэху маці мая нарадзіла мяне. Вось, палюбіў Ты праўду ў сэрцы і ўліў у мяне тайную мудрасьць. Акрапі мяне ісопам, і ачышчуся: абмый мяне, і бялей за сьнег адбялюся. Дай мне ўцеху пачуць і радасьць, і ўзрадуюцца косьці, Табою паламаныя. Адвярні аблічча Тваё ад грахоў маіх і загладзь усе беззаконьні мае. Чыстае сэрца ўмацуй ува мне, Божа, і дух справядлівы аднаві ўва мне. Не адкінь мяне ад аблічча Твайго і Духа Твайго Сьвятога не адбірай у мяне. Вярні мне радасьць збавеньня Твайго, і Духам Уладным мяне падтрымай. Я навучу беззаконцаў дарогам Тваім, і бязбожныя да Цябе навярнуцца. Вызвалі мяне ад крывавасьці, Божа, Божа ратунку майго; і язык мой уславіць праўду Тваю. Госпадзе! адкрый вусны мае, і вусны мае прагалосяць славу Табе: бо калі б ахвяры Ты пажадаў, я даў бы яе; цэласпаленьне Табе не падабаецца. Ахвяра Богу — дух упакораны; сэрца ўпакоранае і зьміранае Бог ня зьнішчае. Ушчасьліві, Госпадзе, добрай воляй Тваёю Сіён, і хай паўстануць муры Ерусалімскія. Тады ўпадабаеш Ты ахвяру праўды, прынашэньні і цэласпаленьні; тады пакладуць на алтар Твой цялят.

ПАМЯЦЬ ЗВЫШГОДНАГА АНТОНІЯ ВЯЛІКАГА

17 студзеня

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Мы служым не кожны дзень, і таму праходзяць міма нас імёны сьвятых і вучэньне сьвятых, ад якіх мы маглі б шмат чаму навучыцца, але якіх рэдка хто памятае. Так, учора сьвяткаваўся дзень заснавальніка манаскага подзьвігу ў эгіпэцкай пустэльні, сьвятога Антонія Вялікага, у памяць і гонар якога названы усё, хто пасьля насіў гэта імя, уключаючы і заснавальніка кіеўскага манаства, Антонія Пячорскага.

І мне жадаецца зьвярнуць ваша увагу на адну толькі падзею зь ягонага жыцьця. Ён сышоў у пустэльню, першы зь усіх падзьвіжнікаў, для таго, каб змагацца са злом, якое існавала ў ягоным сэрцы. Ён не уцякаў ад сьвету: ён сыходзіў у пустэльню на адзінаборства, каб пазмагацца тварам да твару са злом больш складаным, больш страшным і разбуральным, чым тое зло, якое нас атачае ў сьвеце гэтым.

КАНОН ЗВЫШГОДНАМУ АНТОНІЮ ВЯЛІКАМУ

Тон 8

Песьня 1

Ірмас: У старажытнасьці калясьніцы фараона патапіў Майсей, цудатворным жазлом правобразам крыжа падзяліўшы воды. Праз гэта і ўцекачы выратаваліся, песьню Богу сьпяваючы.

Прысьпеў: Антонія боскага ўшануем прыгожа.

Несьмяротнасьць жыцьця і ягоны вечным сэнс пакажы, і Траістасьць Зоркі, ойча, напоўні, асьвяці мілатой асьветы змрочную душу маю, малюся, ды годна апяю цябе.

Юнак узростам плоці, мудра новы шлях дабрадзейнасьці абраў, якім добра крочыў, Новаму Запавету Выратавальніка падпарадкаваўся, вялебны, і жыватворчаму запавету Эвангельля пераймаў.

Траістым зьзяньнем, прамудры, асьвячоны, спакусы, запалы, злосьць нячысьцікаў і зданяў зьвяроў напады, таксама раны балючыя перамог ты, запалены жаданьнем Боскасьці.

Багародзічны: Як Маці Боская, адвагу маючы да народжанага ад Цябе, Адзінароднаму Слову, і адвечнаму Айцу, і Сьвятому Духу, маліся няспынна аб збаўленьні ад бед, Усячыстая, аб праслаўляючых Цябе, Багародзіцу.

ВЫЛЯЧЭНЬНЕ СЬЛЯПОГА ВАРЦІМЕЯ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Мы уступаем сёньня ў падрыхтоўчыя тыдні да Вялікага посту. Царквой пакладзена задумвацца над сваімі грахамі не ў Вялікім посьце, а менавіта на працягу гэтых падрыхтоўчых тыдняў: на працягу тыдняў Посту мы будзем засяроджаны на сіле Боскай, што у немачы зьдзяйсьняецца; але на працягу надыходзячых цяпер тыдняў Царква зьвяртае нашу увагу на нас саміх.

І першае, што яна ставіць перад нашымі вачамі, гэта выява сьляпога Варцімея, які сядзіць у брамы іерыхонскае. Як ён — і мы сьляпыя; мы не бачым славы Боскай, разьлітай па усёй зямлі, зьзяючай вакол нас. Мы бачым толькі імглу, парой толькі цемру. Мы не бачым і сябе ні ў добрым, ні ў благім, толькі хвілінамі робімся відушчым штосьці пра сябе.

АКАФІСТ ЗВЫШГОДНАМУ АНТОНІЮ ВЯЛІКАМУ

Кандак 1

Абраны цудатворца і дзівосны праведнік Хрыстовы, звышгодны ойча Антоні, зь любоўю праслаўляючы богадагоднае жыцьцё твае, аб табе песьню ўдзячнасьці Богу прыносім. Ты ж, як маючы вялікую адвагу да Госпада, ад усялякага зла нас збаў, ды з радасьцю засьпяваем табе: Радуйся, звышгодны ойча Антоні, пустэльніцкага жыцьця настаўнік.

Ікас 1

Анёльскае жыцьцё ад юнацтва ўпадабаўшы, у запаветах Боскіх хадзіць жадаў, звышгодны ойча, і ў сэрцы полымя маючы да Госпада сілаў, розум да Боскага ўзьняў, часовае і зямное сьмецьцем лічачы. Таму, задумам Боскім аб табе зьдзіўленыя, зь верай сьпяваем табе так:

Радуйся, набожных бацькоў сын годны; радуйся, у набожнасьці імі выкаваны.

Радуйся, ад юнацтва за Хрыстом крочачы; радуйся, мітусьню зямную адкінуўшы.

Радуйся, вышэйшага вінаградніку Хрыстовага працаўнік руплівы; радуйся, пустэльнікаў настаўнік вялікі.

Радуйся, выратаваньня ўсім жадаючы; радуйся, шлях праўдзівага манаства паказаўшы.

Радуйся, сьвяцільнік, полымем Боскім запалены; радуйся, камень веры ў Хрыста нязломны.

Радуйся, мілатой Духу азораны; радуйся, дарам цудатворца абдораны.

Радуйся, звышгодны ойча Антоні, пустэльніцкага жыцьця настаўнік.

