ПАХАВАНЬНЕ АРХІЕПІСКАПА МІРОНА - ВАРШАВА/СУПРАСЛЬ

http://www.kamunikat.org/8431.html

УШАНАВАНЬНЕ ГОДНАГА СЫНА БЕЛАРУСКАГА НАРОДУ – АРХІЯПІСКАПА ГАЙНАЎСКАГА МІРОНА (ХАДАКОЎСКАГА)

Ад Памінальнае нядзелі ва ўсіх парафіях Беларускае Аўтакефальнае Праваслаўнае Царквы, па дабраслаўленьню мітрапаліта Ёвана (Пуріца), памінаюць годнага сына беларускага народу вялебнага ўладыкі Мірона (Хадакоўскага). Памінаньне будзе працягвацца да 40-га дня.

Вялебны ўладыка Мірон (Міраслаў Хадакоўскі) нарадзіўся 21 лістапада 1957 года ў Беластоку. Тут скончыў школу і ў 1972 г. распачаў навучаньне ў Праваслаўнай Духоўнай Сэмінарыі ў Варшаве. З 1976 г. – студэнт Праваслаўнай Духоўнай сэмінарыі ў Яблачыне. Пасьля сканчэньня навучаньня, нёс у ёй послух інтэнданту і выкладчыка.

17 сьнежня 1978 году намесьнік манастыру ў Яблачыне, архімандрыт Сава зьдзейсьніў пострыг Міраслава ў рясафор, а 26 сьнежня мітрапаліт Васіль зьдзейсьніў рукапакладаньня ў дыякана. 15 лютага 1979 г., тым жа мітрапалітам Васілём, быў рукапакладзены ў сьвятара. На пачатку лістапада 1979 г. прыняў малую схіму.

У 1981 г. робіцца намесьнікам Яблачынскага манастыру і прарэктарам Вышэйшае Праваслаўнай Духоўнай сэмінарыі. У 1984 г. прыняты ў склад сьвятарства Беластоцка – Гданьскай япархіі і прызначаецца парафіяльным сьвятаром у Супрасьлі. У 1989 г. узнагароджаны паліцай і крыжам зь упрыгожаньнем. У 1989 г. быў узьнесены да чыну архімандрыта. У той жа час скончыў Хрысьціянскую Тэалягічную Акадэмію ў Варшаве.

10 траўня 1998 г. быў рукапакладзены ў япіскапа з тытулам: Япіскап Гайнаўскі. Яму было даручана выкананьне абавязкаў праваслаўнага ардынарыя Войска Польскага, якія ён выконваў да самай ягонай трагічнае сьмерці. 15 жніўня 1998 гю Прэзыдэнт Польшы Аляксандр Квасьнеўскі надаў яму чын брыгаднага генэрала. У 2003 г. атрымаў тытул Доктара тэалягічных навук ў Хрысьціянскай Тэалягічнай Акадэміі ў Варшаве. 10 траўня 2008 г. Сьвяцейшы мітрапаліт Сава ўзьнёс уладыку Мірона да годнасьці архіяпіскапа.

ХРОСНАЯ СЛАВА МАНАСТЫРА СЬВЯТОГА АРХАНГЕЛА ГАЎРЫІЛА (ДРАГАНЕЦ)

Манастыр Драганац, што знаходзіцца на самім поўдні Косава і Метохіі, 9 красавіка 2010 году, адзначыў адно зь вялікіх сьвят – Хросную Славу манастыра, інакш кажучы, манастырскі САБОР, ва усім значэньні гэтага слова… У гэты дзень манастыр Драганац звычайна зьбірае больш тысячы людзей… Шмат вернікаў прыяжджаюць з раньняй раніцы, каб заняць месца зблізку манастырскіх варот…

Манастыр сьв. Архангела Гаўрыіла усім знакам як манастыр Драганац, які заснаваў сьвяты князь Лазар у 1381 годзе, таксама як і манастыр Раваніцу… На месцы разбуранай туркамі царквы, быў узьведзены ( 1865 – 1869 г.г.) новы храм, ужо князем Міхалам, які захаваўся да сёньняшняга дня… Ужо тады ў манастыры была адчынена адна з першых мясцовых школ. У сьцен манастыра захаваўся гаючая крыніца, дзякуючы стараньням і высілкам ігумена манастыра а.Кірылы…

У манастыр часта прыяжджаюць гасьці са усёй Сэрбіі…Гэтае вялікае сьвята адбыўся не толькі для жыхароў Косаўскага Памораўля, не толькі для жыхароў Косава і Метохіі, але і для жыхароў і госьцей усёй Сэрбіі. Сьвята, якое аб'ядноўвае усіх родных і не родных, блізкіх і не блізкіх, сяброў і ворагаў… Адным словам САБОР… і гэтым усё сказана!

Любоў Хрыстова, а сёлета яшчэ і Велікодная Радасьць, таму што сьвята прыпала на сьветлы тыдзень, аб'яднала усіх – і старых і маладых, і дарослых і дзяцей, усіх ад мала да вялікага… Пасьля саборнай малітвы на літургіі ў старажытным храме, усё жадаючыя прынялі удзел у сумеснай трапэзе, віншуючы адзін аднаго, і вітаючы адзін аднаго словамі ХРЫСТОС УВАСКРЭС! САПРАЎДЫ ЎВАСКРЭС!

Трапэзу узначаліў дзівосны а. Кірыла… Прымаючы кожнага жадаючага…, і кожнага патрабуючага з такой шчырай любоўю…, што на вачах выступалі сьлёзы радасьці ад сардэчнага замілаваньня…Вось яна праўдзівая ЛЮБОЎ ХРЫСТОВА…, вось яна ВЕЛІКОДНАЯ РАДАСЬЦЬ… Сама прырода цешылася…, здавалася, усе птушкі зьляцеліся ў гэта Богам дадзенае месца…, сонца і блакітнае неба цешыла сваёй цеплынёй і выпраменьваньнем Боскага сьвятла… Душа радавалася…, і усё вакол цешыліся, атрымліваючы асалоду ад гэтай цудоўнай і дзівоснай Боскай прыгажосьці…, атрымліваючы асалоду ад Мілаты Боскай…

Слава Богу, што на Косава і Метохіі, на гэтай шматпакутнай зямлі…, яшчэ захоўваюцца традыцыі сэрбамі, якія да сёньняшняга дня паважаюць і шануюць сваіх продкаў…, любяць, паважаюць і шануюць сваіх бацькоў…, перадаючы з пакаленьня ў пакаленьне гэтыя традыцыі сваім дзецям…

І нам зь Вамі, дарагія мае, ёсьць чаму павучыцца ў нашых блізкіх і родных…, а менавіта, успомніць традыцыі нашых продкаў…, вярнуцца да жывой крыніцы..., і навучыцца любіць адзін аднаго такой жа шчырай любоўю, як любяць нас, нашы браты—сэрбы!

ЧАЛАВЕК – ГЭТА ВОБРАЗ БОЖЫ

архіяпіскап Афанасій (Мартас)

Гэтым казаньнем уладыкі. Афанасія мы працягваем публікацыю ягоных казаньняў, што былі прамоўлены прад вэтэранамі беларускага супраціву ў Аргентыне. Гэтыя казаньня былі запісаны і прысланы ў рэдакцыю спадаром Янам Процькам, які ад 1939 і да 1946 г. змагаўся за незалежнасьць Беларусі ў шэрагах беларускай незалежнай партызанкі.

Куды сёньня ні зірні, усюды бачны вялікі неспакой на зямлі. Усюды чалавек не шануецца, не паважаецца, усюды яго зьневажаюць і абражаюць, усюды чалавек зьменшаны ў нішто. Абдурыць чалавека або забіць яго зрабілася звычайнай справай… Таму і такі неспакой на зямлі. Бог стварыў чалавека цалкам іншым — Ён стварыў яго па Выяве Сваёй і Падабенству. І як мы любім і ушанаваны Бога, так мы павінны пачытаць і любіць кожнага чалавека (Мц. 22:39). Ужо ў старажытнасьці было вядома людзям, што чалавек ёсьць Выява і Падабенства Боскае, але людзі не зразумелі гэтай найбольшай Запаведзі Боскай і не выконваюць яе. Вельмі рана людзі сталі ненавідзець адзін аднаго, стварылі спадароў і рабоў, прыдумалі жорсткі прыгон, завялі міжусобіцы і войны паміж народамі. Замест міру і шчасьці па зямлі усюды пайшлі гвалт і рабаваньні. Адбылося гэта ад таго, што людзі зусім забыліся аб тым, што Бог стварыў чалавека па Выяве і Падабенству Свайму. Гэта значыць, што Бог даў людзям Сваю найпершую Запаведзь, каб яны сваёй выявай і падабенствам, г.з. жыцьцём нагадвалі Бога. Але пайшлі войны, рабаваньні, пахабнае рабства і гвалт адных над іншымі. Так жыць нельга было і Гасподзь Бог наш паслаў у мір Сына Свайго, каб Ён зьмяніў, зьмяніў людзей, каб навучыў іх Праўдзе Божай, каб увёў на зямлі Свой Новы Запавет, каб людзі сталі жыць па—новаму. І Сын Божы, Ісус Хрыстос, прыйшоў на зямлю нашу як Чалавек, не перастаўшы быць Богам, прыйшоў як Богачалавек, каб у чалавечай выяве цесна аб'яднацца зь людзьмі і навучыць іх жыць так, каб на зямлі заўсёды быў мір і праўдзівае шчасьце. І Гасподзь наш Ісус Хрыстос 33 гады прабыў сярод людзей, увесь час дбайна павучаючы іх асновам нашага шчасьлівага жыцьця, паказваючы нам мэты і задачы нашага зямнога жыцьця.

