Sunday, January 31, 2010

ПАВУЧАНЬНЕ Ў НЯДЗЕЛЮ БЛУДНАГА СЫНА. АБ ПАКАЯНЬНІ

сьвяціцель Ігнацій (Бранчанінаў)

Умілаваныя браты! Сьвятая Царква, гэтая дзеталюбная маці вернікаў, якая нарадзіла іх у выратаваньне і прымаючая на сябе усе клопаты, каб дзеці яе не пазбавіліся сваёй спадчыны Неба, рыхтуючы іх да пасьпяховага зьдзяйсьненьня надыходзячага подзьвігу сьвятой Чатырохдзесятніцы, пастанавіла сёньня чытаць на Боскай Літургіі прыпавесьць Госпада нашага Ісуса Хрыста аб блудным сыне.

У чым складаецца подзьвіг сьвятой Чатырохдзесятніцы? Гэта – подзьвіг пакаяньня. У сапраўдныя дні мы стаім прад часам, пераважна прысьвечаным пакаяньню, як бы прад брамай яго, і засьпяваем напоўненую замілаваньня песьню: пакаяньня адчыні нам дзьвярэй, Жыцьцядаўца! Што найболей выяўляе цяпер чутая намі ў Эвангельлі прыпавесьць Госпада нашага? Яна выяўляе неспасьціжную, бясконцую літасьць Айца Нябеснага да грэшнікаў, прыносячых пакаяньне. “Бывае радасьць у анёлаў Божых і за аднаго грэшніка, які каецца” (Лк. 15:10), – узьвясьціў Госпад чалавекам, заклікаючы іх да пакаяньня, і, каб гэтыя словы Яго мацней захаваліся ў сэрцах слухачоў, пажадаў дапоўніць іх прыпавесьцю.

У аднаго чалавека было два сыны; і сказаў малодшы бацьку: тата! дай мне належную мне долю маёмасьці. І бацька падзяліў ім маёмасьць. Праз колькі дзён малодшы сын, сабраўшы ўсё, пайшоў у далёкі край і там распусьціў маёмасьць сваю, жывучы распусна. А калі ён пражыў усё, настаў вялікі голад у той краіне, і ён апынуўся ў нястачы; і пайшоў, прыстаў да аднаго жыхара той краіны, а той паслаў яго на палі свае пасьвіць сьвіньні; і ён рады быў напоўніць чэрава сваё струкамі, якія елі сьвіньні, але ніхто не даваў яму. Апамятаўшыся, сказаў: колькі парабкаў у бацькі майго маюць лішкі хлеба, а я паміраю з голаду! Устану, пайду да бацькі майго і скажу яму: тата! я зграшыў супроць неба і перад табою, і ўжо ня варты называцца сынам тваім; прымі мяне ў лік парабкаў тваіх. Устаў і пайшоў да бацькі свайго. І калі ён быў яшчэ далёка, убачыў яго бацька ягоны і ўмілажаліўся; і пабегшы, упаў яму на шыю і пацалаваў яго. А сын сказаў яму: тата! я зграшыў супроць неба і перад табою, і ўжо ня варты называцца сынам тваім. А бацька сказаў рабам сваім: прынясеце найлепшую вопратку і апранеце яго, і дайце пярсьцёнак на руку яму і абутак на ногі; і прывядзеце ўкормленае цяля і закалеце: будзем есьці і весяліцца, бо гэты сын мой быў мёртвы і ажыў, прападаў і знайшоўся. І пачалі весяліцца. А старэйшы сын ягоны быў на полі; і вяртаючыся, калі наблізіўся да дома, пачуў сьпевы і весялосьць; і паклікаўшы аднаго слугу, спытаўся: што гэта такое? Той сказаў яму: брат твой прыйшоў, і бацька твой закалоў укормленае цяля, бо прыняў яго здаровага. Ён угневаўся і не хацеў увайсьці. А бацька, выйшаўшы, клікаў яго. Але ён сказаў у адказ бацьку: вось, я столькі гадоў служу табе і ніколі не пераступаў загаду твайго, але ты ніколі ня даў мне і казьляняці, каб мне павесяліцца зь сябрамі маімі; а калі сын твой, вось гэты, распусьціўшы маёмасьць сваю з блудніцамі, прыйшоў, ты закалоў яму ўкормленае цяля. А ён сказаў яму: сыне мой! ты заўсёды са мною, і ўсё маё ёсьць тваё; а з таго трэба было радавацца і весяліцца, што брат твой гэты быў мёртвы і ажыў, прападаў і знайшоўся.” (Лк. 15:11 – 32)