ЖЫЦЬЦЁ ЗВЫШГОДНАГА АЙЦА НАШАГА АНТОНІЯ ВЯЛІКАГА

Памяць 17 студзеня

Звышгодны Антоній быў родам зь Эгіпту. Бацькі ягоныя былі людзі высакародныя і вядомыя сваёй хрысьціянскай набожнасьцю; свайго сына яны выхавалі так, каб ён не ведаў нікога іншага, акрамя іх і свайго дому. Уступіўшы ў юнацкі узрост, ён не сьпяшаўся ні прымацца за навукі, ні збліжацца зь іншымі хлопцамі, але, застаючыся ў сваім доме, захоўваў чысьціню сэрца і імкнуўся да посьпеху ў набожнасьці. Не аддаючыся забавам юнацкага узросту, Антоній любіў хадзіць разам з бацькамі ў храм Божы і, слухаючы там чытаньні з боскіх кніг, імкнуўся здабываць адгэтуль усю магчымую для сябе карысьць і жыць менавіта так, як яны вучылі. Ён не прасіў у старэйшых салодкай ежы, як гэта уласьціва дзецям, і наогул не зьвяртаў на ежу шмат увагі, здавольваючыся заўсёды тым, што яму давалі.

ДУХАЎНІК БЕЛАРУСКАГА СУПРАЦІВУ

Прат. Сяржук Горбік

Алена Катавіцкая

Летам 2006 году, рыхтуючы разам з Сяргеям Яршом кнігу “Беларускі Супраціў”, мы ведалі аб япіскапе Гэрмане толькі агульныя зьвесткі і месца яго пахаваньня. Не на шмат больш дадзеных было і ў 2007-м падчас падрыхтоўкі чацьвертага нумару часопісу “Беларускі Рэзыстанс”.  Але Бог заўсёды дапамагае ўслаўленьню сваіх сьвятых. Таму сёньня мы можам распавесьці значна больш аб япіскапе Наваградзкім Гэрмане, мужным патрыёце Беларусі, які паклаў жыцьцё за яе волю і незалежнасьць, а таксама пра яго ахвярную працу.

 

АКАФІСТ СВЯТОМУ ЯНУ ПАПЯРЭДНІКУ

Кандак 1

Непераможнага Ўладыкі прароку і папярэдніку, прыслаўнаму Яну Хрысьціцелю сьпяваем гэтую хвалебную песьню, а ты, спавясьціўшы аб прыходзе Выратавальніка, ад усялякіх бед збаў сьпяваючых:

Радуйся, слаўны Ян, Прарок, Папярэднік і Хрысьціцель Хрыстовы!

Ікас 1

Анёл – дабравесьнік зьявіўся Захарыю ў храме, каб спавясьціць яму аб вялікай міласьці Госпада, ён аб табе, Ян, прынёс радасную вестку, мы ж сьпяваем табе так:

Радуйся, дзівоснай Боскай Рады таямніца; радуйся, выкананьне цудоўнага задуму Боскага.

Радуйся, даўно прароцтвам Ісаі прадбачаны; радуйся, Збаўцы Папярэднік, прарокам прадказаны.

Радуйся, бо народжаны ты па абяцаньню Анёла; радуйся, бо ты абраны быць прарокам Усявышняга.

Радуйся, Голас Слова Госпада; радуйся, Папярэднік Сьвяціла Адвечнага.

Радуйся, зарніца, што папярэднічае прыходу Сонца Праўды; радуйся, Боскага Сьвятла сьвяцільнік.

Радуйся, анёл у целе, адукаваны Анёлам; радуйся, плод малітвы, Усявышнім падараваны.

Радуйся, слаўны Ян, прарок, папярэднік і Хрысьціцель Хрыстовы!

АКАФІСТ ДА СЬВЯТОГА РОЎНААПОСТАЛЬНАГА КНЯЗЯ І ПЕРШАГА МУЧАНІКА КІЕЎСКАЕ ЦАРКВЫ АСКОЛЬДА – МІКАЛАЯ

Кандак 1

Абранага Богам князя, першага мучаніка Кіева, асьветленага сьвятлом Любові Боскай, Сьвятога Аскольда – Мікалая ў малітвах праславім. А ты, які зь няволі язычніцкае вызваліў Кіеўскую Русь і скіраваў да Царства Хрыстовага, вымалі і дзеля нас ласкі, каб душы нашы ахрысьціліся ў рацэ чыстае Праўды і вечнага Жыцьця і даведаўшыся свае правіны, заўсёды бачылі і ўзьвялічвалі Бога ў вышынях, сьпяваючы табе:

Радуйся, сьвяты Аскольд – Мікалай, непераможны ваяр Хрыстовы.

Ікас 1

Нязгасным сьвяцільнікам зрабіўся ты дзеля тых, няспынна шукае шлях да Божага Царства, скіраваўшы на праўдзівы шлях веры заблукаўшых язычнікаў. І нас, Аскольд – Мікалай, апрані ў чыстую вопратку Хрыстовай веры малітвамі тваімі, каб мы слаўна сьпявалі табе:

Радуйся, грэх пасарамаціўшы; радуйся, навука веры Хрыстовай.

Радуйся, мучанікаў слава; радуйся малітоўнік за душы нашы.

Радуйся, хрысьціян абарона; радуйся, язычнікаў навярненьне.

Радуйся, першы мучанік Царквы Кіеўскай; радуйся, неабсяжная Любоў Боская.

Радуся, у боскай мудрасьці хрысьціян настаўнік; радуйся, плот выратаваньня дзеля язычнікаў.

Радуйся, перамогай увенчаны; радуйся, настаўнік дабра і міласэрнасьці.

Радуйся, сьвяты Аскольд – Мікалай, непераможны ваяр Хрыстовы.

АКАФІСТ СЬВЯЦІЦЕЛЮ ПЯТРУ (МАГІЛЕ)

Сьвяціцель Пётр (Магіла), мітрапаліт Кіеўскі і Галіцкі, — адзін з выбітных праваслаўных герархаў XVI—XVII стагоддзяў.

Пётр Магіла нарадзіўся ў канцы 1596 года ў сям'і ваявод (князёў) Малдаўскіх, якая вызначалася вялікае набожнасьцю. Дзядзька Пятра Магілы — Георгій — быў праваслаўным Малдаўскім мітрапалітам (1587 — 1589 г.г.), іншы дзядзька — Ярэмія — гаспадаром Малдаўскім (1595—1606 г.г.) і, нарэшце, бацька Пятра Магілы Сімеон быў ваяводай Валошскім, з 1601 года — гаспадаром Валахіі, а з 1607 года — Малдавіі. Род ваявод Магіл славіўся сваёю набожнасьцю і прыхільнасьцю да Праваслаўя, апякунстваваў Львоўскаму Праваслаўнаму брацтву і прысылаў яму значныя сродкі. Няма сумненьня, што менавіта Мітрапаліт Георгій пасеяў у душы юнака, будучага Мітрапаліта Пятра, добрае насеньне і глыбокую рэлігійнасьць, веды, любоў да Бога і да Сьвятой Праваслаўнай Царквы.

Калі Пятру было адзінаццаць гадоў, сям'я Магілы перабралася на Заходнія украінскія землі.