Хрыстос даў нам Сваё праўдзівае вучэньне, як трэба жыць на зямлі, каб мы былі усё Выявай і Падабенствам Божым, г.з., каб мы былі такімі, якімі стварыў нас Гасподзь спачатку. Калі Хрыста спыталі, якая першая запаведзь у законе, г.з. якая мэта нашага чалавечага жыцьця, альбо — як мы павінны жыць, то Ён рашуча адказаў: “Палюбі Госпада Бога твайго усім сэрцам тваім, усёю душою тваёю і усім разуменьнем тваім”, — гэтая ёсьць першая і найбольшая запаведзь. Другая жа падобная ёй: палюбі блізкага твайго, як самога сябе. На гэтых двух запаведзях сьцьвярджаецца увесь закон і прарокі (Мц. 22:37—40). Гэтай сваёю запаведзьдзю Хрыстос стварыў Новы Запавет. Гэтая запаведзь ёсьць падмурак для новага жыцьця. Гэта значыць, што гэта Божы загад нам, як трэба жыць на зямлі, каб былі на ёй мір і шчасьце. Ніхто ніколі не паставіў чалавека так высока, як паставіў яго Хрыстос: чалавек — гэта Выява і Падабенства Боскае! Чалавека усё павінны любіць, як любяць Бога. А любіць — гэта значыць служыць, дапамагаць, паважаць, шанаваць.

Сёньня няма ў нас, у Беларусі, міру і шчасьця, як і на ўсёй зямлі, таму што людзі не выконваюць найпершай запаведзі, дадзенай Хрыстом, таму што шмат людзей сёньня ілжыва вучыць, быццам няма Бога. Камуністы не прызнаюць Бога і ідуць гвалтам і зманам, агнём і мячом супраць тых, хто Бога любіць. А хто не любіць Бога, той чалавека не паважае. Менавіта таму зараз пайшлі войны, гвалт і д'ябальская хлусьня. Хто не прызнае Бога, той ніколі не будзе мець міру, той чалавека не будзе паважаць. Камуністы выступілі супраць Бога і без канца узброенае сеюць нянавісьць да людзей, гвалт і зман… У 1933 г. яны голадам забілі сем мільёнаў людзей на Украіне, у 1937 і ў далейшыя гады – лепшых дзяцей беларускай зямлі. Камуністы сеюць нянавісьць да людзей, нянавісьць да кожнага, хто думае інакш, чым яны. У сваім вучэньні яны прапаведуюць вайну усім не камуністам і пагражаюць зьняволіць увесь сьвет. Увесь сьвет знаходзіцца пад пагрозай. Толькі Бог можа выратаваць сьвет ад згубы, але дзеля гэтага людзі павінны вярнуцца да Бога.

1959 г.

НЯДЗЕЛЯ РАССЛАБЛЕНАГА

Мітрапаліт Антоній (Суражскі)

Ізноў і ізноў, з году ў год тыя жа самыя эвангельскія урыўкі чытаюцца ў царкве; і калі яны вяртаюцца, заўсёды устае перад мной пытаньне: А што ты зрабіў і працяг цэлага году для таго, каб гэты урывак Эвангельля не быў словам, сказаным табе і не пачутым, не быў словам, проста дарма прагучаўшым?..

Сёньняшняе Эвангельле кажа аб паралізаваным чалавеку, які на працягу шматлікіх гадоў не мог знайсьці сабе вылячэньне, таму што ніхто, ні адзін чалавек не знайшоўся за усе гэтыя гады, каб дапамагчы яму апусьціцца ў вылечваючыя воды хрысьцільні. І вось перад мной, як перад кожным зь вас, верагодна, стаяць два пытаньні, і першы зь іх: Хто я? Зь аднаго боку, я той чалавек, пазбаўлены сілы, які няздольны, не можа знайсьці сабе вылячэньне саматугам. Колькі здранцьвеньня ў душы, колькі бясьсільля ў волі, колькі нячуласьці ў сэрца, колькі цьмянасьці ў розуме кожнага зь нас, у мне... І вось, з году ў год, калі—небудзь, хоць сёньня, ураз, устае пытаньне: Ты можаш вылечыцца? – і адказ: Не, не магу; сілы няма, не магу узьляцець душой да Бога, не магу сабрацца зь сіламі – не магу; я паралізаваны ва усіх адносінах...

І другое пытаньне, ужо дваякае: няўжо няма нікога каля мяне, хто дапамог бы мне ажыць? Не апусьціўшы мяне, вядома, у гаючыя воды, а, можа быць, сказаўшы жыватворнае слова? Можа быць, прапанаваўшы, калі я сам, адзін, не магу ісьці, мяне падтрымаць, мне дапамагчы хоць некалькі крокаў ступіць – няўжо няма нікога?.. І калі спытаць сябе – колькі ёсьць такіх галасоў, колькі сяброўства, колькі падбадзёрлівых слоў, колькі слоў, зьвернутых да мяне асабіста і да кожнага зь нас, да цябе Самім Выратавальнікам Хрыстом, якія маглі бы крануць душу так, каб яна здрыганулася і зрабілася жывой...

І зваротны бок гэтага другога пытаньня: колькі вакол мяне людзей, паралізаваных воляй, сэрцам, душой, якім я мог бы дапамагчы ажыць, устаць, пайсьці, – а мне лянота, мне няма калі, я забываю... І калі я кажу “я” – то, па сумленьні, я кажу аб сабе, але таксама, верагодна, аб кожным зь вас, хто слухае, хто чуе маё прызнаньне ў коснасьці...

І што жа нам рабіць? Няўжо зноў чакаць на працягу году, каб тыя жа словы прагучалі, каб зноў Хрыстос нам сказаў тыя жа словы і мы зноў падумалі: А, мінуў год – і усё адно і тое ж паўтараецца ў царкве... Паўтараецца, так! – як у нашым жыцьці; калі бы толькі мы ажылі ад першага слова, нам не трэба было б яго чуць ізноў і ізноў, мы бы гэтае слова увасобілі ў сабе, мы б яго пранесьлі праз усё жыцьцё, як паходню, і загарэліся бы душы вакол нас, і ажылі бы людзі вакол нас, і яны таксама панесьлі б добрую, жыватворчую вестку...

Вось, на працягу тыдню, які сёньня пачаўся гэтым чытаньнем, паставім перад сабой пытаньне аб тым, у чым мая немач? Чым я паралізаваны? Якой часткай душы? Што занесла гэты параліч, гэтае здранцьвеньне ў маю душу? – і адкараскаемся ад гэтага зь дапамогай Хрыста, зь дапамогай любячых нас людзей, сабраўшы усе свае сілы. І спытаем сябе: хто каля мяне патрабуецца ў той дапамозе, аб якой я мару, без якой я жыць не магу?.. І не чакаючы нічога, не чакаючы, каб я сам стаў жывым, – паспрабую даць іншаму тую дапамогу, якая яму дапаможа ажыць. Амін.

НЯДЗЕЛЯ ЖАНЧЫН–МІРАНОСІЦ

Мітрапаліт Антоній (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Мінуў Пакутны тыдзень, але мы усё ж ў эвангельскіх чытаньнях успамінаем Крыж Госпада, Расьпяцьце і прысутных каля Крыжа Госпада Яго вучняў і вучаніц.