Малодшы сын, па тлумачэньні сьвятых Айцоў, можа быць выявай і усяго заняпалага чалавечага роду і кожнага чалавека-грэшніка. Наступная частка уласнасьці меншага сына дарункі Божы, якімі надзелены кожны чалавек, пераважна ж хрысьціянін. Найцудоўныя з Божых дарункаў розум і сэрца, а асабліва мілата Сьвятога Духа, падараваная кожнаму Хрысьціяніну. Патрабаваньне ў айца наступнай часткі уласнасьці для ужываньня яе па самаўпраўнасьці імкненьне чалавека зрынуць зь сябе пакору Богу і дзейнічаць выключна па сваім уласным намерам і пажаданьням. Згодай айца на выдачу спадчыны адлюстроўваецца самаўладзтв, якім Бог ушанаваў чалавека ва ужываньні дарункаў Божых. Далёкая краіна жыцьцё грахоўнае, якая выдаляе і адмяжоўвае нас ад Бога. Растрата спадчыны высільваньне сіл розуму, сэрца і цела, асабліва ж абраза і адпрэчваньне ад сябе Сьвятога Духа дзеямі грахоўнымі. Галеча меншага сына: гэта пустэча душы, якая утвараецца ад грахоўнага жыцьця. Сталыя жыхары далёкай краіны уладары цемры стагодзьдзя гэтага, духі заняпалыя, сталыя ў падзеньні сваім, у адчужэньні ад Бога; іх уплыву падпарадкоўваецца грэшнік. Статак нячыстых жывёл думкі і пачуваньні грахоўныя, якія бадзяюцца ў душы грэшніка, пасуцца на нівах яе, яны немінучае наступства грахоўнай дзейнасьці. Дарэмна пажадаў бы чалавек заглушаць гэтыя думкі і адчуваньні выкананьнем іх: яны найболей невыканальныя! А і выкананьне уласьцівых чалавеку гарачых намераў і летуценьняў не зьнішчае іх: узбуджае з падвоенаю сілаю. Чалавек створаны для Неба: адно праўдзівае дабро можа служыць для яго здавальняючай, жыцьцёвай ежаю. Зло, прыцягваючы да сабе і спакушаючы густ сэрца, пашкоджанага падзеньнем, здольны толькі хваляваць чалавечыя уласьцівасьці.

Жудасная пустэча душы, якую вырабляе грахоўнае жыцьцё! Невыносная пакута ад гарачых грахоўных думак і адчуваньняў, калі яны кіпяць, як чарвякі, у душы, калі яны разьдзіраюць падпарадкаваную ім душу, душу, якую яны гвалтуюць! Нярэдка грэшнік, стомлены лютымі думкамі, летуценьнямі і пажаданьнямі нязбытнымі, прыходзіць да адчаю; нярэдка замахваецца ён на самае жыцьцё свае, і часавую і вечную. Дабрашчасны той грэшнік, які ў гэтую цяжкую гадзіну ачуецца і успомніць неабмежаваную любоў Айца Нябеснага, успомніць бязьмернае духоўнае багацьце, якім напоўнены дом Нябеснага Айца сьвятая Царква. Дабрашчасны той грэшнік, які, жахнуўшыся грэшнасьці сваёй, захоча пазбавіцца ад паланіўшага яго цяжару пакаяньнем.