Насуперак пануючай тут каталіцкай веры, сям'я Пятра Магілы захоўвала Праваслаўе і нават садзейнічала яго росквіту. Так, бацька Пятра Магілы і родны дзядзька Ярэмія будуюць Усьпенскі храм пры Львоўскім брацтве; стрыечная сястра Пятра вядомая як заснавальніца і дабрадзейка шматлікіх манастыроў на Левабярэжжа Ўкраіны.

ПРАВАСЛАЎЕ Ў ВЯЛІКІМ КНЯСТВЕ ЛІТОЎСКІМ

 

Кожны зьняволены народ дазнае пад варожай уладай вялізарныя стра­ты. Раўнуючы, аднак, зь іншымі народамі, што былі пад чужынс­кім займом, наш народ пацярпеў куды болей, бо, звыш робленых кож­най акупацыяй шкодау, ад яго бьло адабранае ды аддадзенае суседам ягонае ймя.

3 гэтым рабункам, нажаль, пагадзіліся пачынальнікі нашага адрад­жэнс­кага й вызвольнага руху, ды перахрысьцілі наш народ на менш брацкую зь Масквою мянушку. Гзта й стала прычынай гістарьічнага бяс­­­памяцтва ды блуканьня, што пашыраныя нятолькі сярод бальшыні нашых звычайных суродзічаў, але часта й сярод гісторыкаў.

Таму трэба вітаць кожнае дасьледаваньне, што выясь­няючы гіс­тарычную праўду, паказвае дарогу зь блуднага кола няведаньня праўды.

З гэтай мэтай і зь цікавасьці закранутае аўтарам тэмы гэнэзу ўлад­ных колаў Вялікага Княства Літоўс­кага, ды ролі Праваслаўя ў ства­рэньні гэтае беларускае дзяржавы, мы ніжэй друкуем працу вык­ладчыка беларускае літаратуры на Упсальскім унівзрсытэце у Швэцыі доктара гісторыі Андрэя Катлярчука.

 Мы, праўда, у адрозьненьне ад паважанага дасьлед­ніка, трымаем­ся думкі, што балцкія князі й баяры ня былі кліканыя на службу да бе­ла­рускіх князеў, а йшлі на яе самыя, ды адмыслова ня вучыліся бела­рускае мовы, а, жывучы змалку у беларускім асяродзьдзі, карысталіся ёю як роднай.

Мы, таксама, уважаем, што руская культура ня узьдзей­вала на жыць­цё Вялікага Княства Літоускага, а куль­тура гэтае дзяржавы была беларуская, бо гэта бы­ла беларусамі створаная беларуская дзяржава.

Нязгодныя мы й зь дзе якімі іншымі аўтаравымі высна­вамі, аднак ўважаем напісаную ім працу за важны крок на шляху да выяўленьня нашае запраўднае гісторыі й таму прапануем яе ўвазе нашых чытачоў.

+Мітрапаліт БАПЦ Ізяслаў

НЯДЗЕЛЯ ПАСЬЛЯ БОГАЗЬЯЎЛЕНЬНЯ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Сёньняшняе Эвангельле нам кажа пра краіны, якія ляжаць у цемры і цені сьмяротнай, у якіх, аднак, зазьзяла вялікае сьвятло. Ці не датычыцца гэта і ў нашы дні да таго сьвету, у якім мы жывём? З тых часоў, як у Галілею і ў Прымор'е Сьвятой Зямлі зазьзяла сьвятло нараджэньня, жыцьця, пропаведзі, сьмерці і Уваскрэсеньня і Ушэсьця Хрыстовых, эвангельская вестка разьнеслася па усім сьвеце, але успрынятая яна была так па рознаму. Для некаторых яна апынулася новым жыцьцём, вечным жыцьцём, ужо дасягнуўшай да іх, жыцьцём вечным ужо тут на зямлі. Але для большасьці людзей — і, скажам сумленна: для большасьці зь нас! — гэта вестка, якая ёсьць вечнае жыцьцё для усёй зямлі, для сусьвету, зрабілася толькі стройным, прымальным, натхняльным, але, на вялікі жаль, не зьмяняючым нас да канца сьветапоглядам. Як казаў яшчэ ў XIX стагодзьдзі адзін з рускіх пісьменьнікаў, Ляскоў, краіна наша была хрышчоная, але не была адукаваная... І усе мы ў тым жа стане, як наша Русь родная, як землі Захаду, у якіх мы жывём: вестка да нас дайшла, сэрца наша завагалася, уразіла нас складнасьць і прыгажосьць вучэньня Хрыстовага, дзівоснасьць Ягонай асобы, і увайшлі мы ў гэты струмень таямнічага жыцьця. І аднак, так часта гэты струмень нас нясе, нібы мы — іншароднае цела, трэска; мы не робімся тым, чым зьяўляюцца гэтыя жыватворныя воды струменя вечнага жыцьця.

ПРОПАВЕДЗЬ VII НА БОГАЯЎЛЕНЬНЕ

сьвяціцель Леў Вялікі

І. Неабходна справай выявіць тое, што пазнаецца верай. Таямніцы Хрыста сутнасьць і таямніцы, і прыклады.

Памяць аб справах, зьдзейсьненых Выратавальнікам роду чалавечага, вялікую нам, упадабаныя, прыносіць карысьць [пры ўмове], калі мы пачынаем узнаўляць тое, што шануем як прадмет веры. Бо ў домабудаваньні таямніц Хрыста ўтрымліваюцца і сілы мілаты, і падставы заахвочваньня [Col. 0257B] навучаньня [нашага], каб Таго, Якога спавядаем духам веры, мы таксама і прыкладу дзеяў пераймалі. Бо яшчэ самыя пачаткі, якія Сын Божы дзеля Свайго Нараджэньня прыняў праз Маці Дзевы, настаўляюць нас да посьпеху ў набожнасьці. Бо адначасна ў адной і той жа Асобе зьяўляецца простым сэрцам і чалавечае прыніжэньня, і боская веліч. Неба і нябесныя называюць сваім Стваральнікам Таго, дзяцінства Якога сьведчыць калыска. Дзіця са слабым целам зьяўляецца Госпадам і Ўладаром сусьвету, у ва ўлоньні Маці захаваны Той, Хто [Сам] ні ў якія межы няўмяшчальны. Але ва [усім] гэтым – лекаваньне нашых параненьняў і ўзьняцьце ад нашага падзеньня, бо калі б не зьядналіся ў адзінства такая супрацьлегласьць, то няздольная была б чалавечая прырода быць адноўлена Богам.

АКАФIСТ СЬВЯЦIЦЕЛЮ НЯКТАРЫЮ, МIТРАПАЛIТУ ПЕНТАПОЛЬСКАМУ, ЭГIНСКАМУ ЦУДАТВОРЦЫ

(Ад ракавых хвароб)

Сьвяціцель Няктарый Эгiнскі (1846-1920) зрабіўся ў наш няпросты час той Эвангельскай сьвечкай, якую Бог паставіў сьвяціць усяму сусьвету. З дзяцінства выхаваны ў набожнасьці і дабрачыннасьці, ён яшчэ пры сваім жыцьці быў абдараваны ад Бога дарам празорлівасьці і цудатворцы. Гасподзь ўзнагародзіў Свайго слугу высокім санам япіскапа. Але і будучы мітрапалітам Пентапольскім, сьвяціцель Няктарый зьведаў шматлікія і несправядлівыя абвінавачваньні і паклёп, пераносячы ўсё гэта з нязьменнай пакорнасьцю і послухам. Да ракі з ягонымі мошчамі, зьмешчанай на грэцкай выспе Эгіна, сьцякаюцца паломнікі са ўсяго сусьвету. Асабліва вядомы сьвяціцель Няктарый вылечваньнем ад ракавай хваробы, шматлікія сьведчаньні гэтага сабраныя ў кнізе, прысьвечанай сьвятому.