Стаяў Крыж, і ў Крыжа стаяла Маці Боская, Якая такім чынам злучыла цалкам Сваю волю зь воляй Боскай, Якая такім чынам цалкам была адзіная са Сваім Сынам, што разам са Айцом, разам зь Ім прыносіла Яго на ахвяраваньне. Ні адным словам Яна не пярэчыла Яго сьмерці, ні адным словам, ні рухам Яна не запрацівілася Яго расьпяцьцю. І Яна стаяла ў такой глыбіні бязмоўя, якога можна дасягнуць толькі тады, калі чалавек цалкам, цалкам да канца сышоў у Бога і жыве толькі тым, што зьяўляецца воляй, думкай Бога.

Каля крыжа стаяў таксама малады вучань Выратавальніка, Ян. Ён Хрыста палюбіў, палюбіў усім сэрцам, усім жыцьцём, і калі справа дайшло да сьмяротнай небясьпекі, ён стаяў у крыжа, гатовы быць разам са сваім Настаўнікам адпрэчаным. Апосталы, як нам апавядае Эвангельле, зьбеглі. Калі яны сталі сьведкамі бачнай паразы Хрыста, яны адчулі, што загінула уся іх надзея, што нішто не можа іх выратаваць, і яны зьбеглі і схаваліся ў доме Марка. Яны зьбеглі ў разгубленасьці душы, у адчаі, у страху.

Але невялікая група Хрыстовых пасьлядоўнікаў стаяла крышку наводдаль, але разам са Хрыстом укрыжаваным. Гэта былі жанчыны—міраносіцы, памяць якіх мы цяпер успамінаем. Яны палюбілі Госпада, яны паверылі Яму сэрцам, яны ў сэрца сваім пачулі ісьціну і праўду, і яны не зьбянтэжыліся тым, што адбывалася, а засталіся вернымі таму, што спазнала іх сэрца. Яны засталіся са Хрыстом укрыжаваным, як яны былі са Хрыстом прапаведуючым, і як яны апынуліся — трохі пазьней, калі яны дашлі зь мірам памазаць цела памерлага свайго Настаўніка — апынуліся са Хрыстом уваскрэсшым.

А у гэты час вучні Хрыстовы (дзесяць зь іх, бо Юды больш не было, а Тамаша зь імі ў той момант не было) схаваліся ў доме Марка па страху: іх Настаўнік быў пераможаны, і яны былі пабітыя, сэрца іх завагалася. І калі прыйшоў Выратавальнік, яны узрадаваліся: перамозе, значыць, здабытая! Значыць Ён уваскрэс, як казаў! Значыць, не пераможаны, значыць яны падзяляюць перамогу Боскую на зямлі! І яны весяліліся і узрадаваліся, страх мінуў, жах сышоў, засталася толькі радасьць. Але што ж было, калі вярнуўся ў іх кола апостал Тамаш? Яму сказалі аб тым, што Хрыстос уваскрэс, і Тамаш убачыў толькі вызваленых ад страху, радасных, але не разумных яшчэ вучняў. Яны не зьмяніліся. Зьмянілася толькі тое, што баяцца было не трэба, што Хрыстос уваскрэс, што перамога здабытая, але яны ў гэтай перамозе яшчэ не удзельнічалі. І гэтым тлумачыцца тое, што Тамаш, зірнуўшы на іх, усумніўся: калі сапраўды уваскрэсшы Хрыстос устаў у іх коле, няўжо яны маглі заставацца такімі, якімі былі раней? Хай радаснымі, хай вольнымі ад страху, хай гатовымі жыць новым жыцьцём, але чагосьці зь імі не здарылася: яны не зьмяніліся так, што можна было б зірнуць на іх і сказаць: Так! Яны таксама перайшлі зь вобласьці сьмерці ў вобласьць жыцьця... Гэта здарылася і зь імі пазьней, у дзень Пяцідзесятніцы, калі Дух Сьвятой сышоў на іх, і яны прылучыліся да вечнага жыцьця Хрыстовага. Але ў той момант яны толькі радаваліся аб тым, што іх Настаўнік жывы, і што перамога здабытая, але самі яны заставаліся, якімі былі.

І Тамаш, зірнуўшы на іх, не убачыў перамогі уваскрэсеньня, ён толькі пазнаў, што перамог Хрыстос, але яго су—апосталы усе яшчэ былі такімі, якімі яны былі раней. Мы Тамаша называем “няверуючым”: як гэта жорстка. “Няверуючы” значыць “не паверыўшы”. Гэта не здраднік, гэта не баязьлівец, гэта не чалавек, які няздольны верыць у сваё Настаўніка. Гэты вучань разумеў, што значыць вестка аб Уваскрэсеньні: што сапраўды, калі уваскрэс Хрыстос, то уся зямля, усё неба, усё чалавецтва зьмененыя. Але дзеля таго, каб гэтую вестку пранесьці, вучні павінны былі спачатку прылучыцца таямніцы і цуду Уваскрэсеньня не розумам, не сьвядомасьцю, не бачаньнем, а тым цудам, якое зь імі здарылася, калі сышоў на іх Сьвяты Дух і яны ужо на зямлі як бы уваскрэслыя, сталі грамадзянамі вечнасьці.

Таму будзем дзякаваць Богу, што Тамаш не захацеў проста паверыць словам, але прылучыцца цуду. Апяваем славу жанчын—міраносіц, якія так здолелі усім сэрцам прыняць Хрыста, што ніякага сумневу ў іх не засталося, і яны стаялі ў крыжа, на якім паміраў Выратавальнік, не вагаючыся ў тым, што яны — Яго вучаніцы, і яны ад Яго не адыдуць нават пад страхам сьмерці. І таму ім было дадзена прыйсьці да труны Госпада і убачыць Хрыста ўваскрэсшым; ім было дадзена прынесьці Апосталам вестку аб Уваскрэсеньні. Таму мы іх сёньня сьвяткуем, мы паем іх славу, мы ушаноўваем іх веру, іх любоў, іх адданасьць. Амін.

РАДАЎНІЦА – МАЛІТВА ЗА АДДАЎШЫХ ЖЫЦЬЦЁ ЗА ВОЛЬНУЮ БЕЛАРУСЬ

У аўторак, 13 красавіка, вернікі беларускай праваслаўнай грамады сьв.Кірылы Тураўскага г. Львова маліліся за душы ўсіх тых праваслаўных беларусаў, хто паклаў сваё жыцьцё за Вольную і Незалежную Беларусь.

Памінальную паніхіду каля магілаў беларусаў – балахоўцаў, памёршых у другой палове 20-х гадоў ХХ ст. у Львове і пахаваных на Лычакіўскіх могілках (тамака пахаваны і беларусы, што змагаліся з бальшавікамі ў лавах польскага войска), адправіў прат.Сяргей Горбік.

СЁНЬНЯ – РАДАЎНІЦА

У аўторак наступнага пасьля Вялікадня тыдня - найбольш шанаванае ў шэрагу памінальных гадавых сьвятаў. Назва яго паходзіць ад слова “радасьць”, радасьць, якую прынесла і жывым і мёртвым Уваскрэсеньне Хрыстова.

Гэта дзень, калі жывыя нібыта дзеляцца ёй зь мёртвымі ў надзеі усеагульнага уваскрэсеньня.

Пасьля памінальнай літургіі ў царкве праваслаўныя беларусы разам зь сьвятарамі ідуць на могілкі, дзе адбываецца чын парастасу і прыватнага памінаньня. У шматлікіх месцах Беларусі магілы блізкіх накрываюцца сьветлым абрусам, крыжы абвязваюцца каляровымі вышытымі рушнікамі, на іх вешаюць вяночкі са штучных кветак.

Ля магіл застаюцца даволі доўга, успамінаюць блізкіх, што пакінулі гэты сьвет. Раней на сьвежых магілах галасілі, такім чынам выказваючы нястрымны боль страты. Па народным звычаі, каля пахавальных крыжоў звычайна пакідалі асьвячоныя Велікодныя яйкі і кавалак пасхальнага куліча.

Памінальная трапэза звычайна пачынаецца пасьля палудня. Сярод абавязковых абрадавых страў яе посная куцьця, кулічы, велікодныя яйкі. Рэшткі страў звычайна аддавалі жабракам, бо верылі, што аддадзенае ім так ці інакш дойдзе да нябожчыкаў.

Сьвяткаваньні Радаўніцы звычайна завершваліся прыватнай малітвай за памёршых сваякоў у сямейным коле.

