Monday, May 31, 2010

БАЎГАРСКАЯ ПРАВАСЛАЎНАЯ ЦАРКВА

Хрысьціянская прысутнасьць на тэрыторыі сучаснай Баўгары адносіцца да вельмі даўняга часу: досыць успомніць архірэйскі сабор 343 г. у Сердыке (цяпер Сафія). Гэтую вобласьць заваявалі язычнікі—баўгары, якія, зрэшты, ужо мелі вызначаныя кантакты з хрысьціянскімі місіянэрамі. Вырашальным момантам у прыняцьці хрысьціянства баўгарамі быў хрост ў 865 году бізантыйскім япіскапам цара Барыса I, за якім рушыла усьлед паступовая хрысьціянізацыя усяго народу. Некаторы час Баўгары выбірала паміж Рымам і Канстантынопалем і была прадметам адной з галоўных спрэчак гэтых Цэркваў, але ў выніку упадабала Канстантынопаль і Бізантыйскую цывілізацыю.

У Х стагодзьдзі Баўгарская дзяржава узмацнілася. У 927 г. Канстантынопалю прыйшлося прызнаць цара імпэратарам баўгараў, а архіяпіскапа Праслава патрыярхам Баўгарскай Царквы. Аднак у 971 г. бізантыйцы, аднавіўшы сілы, уварваліся ў Баўгарскую імпэрыю, а баўгарскі патрыярх, пакінуўшы рэзыдэнцыю ў Праславе, перанёс яе ў Ахрыд (Македонія). У 1018 г. бізантыйцы заваявалі Македонію і панізілі статус патрыярхату да аўтакефальнага архіяпіскапства.

У 1186 г. Баўгары вярнула сабе незалежнасьць і заснавала другую імпэрыю са сталіцай у Тырнова. Пасьля доўгіх перамоў Баўгарская Царква ў 1204 г. прызнала вяршэнства папы Рымскага. Гэтая дамова было разарваная, калі ў 1235 г. Баўгарскі імпэратар склаў у Канстантынопалі саюз з грэкамі супраць лацінян, а Бізантыйскі патрыярх ізноў прызнаў Баўгарскі Праваслаўны патрыярхат.

З пачаткам турэцкага валадарства ў 1393 г. Баўгарская Царква згубіла аўтакефалію і была інтэграваная ў Канстантынопальскі Патрыярхат. У 1870 г. Асманскі урад дазволіла аднавіць нацыянальную Баўгарскую Царкву як аўтаномны экзархат. Канстантынопаль адрэагаваў на гэта рэзка адмоўна і ў 1872 г. абвясьціў Баўгарскую Царкву раскольнікамі. Гэты парыў працягваўся і пасьля ператварэньня Баўгары ў 1878 году ў княства, а ў 1908 годзе — ў незалежнае каралеўства. Толькі ў 1945 г. Сусьветны Патрыярхат прызнаў Баўгарскую Царкву аўтакефальнай і пакончыў з расколам. У 1953 г. мітрапаліт Сафійскі зрабіўся патрыярхам і ў 1961 г. быў прызнаны Канстантынопалем.

Пры камуністычным рэжыме, усталяваным у 1944 г., палітыка баўгарскага урада па стаўленьню да Царквы нагадвала савецкую, а Царкву змушаная была гуляць у грамадзтве пасіўную ролю.

Баўгарская Царква не пазьбегла смуты, якая рушыла за распадам камуністычнай сыстэм. У 1991 г. новы урад заснаваў Камісію па справах рэлігій, якая пачала з рэформаў рэлігійных аб'яднаньняў. У сакавіку 1992 г. высьветлілася, што абраньне ў 1971 г. патрыярха Максым былі незаконнымі, паколькі ён быў пастаўлены камуністычнымі уладамі ў парушэньне канонаў. Гэта, у сваю чаргу, выклікала раскол сярод япіскапаў, трое зь якіх на чале зь мітрапалітам Піменам Некропскім публічна запатрабавалі зьняцьця Максым.

У студзені 1993 г. Сафію наведала дэлегацыя Сусьветнага Патрыярха, якая спрабавала неяк дапамагчы вырашыць гэтую праблему, але посьпеху не дасягнула. Поўны раскол пачаўся пасьля таго, як 4 ліпеня 1996 г. мітрапаліт Пімен быў абраны альтэрнатыўным патрыярхам і аддадзены анафэме Сьвятым Сынодам, узначаленым Максымам. Калі ў студзені 1997 г. Пётр Стаянаў уступаў на пасаду прэзыдэнта, Пімен дабраславіў яго, а ў сакавіку 1997 г. Вышэйшы Дзяржаўны суд пастанавіў, што рашэньні Сьвятога Сынода незаконныя. У студзені 1998 г. прэзыдэнт Стаянаў заклікаў абодвух патрыярхаў сысьці на пакой, каб дазволіць абраць новага патрыярха і пакласьці канец расколу.

Пазачарговы і пашыраны Сынод Баўгарскай Праваслаўнай Царквы праходзіў у Сафіі з 30 верасьня па 1 кастрычніка 1998 г. Старшынёй на ім быў Сусьветны Патрыярх Варфаламей, прысутнічалі таксама 6 іншых Патрыярхаў і 20 мітрапалітаў, уключаючы Патрыярха Александрыйскага Пятра VII. Сынод пацьвердзіў паўнамоцтвы Патрыярха Максым і дасягнуў прымірэньні варожых бакоў. Патрыярх Пімен і іншыя адышоўшыя япіскапы павініліся ў сваіх дзеяньнях і былі зноў прынятыя ў зносіны з Праваслаўнай Царквой у ранейшым сане разам са сваімі сьвятарамі і парафіянамі.

У ліпені 1997 г. упершыню за апошнія 40 гадоў у Сафіі пад кіраўніцтвам Патрыярха Максым быў праведзены царкоўны Сабор, абмеркаваўшы новыя магчымасьці, якія адкрыліся перад Царквой ва умовах дэмакратычнага грамадзтва. Сабор заклікаў урад дазволіць дзейнасьць Царквы ў розных сфэрах грамадзкага жыцьця, уключаючы мас—мэды, а таксама забясьпечыць рэлігійную адукацыю ў школах, заснаваць інстытут вайсковых сьвятароў, дапусьціць сьвятароў у турмы і лякарні і вярнуць раней прыналежную Царкве і канфіскаваную камуністамі уласнасьць.