Кандак 1

Абраны Няктарый Пентаполя мітрапаліт і Эгінскі цудатворца, прыносім Табе просьбу аб хварэючых родзічах нашых: вызвалі іх,бо ты ёсьць лекар ракавых язваў і іншых хваробаў, усяму сусьвету дабрыню даруеш, таму адзінымі вуснамі і адзіным сэрцам сьпеў табе прыносім: радуйся Няктарый, архірэй Боскі.

ХРЫШЧЭНЬНЕ ГОСПАДА

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Хрост Госпада часта выклікае зьдзіўленьне: навошта Хрысту трэба было хрысьціцца? Бо Ян Хрысьціцель, выходзячы на пропаведзь, заклікаў усіх каяцца ў сваіх грахах, ачысьціцца ад усякай брыдоты, выправіць у сваім жыцьці тое, што пайшло крыва і наўскос, накіраваць усё сваё жыцьцё, і душу, і розум, і волю ў дзеяньне на глыбокую пашану і служэньне Богу. Але хіба гэта трэба было Хрысту? Ён жа быў вольны ад граху, Ён жа быў Сам Бог, зрабіўшыся чалавекам; навошта ж хрост? Адзін заходні багаслоў, адукаваны і тонкі пратэстанцкі пастар мне так гэта растлумачыў, — і мне яго тлумачэньне запала ў душу: ён казаў, што ў нараджэньні Хрыста чалавечае цела, чалавечая асоба Хрыста як бы пасіўная; Ён — нованароджанае дзіця. І ў нейкі момант Ён павінен як чалавек узяць на Сябе тое даручэньне, якое Яму дадзена Богам і Айцом. У Сваёй Боскасьці Ён адзіны зь воляй Айца; але зараз, у Сваім чалавецтве, Сваёй чалавечай воляй Ён павінен злучыцца зусім зь воляй Боскай і пачаць Свой шлях. І вось Ён прыходзіць на Ярдан, дзе Хрысьціцель заклікае усіх пагрузіцца ў ярданскія воды, каб абмыцца, ачысьціцца ад грахоў. І гэтыя воды, вобразна кажучы, зараз зь жывых, простых вод робяцца тым, што рускія казкі завуць "мёртвай вадой": увесь чалавечы грэх, змыты, застаецца ў іх забойным цяжарам. І Хрыстос апускаецца ў гэтыя воды: як чысты, белы лён, як чыстая, белая матэрыя апускаецца ў фарбоўні ў фарбу. І Ён, Сам па Сабе вольны ад граху, выходзіць з гэтых вод, носячы на Сабе увесь цяжар чалавечага граху. Ён апускаецца не ў воды, а ў грэх, Ён апускаецца не ў воды, а ў сьмерць, і выступае з гэтых вод, гатовы да таго, каб падзяліць увесь чалавечы лёс: жыць і памерці як чалавек, застаючыся нязьменна Жывым Богам.

АКАФІСТ ХРЫШЧЭНЬНЮ ГОСПАДА НАШАГА ІСУСА ХРЫСТА

Кандак 1

Храбры Ваявода, Цар неба і зямлі, Цябе Асьветніка нашага бачыўшы ў Ярдане ад слугі хрост прымаючага, нябёсы жахнуліся і ўся зямля затрымцела. Анёлы ж зьдзівіліся і ўсё тварэньне ўзрадавалася. Мы ж, нягодныя, удзячна Табе сьпяваем: Да грэшнікаў і мытараў прыйшоў, ды водамі змыў грахі людзей. Слава Табе, Сын Божы, у Ярдане Хрост прыняўшы і ўвесь сьвет адукаваўшы, слава Табе.

Ікас 1

Анёльскія сілы сёньня прыйдзіце, Уладара Хрыста бачыўшы, да бруй Ярдану крочыўшага, каб Адама грэх ачысьціць, і назіраючы гэтую Боскую таямніцу, са страхам праслаўце вялікае ўвасабленьне Ягонае, як Бог чалавекам зрабіўся і недатычны граху прыходзіць, як Ягня Боскае ўзяць грахі ўсяго сусьвету. Праслаўляючы гэтае Боскае зьяўленьне Хрыстова, засьпявайце Яму таксама як і ў Бэтлееме праслаўленьне такое:

Слава Табе, Сын Божы, ад Айца зь нябёсаў ў сьвет прыйшоўшы; слава Табе, Усявышні Божа, нават да слугі зышоўшы.

Слава Табе, Выратавальнік сьвету, як чалавек да Яна хрост прыняць прыйшоўшы; слава Табе, Асьветніку тварэньня, як новы Адам грахі паўшага Адама на Сябе прыняўшы.

Слава Табе, Сьвятло Адвечнае, вялікую зару асьветніцтва ўсяму сьвету на Ярдане запаліць пажадаўшы; слава Табе, Сонца Праўды, сьветлую раніцу мілаты падараваць людзям ў Тваім Богазьяўленьні пажадаўшы.

Слава Табе, сьвет ад старажытнай ілжы памыць прыйшоўшаму; слава Табе, вялікую таямніцу набожнасьці нам паказаўшаму.

Слава Табе, шматлікія вялікія цуды нам водамі зьдзейсьніўшаму; слава Табе, нябёсы і ўсю зямлю сьветам розуму адукаваўшаму.

Слава Табе, фараона ўяўнага ў бруях Ярданскіх патапіўшаму; слава Табе, новых людзей у водах хрышчэньня да вечнага жыцьця прывёўшаму.

Слава Табе, Сын Божы, у Ярдане Хрысьціўшыся і ўвесь сусьвет адукаваўшы, слава Табе.

ДВА СЛОВА АБ СЬВЯТОЙ ТАЯМНІЦЫ ХРОСТУ

сьвяціцель Феафан Затворнік

1

Сьвяты апостал Павел, разважаючы пра сьвятую таямніцу хросту, патаемную сілу ягоную параўноўвае са сьмерцю і уваскрэсеньнем Госпада. Апускаючыся, кажа, у хрысьцільню, мы паміраем; выходзячы з хрысьцільні, уваскрасаем. Паміраем у хрысьцільні для жыцьця цялеснага і грахоўнага, а уваскрасаем з хрысьцільні для жыцьця духоўнага, сьвятога, богадагоднагай. “Няўжо ня ведаеце, што ўсе мы, хрышчаныя ў Ісуса Хрыста, у сьмерць Ягоную хрысьціліся? Дык вось, мы і пахаваныя зь Ім хрышчэньнем у сьмерць, каб, як Хрыстос уваскрэс зь мёртвых славаю Айца, так і нам хадзіць у абноўленым жыцьці. Ведаючы тое, што даўні наш чалавек крыжаваны зь ім, каб зьнішчылася цела грэшнае, каб нам ня быць ужо рабамі грэху” (Рым. 6:3, 4, 6).