СЁНЬНЯ 430 ГАДОЎ ЗЬ ДНЯ НАРАДЖЭНЬНЯ АРХІМАНДРЫТА ВІЛЕНСКАГА СЬВЯТА–ДУХАЎСКАГА МАНАСТЫРА – ЗВЫШГОДНАГА ЛЯВОНЦІЯ (КАРПОВІЧА)

У 1597 годзе ў Вільні была пабудавана драўляная царква ў гонар Спасланьні Сьвятога Духу на апосталаў. Па даўняй традыцыі гэты год прынята лічыць часам нараджэньня праваслаўнага Сьвята–Духаўскага манастыра, хоць фактычна манаская сяліба пры храме была сфармаваная трохі пазьней. Першым у шэрагу годных павінен быць згаданы аўтар манастырскага Статуту, першы намесьнік мясьціны, сьвяты архімандрыт Лявонцій (сьвецкае імя – Лонгін) Карповіч (1580—1620). Шмат у чым менавіта дзякуючы яго глыбокай веры, арганізатарскім здольнасьцям і асабістай мужнасьці манастыр змог выдужаць пад магутным націскам аб'яднанага каталіцкага рэлігійнага фронту, захавацца, а затым і зацьвердзіцца на стагодзьдзі ў Сьвятым Праваслаўі.

Паходзіў Лявонцій (Лонгін) ад Карповічаў Кіеўскіх, шляхцічаў, якім у ХV стагодзьдзі за верную службу іх спадары–князі аддалі ў валоданьне выспу Асоў у Пінскім ваяводзтве (тэрыторыя цяперашняй Беларусі). З пінскіх краёў у Вільню да свайго сваяка Яну Карповічу, упісанаму, г.з. правадзейнаму сябру віленскага праваслаўнага Брацтва, у канцы ХVІ стагодзьдзя і прыехаў яшчэ падлеткам Лонгін. Апякун аддаў хлопчыка ў Братэрскую школу і па меры сіл дапамагаў яму. Школа існавала на сродкі мэцэнатаў,сіроты і дзеці братчыкаў у ёй вучыліся бясплатна.

Логін выяўляў вялікія посьпехі ў вучобе і ў засваеньні духоўных ісьцін. У 1598 годзе, па дасягненьні паўналецьця, ён быў абраны адным зь двух “дойлідаў царквы”. Акт абраньня адбыўся ў прысутнасьці вялікай колькасьці праваслаўных ў храме Сьвятога духа на Нядзелю Тамаша, г.з. у наступную нядзелю пасьля Вялікадня. Кола абавязкаў “дойлідаў…” было вельмі шырокім: яны павінны былі “клапаціцца аб усім скарбе царкоўным”, аб кнігах, сьвечках і г.д., а таксама рыхтаваць памяшканьне храму дзеля зьдзяйсьненьня богаслужбы.

Сталеньне Лонгіна Карповіча адбывалася на фоне падзей, вызначыўшых лёс Беларусі і Украіны на наступныя стагодзьдзі. У 1569 году была складзеная дзяржаўная і грамадзянская Унія Вялікага княства Літоўскага і Польскага каралеўства, якой сьцьвярджалася вечнае зьліцьцё гэтых двух дзяржаў у адзінае цела, адзін народ, адну дзяржава — Рэч Паспалітую, зь адным самадзержцам – каралём Польскім. Па гэтай дамове да Польшчы адыходзілі велізарныя тэрыторыі княства: Валынь, Падольле, Кіеўшчына, Брацлаўшчына, Падляшша (Беластотчына). З гэтага часу спынялася абраньне і узьвядзеньне на пасад Вялікіх Літоўскіх князёў, а сэймы княства касаваліся. І хоць назоў — Вялікае княства Літоўскае (ВКЛ) – яшчэ захоўвалася, Беларуская дзяржава пачала імкліва губляць прыкметы некалі незалежнай і магутнай дзяржавы, якой яна была ў папярэднія 250 гадоў свайго існаваньня.

Да Уніі ў ВКЛ дзяржаўнай і мовай большасьці насельніцтва была старабеларуская, на ёй быў складзены і знакаміты “Літоўскі статут”, г.з. збор юрыдычных законаў княства (першая рэдакцыя гэтага дакумэнта датуецца 1529 годам). Зараз жа ў дзелавой перапісцы, у суднах, у школах на тэрыторыі ВКЛ замест раней панаваўшай беларускай пачала уводзіцца польская мова. Не толькі палітычныя, але і рэлігійныя законы пачалі фармавацца цяпер у Варшаве. Пасьля прыняцьця Брэсцкай рэлігійнай Уніі 1596 году спыніла сваё існаваньне Праваслаўная Кіеўская мітраполія ВКЛ, яе пераемніцай (без усялякага на то кананічнага права) зрабілася мітраполія уніяцкая, якая прысягнула на вернасьць Папе Рымскаму. Былы праваслаўны мітрапаліт Міхаіл Рагоза перайшоў у Унію, і адразу зрабіўся духоўным лідэрам уніятаў княства. Пад уладу Уніі пад ціскам сталі пераходзіць і цэрквы з праваслаўным людам. Для ВКЛ, дзе раней назіралася адносная верацярпімасьць, надышлі часы, калі быць не–каталіком або не–уніятам азначала прыналежаць да людзей другога гатунку. У разрад гнаных акрамя пратэстантаў, якіх пагардліва звалі дысыдэнтамі, зараз прылічылі і праваслаўных, атрымаўшых мянушку – “схізматыкі” (“схізма” – “раскол”).

Усе пасады, званьні, княжыя тытулы і іншыя прывілеі з гэтага часу выдаваліся толькі асобам, даказаўшым сваю ляяльнасьць Польскай кароне, і толькі па Найвысокім жаданьні караля Польскага. Каб атрымаць маёнтак, чын, права голасу ў магістраце, магчымасьць годнай адукацыі для сваіх дзяцей, значная частка беларуска — украінскае праваслаўнай шляхты, купецтва, мяшчан пачала пераходзіць у унію альбо рыма—каталіцтва — тым самым выявіліся звычайныя чалавечыя слабасьці, якім ва усе часы схільна большасьць, маючая клопат першым чынам аб асабістай выгодзе. Зь цягам часу яны парадніліся з польскай шляхтай, засвоілі польскую мову і польскія звычаі, г.з. зрабіліся палякамі па ладу жыцьця. У Польшчы на праваслаўную, лічы, беларуска — украінскую веру, і беларускую ды украінскую нацыі глядзелі пагардліва: усё тое, што можна было менаваць “праваслаўным”, у сьвядомасьці тагачаснага польскага грамадзтва уяўлялася халопскім, невуцкім, такім, чаго варта сарамаціцца адукаванаму і высокапастаўленаму чалавеку. Выдужаць у гэтых умовах, не паступацца прынцыпамі змаглі толькі тыя нешматлікія падзьвіжнікі, дзякуючы самаадданасьці і духоўнай цьвёрдасьці якіх і захавалася праваслаўная вера айцоў.

У 1599 годзе пад пагрозай арышту змушаны быў пакінуць Вільню рэктар Брацкай школы, бясстрашны абвінаваўца уніятаў Стэфан Зізаній. Гэты вучоны грэк, вядомы прапаведнік, быў таксама галоўным друкаром брацкім. Пасьля выгнаньня Стэфана на месца кіраўніка друкарні Брацтва прапанавалі кандыдатуру Лонгіна Карповіча. І хоць тады юнаку было ад нараджэньня усяго 19 гадоў, ён выдатна валодаў не толькі царкоўна—славянкай, беларускай і польскай мовамі, на якіх друкаваліся большасьць брацкіх выданьняў, але, па водгуках сучасьнікаў, быў і “…у мове грэцкай і лацінскай знакаміта беглы”. Асабліва важным зьяўлялася веданьне ім грэцкай, зь якой ажыцьцяўляліся пераклады богаслужбовых кніг, і латыні — на гэтай мове прыходзілася весьці палеміку з каталіцкім духавенствам.

У Брацкай друкарні не было падзелу працы паміж людзьмі, датычнымі да выдавецкай справы. Карповічу ў адным асобе прыйшлося стаць адначасова і кіраўніком друку, і перакладчыкам з грэцкай і лацінскае, і складальнікам выданьняў, і карэктарам, і рэдактарам. Друкарня выпускала падручнікі для брацкай школы, богаслужбовую літаратуру, вучэньні сьвятых айцоў, а таксама палемічныя артыкулы. Аўтарам некаторых зь іх быў і сам “друкар” брацтва. Чым жа яшчэ маглі адказаць братчыкі на прыгнятаньні, як не боганатхнёнымі словам?