Былі ўжыты меры для абнаўленьня царкоўнага жыцьця, уключаючы разьвіцьцё праграм катэхізацыі і багаслоўскай адукацыі, разгортваньне шырокай сацыяльнай праграмы, умацаваньне ролі парафіян у Царкве і абнаўленьне манаства. Замест напісанага пры камуністах у 1953 годзе быў прыняты новы статут Царквы. У 1997 году аднавілася выкладаньне Закона Божага ў школе. Пасьля падзеньня камунізму ў Баўгары былі адчыненыя новыя багаслоўскія факультэты.

Сёньня Баўгарская Праваслаўная Царква мае 12 мітраполій (11 у Баўгары і 1 у Нью—Ёрку) і 2 япархіі (Акронская і Дэтройцкая), акрамя таго, у БПЦ ёсьць па 2 прыходы ў Вугоршчыне і Румыніі і адзін v у Аўстрыі. На гары Афон знаходзіцца баўгарскі манастыр сьвятога Георгія.


ПЕРШАЯ БАЎГАРСКАЯ ПАТРЫЯРХІЯ ІХ – ХІ СТАГОДЗЬДЗЯЎ

дыякан Уладзімір Васілік

Традыцыі аўтакефаліі існавалі на Балканах спрадвеку, але толькі адносна некаторых япархій (Юстыніяна Першая і прыморскія гарады). У кананічным пляне Балканы ўяўлялі сабой спрэчную тэрыторыю паміж Рымам і Канстантынопалем. У 865 годзе князь Барыс прыняў сьвяты хрост, за ім хрысьціліся яго войска і народ. Сама хрысьціянізацыя Баўгары была непарыўна зьвязаная з пошукам аўтакефаліі: князь Барыс выбіраў паміж Канстантынопалем і Рымам па прынцыпе максымальнай незалежнасьці і максымальна высокага статуту для новаўтворанай Баўгарскай Царквы[1]. Калі першапачаткова хрост быў прыняты ад грэцкіх сьвятароў, то ў 866 годзе яны былі выгнаныя і замененыя лацінскім духавенствам, якому, у сваю чаргу, у 870 годзе прыйшлося пакінуць краіну і саступіць месца грэцкай герархіі, якая заснавала Баўгарскае архіяпіскапства [2].

У абгрунтаваньні сваіх правоў Рым спасылаўся на межы паміж правінцыямі ў IV стагодзьдзі, ігнаруючы не толькі пазьнейшыя адміністрацыйныя рэальнасьці, але і наступныя Саборы. Аднак потым зьяўляецца і іншае тлумачэньне, якое можна апісаць як сусьветнае апостальства Рыму, зьвязанае са сусьветнай місіяй апостала Пятра [3]. Падчас змаганьня за Баўгары Рымскія папы (Мікалай I, Адрыян II) праводзяць ідэю сапраўдных патрыярхатаў”, заснаваных апосталамі, і несапраўдных”, заснаваных імпэратарамі, а таксама знарочыстай перавагі I Сусьветнага Сабора над усімі іншымі [4]. У сваю чаргу, як Канстантынопальскія патрыярхі, так і імпэратары спасылаліся на імпэратарскія распараджэньні і на правы імпэратара вызначаць межы дыяцэзій і япархій: менавіта на падставе таго, што да прыходу баўгараў гэтыя тэрыторыі былі часткай Бізантыйскай імпэрыі, у 870 году усходнія уладары прысудзілі іх Канстантынопальскаму патрыярху [5]. Рашэньне Канстантынопальскага Сабору 879–880 гадоў не уключаць Баўгары ў сьпісы япархій Канстантынопальскага Патрыярхату [6] не ў апошнюю чаргу зьвязана з прынцыпам суаднясеньня царкоўных меж зь дзяржаўнымі і, адпаведна, правам баўгараў самім выбіраць сваю юрысдыкцыйную прыналежнасьць.

Статут архіяпіскапства Баўгары атрымлівае досыць рана: ці не ў 870 годзе Сабор япіскапаў сам выбіраў і ставіў архіяпіскапа Баўгары. Баўгарская Царква карысталася не толькі аўтаноміяй, але і рэальнай незалежнасьцю.

У адносінах унутранага кіраваньня Баўгарскі архіяпіскап быў незалежны, толькі фармальна прызнаючы юрысдыкцыю Канстантынопальскага патрыярха. Абіраўся архіяпіскап Саборам япіскапаў, па усёй верагоднасьці нават без зацьвярджэньня яго Канстантынопальскім патрыярхам, паколькі рашэньне Канстантынопальскага Сабора фактычна замацоўвала за архіяпіскапам Баўгары права аўтаноміі. Па сваім становішчы ў бізантыйскай царкоўнай герархіі кіраўнік Баўгарскай Царквы атрымліваў незалежны статут. Адмысловае месца, якое займаў Баўгарскі архіяпіскап сярод кіраўнікоў іншых Памесных Цэркваў, засьведчана ў адным зь сьпісаў япархій Канстантынопальскага Патрыярхату (X ст.), дзе ён разам зь архіяпіскапам Кіпрскім пастаўлены усьлед за пяцьцю патрыярхамі перад мітрапалітамі, падпарадкаванымі Канстантынопалю [7].

Адначасова зь стварэньнем Баўгарскага архіяпіскапіі пачалося і фармаваньне падпарадкаваных ёй япархій. Колькасьць створаных у Баўгары япархій і месцазнаходжаньне іх цэнтраў не паддаецца дакладнаму вызначэньню, аднак іх было шмат. У лісьце папы Яна VIII князю Барысу ад 16 красавіка 878 года згадваецца япіскап Сергій Белградзкі. На Канстантынопальскім Саборы 879–880 гадоў прысутнічалі прадстаўнікі Баўгарскай Царквы япіскапы Нічыпар Траянупольскій, Агафон Мараванскій [8], Гаўрыіл Ахрыдскій, Феактыст Ціверыяпольскій, Мануіл Правацкій, Сімеон Девельцкій, Цімафей Месемврыйскій, Мікалай Анхіяльскій, аднак у актах не згадваецца імя кіраўніка Баўгары [9]. Пасьвечаны ў япіскапа каля 893 года сьвяціцель Клімэнт Ахрыдскій узначаліў першапачаткова дзьве япархіі Драгувіція і Вялікія, аднак паданьне аб тым, што пад яго духоўны нагляд была перададзеная траціна Баўгарскай дзяржавы, якая, па меркаваньні баўгарскіх і некаторых рускіх навукоўцаў, склала так званы Экзархат паўднёва—заходніх земляў, патрабуе сур'ёзнага удакладненьня.