Так, як сьветлы уваскрэслы Гасподзь,— так сьветла бывае існасьць наша, абнаўляючыся ў лазьні новага жыцьця мілатой Сьвятога Духа. Але не падумаем, браты, што тут вырабляе адна мілата, і вырабляе толькі вонкава ці як—небудзь мэханічна. Не.

Выратавальнае дзеяньне яе зьдзяйсьняецца нябачна — усярэдзіне. Прысутная ў хросьце мілата Духу захоўвае сабою шэраг унутраных зьмен сэрца і рухаў духу і зь іх утворыць новага ў нас, патайнага сэрца чалавека. Чаму сьвяты апостал Пётр хрост называе сумленьня добрыя запытаньнем у Бога, адукацыяй асаблівага, дабрынёй моцнага маральнага характару. Што і як тут бывае і быць павінна, я растлумачу вам некалькімі думкамі.

ТЛУМАЧЭНЬНЕ ПАРЭМІЙ НА ХРОСТ ГОСПАДА НАШАГА ІСУСА ХРЫСТА

На першай гадзіне

Разьвесяліцца пустыня і сухая зямля, і зарадуецца краіна ненаселеная і расквітнее як нарцыс; цудоўна будзе цьвісьці і радавацца, будзе ўрачысьціцца і сьвяткаваць; слава Лівана дасца ёй, хараство Карміла і Сарона; яны ўбачаць славу Госпада, веліч Бога нашага. Умацуйце аслабелыя рукі, і ўцьвердзіце калені дрыготкія; скажэце нясьмелым душою: будзьце цьвёрдыя, ня бойцеся; вось Бог ваш, прыйдзе помста, адплата Божая; Ён прыйдзе і збавіць вас. Тады адамкнуцца вочы сьляпых, і вушы глухіх расчыняцца. Тады кульгавы падхопіцца, як алень, і язык нямка засьпявае; бо праб'юцца воды ў пустыні і ў стэпе патокі. ператворыцца прывід водаў у возера, і спрагненая зямля - у крыніцы водаў; у жытлішчы шакалаў, дзе яны спачываюць, будзе месца пад трысьнёг і чарот. І будзе там вялікая дарога, і шлях па ёй назавецца шляхам сьвятым; нячысты ня будзе хадзіць па ім; але ён будзе ім адным. Хто пойдзе гэтым шляхам, нават і нявопытныя, не заблудзяцца. Ільва там ня будзе, і драпежны зьвер ня ўзыдзе на яго; яго ня знойдзецца там, а хадзіцьмуць адкупленыя. І вернуцца збаўленыя Госпадам, прыйдуць на Сіён з радасным гоманам; і радасьць вечная будзе над галавою ў іх; яны знойдуць радасьць і весялосьць, а смутак і зітханьне адыдуць.

Іс 35:1 – 10

АБ ВЕРЫ (АДНОСНА РАДАВОДУ ХРЫСТА)

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

У гэту нядзелю і ў надыходзячыя дні усё кажа нам пра веру, як яе вызначае Апостал у 11 частцы Пасланьня да жыдоў: вера — гэта упэўненасьць у рэчах нябачных, унутраная упэўненасьць, цьвёрдая упэўненасьць, якая дазваляе жыць згодна з тым, на што спадзяесься і чаго чакаеш, і жыць для таго, што будзе.

Радавод Хрыста кажа менавіта аб гэтым. Незьлічоныя імёны, якія цяпер чыталіся, імёны тых, якія нават і не увайшлі ў летапіс, гэта імёны тых людзей, якія з тысячагодзьдзя ў тысячагодзьдзе, са стагодзьдзя ў стагодзьдзе чакалі прыходу Хрыста; чакалі ва упэўненасьці, што слова Боскае, абяцаньне Боскае праўдзіва, што яно спраўдзіцца і прыйдзе час, калі зь намі будзе Бог, калі Бог Нябесны, Таямнічы, Неспасьціжны, Нябачны раптам, цудам, зробіцца бачным, блізкім, родным, сваім, застаючыся адначасова тым, чым Ён першапачаткова быў: Богам, Якога нельга ніякім імем назваць, Якога нават пазнаць нельга інакш, як ушаноўваючы Яго і адкрываючыся Ягонаму Адкрыцьцю.

АБ ЧЫТАНЬНІ СЬВЯТЫХ АЙЦОЎ

сьвяціцель Ігнацій Брянчанінаў

Гутарка і супольнасьць блізкіх вельмі дзейнічае на чалавека. Гутарка і знаёмства зь навукоўцамі паведамляе шмат зьвестак, з паэтам — шмат узьнёслых думак і адчуваньняў, зь вандроўцам — шмат ведаў пра краіны, аб норавах і звычаях народных. Відавочна: гутарка і знаёмства са сьвятымі паведамляюць сьвятасьць. “Зь літасьцівым Ты літасьцівы, з чалавекам шчырым — шчыры, з чыстым — чысты” (Пс. 17:26 – 27)

З гэтага часу, падчас кароткага зямнога жыцьця, якое Пісаньне не назвала нават жыцьцём, а вандроўкай, пазнаёмся са сьвятымі. Ты жадаеш належаць на небе да іх супольнасьці, жадаеш быць удзельнікам іх асалоды? — з гэтага часу паступі ў зносіны зь імі. Калі выйдзеш з храму цела, — яны прымуць цябе да сябе, як свайго знаёмага, як свайго сябра (Лк. 16:9).

Няма бліжэй знаёмства, няма цясьней сувязі, як сувязь адзінствам думак, адзінствам пачуваньняў, адзінствам мэты (1 Кар. 1:10).

Дзе аднадумства, там абавязкова і аднадушнасьць, там абавязкова адна мэта, аднолькавы посьпех у дасягненьні мэты.

Засвой сабе думкі і дух сьвятых Айцоў чытаньнем іх твораў. Сьвятыя Айцы дасягнулі мэты: выратаваньня. І ты дасягнеш мэты па натуральным ходзе рэчаў. Як аднадумны і аднадушны сьвятым Айцам, ты выратуесься.

Неба прыняло ў свае добрае улоньне сьвятых Айцоў. Гэтым яно засьведчыла, што думкі, пачуваньні, дзеі сьвятых Айцоў прыемны яму. Сьвятыя Айцы выказалі свае думкі, сваё сэрца, выяву сваіх дзеяньняў у сваіх творах. Значыць: якое дакладнае кіраўніцтва да неба, засьведчанае самім небам, — творы Айцоў!

Пісаньні сьвятых Айцоў усё складзены па выкліканьні ці пад уплывам Сьвятога Духа. Цудоўная ў іх згода, цудоўнае памазаньне! Які кіруецца імі мае, без усялякага сумневы кіраўніком Сьвятога Духа.

Усе воды зямлі сьцякаюцца ў акіян, і, можа быць, акіян служыць пачаткам для усіх вод зямных. Творы Айцоў злучаюцца усё ў Эвангельлі; усё хіляцца да таго, каб навучыць нас дакладнаму выкананьню запаветаў Госпада нашага Ісуса Хрыста; усіх іх і крыніца і канец — сьвятое Эвангельле.