У пачатку 1610 году зь сьцен друкарні выходзіць выдатная анціўніяцкая палемічная праца Мялеція Сматрыцкага “Фрынас” — або “плач” праваслаўных, выклікаўшая актыўную рэакцыю уладаў: 6 траўня 1610 году кароль Рэчы паспалітай Жыгімонт ІІІ загадвае увесь наклад “Фрынаса” спаліць, друкарню ў Брацтва адабраць, а друкароў, наборшчыкаў і “карэктара Лонгіна Карповіча” — у выпадку “калі ён не шляхціч” — адправіць у турму аж да адмысловых распараджэньняў. Аднак Карповіч быў арыштаваны яшчэ за месяц да Каралеўскага указу, у самую Вялікую Суботу 1610 года, якая выпала тады на 7 красавіка. У брацкай друкарні зрабілі ператрус, а “галоўнага друкара брацкага, служку і пісара Лонгіна Карповіча, шляхціча пачцівага,.. засадзілі ў смуродную вязьніцу”. Для тых, хто арыштоўваў Карповіча, ён быў першым чынам чалавекам, якія вызнаваў рэлігію “схізматыкаў”, так што шляхціч Карповіч або не шляхціч у Вільні не вельмі разьбіраліся, зрабілі яму “допыты з пакутам”, а яго выданьня, што мелі павагу ў народзе, забаранілі. У людзей баязьлівых кніжкі адбіралі сілай, а ў нязгодных выкуплялі за вялікія грошы і затым спальвалі.

Два года правёў Карповіч у вязьніцы, але ад сваіх перакананьняў не зрокся. Аб ягонай мужнасьці Мялецій Сматрыцкі сьведчыў, што вязень “праўды эвангельскай аніяк ня здрадзіў” і быў “цьвярдзей, чым дыямэнт”.

Ускосныя зьвесткі паказваюць, што Лонгін Карповіч прыняў пострыг зь манаскім імем Лявонцій і быў пасьвячаны ў сьвятары не позьняе восені 1609 года. У 1611 годзе ў сваім маёнтку Евье, у трыццаці кілямэтрах ад Вільні, уплывовы братчык князь Багдан Агінскі аддаў сьвятадухаўскім айцам месца для друкарні. Менавіта з гэтай друкарні выйшаў у сьвет "Новы Запавет", на тытульным лісьце якога паведамлялася, што выдадзены ён ""працай манахаў агульнага жыцьця". Усе наступныя кнігі таксама маюць такую жа зноску, гэта значыць, у гэты пэрыяд выдавецкая справа пераходзіць ад Брацтва да Сьвята—Духаўскіх манахаў. Што ў сваю чаргу азначала, што ў 1611 году ў Вільні ужо дзейнічаў манастыр агульнага жыцьця, хоць яго Стаміўшыся – “Кінавіён” быў выдадзены толькі ў 1618 годзе.

Зь вязьніцы Карповіч выйшаў пасьля Вялікдня 1612 года. Стан яго здароўя было вельмі трывожным, паўгода ён практычна не уставаў з пасьцелі, суцяшэньнем служыла толькі тое, што ён ізноў апынуўся сярод аднадумцаў у Сьвята—Духавым манастыры. Сам факт прысутнасьці “друкара” у манастырскае сялібе спрыяў бурнаму разьвіцьцю выдавецкай дзейнасьці. Зь друку адно за іншым выходзяць наступныя манастырскія выданьні, друкавальныя напераменку ў Евье і ў Вільні: Гадзінаслоў (Евье,1612 г.), Анфалёгіён, або абраныя малітвы (Евье, 1613 г.), Малітвы паўсядзённыя (Евье,1615 г.), Эвангельле настаўніцкае (Евье,1616 г.), Малітоўнік (Вільня,1617 г.), Служэбнік (Вільня,1617 г.), Кінавіён (Евье,1618 г.), Трэбнік (Вільня,1618 г.), Чытанка славянскай мовы (Евье,1618Г.), “Граматыка славенская" Мялеція Сматрыцкага” (Евье,1619 г.)…

У 1613 годзе Брацтва пачынае і ў 1617—м сканчае будаўніцтва новага каменнага будынку школы, зараз у ёй пяць клясаў: “ад іх жа ў трох лацінская навука чытаецца, у чацьвёртым беларуская, у пятым славянскай і грэцкая мовы выкладаюцца”. Пачаўшы выкладаць у гэтай вучэбнай установе яшчэ ў 1605 годзе, а.Лявонцій Карповіч робіцца яе дырэктарам. Па узроўню падрыхтоўкі выхаванцаў яна стаіць нараўне зь віленскай вышэйшай каталіцкай школай (заснаванай ў 1578 годзе).

Сьвяты айцец Лявонцій Карповіч быў малітоўнікам, зь сваёй кельлі ніколі не выходзіў без клепсыры — вадзянога гадзіньніка, каб не марнаваць час дарма, марна. Аднойчы, успамінае сьвятадухаўскі ераманах Ісая Трафімавіч, айцец архімандрыт маліўся ў сябе ў кельлі, калі яму паведамілі, што ў манастыр прыбыў стараста Брацтва князь Багдан Агінскі і жадае зь ім пагутарыць. Лявонцій Карповіч не мог адмовіць у просьбе абаронцы праваслаўных і перапыніў малітву, але пры гэтым горка зарыдаў, наракаючы на тое, што дзеля зямных спраў яму прыйшлося адкласьці гутарку з Госпадам…

Айцец архімандрыт у Сьвята—Духаўскай царкве зьдзяйсьняў штодзённыя літургіі зь споведзьдзю і прычашчэньнем вернікаў. Калі жа да яго дайшлі пляткарства, што, маўляў, нядобра кожны дзень прыступаць да сьвятых таямніц, духоўны настаўнік растлумачыў маючым сумненьня: “Як, набліжаючыся да сонечнага сьвятла, бачыш на сабе плямы бруду, нават калі яны і вельмі малыя, так і, прычашчаючыся часта Боскімі таямніцамі, бачыш на сабе свае грахі”.

Жыўшы ў манастыры манах Мялецій Сматрыцкі аб сваім настаўніку—архімандрыце адклікаўся так: “Архімандрыцкае служэньне…богабаязна, раўніва і асьцярожна выконваў,.. муж духоўны, прыкладны, настаўнік, набожны, любячы братоў, паблажлівы”

Лявонцій Карповіч быў аўтарам шэрагу палемічных і павучальных выданьняў. Зь мноства яго зваротаў да вернікаў захаваліся толькі тры пропаведзі, у тым ліку і надрукаванае ў 1615 году ў друкарні ў Евье “Казаньне …”, г.з. два павучаньня — адно на сьвята Перамяненьня Госпада, іншае — на Усьпеньне Боскай Маці. Гэтыя творы нашага праслаўленага сьвятога і сёньня зьяўляюцца прыкладам глыбокага асэнсаваньня біблейскіх падзей і ярка сьведчаць, наколькі таленавітым прапаведнікам і багасловам быў віленскі архімандрыт.

Улетку 1620 года ў Кіеў прыбыў Ерусалімскі Патрыярх Феафан. Да 15 жніўня, храмаваму сьвяту Кіева—Пячэрскай лаўры, па старажытным звычаю тут сабралася незьлічонае мноства праваслаўных: духоўных і парафіян, паноў і простага люду, са усіх канцоў Беларусі і Украіны. Усім народам умольвалі Патрыярха, каб ён паставіў для іх праваслаўнага мітрапаліта і япіскапаў. Але Феафан спачатку не згаджаўся, ведаючы, у што можа выліцца накіраваны на “схізматыкаў” гнеў Польскага караля. І толькі тады, калі “сьвяцейшага патрыярха узяўшы на плечы і апеку сваю набожнае войска і гетман, названы Пётр Сагайдачны”, пасланец зь Ерусаліму рашыўся выканаць волю праваслаўнага люду. Тым больш, што казакі Сагайдачнага уяўлялі зь сябе такую сілу, зь якой і каралеўская гвардыя наўрад ці магла змагацца.

У ліку кандыдатаў уладык на аднаўляемыя праваслаўныя катэдры быў і архімандрыт Лявонцій Карповіч, які, па задуму патрыярха і праваслаўнага народу, мусіў быць узьведзены на кіраваньне япархіяй Уладзімірскай і Берасьцейскай. Але а.Лявонцій быў ужо цяжка хворы і пераканаў праваслаўных беларусаў прасіць япіскапскае годнасьці для свайго выхаванца Мялеція Сматрыцкага.