З прыпавесьці Эвангельля мы навучаемся, што з боку чалавека для пасьпяховага і пладавітага пакаяньня неабходна: бачаньне граху свайго, сьвядомасьць яго, раскаяньне ў ім, спавяданьне яго. Зьвятраючыйся да Бога з такім сардэчным закладам, яшчэ удалечыні яму дадзенай, бачыць Бог: бачыць і ужо сьпяшаецца да яго насустрач, абдымае, цалуе яго Сваёю мілатой. Ледзь каючыйся вымавіў спавяданьне граху, як міласэрны Госпад загадвае слугам служачым алтара і сьвятым Анёлам апрануць яго ў сьветлую адзежу бязгрэшнасьці, надзець на руку яго пярсьцёнак сьведчаньне адноўленага яднаньня зь Царквой зямною і нябеснаю, апрануць ногі яго ў боты, каб дзейнасьць яго была захаваная ад духоўнага цёрну трывалымі пастановамі такое значэньне маюць боты запаведзямі Хрыстовымі. У давяршэньне дзеяньняў любові пастаўляецца для вярнуўшагася сына трапэза любові, для якой ахвяруецца цялё укормленае. Гэтаю трапэзаю азначаецца царкоўная трапэза, на якой прапаноўваецца грэшніку, прымірыўшамуся з Богам, духоўная нятленная ежа і піцьцё: Хрыстос, даўно абяцаны чалавецтву, падрыхтаваны невымоўнай літасьцю Божай для заняпалага чалавецтва зь самых хвілін яго падзеньня.

Эвангельская прыпавесьць Боскае вучэньне! Яно глыбока і узьнёсла, нягледзячы на незвычайную прастату чалавечага слова, у якую спрыяла апрануцца Слова Боскае! Прамудра усталявала сьвятая Царква усенароднае чытаньне гэтай прыпавесьці прад надыходзячаю Чатырохдзесятніцу. Якая вестка можа быць больш суцяшальнаю для грэшніка, стаяўшага ў зьдзіўленьні прад брамай пакаяньня, як не вестка аб бясконцай і невыказной літасьці Нябеснага Айца да прыносячых пакаяньне грэшнікаў? Гэтая літасьць так вяліка, што яна прывяла ў зьдзіўленьне саміх сьвятых Анёлаў першародных сыноў Нябеснага Айца, ніколі не парушыўшых ніводнай Яго запаведзі. Сьветлымі і высокім розумам сваімі яны не маглі зразумець неспасьціжнай літасьці Божай да заняпалага чалавецтва. Яны патрабавалі адносна гэтага прадмета ў адкрыцьці Звыш, і навучыліся зь адкрыцьця Звыш, што ім належыць весяліцца і радавацца, яка меншы брат іх род чалавечы мёртвы быў, і ажыве: і загінуў, і паўстаў пры дапамозе Збавіцеля. Радасьць бывае прад анёламі Божым нават аб адзіным каючымся грэшніку.

Умілаваныя браты! Выкарыстаем час, прызначаны сьвятою Царквой для падрыхтоўкі да подзьвігаў сьвятой Чатырохдзесятніцы, адпаведна яго прызначэньню. Спажыем яго на сузіраньне вялікай літасьці Божай да людзей і да кожнага чалавека, жадаючаму пасродкам праўдзівага пакаяньня прымірыцца і злучыцца з Богам. Час зямнога жыцьця нашага неацэнны: у гэты час мы вырашаем нашу вечную долю. Ды даруецца нам вырашыць вечную долю нашу ў выратаваньне наша, у радасьць нам! Ды будзе радасьць наша бясконцая! Ды спалучыцца яна з радасьцю сьвятых Божых Анёлаў! Ды выканаецца і зьдзейсьніцца радасьць Анёлаў і людзей у зьдзяйсьненьні волі Нябеснага Айца! Так няма волі Айца вашага Нябеснага, каб загінуў адзін з малых гэтых. (Мц. 18:14) людзей прыніжаных і зьняважаных грахом. Амін.