Не зьлічы для сябе дастатковым чытаньне аднаго Эвангельля, без чытаньня сьвятых Айцоў! Гэта — думка ганарлівая, небясьпечная. Лепш хай прывядуць цябе да Эвангельля сьвятыя Айцы, як умілаванае сваё дзіцё, якое атрымала папярэдняе выхаваньне і адукацыю праз іх творы.

Шматлікія, усё, якія адпрэчылі вар'яцкі, пыхліва сьвятых Айцоў, што прыступілі непасрэдна, са сьляпою дзёрзкасьцю, зь нячыстым розумам і сэрцам да Эвангельля, упалі ў згубную памылку. Іх адпрэчыла Эвангельле: яно дапускае да сябе адных пакорлівых.

Чытаньне твораў айцоў — бацька і цар усёй дабрадзейнасьці. З чытаньня твораў айцоў навучаемся праўдзіваму разуменьню Сьвятога Пісаньня, веры правай, жыцьця па запаветах эвангельскім, глыбокай пашане, якая павінны мець да эвангельскіх запаветаў, словам сказаць, — выратаваньню і хрысьціянскай дасканаласьці.

Чытаньне твораў айцоў, па зьмяншэньні Духоўных настаўнікаў, зрабілася галоўным кіраўніком для ахвотнікаў выратавацца і нават дасягнуць хрысьціянскае дасканаласьці (Звг. Ніл Сорскі. Правіла).

Кнігі сьвятых Айцоў, па выразе аднаго зь іх, падобныя люстэрку: гледзячы на іх уважліва і часта, душа можа убачыць усе свае недахопы.

Ізноў — гэтыя кнігі падобныя багатаму збору мэдычных сродкаў: у ім душа можа падшукаць для кожнага са сваіх хвароб выратавальнае вылячэньне.

Казаў сьвяты Епіфан Кіпрскі: “Адзін позірк на сьвятыя кнігі узбуджае да набожнага жыцьця” (Алфавітны Патэрык).

Чытаньне сьвятых Айцоў павінна быць стараннае, уважлівае і сталае: нябачны вораг наш, які ненавідзіць голас сьцьвярджэньня (Прыпавесьці.11:5), ненавідзіць асабліва, калі гэты голас зыходзіць ад сьвятых Айцоў. Гэты голас выкрывае падкопы нашага ворага, яго хітрасьць, адкрывае ягоныя сеткі, ягоныя дзеі: і таму вораг узбройваецца супраць чытаньня сьвятых Айцоў рознымі ганарлівымі і бруднымі намерамі, імкнецца увесьці падзьвіжніка ў мітусьлівыя апекі, каб адцягнуць яго ад выратавальнага чытаньні, змагаецца зь ім засмучэньнем, нудою, няпамятлівасьцю. З гэтага змаганьня супраць чытаньня сьвятых Айцоў, мы павінны зразумець, якая выратавальная для нас зброя, гэтулькі ненавіднае ворагам. Моцна клапоціцца вораг пра тое, каб вырваць яго з рук нашых.

Кожны абяры сабе чытаньне Айцоў, якое адпавядае свайму ладу жыцьця. Пустэльнік хай чытае Айцоў, якія адпавядаюць свайму ладу жыцьця; манах што жыве ў манастыры, — Айцоў, якія напісалі навучаньні для манаскіх сьцен; хрысьціянін, што жыве пасярод сьвету, — сьвятых Айцоў, якія прамовілі свае павучаньні наогул для усяго хрысьціянства. Кожны, у якім бы званьні не быў, пачэрпай багатае навучаньне ў твораў Айцоў.

Абавязкова трэба чытаньне, якое адпавядае ладу жыцьця. Інакш будзеш напаўняцца думкамі, хоць і сьвятымі, але невыканальнымі самой справай, узбуджальнымі бясплодную дзейнасьць толькі ва уяўленьні і жаданьні; справы набожнасьці, годныя твайму ладу жыцьця, будуць высьлізгваць з рук тваіх. Мала таго, што ты зробісься бясплодным летуценьнікам,— думай твае, знаходзячыся ў няспыннай супярэчнасьці з колаў дзеяньняў, будуць абавязкова нараджаць у тваім сэрцы зьбянтэжанасьць, а ў паводзінах нявызначанасьць, цяжкія, шкодныя для цябе і для блізкіх. Пры няправільным чытаньні Сьвятога Пісаньні і сьвятых Айцоў, лёгка можна ухіліцца зь выратавальнага шляху ў непраходныя нетры і бяздоньні, што і здарылася са шматлікімі. Амін.

АДЫХОДЗЯЧЫ АД БОГА, ЧАЛАВЕК АДЧУВАЕ ПЯКЕЛЬНУЮ ПАКУТУ

сьвяты Паісій Сьвятагорац

Я не памятаю дня, у які не адчуваў бы боскага суцяшэньня. Перапынкі часам бываюць, і тады я пачуваюся дрэнна. Такім чынам, я ў стане зразумець, наколькі дрэнна жыве большасьць людзей. Яны адышлі ад Бога і таму пазбаўлены боскага суцяшэньня. Чым далей чалавек адыходзіць ад Бога, тым яму цяжэй. А калі мець Бога, то можна не мець нічога больш — і нічога больш не жадаць. Уся справа ў гэтым. Калі ж у чалавека ёсьць усё, але няма Бога, то ён выпрабоўвае унутраныя пакуты. Таму, наколькі можна, нам неабходна наблізіцца да Бога. Толькі каля Бога чалавек знаходзіць радасьць — сапраўдную, вечную. Жывячы удалечыні ад Салодкага Ісуса, мы п'ЁМ горкую чару. Калі стары чалавек робіцца чалавекам — сынам царскім, ён сілкуецца боскай асалодай, нябеснай саладосьцю і перажывае райскае вясельле, ужо ў гэтым жыцьці збольшага адчувае райскую радасьць. Ад меншай райскай радасьці чалавек кожны дзень пераходзіць да большай і большай. Ён задаецца пытаньнем: “Няўжо ў раі ёсьць штосьці вышэй таго, што я перажываю цяпер?” Ён перажывае такі стан, што не можа займацца ніякай справай. Ад гэтай боскай цеплыні і саладосьці ягоныя ногі хіляцца ў каленах, нібы сьвечкі. Яго сэрца захлынаецца, трапеча ад радасьці, жадае прадраць тонкую гліняную перагародку грудной клеткі і паляцець — таму што зямля і усё зямное здаюцца сэрцу нічога не каштуючымі дробязямі.

ПАСЬЛЯ КАЛЯДАЎ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Уяўленьнем мы уяўляем сябе дзьве тысячы гадоў назад. Якое цудоўнае пачуцьцё павінна напаўняць нас: ужо цэлы тыдзень, што сьвет зрабіўся іншым! Сьвет, які тысячагодзьдзямі быў, як страчаная авечка, зараз зрабіўся, як авечка здабытая, паднятая на плечы Сынам Божым, Які стаў Сынам чалавечым. Непраходная прорва, якую грэх праклаў паміж Богам і чалавекам, зараз хоць бы першапачаткова пераадолена: Бог увайшоў у гісторыю, Сам Бог зрабіўся чалавекам, Бог увасобіўся ў цела, і усё бачнае, тое, што па нашай сьлепаце уяўляецца нам мёртвай, інэртнай матэрыяй, можа пазнаць сябе ў славе ў Ягоным уласным целе. Здарылася нешта небывалае, і сьвет ужо не той, што раней.