Мяркуецца, што канцылярыя Баўгарскага архіяпіскапа была створаная па падабенстве Канстантынопальскай Патрыярхіі. Пры ёй існавала вызначаную колькасьць служыцеляў памагатых архіяпіскапа. Першае месца сярод іх займаў сынкел, кіраваўшы арганізацыяй царкоўнага жыцьця[ 10]. Сакратаром кіраўніка Баўгарскай Царквы самай уплывовай асобай у канцылярыі архіяпіскапа быў хартофілакс [11]. У Рымскай імпэрыі гэтым тытулам пазначаўся захавальнік архіва, магчыма і бібліятэкі, да часу сьвятых Кірылы і Мяфодзія [12] хартофілакс вёў нагляд над канцылярыяй, выконваў абавязкі першага сакратара патрыярха і, магчыма, зьяўляўся захавальнікам пячаткі [13].

Судзячы па лісьце патрыярха Мікалая Містыка, Баўгарская Царква карысталася свабодай ад Канстантынопальскага патрыярха, але не валодала рэальнай роўнасьцю зь Канстантынопалем, бо патрыярх называе кіраўніка Баўгарскай Царквы сваім дзіцем”, а не братам” [14]. Пазьней, паводле Тактыкону Бянешевіча”, які апісвае цырыманіяльную практыку бізантыйскага імпэратарскага двару каля 934–944 гадоў, архіяпіскап Баўгарыстаіць на шаснаццатым месцы, пасьля сінкелаў Рымскага, Канстантынопальскага і Усходняга патрыярхаў. Вядомы наступныя архіяпіскапы Баўгары: Стэфан (з 870), Георгій (кал. 878), Лявонцій, Дзімітрый, Сергій, Рыгор (займалі катэдру ў кан. IX – 1—й. чверці X ст.).

У 930 году, у выніку прызнаньні царскага тытула цара Пятра, архіяпіскап Баўгары узводзіцца ў сан патрыярха. Існуе вядомая дыскусія адносна часу атрыманьні статутусу патрыярха і нават яго характару. Складанасьць ёсьць ў тым, што амаль усе грэцкія крыніцы, сьведчачы аб аўтакефаліі Баўгарскай Царквы, называюць яе кіраўніка архіяпіскапам. Адзіная грэцкая крыніца, які сьведчыць аб статусе патрыярха Баўгарскай Царквы, так званы Дюканжаў сьпіс выклікае пытаньні. Зь аднаго боку, ён недакладны у пункце адносна першага патрыярха Даміяна Дарастольскага. Зь іншага ён ускосна вэрыфіцыруецца іншымі крыніцамі (надпісамі цара Самуіла). Баўгарская крыніца Сынодзік цара Барылу аддзелены ад часу атрыманьня патрыярхату трыма стагодзьдзямі [15]. Вырашальным довадам можа зьяўляцца прызнаньне Бізантыяй царскага тытула кіраўніка Баўгары, і ў рамках бізантыйскай максым «Няма цара без патрыярха» баўгарск кіраўнік павінен быў зрабіцца патрыярхам [16]. Вядомыя наступныя імёны патрыярхаў: Даміян (2—я чвэрць Х ст.пасьля 971) [17], Герман (кан. Х ст.), Піліп (кан. Х пач. XI ст.), Давыд (1016–1018), Ян (1018, з 1019 архіяпіскап Ахрыдскій).

Заваёва Баўгары Бізантыйскай імпэрыяй (1018) пацягнула за сабой ліквідацыю Баўгарскага Патрыярхату. Ахрыд зрабіўся цэнтрам аўтакефальнае Ахрыдскаей архіяпіскопіі, якая складалася з 31 япархіі. Яна ахапляла ранейшую тэрыторыю Баўгарскага Патрыярхату, пра што гаворыцца ў 2—м сігіліі Васіля II (1020): “…цяперашні найсьвяцейшы архіяпіскап валодае і кіруе усімі баўгарскімі япіскапствам, якімі пры царах Пятры і Самуіле валодалі і кіравалі тагачасныя архіяпіскапы” [18]. Пасьля сьмерці архіяпіскапа Яна (кал. 1037), славяніна па паходжаньні, Ахрыдскую катэдру займалі выключна грэкі. Разам з тым бізантыйскія герархі імкнуліся захаваць незалежнасьць Ахрыдскае Цэрквы. Так, архіяпіскап Ян Комнін (1143–1156), пляменьнік імпэратара Аляксея I Комніна, знайшоў новае абгрунтаваньне адмысловага статуту Ахрыдскае архіяпіскопіі. У пратаколе Канстантынопальскага памеснага сабору (1143) ён падпісаўся не як архіяпіскап Баўгары” (што рабілася раней), а як архіяпіскап Першай Юстынияны і Баўгары”. Атаясьненьне Ахрыда зь старажытным царкоўным цэнтрам Юстыниянай Першай (сучасны Царычын—град), заснаванай Юстыніянам I і рэальна знаходзіўшайся ў 45 км на поўдзень ад г. Ніш, было пазьней разьвіта Ахрыдскім архіяпіскапам Дзімітрыем II Хоматыянам (1216–1234) у тэорыю, зь дапамогай якой Ахрыдскай архіяпіскапіі атрымалася захоўваць незалежнасьць на працягу больш пяці стагодзьдзяў. Аднак было бы неправамерным цалкам ставіць знак роўнасьці паміж Ахрыдскае архіяпіскапіяй спадчынай Юстыніяны Першай хоць бы таму, што ў XII стагодзьдзі на гэты тытул прэтэндавалі таксама япіскапы Вельбужда [19]. Было б некарэктна таксама атаясамляць Ахрыдскую архіяпіскапію і Баўгарскую Царкву, бо Ахрыдская архіяпіскапія ахоплівала вобласьці Македоніі і Сэрбіі.