Да лістапада 1620 гады Мялецій вярнуўся ў Вільню з тытулам архіяпіскапа Полацкага. Аднак ён ужо не засьпеў у жывых свайго “старэйшага” па манастыры, архімандрыта Лявонція Карповіча. Мінула шэсьць тыдняў, як той памёр, але цела яго яшчэ не было адданае зямлі. Мялецій, зрабіўшыся з гэтага часу намесьнікам віленскага манастыра, пры першай жа сваёй службе ў Сьвята—Духаўскае царкве зьдзейсьніў адпяваньне і пахаваньне свайго былога настаўніка і вымавіў Слова, якое затым было надрукавана пад загалоўкам: “Казаньне на сумленны спачын прыгоднага і прывялебнага мужа, спадара і айца… Лявонція Карповіча… 1620, лістапада 2 дня”.

Прах сьвятога айца Лявонція Карповіча быў пахаваны ў Сьвята—Духавым манастыры. Аднак бязьлітасны час сьлядоў яго пахаваньня да нашых дзён не захаваў.

Беларускія і ўкраінскія праваслаўныя заўсёды лічылі айца архімандрыта Лявонція Карповіча сьвятым. Яшчэ ў 20 гадох Кіраўнік Польскай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы Сьвяцейшы мітрапаліт Дзіяніс даў дазвол на ўшанаваньне архімандрыта Лявонція як мясцова шануемага сьвятога, а ў канцы 40-х гадоў ХХ ст. ён быў кананізаваны Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквой

ДАБРАВЕШЧАНЬНЕ ЎСЯСЬВЯТОЙ БАГАРОДЗІЦЫ

Усясьвятая Дзева, пасьля Яе ўвядзеньня ў Ерусалімскі храм, засталася ў храме пад апекай клірыкаў і праводзіла час у малітве, чытаньні Сьвятога Пісьма і рукадзельлі. З пераказаў вядома, калі Сьвятой Дзеве споўнілася 15 гадоў, калі па юдэйскім звычаям дзяўчаты бралі шлюб, сьвятары апавясьцілі ёй, што яна ўжо не можа пакідацца далей у храме і мусіць абраць сябе мужа. Дзева адказала ім, што будучы прысьвечаная сваімі бацькамі Богу, Яна жадае назаўсёды застацца цнатлівай. Тады сьвятары вырачылі заручыць Марыю зь набожным старцам з роду Давыда, на імя Іосіф, які мусій абараняць Яе і быць толькі ўяўным Яе мужам. У Назарэце, у доме праведнага Іосіфа, Усясьвятая Дзева не зьмяніла свайго ўзору жыцьця; Яна ўвесь свой час праводзіла ў малітвах, займалася рукадзельлем і чытала сьвятыя кнігі. Дзеля Яе дом Іосіфа быў як храм малітоўны, зь якога Яна нікуды не сыходзіла і ні з кім не размаўляла, толькі зь дачкамі Іосіфа.

У Галілейскі горад Назарэт, у дом Іосіфа да сьвятой Дзевы Марыі ў шосты месяць пасьля зачацьця Яна Хрысьціцеля, быў пасланы Архіанёл Гаўрыіл. “Анёл, увайшоўшы да Яе, сказаў: радуйся, Дабрадатная! Гасподзь з Табою; дабраславёная Ты сярод жанчын. А Яна, угледзеўшы яго, сумелася ад словаў ягоных і разважала, што б гэта было за вітаньне. І сказаў Ёй анёл: ня бойся, Марыя, бо Ты здабыла мілату ў Бога; і вось, зачнеш ва ўлоньні, і народзіш Сына, і дасі Яму імя: Ісус; Ён будзе вялікі і будзе названы Сынам Усявышняга; і дасьць Яму Гасподзь Бог пасад Давіда, бацькі Ягонага; і будзе валадарыць над домам Якава вечна, і Царству Ягонаму ня будзе канца. А Марыя сказала анёлу: як будзе гэта, калі Я мужа ня знаю? Анёл сказаў Ёй у адказ: Дух Сьвяты сыдзе на Цябе, і сіла Усявышняга ахіне Цябе; таму і народжанае Сьвятое назавецца Сынам Божым; вось, і Елізавета, сваячка Твая, называная няплоднаю, і яна зачала сына ў старасьці сваёй, і ёй ужо шосты месяц; бо ў Бога не застанецца бясьсілым ніякае слова. Тады Марыя сказала: вось, раба Гасподняя; хай будзе Мне паводле слова твайго. І адыйшоў ад Яе анёл.” (Лк. 1:28–38) А Сьвятая Дзевай пайшла да родзічкі сваёй Елізаветы. Елізавета сустрэла Яе такімі словамі: “Дабраславёная Ты сярод жанчын, і дабраславёны плод улоньня Твайго!” (Лк. 1:42)

У адказ на словы Елізаветы, Марыя прамовіла: “Праслаўляе душа Мая Госпада, і ўзрадаваўся дух мой у Богу, Збаўцу Маім, што дагледзеў Ён пакорлівасьць рабы Сваёй; бо ад сёньня будуць шчасьціць Мяне ўсе роды, бо ўчыніў Мне веліч Магутны і сьвятое імя Ягонае, і ласка Ягоная ў роды родаў да тых, што баяцца Яго.” (Лк. 1:46–50)

Сьвяткаваньне Дабравешчаньня Усьясьвятой Багародзіцы адбывалася ад самага пачатку стварэньня Хрысьціянскай Царквы. У Назарэце, на тым самым месцы, дзе Архіанёл дабравесьціў Дзеве Марыі, пабудаваны храм у памяць Дабравешчаньня Багародзіцы.

Сьвятыя айцы Царквы ў сваіх працах тлумачаць і тое, чаму Сын Божы ўвасобіўся ва ўлоньні Дзевы Марыі ў дзень 25 сакавіка: Бо Бог стварыў чалавека менавіта ў дзень 25 сакавіка, і таму Бог паслаў Архіанёла Гаўрыіла менавіта ў гэты дзень Дабавесьціць Дзеве Марыі.

У V ст. Анатоль Канстантынопальскі, у VІІ – Андрэй Ерусалімскі, у VІІІ – сьв. Дамаскін, у ІХ – Феафан і іншыя напісалі шмат славячых песьняў у гонар Дабравешчаньня Багародзіцы, якімі і да сёньня Царква праслаўляе гэтую падзею.

Шосты Сусьветны Сабор, які адбыўся ў 691 годзе, 52–м правілам вызначыў не служыць у сьвята Дабравешчаньня, на які б дзень Вялікага Посту ён не падпаў, літургіі Раней Асьвячоных Дароў, падкрэсьліваючы гэтым веліч сьвята.

Трапар сьвята, тон 4

У гэты дзень выратаваньня нашага пачатак / і адвечнай таяміцы зьява: / Сын Божы Сынам Дзевы робіцца / і Гаўрыіл аб мілаце дабравесьціць. / Таму і мы зь ім Багародзіцы сусьпяваем: / “Радуйся, Дабрадатная, Гасподзь з Табою!”

ВЕЛІКОДНАЕ ПАСЛАНЬНЕ АРХІЯПІСКАПА АФАНАСІЯ (МАРТOСА)

У беларускае царкоўнае гісторыі было агульна прынята лічыць, што пасьля пераходу япіскапату Беларускае Аўтакефальнае Праваслаўнае Царквы ваеннага часу ў РПЦЗ, усе ягоныя кантакты зь дзеячамі беларускага нацыянальнага руху былі спынены. Але сёньня высьвятляецца – гэта далёка не так. Некаторыя ўладыкі, найперш архіяпіскап Філафей (Нарко) і архіяпіскап Афанасій (Мартос) працягвалі шчыльныя кантакты і супрацоўніцтва зь найбольш радыкальнымі прадстаўнікамі беларускага вызваленчага руху: Дз. Касмовічам і Р. Астроўскім. Уладыкі бралі чынны ўдзел у шэрагу канфэрэнцый і нарад беларускіх змагарных арганізацый і нават клапаціліся аб духоўных патрэбах беларускай палітычнае эміграцыі. Так, па сьведчаньню былых беларускіх партызан у Аргентыне, архіяпіскап Афанасій, нягледзячы на супраціў расейскай эміграцыі і кіраўніцтва РПЦЗ, стала клапаціўся і дапамагаў беларускім эмігрантам – удзельнікам узброяннага змаганьня. Штогод, апрача афіцыйнага Велікоднага пасланьня, уладыка Афанасій зьбіраў беларускіх вэтэранаў і зьвяртаўся да іх зь адмысловым пасланьнем на беларускае мове. Адно з падобных пасланьняў, дасланых нашым вэтэранам зь Аргентыны, мы сёньня публікуем на старонцы “Беларускай Аўтакефаліі”.