СЛОВА НА АБРАЗАНЬНЕ ГОСПАДА

сьвяціцель Зьміцер Растоўскі

Гасподзь наш Ісус Хрыстос, па заканчэньні васьмі дзён ад нараджэньня, зрабіў ласку прыняць абразаньне. Зь аднаго боку Ён прыняў яго для таго, каб выканаць закон: “Ня думайце, што Я прыйшоў парушыць закон, альбо прарокаў: не парушыць прыйшоў Я, а зьдзейсьніць” (Мц. 5:17); бо Ён падпарадкоўваўся закону, каб вызваліць ад яго тых, хто знаходзіўся ў рабскім падначаленьні яму, як кажа апостал: “Бог паслаў Сына Свайго (Адзінароднага), Які нарадзіўся ад жанчыны і хадзіў пад законам, каб адкупіць падзаконных, каб нам атрымаць усынаўленьне” (Гал. 4:4 – 5). Зь іншага боку, Ён успрыняў абразаньне для таго, каб паказаць, што Ён прыняў сапраўды цела чалавечае, і каб загарадзіліся ерэтычныя вусны, казаўшыя, што Хрыстос не прыняў на Сябе праўдзівага цела чалавечай, але нарадзіўся толькі прывідна.

СЛОВА КІРАЎНІКА ЎКРАІНСКАЕ АЎТАКЕФАЛЬНАЕ ПРАВАСЛАЎНАЕ ЦАРКВЫ, СЬВЯЦЕЙШАГА МІТРАПАЛІТА КІЕЎСКАГА І ЎСЁЙ УКРАІНЫ МЯФОДЗІЯ, У ДЗЕНЬ САБОРУ ЎСЯСЬВЯТОЙ БАГАРОДЗІЦЫ

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа!

“Птушкі маюць гнёзды, лісы – норы, а Сыну Чалавечаму няма дзе прыхіліць галаву” – у такім становішчы знаходзіцца і наша Царква. Царква ўкраінскага народу, які на Ўкраіне не мае дзе галаву прыхіліць.

Адзін зь архірэяў, у час кіраваньня папярэдняе ўлады скардзіўся, што іх уціскаюць. І тады ўладыка Філарэт маўчаў. Цяпер жа ўладыка Філарэт дзе толькі можа лямантуе, што яго перасьледуюць. Наша ж Царква пры любой уладзе ніколі не мела там на версе, на ўладным Алімпе, тых, хто жадаў бы падзяліць надзеі нашага веруючага народу. Мы заўсёды знаходзімся ў тым становішчы, аб якім гасподзь казаў: “Мяне гналі – і вас будуць гнаць. Але Мяне слухалі – і вас будуць слухаць”.

АКАФІСТ НАРАДЖЭНЬНЮ ХРЫСТОВАМУ

Кандак 1

Абраўшы ад усіх радоў найчыстую Анёльскую Дзеву і ад яе нарадзіўшыся ў плоці Хрыстос Бог наш; словы ўдзячнасьці прыносім Табе, слугі Твае, Уладыка. Ты ж, як маючы міласэрнасьць невымоўную, ад усіх бед вызвалі сьпяваючых: Ісус, Сын Боскі, увасобіўшыся дзеля нас, слава Табе.

Ікас 1

Анёлаў шматлікі хор сабраўся ў Бэтлееме, бачыць неспасьціжнае Нараджэньне, і бачыўшы свайго Творцу, у ясьлях ляжачага, зьдзівіліся! І са страхам набожным ахінутыя, Народжанага і Нарадзіўшую ў цудоўнай набожнасьці шануючы, сьпявалі так:

Слава Табе, Сын Боскі, раней стагодзьдзя ад Айца народжаны; слава Табе, зь Айцом і Духам усё стварыўшаму.

Слава Табе, выратаваць гінуўшых прыйшоўшы; слава Табе, нават да выявы слугі сышоўшы.

Слава Табе, Знайшоўшы заблукаўшых; слава Табе, рай, злачынствам зачынены, зноў адчыніўшы.

Слава Табе, род чалавечы невымоўна ўпадабаўшаму; слава Табе, на зямлі батлейку Неба паказаўшы.

Слава Табе, нарадзіўшую Цябе Дзеву, Пасад херувімскі паказаўшаму.

Ісус, Сын Боскі, увасобіўшыся дзеля нас, слава Табе.

НЯДЗЕЛЯ ПАСЬЛЯ КАЛЯД

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Усё жыцьцё Хрыста была бітвай са сьмерцю. Ён нарадзіўся несьмяротным у жыцьцё сьмяротнае, у сьвет сьмерці. Ён жыў, узыходзячы паступова да хроснай сьмерці Сваёй. У першыя дні Яго нараджэньня сьмерць падняла свой сьцяг і загубіла немаўлятаў, першых пакутнікаў, устаўшых каля пасаду Гасподняга. І на працягу усёй гісторыі Царквы так і ішло, што сьмерць атачала усякае нараджэньне да вечнага жыцьця. Хрыстос схапіўся са сьмерцю і перамог. Праз Яго увасабленьне неўміручасьць увайшла ў наш створаны сьвет: зямное злучылася зь нябесным, вечнае ужо дзейнічае і сьвяткуе ў часе. Гэта наша зямля, гэты наш бачны сьвет ужо прылучыліся вечнай сваёй славе. Увасабленьнем Хрыста, ператварэньнем Яго цела, ушэсьцем, а таксама і найвялікім дарункам, які Ён нам пакінуў, — таямніцамі Царквы, дзе часавае ахопліваецца вечным, дзе хлеб і віно робіцца Целам і Крывёй Хрыста, дзе ужо зараз мы бачым, выпрабоўваем то, чым стварэньне зробіцца, калі яно адкрыецца ў славе. І вялікая слава адкрыецца тады, таму што зараз вечнасьць прысутнічае схаваным, а тады адкрыецца яна ва усёй сіле і ва усім зьзяньні.