[1] Снегаров И. Кратка история на съвременните Православни Църкви. София, 1946. Т. 1.

[2] История на България. Т. 2. София, 1984. С. 210–225.

[3] Аб гэтым асэнсаваньні, як здаецца, сьведчаць наступныя словы папы Мікалая ў “адказах баўгарам”: “Вы належалі і мусіце належыць сьвятой Рымскае Царкве, якой праз цябе, Пятро, твой гаспадар разам са ўсім народам свайго царства быў перададзены сьвятому першаму вярхоўнаму апосталу Пятру, ад ягонага пераемніка, гэта значыцца ад слаўнага папы Мікалая, ён удастоіўся атрымаць настаўленьня жыцьця, япіскапаў і сьвятароў” (Латинските извори на българската история (далее – ЛИБИ). Т. 2. София, 1964. С. 110).

[4] Тамсама. б. 118.

[5] Тамсама. б. 196.

[6] Гръцки извори на българската история (далее – ГИБИ). Т. 4. София, 1960. б. 118.

[7] Darrouzès. Notitiae. № 8. P. 290.

[8] Маецца на ўвазе не чэская Маравія, а зямля ў Памараўе (сучасная Усходняя Сэрбія)

[9] ГИБИ. Т. 4. С. 117.

[10] Захаваліся дзьве свянцовыя пячаткі канца ІХ – пачатку Х ст., дзе ўзгадываецца “Георгий чернец и синкелл болгарский” (Надписът на чъргубиля Мостич. София, 1955. б. 84).

[11] На сьцяне Залатой царквы ў Праславе захавалася кірылічная надпіс—графіці, якая паведамляе, што царква сьвятога ІЯНА пабудаваная хартафілаксам Паўлам (Медынцева А., Попконстантинов К. Надписи из Круглой церкви в Преславе. София, 1985. б. 28–29).

[12] Як лічыць Фр. Дворнык, сьвяты Канстантын—Кірыл мог быць хартафілаксам (Dvornik F. Les legends de Constantin et de Methode vues de Byzance. Praha, 1933. P. 49).

[13] Ibid. P. 52–55.

[14] ГИБИ. Т. 4. С. 188.

[15] Попруженко М. Синодик царя Борила. София, 1928.

[16] Аб гісторыі ўтварэньня Баўгарскае Патрыярхіі гл, у прыватнасьці: Снегаров И. Първата Българска Патриаршия. Ч. 1 // ГСУ БФ. 1949. Т. 26; Ч. 2 // ГДА. 1951. Т. 1.

[17] Яго імя і гады кіраваньня выклікаюць абгрунтаваныя сумневы хоць бы ў сілу таго, што Дарастал не мог быць рэзыдэнцыяй патрыярха, абавязанага прысутнічаць пры цары. Акрамя таго, падазроны і занадта доўгі тэрмін кіраваньня.

[18] Gelzer H. Ungedruckte und wenig bekannte Bistümerverzeichnisse der orientalischen Kirche // BZ. 1893. Bd. 2. S. 44.

[19] Prinzing. G. Entstehung und Rezeption der Justiniana Prima – Theorie im Mittelater // Bbl. 1978. T. 5. P. 269–287


Sunday, May 30, 2010

СЛОВА Ў НЯДЗЕЛЮ ЎСІХ СЬВЯТЫХ

архіяпіскап Лука (Война—Ясінецкі)

Незьлічоныя і неаглядныя, як пясчынкі вялікіх пустэльняў Сахары і Гоби, сучасныя нам людзі і усё жыўшыя да нас. Хто яны? Якое іх жыцьцё? Што бачым ў душах іх? Калі б можна было азірнуць неагляднае, то убачылі бы мы, што велізарная большасьць чалавецтва складаецца з тых, якія ў Сьвятым Пісаньні завуцца "народам зямлі". Чаму завуцца яны такім імем? Таму, што найгалоўная мэта іх жыцьця і асноўныя імкненьні іх накіраваныя на дасягненьне зямных выгод, тых выгод, якія атрымліваюць яны ад матэрыяльнай прыроды.

Яны або зусім не духоўныя, або духоўнае жыцьцё іх не глыбокае! Яны або зусім не вераць у духоўны сьвет, або надаюць яму мала увагі.

Такі народ зямлі, такія людзі душэўныя, не духоўныя.

Гэта асноўная маса усяго чалавецтва. Але са страхам і болем душэўнай бачым мы на левым флангу чалавецтва непараўнальна горшых і нават страшных людзей. Бачым людзей—скацін, людзей—зьвяроў, людзей—катаў і нават людзей—нячысьцікаў. А на правым флянгу народа зямлі бачым колер і славу роду чалавечага, тых дабрашчасных і дабраслаўлёных Богам людзей, якіх вялікі Ян Багаслоў заве дзецьмі Божымі, сябрамі Хрыстовымі.

Зь набожным і поўным глыбокай пашаны трапятаньнем бачым вялікі хор сьвятых, зьзяючых у цемры сьвету, як яркія Божыя зоркі на цёмным небасхіле. Бачым хор прарокаў і Апосталаў, вялікіх сьвяціцеляў і пастыраў, пропаведваючых і сьцьвярджаючых Эвангельле Хрыстова.

Бачым велізарны хор сьвятых мучанікаў і пакутніц, вялікіх звышгодных і пустэльнікаў і нават людзей, падобных Анёлам Божым.

Што зрабіла іх сьвятымі, зусім не падобнымі на народ зямлі? Гэта пазнаем мы зь найглыбокіх слоў Апостала Паўла, слоў, якіх да яго ніхто не мог сказаць.