“Беларуская Аўтакефалія”

P.S. На здымку, зробленым у часе нарады вайсковых адзінак Беларускай Цэнтральнае Рады 08 – 14 чэрвеня 1967 (ЗША, Норт Кантон, Агаё), (ад левага боку да правага) арх. Філафей, Прэзыдэнт БЦР Радаслаў Астроўскі і арх. Афанасій.

Хрыстос Уваскрэс

Усё расьліны ў прыродзе зь надыходам вясны штогод ажываюць і абнаўляюцца. Таксама бывае і з чалавекам. Але ён — вышэйшае тварэньне Боскае, у якое Творца яго удыхнуў Дух Свой. Чалавек ажывае не раз у год, як усе бязмоўныя стварэньні, але гэтулькі разоў, колькі ён спавядаецца і прычашчаецца Сьвятога Прычасьця. Ён ажывае і перараджаецца для новага набожнага жыцьця ў Хрысьце і з Хрыстом. Сьвятое Прычасьце — гэтае найбольшая Таямніца Боская, гэта — Таямніца з Таямніц. Сьвятое Прычасьце Цела і Крыві Хрыстовых цалкам перараджае чалавека і набліжае яго да Госпада. Праз Прычасьце Бог робіцца нашым Айцом Нябесным, а мы Яго дзецьмі. Прычасьце асьвячае чалавека. У Вялікім пасту праваслаўныя вернікі чысьцяцца ад грахоў сваіх у таямніцы споведзі, абнаўляюцца ў таямніцы Сьвятога Прычасьця. І пасьля гэтага, адроджаныя духоўна яны радасна сустракаюць Уваскрэсеньне Хрыстова. Уваскрэсеньне зь мёртвых Госпада нашага Ісуса Хрыста — гэтая падмурак нашай веры, гэта той непарушны падмурак, на якім стаіць Хрысьціянства. “Калі Хрыстос не ўваскрэс, дык і пропаведзь нашая марная, марная і вера ваша.” (1 Кар 15:14) Але вера наша не марная, работа наша хрысьціянская не марная. “Хрыстос уваскрэс зь мёртвых, першынец з памерлых.” – Кажа той жа Апостал (1 Кар. 15:20). У гэтым асноўны догмат нашай праваслаўнае веры. Мы глыбока веруем і ведаем, што “Хрыстос уваскрэс зь мёртвых славаю Айца” (Рым. 6:4), што Ісуса “Бог уваскрэсіў зь мёртвых” (Дзеі. 3:15; 4:10). А ў гэтым падмурак нашай веры і мы ў Велікодную ноч радасна і весела сьпяшаемся паведаць адзін аднаму аб найбольшым у нашым жыцьці і найбольш важным у нашае веры.

Хрыстос Уваскрэс!

І хто верыць у Уваскрэсеньне Хрыстова, той паўнавартасны чалавек. Хто усім сэрцам верыць ва Уваскрэсеньне Хрыста, той праўдзівы хрысьціянін праваслаўны, а праз сваю веру становіцца дзіцем Божым. Хто усёй душой успрымае Таямніцу Прычасьця і Таямніцу Уваскрэсеньня Хрыста, для таго Бог ёсьць праўдзівы Айцец. А хто не верыць, той як сухое дрэва пры дарозе — яго сьсякаюць і спальваюць на агні. Хто не верыць, той як пусты арэх, якога усё выкідваюць, як шалупіну. Хто не верыць і не бярэ прычасьце, той не паўнавартасны чалавек і радасьці Уваскрэсеньня Хрыста ён не адчувае. Хрыстос Уваскрэс — уваскрэсьнем і мы разам зь Ім! Уваскрэсьнем для новага жыцьця, для жыцьця набожнага і дабрадзейнага, для жыцьця хрысьціянскага і радаснага, для жыцьця, напоўненага любові і радасьці аб Хрысьце Ісусе. А падстава усяму гэтаму — радаснае і велічнае: Хрыстос Уваскрэс! Радасным “Хрыстос Уваскрэс” прывітае усё духавенства і усіх багалюбівых праваслаўных дзяцей зямлі беларускай у замежжы.

+ архіяпіскап Афанасій.

Травень 1958 л.Б

СЬВЯТАЯ ПАСХА, АЛЬБО УВАСКРАШЭНЬНЕ ГОСПАДА НАШАГА ІСУСА ХРЫСТА

Гасподзь наш, Ісус Хрыстос, як апавядалі прарокі і Сам Выратавальнік, уваскрэс на трэці дзень пасьля сьмерці Сваёй. Нягледзячы на тое, што юдэі зрабілі ўсё дзеля таго, каб не спраўдзілася слова Выратавальніка. У першы дзень тыдня, зь суботы на нядзелю, рана ў ранцы адбыўся вялікі землятрус, і Анёл Божы сышоў зь неба, і адкаціў камень ад уваходу грабніцы, і сеў на ім. Выгляд ягоны быў як маланка, а вопратка ягоная была белая як сьнег. І ад страху прад ім затрымцелі ахоўнікі і пападалі як мёртвыя.

Пасьля гэтага вялікага цуду, калі было яшчэ цёмна, жанчыны–міраносіцы прыйшлі да грабніцы, прынёсшы падрыхтаваныя водары, каб намасьціць цела Ісуса. І пабачылі яны, што камень адкінуты ад грабніцы.

“І ўвайшоўшы, не знайшлі Цела Госпада Ісуса. Калі ж яны зьнедаўмяваліся з гэтага, раптам паўсталі перад імі два мужы ў строях бліскучых. І калі яны былі ў страху і схілілі абліччы свае да зямлі, – сказалі ім: што вы шукаеце жывога сярод мёртвых? Яго няма тут: Ён уваскрэс; успомніце, як Ён казаў вам, калі быў яшчэ ў Галілеі, кажучы, што Сын Чалавечы мае быць аддадзены ў рукі людзям грэшным, і быць укрыжаваным, і на трэці дзень уваскрэснуць.” (Лк. 24:3-7)

“Уваскрэснуўшы рана ў першы дзень тыдня, Ісус зьявіўся спачатку Марыі Магдаліне, зь якое быў выгнаў сем дэманаў. Яна пайшла і абвясьціла тым, што былі зь Ім, што плакалі і галасілі; але яны, пачуўшы, што Ён жывы, і яна бачыла Яго, – не паверылі. Пасьля гэтага зьявіўся ў іншым вобразе двум зь іх на дарозе, калі яны ішлі ў селішча. І тыя, вярнуўшыся, абвясьцілі астатнім; але і ім не паверылі. Нарэшце зьявіўся самім адзінаццацём, калі яны ўзьляжалі на вячэры, і дакараў іх за няверства і жорсткасьць сэрца, што не паверылі тым, якія бачылі Яго ўваскрэслага. І сказаў ім: ідзіце па ўсім сьвеце і абвяшчайце Дабравесьце ўсяму стварэньню.” (Мк. 16:9–20)

Уваскрэсеньне Хрыстова сьвяткуем ў Сьветлую нядзелю Пасхі. Дзеля хрысьціян гэта найбольш радаснае і найбольш урачыстае сьвята, бо яно дае нам надзею, што праз веру ў уваскрэслага Ісуса Хрыста і мы ўваскрэсьнем і атрымаем вечнае жыцьцё.

Уваскрэсеньне Хрыстова – адно зь найбольш старажытных і найбольш сьветлых хрысьціянскіх сьвятаў. Яно сьвяткуецца ўрачыста з часоў апосталаў і, па рашэньню першага Сусьветнага сабору, сьвяткуецца ў першую нядзелю пасьля вясеньняга раўнадзенства і першага поўнага месяца сакавіка.

Вялікдзень – гэта сьвята радасьці для ўсіх: і для дзяцей, і для дарослых, і нават для мёртвых. Бо калі Хрыстос уваскрэс, то гэтым Ён зваяваў сьмерць і злога перамог, і мы цяпер упэўнены, што ўсе людзі сілай Ягонага ўваскрэсеньня ўваскрэснуць. І жывыя, і мёртвыя разам зьявяцца прад Госпадам Богам. Уваскрэсеньне Хрыстова ўзмацняе нас у веры, што жыцьцё чалавечае не абрываецца, як нітка, што яно напоўнена глыбокім зьместам і значэньнем. У Ўваскрэсеньні Хрыстовым – крыніца неадольнай радасьці, да якой датычны ўсе людзі. Сьвята Хрыстовага Ўваскрэсеньня багата сваімі рознымі і велічнымі набажэнствамі і царкоўнымі звычаямі.

Вельмі пашыраны сярод нашага народу звычай – сьвяціць на Вялікдзень ежу. Пасьля доўгага посту Сьвятая Царква дазваляе ўсялякую ежу, каб людзі атрымалі духоўную радасьць і радасьць ад зямных дароў. Асьвячэньня велікоднай ежы адбываецца ўрачыста, пасьля сьвятой Літургіі на царкоўным двары.