МАЛІТВА ПЕРАТВАРАЕ ЗЛО Ў ДАБРО

“Бо ведаю, што гэта паслужыць мне на збавеньне дзякуючы вашай малітве і садзеяньню Духа Ісуса Хрыста”

(Плп. 1:19)

Калі aп. Павел пісаў гэтыя словы, ён знаходзіўся ў вельмі цяжкім становішчы, быў у турме і, быць можа, напярэдадні пакутніцкай сьмерці. Шматлікія браты здрадзілі яму, “думаючы пабольшыць цяжар кайданоў маіх” (Плп. 1:16), а клопат аб усіх збудаваных ім Цэрквах увесь час прыгнятала яго

Аднак усё гэта уяўляецца Паўлу ў ясным сьвятле, і ён бачыць ва усім добрае значэньне. “Я ведаю, кажа ён, што гэта паслужыць мне ў выратаваньне”. Усё, што здарылася з ім у Рыме, уяўлялася Піліпянам, сябрам ягоным, вялікім бедзтвам, але ў Паўла іншы пункт гледжаньня: ён ва усім бачыць “выратаваньне”, посьпех дабравесьця, перамогу над злом і чакае самых лепшых наступстваў ад усіх напаткаўшых яго пошасьцяў.

Толькі пры дараванай звыш мілаце Боскай магчымы такі спрыяльны вынік пераносных выпрабаваньняў, дасягаем “малітвай” і “садзейнічаньнем Духа”. Самі па сабе ніякія акалічнасьці не паслужаць нам у благое. Толькі перанесеныя з малітвай і пакорай, яны могуць дасягнуць мэты. Дзеяньне малітвы дзіўна: як часта яна ператварае зло ў дабро! Пад яе уплывам з цемры зьяўляецца сьвятло, гора пераўтвараецца ў радасьць, сярод буры узьнікае цішыня і сьціхае усялякі боль. Адказам на малітву першым чынам бывае “садзейнічаньне Духа”, і толькі пры Ягоным боскім садзейнічаньні усё тое, што б з намі ні здарылася, паслужыць нам “у выратаваньне”.


ПРЫПАВЕСЬЦЬ АБ БЛУДНЫМ СЫНЕ

мітрапаліт Антоній (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Прыпавесьць аб блудным сыне, якую мы сёньня слухалі, кажа не аб адным якім-небудзь прыватным грэшніку або граху, гэта прыпавесьць аб граху чалавечым наогул, аб грэшнасьці, аб раскаяньні, аб пакаяньні і аб вяртаньні ў бацькаву хату; і яшчэ аб той сьлепаце, зь якой, на грані бацькоўскай хаты і нават у яе межах, можа быць сустрэты прыносячы пакаяньне грэшнік, які быў мёртвы і паўстаў.

Перад кожным зь нас стаіць пытаньне: дзе мы самі стаім адносна стаўленьня да гэтай прыпавесьці, хто мы ў гэтай пыпавесьці? Ці ў тым мы стане, у якім быў блудны сын, калі, шукаючы волі, жадаючы задаволіць усе свае жаданьні, не лічачыся ні з чым, ён зьвяртаецца да айца і кажа яму: Дай мне маю частку, і я ад цябе сыду і буду жыць па жаданьню майго сэрца”? У ці тым мы стане, калі увесь час зьвяртаемся да Бога, увесь час ад Яго чагосьці просім: дапамогі, літасьці, дарункаў але не для таго каб будаваць жыцьцё, а для таго, каб гэтыя дарункі Боскія спажыць толькі для сябе, насыціцца імі, нацешыцца імі і змарнатравіць іх бясплённа, не прыносячы ніякага плёну ні для людзей, ні для Бога, ні для сябе саміх?

Далей мы бачым, як блудны сын не толькі бярэ ў Бога тое, што яму трэба для таго, каб жыць, але сыходзіць, сыходзіць туды, дзе яму спакайней, дзе не сьпіць яго сумленьне, дзе не папракае яго Боская бацькаўская прысутнасьць, дзе бацькава хата не нагадвае яму аб чыстых і сьветлых гадах дзяцінства; сыходзіць туды, дзе ён будзе акружаны людзьмі, ва усім яму падобнымі, якія адарваліся ад Бога, адмовіўшыхся ад свайго раньняга чыстага мінулага і жывучых па запале і жаданьню свайго сапсаванага сэрцаДзе мы знаходзімся?