Жах і бязьмерная слава Крыжа Хрыстова так патрэсьлі яго душу, што ён забыўся аб усім сьвеце і сказаў: “… крыжам Госпада нашага Ісуса Хрыста … для мяне сьвет укрыжаваны, а я для сьвету…”, “Я ўкрыжаваўся з Хрыстом, і ўжо ня я жыву, а жыве ўва мне Хрыстос.” (Гал. 6:14; 2:19– 20) Гэтыя сьвятыя словы маглі бы паўтарыць аб сабе і усё вялікія сьвятыя. Вера ў Госпада Ісуса і любоў да Яго яркім полымем палала ў сэрцах сьвятых мучанікаў і давала ім сілу пераносіць жахлівыя пакуты і страшную сьмерць.

Сьвет страціў усю сваю прывабнасьць для вялікіх звышгодных і пустэльнікаў, сьвет быў раскрыжаваны для іх.

Невыносна было для іх заставацца сярод людзей, здольных на такое бязьмернае злачынства як расьпяцьце на крыжы Выратавальніка сьвету, Сына Божага; і сыходзілі яны ў бязьлюдныя пустэльні і непраходныя лясныя гушчары, каб жыць тамака ў неразлучных малітоўных зносінах з Богам.

Іх малітва была глыбокая, як мора, і лілася нястомна дзень і ноч.

Наш вялікі звышгодны Серафім Сароўскі тысячу дзён і начэй маліўся ў лесе на плоскім камяні. Звышгодны Арсэн Вялікі стаяў ад вечара да раніцы зь узьнятымі да неба рукамі ў пустэльні, молячыся аб усім сьвеце. І нават яго пераўзыходзіла па сіле малітвы звышгодная Марыя Эгіпэцкая.

Можна было б яшчэ доўга казаць і аб іншых вялікіх падзьвіжніках, якіх увесь сьвет не быў годны.

У цяперашнюю другую нядзелю пасьля Пяцідзесятніцы Сьвятая Царква сьвяткуе нядзелю ўсіх сьвятых.

Чаму усталяваны гэтае сьвята? У сьвятцах мала імёнаў сьвятых; усяго каля 2000 імёнаў; але не можа быць, каб сьвятых было так мала; іх больш, вядома, невымерна больш.

У сёмым разьдзеле Адкрыцьці Яна Багаслова чытаем: “…зірнуў я, і вось, вялікае мноства людзей, якога ніхто ня мог палічыць, зь усіх плямёнаў і каленаў, і народаў і родаў стаяла перад тронам і перад Ягнём у белым адзеньні і з пальмавымі галінкамі ў руках сваіх. … гэта тыя, якія прыйшлі ад вялікае скрухі; яны абмылі вопратку сваю і адбялілі вопратку сваю Крывёю Ягняці.” (Адкр. 7:9, 14)

Неагляднае і незьлічонае мноства сьвятых было паказана Яну Багаслову ў гэтым бачаньні, а не 2000 сьвятых, імёны якіх чытаем ў сьвятцах.

У Бога ёсьць велізарнае мноства сьвятых, дзеля выратаваньня якіх сышоў на зямлю і увасобіўся ад Усясьвятой Дзевы Марыі Адвечны Сын Божы, Выратавальнік сьвету.

Толькі маленькі лік сьвятых кананізаваны Цэрквамі Праваслаўнай і Рыма—Каталіцкай. А усё велізарнае мноства іншых сьвятых вядома толькі Богу, аб якім які гаворыцца, што Ён адзіны Сэрцазнавец, “Адзіны знаўца сэрцаў”. У Ягоных усёвідушчых вачах вялікія і каштоўныя нічога не значныя для сьвету і нават пагарджаныя і гнаныя сьветам простыя і бедныя людзі, якіх на самай справе увесь сьвет не годны. Цяперашняя нядзеля пасьля Пяцідзесятніцы прысьвячаецца Царквой памяці усіх сьвятых – і пайменна вядомых Царквы, і вядомых толькі аднаму Богу.

Вялікі і сьвяты гэты дзень, і належыць нам, хоць бы малітоўным сьпевам, ушанаваць яго і папытаць ва усіх сьвятых малітваў іх прад Богам за нас, каб і нам грэшным стаць хоць бы ў апошніх шэрагах тых, якіх ганараваў Гасподзь Бог назваць Сваімі дзецьмі, тых, якія другі раз нарадзіліся, ужо “ні ад хаценьня плоці, ні ад хаценьня мужа” (Ян. 1:13), але ад Самога Бога і бязьмернай сілы Эвангельля Хрыстова.

Гэта ды будзе са ўсімі намі!

Амін.


Saturday, May 29, 2010

ГАРА АФОН І КІЕЎСКАЕ (БЕЛАРУСКАЕ) МАНАСТВА

архіяпіскап Афанасій (Мартас)

У бягучым годзе адзначаецца 1000—годзьдзе сьвятой Афонскай гары — цэнтру праваслаўнага манаства і сьвяцейшага месца пасьля Палестыны. Гэты юбілей супадае з беларуска—украінскім праваслаўным юбілеем. Дагэтуль на Афоне захаваліся манастыры Кіеўскае Царквы, беларускія і украінскія пустэльнікі, сьвятыні і званы, якія зьнішчаныя ў нас на радзіме. На вялікі жаль, шматлікія праваслаўныя на чужыне мала або наогул нічога не ведаюць аб Афоне. Задачай гэтага артыкула, хоць сьцісла пазнаёміць нашых чытачоў, якое значэньне мае гэтая сьв. Гара для Беларусі і беларускага манаства. Да часу прыняцьці Кіеўскае Русьсю Хрысьціянства, Афон ужо меў славу сьвятой Гары, месца высокіх аскетычных подзьвігаў і сузіральнага жыцьця. Неўзабаве пасьля асьветы сьвятлом Хрыстовым Кіеўскае Русі сюды пацягнуліся беларусы і украінцы, аматары бязьмоўя і духоўнага жыцьця. Прылучаючыся да высокай аскетычнай культуры сьвятой Гары, некаторыя зь іх вярталіся і пераносілі на радзіму досьвед строгіх манаскіх подзьвігаў і статутаў манаскага жыцьця. Такім чынам, усталявалася цесная духоўная сувязь беларускага і украінскага манаства зь Афонам. Гэтая сувязь не слабела на працягу стагодзьдзяў.