У старажытнасьці існаваў звычай: людзі прыходзілі да высокай кіруючай асобы зь нейкім падарункам. Марыя Магдаліна, прапаведуючы навуку Хрыстову, неяк зайшла да двара рымскага кесара Ціверыя, падала яму пафарбаванае чырвонай фарбай яйка зь словамі “Хрыстос уваскрэс!” і пасьля гэтага пачала сваю пропаведзь. Па яе прыкладу і іншыя хрысьціяне ў дзень Пасхі пачалі дараваць адзін аднаму пафарбаваныя яйкі.

Як зь мёртвай шкарлупіны яйка зьяўляецца новае жыцьцё, так і Ісус Хрыстос выйшаў зь магілы да новага жыцьця. Пафарбаванае ў чырвонае яйка ёсьць сымбалем нашага выратаваньня праз кроў Ісуса Хрыста.

Сьвята Ўваскрэсеньня Хрыстовага адбываецца вясной, калі аднаўляецца прырода і зямля пакрываецца зелянінай, кветкамі. Радасьць сьвята захапляе ўсіх родных і блізкіх, нават ворагаў, бо і аб іх Царква сьпявае: “Абдымім адзін аднаго і прабачым усё дзеля Ўваскрэсеньня”.

Таму, згадаем на Пасху, што чалавек мусіць любіць ўсіх і ўсё: жывую і мёртвую прыроду – людзей, жывёл, расьліны, горы, рэчкі і мары; не абражаць людзей, не крыўдзіць жывёлін, не зьнішчаць травы, дрэваў, бо ўсё гэта – дар Божы для людзей.

Трапар сьвята

Хрыстос Уваскрэс зь мёртвых, сьмерцю сьмерць зваяваў, і тым, што ў магілах, жыцьцё падарыў.

ПАСХАЛЬНАЕ ПАСЛАННЕ АРХІЕПІСКАПА КАНСТАНЦІНОПАЛЯ—НОВАГА РЫМУ І ЎСЯСВЕТНАГА ПАТРЫЯРХА ВАРФАЛАМЕЯ

+ ВАРФАЛАМЕЙ

+ ЛАСКАЙ БОЖАЙ

+ АРХІЕПІСКАП КАНСТАНЦІНОПАЛЬСКІ — НОВАГА РЫМУ

+ І ЎСЯСВЕТНЫ ПАТРЫЯРХ

+

+ УСЁЙ СУПОЛЬНАСЦІ ЦАРКВЫ

ЛАСКА, МІР І МІЛАСЦЬ ХРЫСТА ЗБАЎЦЫ, УВАСКРЭСЛАГА Ў СЛАВЕ

***

Любыя браты і сёстры, шаноўныя дзеці ў Хрысьце,

Хрыстос уваскрэс!

Вось і зноў, як радасны і ясны золак, узыходзіць сьвяты дзень Пасхі, праменячы сьвята, суцеху, радасьць і жыватворчую надзею усім веруючым, нягледзячы на тую цяжкую атамасфэру, што апанавала увесь сьвет з прычыны шматстайнага крызісу зь усімі ягонымі знаёмымі балючымі наступствамі для паўсядзённага жыцьця чалавецтва.

Уваскрэс зь магілы Хрыстос, Богачалавек, і разам зь Ім уваскрэс чалавек! Прыгнёт сьмерці адыйшоў у мінулае. Адчай ад пякельнага палону прайшоў беззваротна. Адзіны Моцны, Адзіны Жыцьцядаўца, добраахвотна успрыняў праз Сваё Уцялесьненьне усё няшчасьце нашае прыроды, разам з такой ейнай часткай, як сьмерць; і вось ужо Ён “пекла зьмярцвіў зьзяньнем Боства”^[1] і даў чалавеку жыцьцё і жыцьцё з “дастаткам”^[2].

І гэты дастатак жыцьця, дарунак нам ад Уваскрэслага Госпада, заўжды нястомна шальмуе і узводзіць на яго паклёп дыявал — спраўджваючы сваё імя, імя паклёпніка, хаця ён ужо і зьнясілены, зусім страціў уладу і толькі выклікае сьмех. Дыявал бэсьціць яго пры дапамозе ужо пануючай у сьвеце “пыхі” (υβρις), пыхі як перад Богам, так і перад бліжнім і перад усім Стварэньнем. Ён бэсьціць яго пры дапамозе усё яшчэ існай у нас саміх “старадаўняй карозіі”, схільнасьці да граху, якая спрабуе нас зацягнуць у пастку альбо грэшнага учынку, альбо аблуды ў веры. Пыха заўжды нараджаецца з гэтае “карозіі” і разам зь ёй яна складае тую агідную сукупнасьць, з—за якой адбываецца парушэньне нашых стасункаў зь самімі сабой, з блізкімі, з Богам і зь усім Стварэньнем. Такім чынам, нам неабходна адчысіць сябе ад гэтае ржы зь уважлівасьцю й руплівасьцю, каб жыватворчае сьвятло Уваскрэслага Хрыста ярка зазьзяла ў нашым розуме, душы і целе, каб расьсеяла цемру пыхі і праліло “дастатак” жыцьця на увесь сьвет.

Гэтага нельга дасягнуць ні зь дапамогай філясфоіі, ні зь дапамогай ні навукі, ні мастацтва, ні тэхналёгіі, ні зь дапамогай ідэалёгіі, а толькі праз веру ў Богачалавека Ісуса Хрыста, Ягоныя Пакуты, Крыж, Магілу і тое, што Ён зыйшоў у пекла і уваскрэс; і гэтая вера праяўляецца ў таемным жыцьці Царквы, а таксама праз напружаную і пастаянную духоўную барацьбу. Царква, як Цела Хрыстова, непарыўна праз вякі перажывае цуд Уваскрасеньня — праз Сьвятыя Таемствы, праз сваё багаслоўе і сваё практычнае вучэньне даючы нам мажлівасьць прылучацца да гэтага цуду, удзельнічаць у перамозе над сьмерцю, станавіцца сьветлымі дзецьмі Уваскрасеньня і сапраўднымі “супольнікамі Боскай прыроды”^[3], як гэта адбылося зь усімі сьвятымі. Калючае пустазельле жарсьцяў, якое вырастае ў нашым сэрцы, забруджаным іржой “састарэлага чалавека”^[4], павінна як мага хутчэй пераўтварыцца ў Хрысьце, праз Хрыста і дзеля Хрыста і Ягоных жывых вобразаў вакол нас — то бок дзеля нашых бліжніх — у суквецьце цнотаў, сьвятасьці і праведнасьці. Сьвятарны песнасьпеўца акурат сьпявае: “Апранемся ў адзеньне праўды, што за сьнег бялей, ды карагодзьма ў сёньняшні дзень Пасхі; бо Хрыстос, Сонца праўды, што зь мёртвых зазьзяла, азарыў нас сьвятлом нятленнасьці”^[5]. Белыя шаты праведнасьці былі дадзеныя нам як сымбаль у дзень Сьвятога Хросту, так мы прыкліканыя ачышчаць сябе заўжды праз пастаяннае пакаяньне, радасныя сьлёзы, безупынную малітву, абмежаваньне пажадаў, праз цярпеньне ў жыцьцёвых цяжкасьцях і нястомнае стараньне выконваць Божыя запаведзі — і перш за усё, самую галоўную запаведзь — любові. Такім чынам мы ачысьцім гэтыя шаты, прымаючы удзел у крыжовым самапрыніжэньні Богачалавека, каб у нашае жыцьцё і ў навакольны сьвет прыйшлі пасхальнае асалода, радаснае сьвятло Уваскрэсеньня і збаўленьне.

Мы дасылаем вам гэтыя словы з Фанару, дзе мы перажываем пакуты Вялікай Пятніцы і радасьць Уваскрэсеньня, выражаючы клопат Маці—Царквы, ад усёй душы зычым вам прыняць дар збаўленьня і пасхальнае дабраславеньне уваскрэслага зь мёртвых Уладара Жыцьця.

Сьвятая Пасха 2010 г.

+Патрыярх Канстанцінопальскі

Шчыры малітоўца за усіх да Уваскрэслага Хрыста

---

^[1] Нядзельны Трапар уваскрасеньня, Тон 2.

^[2] Ян. 10:10

^[3] Пятр. 1:4

^[4] Эф. 4:22

^[5] Сьціхера вячэрні, чацвер тыдню аб Фаме.