Няўжо мы таксама хвілінным парывам або усёй плыньню нашага жыцьця выносімся усё далей і далей і далей ад Бога, ад таго бацькоўскага дому, дзе прысутнасьць Айца, асяродзьдзе людзей, жывучых праўдай і чысьцінёй, нам нагадвалі бы аб тым, якое можа і павінна быць жыцьцё? Няўжо мы даем сябе захапіць і даем сябе панесьці, як струменем, у тое асяродзьдзе, якое ухваліць бязбожнае, жыцьцё бязбожнае, жыцьцё, што адмовілася ад найглыбейшых сьвятынь жыцьця, ад усёй ягонай чысьціні, ад яго самых высокіх парываў, ад самога сьветлага і высакароднага, што патрабуе ахвяры, на якую мы перастаём быць гатовыя, а пазьней нават здольныя?

Ці знаходзімся мы, падобна блуднаму сыну, у кругазвароце вар'яцтва, якое ахапляе чалавека, калі ён шукае толькі задавальненьні голаду сардэчнага, голаду цела, голаду думак, таго кругазвароту, які ніколі не насычае, таму што чалавечы розум, чалавечае сэрца, увесь чалавек настолькі глыбокі, што толькі Бог можа яго насыціць да канца? Няўжо мы знаходзімся яшчэ ў гэтым кругазвароце, калі мы імкнёмся задаволіць вечны голад часовай, тленнай, зямной ежай? Няўжо мы яшчэ не зразумелі, што усё, што нам дае зямля, яна запатрабуе назад, і што мы законна, справядліва аддамо зямлі свой прах, таму што увесь гэты прах прыналежыць зямлі, узяты ад яе? Памятайце блуднага сына ён пачаў галадаць, але галадаць такім голадам, што нішто яго не магло насыціць, ніхто яму не даваў паесьці. І тады ён успомніў, што ў бацькавай хаце не толькі бацька, не толькі дзеці, сям'я, не толькі самыя блізкія родныя, але найміты, рабы былі сытыТак, калі мы набліжаемся да Бога, яшчэ задаўга да таго, як мы сталі Яму свае, родныя, браты Хрыстовы і дзеці нашага нябеснага Айца, задаўга да гэтага нам выкладаюцца макулінкі вечнай ежы. Хананянка, аб якой распавядае Эвангельле, кажа Хрысту: І сабакі сілкуюцца ад драбкоў, якія падаюць са стала іх гаспадароў”. Так і мы ў жыцьці, яшчэ не вярнуўшыся ў дом сынамі, але прыналежныя гэтаму хатняму жыцьцю хоць рабамі, за страх, хоць наймітамі, у надзеі нейкі узнагароды, хоць шукаючымі прытулку валацугамі, усё роўна сілкуемся ад гэтага дому.

І вось дзе мы знаходзімся? Няўжо мы, дзеці Праваслаўнай Царквы, браты Хрыстовы, дзеці Нябеснага Айца, няўжо мы яшчэ не прачнуліся і не зразумелі, што хоць наблізіцца, хоць уступіць у найміты, ужо было б пачаткам насычэньня душы? Колькі людзей цяпер сілкуецца ад макулінак эвангельскіх, ад макулінак царкоўных, ад макулінак праваслаўнай веры і праваслаўнага жыцьця, і мілаты, якая жыве ў Царкве! Але зразумець нядосыць: мы павінны пусьціцца ў шлях, мы павінны усьвядоміць, што калі толькі мы спынімся, дзе мы ёсьць, то згаладаем да сьмерці. І гэты шлях цяжкі шлях; нават адарвацца ад галоднага, далёкага асяродзьдзя і вярнуцца ў бацькаву хату цяжка, таму што чалавек прырастае да граху, прырастае да бязбожнасьці, прырастае да таго, каб быць рабом і мець над сабой уладара, нават уладара апошняй пагібелі