Першым падзьвіжнікам быў заснавальнік Кіева—Пячорскае лаўры звышгодны Антоній. Вярнуўшыся ў Кіеў, звышгодны Антоній перанёс правілы афонскага жыцьця на радзіму. Звышгодны Хвядос Пячорскі працягваў у Кіеўскае Русі дзела звышгоднага Атанія. Ужо пачынаючы з 12—го стагодзьдзя зносін беларускага і украінскага манаства зь Афонам робяцца вельмі ажыўленымі. Вялікае Княства Літоўскае (Беларусь) наведваюць афонскія манахі, якія знаёмяць сваіх беларускіх і украінскіх братоў з творамі Сьвятых Айцоў, жыцьцяпісамі сьвятых, закладаюць тут манастыры, у якіх уводзяць афонскія статуты.

Моцным было узьдзеяньне Афона на манаства Кіеўскае Царквы і глыбока пранікала яно ў яго асяродзьдзе. І не толькі на манаства уплываў Афон, але таксама на узьнікаючую арыгінальную старажытную беларускую літаратуру, якую узбагачалі афонскія манахі: Япіфаній Прамудры, Пахомій Сэрб, сталы самым пладавітым пісьменьнікам Кіеўскае Русі. Над перакладамі сьвятаайцоўскае літаратуры на беларускую мову шмат папрацавалі не толькі беларускія манахі, якія зыходзілі для гэтай мэты на Афон, але і манахі Афонскай гары. Характэрным для усіх гэтых перакладаў і рукапісаў зьяўляецца тое, што усе яны маюць аскетычны зьмест, які сьведчыць аб патрэбе беларускіх манахаў менавіта ў літаратуры такога кірунку. Афон, як узор і кіраўнік манаства, не згубіў сваё значэньні для Беларусі і ў далейшым. Нязгодныя зь духоўным прыгнётам Расейскага праваслаўя, беларускія падзьвіжнікі сыходзілі на Афон і папаўнялі лік манахаў грэцкіх манастыроў.

Цяпер у Беларусі манаства зьнішчана бязбожнікамі, а на Афоне яно высілілася. Пад уплывам матэрыялістычнай культуры нашага часу моцна саслабеў прыток новых кандыдатаў, якія шукаюць падзьвіжніцкага жыцьця, што значна паменшыла колькасьць манахаў у манастырах сьвятой Гары Афон.

Прытоку новых сіл няма. Верым, што Беларусь духоўна і дзяржаўна адродзіцца, а зь ёю заквітнее і беларускае манаскае жыцьцё на Афоне.

першая субота пасьля Пяцідзесятніцы 1959 г.


Monday, May 24, 2010

АКАФІСТ СЬВЯТЫМ РОЎНЫМ АПОСТАЛАМ КІРЫЛУ І МЯФОДЗІЮ, НАСТАЎНІКАМ СЛАВЯНСКІМ

Кандак 1

Абраныя Ўладаром сілаў Госпадам Ісусам у апосталы мовай славянскай, Мяфодзій й Кірыла багамудрые, сьпевамі праславім вас, прадстаяцеляў нашых; вы ж, як маючыя дзёрзкасьць да Госпада, ад усялякіх бед малівамі вашымі пазбаўце, заклікаючых: Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Ікас 1

Анёлаў Творца і Гасподзь сілаў паставіў вас быць асьветнікамі мовай славянскай; таму і дабрыня Ягоная ёсьць зь вамі, абараняючая і ўмацоўваючая вас ва ўсе дні жыцьця вашага як дапамога няспынная, славу Боскую ў гарадох і пустэльнях словам і справай несьлі ўсім. Таму і мы, як атрымалі мову, вераю Хрыста ад вас адукаваныя, сьпяваем вам, сьпяваючы:

Радуйцеся, радасьці Эвангельля дабравесьнікі; радуйцеся, цудатворнай дабрыні носьбіты.

Радуйцеся, скрухі шматлікія за імя Госпада прыняўшыя; Радуйцеся, спакусы сусьвету гэтага адкінуўшыя.

Радуйцеся, зь дзяцінства Богам дабраслаўлёныя; радуйцеся, вянцамі спавядальнікаў ад Яго ўпрыгожаныя.

Радуйцеся, бо славай чалавечай грэбуючы, у пустэльні Госпада шукалі вы; радуйцеся, бо волю Ягоную моцным сусьвету гэтага зь адвагай дабравесьцілі вы.

Радуйцеся, сілаў дзеля ад Уладара ўсіх у рай сьветлы прынятыя; радуйцеся, прад Ім за нас шчырыя малітоўнікі.

Радуйцеся, бо вашымі малітвамі ў веры нашай умацоўваемся; радуйцеся, бо прадстаяльніцтвам вашым над ерасямі перамогу атрымліваем.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 2

Бачыў сьвяты Кірыл, яшчэ юнаком будучы, у ночы вядзеньня, як абраць яму Сафію дзеву ў сёстры сябе, бацькам аб гэтым паведаміўшы. Тыя ж, разумеючы тут волю Боскую, быць сыну іх прамудрасьці служыцелям, вельмі аб навуцы і выхаваньні яго клапаціліся, бачачы ягоныя хуткія ў розуме вялікія посьпехі, сьпявалі Богу: Алілуя.

Ікас 2

Розум недасканалы і сутнасьць прысутных выпрабоўвая, Кірыла ў прамудрасьці равесьнікаў сваіх апярэдзіў і, яшчэ юнаком будучы, праславіўся, і быў сунастаўнікам у пакоі царскія як вобраз добры пакліканы да сына царскага. Але, багацьцям і славай зямной грэбаўшы і выключна патрэбнага выратаваньня шукаючы, у пустэльню перасяліўся, пастом і малітвамі дасканаласьці дасягаючы. Дзеля гэтага ж і Мяфодзій, ужо ваяводам будучы, адышоў на гару Алімп, дзе як манах Госпаду служыў. Тым самым і мы спакусамі сусьвету грэбаваць навучаючыся, найлепш Хрысту Богу дагаджаючы, праведнікаў Яго апяваем:

Радуйся, славаю чалавечай не спакусіўшыся; радуйся, пустэльнае жыцьцё моцна палюбіўшыя.