ПАДАНЬНЕ АБ УЦЁКАХ УСЯЧЫСТАЕ ДЗЕВЫ БАГАРОДЗІЦЫ З БОГАНЕМАЎЛЁМ У ЕГІПЕТ

Памяць 26 сьнежня

Пасьля таго, як вешчуны сышлі з Бэтлеему, Анёл Гасподні ў сьне зьявіўся Іосіфу, загадваючы яму, каб ён разам зь нованароджаным немаўлём Ісусам Хрыстом і Матэрыю Яго, Чысьцюткаю Дзеваю Марыяю, бег у Егіпет і заставаўся там датуль, пакуль яму загадана будзе адтуль вярнуцца, бо Ірад жадае шукаць Немаўля, каб загубіць Яго. Іосіф, устаўшы, узяў Немаўля і Маці Ягоную ноччу і пайшоў у Егіпет. Але спачатку, перш уцёкаў сваіх туды, ён выканаў у храме Салямонавым усё, што вызначана было па законе Госпада, бо дні ачышчэньня Усячыстае і Бязгрэшнае Боскае Маці ужо наступілі, і ў тым храме сустрэлі Госпада нашага старац Сімеон і Ганна прарочыца. Потым, выканаўшы ўсё, што вызначана было ў законе, Іосіф пайшоў у Назарэт, у дом свой. Бо так кажа сьвяты Лука: “І калі яны зрабілі ўсё паводле закона Гасподняга, вярнуліся ў Галілею, у горад свой Назарэт” (Лк. 2:39). Адгэтуль відавочна, што яны не адразу накіраваліся з Бэтлеем да Егіпет, але спачатку пайшлі ў храм Гасподні, затым у Назарэт і, нарэшце, у Егіпет. Пра тое сьведчыць і сьвяты Феафілакт у тлумачэньні на Эвангеліста Мацьвея, калі піша так: “Пытаньне: Як гэта кажа Эвангеліст Лука, што Гасподзь адышоў у Назарэт па сканчэньні 40 дзён па нараджэньні Сваім і пасьля грамніц Сваіх старцам Сімяёнам? А тут сьвяты Мацьвей кажа, што ён прыйшоў у Назарэт ужо па вяртаньні зь Егіпет? Адказ: Ведай, што Эвангеліст Лука згадвае пра тое, пра што прамаўчаў Эвангеліст Мацьвей, менавіта — што Гасподзь (кажа Лука) па нараджэньні Сваім пайшоў у Назарэт. А Мацьвей кажа пра тое, што здарылася ужо пасьля таго, менавіта: як наш Гасподзь уцякаў ў Егіпет і як, па вяртаньні адтуль, ізноў пайшоў у Назарэт. Наогул Эвангелісты не супярэчаць адзін аднаму, але толькі Лука кажа пра уход Хрыста з Бэтлеему ў Назарэт, а Мацьвей апавядае пра Ягонае вяртаньне ў Назарэт зь Эгіпту”. Такім чынам, па выхаду з храму Гасподняга, сьвятыя падарожнікі спачатку адправіліся ў Назарэт і неадкладна зрабілі распараджэньне адносна свайго дому, а затым, захапіўшы усё патрэбнае для вандраваньня, пасьпешна, уначы (каб найблізкія суседзі не пазналі гэтага) накіраваліся па дарозе да Егіпет. Пры гэтым яны узялі зь сабою, для слугаваньня, і Якава, старэйшага сына Іосіфа, названаю пасьля братам Гасподнім, што відаць зь царкоўнага сьпеву на 23—це кастрычніка, дзе сьпяваецца так: “брат апынуўся, вучням і сьведкам Боскіх таямніц, уцякаючы зь Ім, і ў Эгіпце быўшы зь Іосіфам”. Адгэтуль відавочна, што і Якаў спадарожнічаў сьвятому сямейству на шляху ў Егіпет, служачы яму падчас вандраваньня. А уцякаў Гасподзь у Егіпет часткова для таго, каб паказаць, што Ён ёсьць праўдзівы чалавек увасоблены, а не дух і прывід (на што паказвае сьвяты Яфрэм, у слове на Перамяненьня, калі кажа: “Калі б Ён не быў плоцьцю, то тады з Кім жа бег Іосіф у Егіпет”); а часткова для таго, каб навучыць нас бегчы ад гневу і лютасьці чалавечай, а не з гонарам пярэчыць ім. Так тлумачыць і Залатавуст: “У сваіх уцёках, — казаў ён, — Гасподзь навучае нас даваць месца лютасьці, г.зн. уцякаць ад чалавечай лютасьці. І калі Усемагутны бяжыць, то мы, ганарлівыя, навучаемся гэтым не падвяргаць сябе небясьпецы”. Мэта уцёкаў Госпада ў Егіпет і тая, каб ачысьціць Егіпет ад ідалаў і, як кажа сьвяты папа Леў, каб не без гэтай краіны, у якой у першы раз праз ахвяраваньня ягня быў паказаны правобраз выратавальнага знаку крыжа і вялікдзень Гасподні, — рыхтавалася таямніца найсьвятой ахвяры. Таксама і каб спраўдзілася наступнае прароцтва Ісаі: “Гасподзь сядзіць на воблаку лёгкім і прыбывае ў Егіпет. І затрымцяць ад аблічча Яго ідалы Егіпецкія, і сэрца Егіпта растане ў ім” (Іс. 19:1). У гэтым месцы пад воблакам сьвяты Амуросій разумее Усячыстую Дзеву, Якая прынесла на руках Сваіх Госпада ў Егіпет, і упалі ідалы эгіпэцкіх богаў. Тое воблака, Усячыстая Дзева, — лёгкае, бо, Яна не абцяжарана ніякім цяжарам якога—небудзь граху ці цялеснай пажадлівасьці і пазнаньня шлюбу.

НАРАДЖЭНЬНЕ ХРЫСТОВА

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

У такую ноч, як гэта, у марозную, зорную ноч нарадзіўся на зямлі Гасподзь і Бог наш Ісус Хрыстос. Бог зрабіўся чалавекам; Сваёй Боскай істотай Ён злучыўся зь усёй шматплястовай істотай чалавека, працяў істотай Сваёй чалавечую душу, напоўніў Боскасьцю Сваёй, нібы полымем, і цела чалавечае, якое Ён успрыняў ад Дзевы Багародзіцы, аддаўшы Сябе такім чынам зь усім, што было створана дзяржаўным Ягоным Боскім словам. У такую ноч мы сузіраем духам гэтую падзею: гэта падзея гістарычная, сапраўды адбыўшаяся, якая зьмяніла усе узаемаадносіны Бога і стварэньня. Не толькі зь намі Бог, але Ён — адзін зь нас. Ён паказаў нам Сваім увасабленьнем веліч чалавека, здольнага быць не толькі носьбітам духу, але і Боганосьцам, здольнага злучыцца зь усёй таямніцай Боскасьці і, як кажа Ірыней Ліёнскі, у дасканаласьці сваёй быць Ягонай славай.

КАЛЯДНАЕ ПАСЛАНЬНЕ СЬВЯЦЕЙШАГА ФЕАДОРА ІІ, ПАПЫ І ПАТРЫЯРХА АЛЕКСАНДРЫЙСКАГА І ЎСЁЙ АФРЫКІ

Мае ўпадабаныя і дабраслаўлёныя браты!

Унікальная і непаўторная падзея Нараджэньня Богачалавека цалкам перавярнула гісторыю чалавецтва. Бо ў сьвет, дзе панавала права наймоцнага прыйшоў Сын Божы, каб паставіць пад сумнеў існы парадак рэчаў і атоесьніць сябе са слабымі і прыгнечанымі.

Ён наўмысна і сьвядома зьвярнуўся да тых, хто быў адпрэчаны і ізаляваны не толькі ад грамадзтва, але часам і ад уласных сем'яў.Ён казаў зь імі, датыкаўся да іх, еў зь імі, ён зрабіў іх прычасьнікамі боскай мілаты і прабачэньня. Ён сапраўды выявіў да іх любоў і божае прызнаньне!