Нам трэба апамятацца і пусьціцца ў шлях спавяданьнем, якое прыносіў блудны сын: Я зграшыў, ойча, супраць неба і перад табой…” Так, я зграшыў, аднак Ты застаесься мне Айцом, хоць я няварты звацца Тваім сынам; ці нельга мне, падобна найміту, знайсьці прытулак у Тваёй любові, у Тваёй Царкве, у Тваім жыцьці, у Тваёй праўдзе?.. Для таго каб прызнацца ў сваёй грэшнасьці, трэба адчуць гэты голад, трэба адчуць, што няма надзеі, інакш як калі вярнуцца ў дом Айца. А тамака нас чакае Айцец, Айцец, Які нам заўсёды і усё даваў, Які нас адпусьціў на грахоўную і забойную волю, у чаканьні, што мы тады зразумеем і тады толькі вернемся. Ён чакае, але Ён не варта ў Сваёй брамы, чакаючы, каб мы да яе дайшлі, на каленах дапаўзьлі, схіліліся да зямлі, умольваючы Яго аб прабачэньні. Здалёк Ён бачыць блуднага, пабяжыць да яго, кідаецца яму на шыю, абдымае, лашчыць, суцяшае ў тым, што той быў такім высьметкам, такі грахоўны, такі блізкі да пагібелі. І айцец вяртае яму усё. Але зараз гэты сын кахае так, як ніхто, таму што, па слове Хрыста, каму шмат прабачаецца, той шмат любіць”.

А мы? Ці пусьціліся мы ў гэты шлях, зразумеўшы, што за плячамі сьмерць, а жыцьцё і выратаваньне толькі ў бацькавай хаце? І што мы сустрэнем, калі вернемся ў бацькаву хату?

Мы, што думаем, што яго не пакідалі як мы сустрэнем, як мы сустракаем блуднага сына? Памятайце словы таго сына, які заўсёды заставаўся верным свайму айцу? Калі ён пачуў весялосьць, ён спытаў: У чым справа?” і не узрадаваўся вяртаньню брата, нават братам яго не назваў, сказаў айцу: Гэты твой сын…”. Брата не прызнаў, айца папракнуў. А калі вяртаецца хтосьці, пайшоўшы калісьці далёка, трэба зрабіць гэтую сустрэчу не судом, а сьвятам. З глыбіні радасьці чалавек можа зьмяніцца, знутры ж турэмнага зьняволеньня душы, той абмежаванасьці, той цямрэчы, якія прадугледжваюць асуджэньне і халоднае прабачэньне ілжэправедніка, пачаць новае жыцьцё нельга.

Але, скажаце, можа быць: як магчыма так паступаць? Няўжо так прабачыць не уяўляе сабою рыска, што прабачыш чалавека, не годнага прабачэньня?.. Прабачэньне пачынаецца ў момант, калі нам робіцца шкада вінаватага, калі вінаватага нам шкада, а не тады, калі вінаваты разумее, што памыляўся. Прабачэньне нарастае тады, калі чалавек, якому стала шкада вінаватага, гатовы, каб толькі вылечыць здарэньне, узяць на сябе цяжар і пакуту гэтых адносін. Прабачэньне пачынаецца ў момант, калі я ў сваім сэрцы кажу: я не буду чакаць таго, каб гэты чалавек стаў іншым, я яго такім люблю, які ён ёсьць, каб яму прабачыць і панесьці на сабе наступствы гэтага прабачэньня. Ён не выправіцца адразу, ён не адразу зьменіцца; можа быць, адносіны нашы будуць яшчэ і яшчэ цяжкімі і пакутлівымі, але я гэта панясу на сабе, каб ён мог заквітнець і пачаць жыць

Гэта толькі пачатак прабачэньня, гэта толькі першыя крокі да яго, але калі мы гэтых крокаў не робім, калі пачуваемся правымі, то мы не маем правы нічога чакаць ад таго, хто вінаватыХто пойдзе да нас для таго, каб мы яго ізноў і ізноў зьняважылі, абразілі, каб мы яму нагадвалі на кожным кроку, як ён быў вінаваты? Так чалавек новым не робіцца, так жыцьцё не робіцца новым.

І вось, у гэты дзень, калі мы дзівуемся і дзівімся, бачачы, як здолеў айцец прабачыць блуднага сына, задумаемся над тым, што мы можам зрабіць у стаўленьні да тых людзей, на якіх мы маем злосьць, якіх мы папракаем у тым, што яны чымсьці нас абыйшлі, абразілі, пакрыўдзілі. Не будзем важыць іх віну, а паставім сабе пытаньне: ці ёсьць у нас такая любоў, якая можа ім вярнуць жыцьцё і нашым адносінам навізну, і з пекла чалавечых адносін зрабіць сапраўдны рай Царства Божага? Амін.