Радуйся, бо Госпадам асьвячаліся вы ў снах і бачаньні; радуйцеся, бо і мудрасьць чалавечая дапамагала вам у ратаваньні.

Радуйцеся, бо Слова Боскае і сьвятых айцоў пісаньня больш філязофіі палюбілі вы; радуйцеся, бо закону Госпада не забыўчывымі слухачамі былі, але творцамі.

Радуйцеся, бо напады д'ябальскія, што на манахаў пустэльных зьдзяйсьняюцца, перамаглі вы; радуйцеся, бо ў перамогах дадзена вам улада над спакусамі і запаламі.

Радуйцеся, бо подзьвігі вашы прынесьлі вам вянец жыцьця; радуйцеся, бо і сёньня малітоўнікам і посьнікам дапаможнікамі зьяўляецеся.

Радуйцеся, усім грэшным прад Богам добрыя абаронцы; радуйцеся, душаў нашых ад спакусаў сатанінскіх ратаваньня.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 3

Сіла малітваў царскіх прымусіла сьвятога Кірылу пустэльню пакінуць дзеля служэньня пастырскага ў Царградзе, славу Боскую вучэньням і справамі замацоўваючы і ерась іканаборчую перамагаючы. Тым жа і нас, сьвяты ойча, у праваслаўі ўмацуй, адпаўшых ад сапраўднай веры братоў нашых да адзінай веры павярні, ды засьпяваюць усе славяне адзінымі вуснамі аб асьветніках сваіх да Хрыста Бога: Алілуя.

Ікас 3

Маючы прамудрасьці моц, пажадаў ты, сьвяты Кірыла, зь манахам Рыгорам да агаран пайсьці дзеля дыспуту аб веры, і ад сьвятога Рыгора Багаслова духоўна адукаваныя, прамудрасьць таямніц Сьвятой Тройцы ў шматлікіх падрабязнасьцях і прыкладах паказаў ты, перамагаючы ерэтыкаў агаранскіх сілай словаў сваіх. Тыя ж, зайздрасьцю распаляем, пажадалі атрутай забіць цябе, але ты, пакаштаваўшы атруты, не пашкодзіў сябе, але здаровым прыбыў да сьвятога Мяфодзія ў манастыр і зь ім разам манаскі подзьвіг зьдзяйсьняў, і асьвяцілася пустэльня сьвятлом подзьвігаў вашых. Тым жа і нас малітвамі вашымі асьвяціце, зь любоўю сьпяваючых:

Радуйцеся, мілагучныя цымбалы славы Боскай; радуйцеся, Царквы Ягонай моцныя стаўпы.

Радуйцеся, таямніцу Тройцы ў падабенстве прапаведуеш; радуйцеся, увасабленьня Бога Слова прад сарацынамі больш чым сьмела спавядаўшыя.

Радуйцеся, элінаў і жыдоў, і варвараў асьветнікі; радуйцеся, Трыадзінага Бога дабравесьнікі.

Радуйцеся, бо вамі пасаромлена ерась іканаборная; радуйцеся, бо ад вас вяне брудная кветка агаранская.

Радуйцеся, бо праўды Хрыстовай настаўнікі вы дзеля не ведаючых; радуйцеся, бо спакушаных сумневамі вы ў веры ўмацоўваеце.

Радуйцеся, бо прагнявіўшыя Госпада маюць вас прад Ім малітоўнікамі; радуйцеся, бо дагаджаючыя Яму маюць у вас абаронцаў

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 4

Буру бед, плямёны славянскія ахінуўшую, малітвамі вашымі перамажаце, звышгодныя, як служэньня шматлікага пакліканьне прынялі вы, і ў апостальскай сутнасьці, і звышгодным хоры, і ў настаўніках праўды, і ў спавядальнікаў воінства прыняў вас Гасподзь, ды ўсе славяне засьпяваюць Яму аб вас: Алілуя.

Ікас 4

Чуў цар Казарэск, як сапраўдная вера ў краіне элінаў спавядаецца, выпрасіў сябе у цара Бізантыйскага настаўнікаў праваслаўя. Цар жа ўмаліў Кірылу і Мяфодзія пакінуць пустэльню і плыць морам Яўксінскім да хазараў. Да іх жа прыбыўшы, сьвятыя браты навярнулі сэрца іх да Хрыста і выратавальны Хрост падаравалі ім. за гэта і мы праславім раўнаапостальных братоў, сьпяваючы:

Радуйцеся, не пабаяўшыся пайсьці да варвараў зь Эвангельскім дабравесьцям; радуйцеся, асьвяціўшыя мора слаўным сваім вандраваньням.

Радуйцеся, бо сьвятога апостала Клемэнція нятленныя мошчы ад вас атрыманы былі; радуйцеся, бо зь яго дапамогай паганства хазарскае пасаромлена было.

Радуйцеся, бо сьвет Хрыстовы краіне паўночнай прынесьлі вы; радуйцеся, бо праведная ваша слава ва ўсіх краях зямных слаўнавядомай зрабілася.

Радуйцеся, Царквы Хрыстовай малітоўнікі і зацьвярджэньня; радуйцеся, ад ерасей і расколаў моцная абарона наша.

Радуйцеся, ад агаранаў і жыдоў прыняўшыя за Хрыста выпрабаваньня; радуйцеся, ад мошчаў мучаніка атрымаўшыя дабраслаўленьня.

Радуйцеся, ушанаваньню сьвятых добрым вобразам жыцьця вашага нас навучыўшыя; радуйцеся, і самі, як сьвятыя Боскія, усімі праваслаўнымі ўшанаваныя.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 5

Богакіруючай зоркаю зьявілася вам сьвятога Клімэнція нятленнае цела, усплыўшае на хвалях мора Яўксінскага, на ягоным дне сямсот год таямніча праляжаўшае. Вам жа яго выявіў дзівосна Гасподзь як знак вашай працы апостальскай і скрухі спавядальнікаў. Гэта разумеючы, засьпяваем Богу: Алілуя.

Ікас 5

Бачыўшы славян, праўдзівую веру спавядаўшых, але слова Боскага ўласнай мовай нямеючых, сьвятыя браты пачалі сьвятыя Боскія кнігі на мову славянскую перакладаць, каб усі людзі на мове роднай адзінага Госпада ўсіх праслаўлялі; таксама і мы праславім Госпада, молячы аб асьветніках нашых, а ім засьпяваем:

Радуйцеся, бо прынесьлі сьвет Хрыстовы народам іншаплямёным; радуйцеся, асьветнікі славян, вам адзінаплямёных.

Радуйцеся, працаўнікі вінаградніку Хрыстовага; радуйцеся, пастыры добрыя статку Ісуса.

Радуйцеся, слова Боскага праўдзівыя тлумачальнікі; радуйцеся, нашы ў посьце і пакоры настаўнікі.

Радуйцеся, мір Хрыстовы зь сабою паўсюль прынёсшы; радуйцеся, сусьвет сьветам настаўніцтва вашага прасьвяціўшыя.

Радуйцеся, і сёньня прымаючыя маленьня нашыя; радуйцеся, і сёньня суцяшэньня ў скрусе прыносячыя.

Радуйцеся, усіх, за праўду церпячых, прыстанак; радуйцеся, прачысты дом Духа Сьвятога.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 6

Асьветнікамі баганоснымі будучы, сьвятыя браты ў краіны славянскія ішлі асьвяціць новаахрошчаных людзей навукай Хрыстовай. Тыя ж, пабачыўшы вас, як анёлаў сьветлых, ратаваньня дабравесьця нясучых, як пастыраў добрых, душу сваю за авечак пакласьці гатовых, засьпявалі праслаўляючаму сьвятых Сваіх Богу: Алілуя.

Ікас 6

Запрамянеўшаму ў Маравіі сьвітанку сапраўднай веры, выпрасілі князі славянскія ад цара Бізантыйскага ў краіну сваю настаўнікаў і ўмацаваньня людзям. Гэтыя маленьня пачуўшы, сьвятыя Мяфодзій й Кірыла ў краіны славянскія павандравалі, прапаведуючы Эвангельля Ўладарства Боскага славянскім народам. Пабачыўшы гэта, узрадаваліся славяне і, адусюль да сьвятых братоў прыходзячы, закону Боскаму навучаліся, Госпада славячы і асьветнікаў сваіх праслаўляючы, зь імі і мы праславім Мяфодзія й Кірылу, сьпяваючы:

Радуйцеся, апосталы нашы добравесныя; радуйцеся, настаўнікі нашы богаданныя і дабраслаўлёныя.

Радуйцеся, спавядальнікі нашы, шмат перацярпеўшыя; радуйцеся, пустэльнікі нашы звышгодныя.

Радуйцеся, малітоўнікі нашы цёплыя; радуйцеся, цудатворцы нашы сьветлыя.

Радуйцеся, славіць Бога ўсімі мовамі запавядаўшыя; радуйцеся, трохмоўнае ерасі слаўныя пераможцы.

Радуйцеся, славянам у гадзіну скрухі суцяшэньня; радуйцеся, у абставінах цяжкіх іх дапамога надзейная.

Радуйцеся, малітвы нашага каяньня да Ўладаркі усіх прыносячыя; радуйцеся, і самі аб нас да Госпада маленьня ўзносячыя.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 7

Жадаючы выгнаць вас з краін славянскіх, сьвятары лацінскія абгаварылі вас прад архірэям Рымскім. Калі ж пабачыў ён вас зь мошчамі сьвятога Клімэнта прыйшоўшых і аб праваслаўі вашым і добрым жыцьці даведаўся, пасаромлены былі агаварыўшыя вас карысталюбцы, вас жа імям Хрыстовым Папа дабраславіў, сьпяваючы Богу: Алілуя.

Ікас 7

Дзівосныя справы апостальскія зьдзейсьнілі сьвятыя браты, ня маючы спакою ў працы сваёй: сьвяты Кірыла ад подзьвігаў шматлікіх стаміўся, неўзабаве пасьля услаўленьня ў Рыме жыцьцё свае скончыў. Сьвяты Мяфодзій подзьвігамі брата свайго ўмацованы і ад папы Андрыяна архірэйскаю хіратоніяй праслаўлены, да подзьвігаў новых у Маравію і Панонію павярнуўся, працу цяжкую зьдзяйсьняючы; цуду подзьвігу зьдзіўляючыся, праславім сьвятых братоў, сьпяваючы:

Радуйцеся, добрыя слугі Хрыстовы; радуйцеся, бо аж да сьмерці былі верныя праўдзе Ягонай.

Радуйцеся, Госпаду, а не чалавеку дагаджаючыя; радуйцеся, дзеля праўды Ягонай зьнявагу чалавечую прыняўшыя.

Радуйцеся, усё жыцьцё на ніве Госпада працаваўшыя; радуйцеся, бо і пасьля сьмерці ад статку свайго любоўю не адышоўшыя.

Радуйцеся, сьветам сусьвету і сольлю зямлі быўшыя; радуйцеся, як сьвяцільнік, палаючы ў цемры, словам сьвяціўшыя.

Радуйцеся, як горад на вяршыні гары, ад верных і няверных несхаваны; радуйцеся, бо запаветаў Госпада трымаліся і іншых ім навучаючы.

Радуйцеся, бо па справах сваіх у Царстве Боскім праслаўлены; радуйцеся, на зямлі ў Царкве Госпада вельмі шанаваныя.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 8

Дзіўна сьмерць сьвятога Кірылы ўсімі ўспрынятая была, не аб жыцьці часовым думаў, але Госпада аб новаасьвечаных ім Цэрквах молячы: ды умацуюцца яны ў праваслаўі ды ад трохмоўнай ерасі і іншых бед абарані іх. Сьвятога Мяфодзія навучаючы, мовіў: “Гэта, браце, пара валоў ва упражы, адзіную справу цягнуўшыя, і я падаю, жыцьцё канчаючы; ты ж любіш сьвятую гору моцна, ня мусіш дзеля гары гэтай пакінуць навучаньня мовай славянскай”. Мы жа, падобнай рэўнасьці сьвятых братоў дзівуючыся, засьпяваем Богу: Алілуя.

Ікас 8

Цалкам адданы быў душой і целам запаветам брата свайго, сьвяты Мяфодзій не спужаўся пагрозаў царскіх, ілжы ярэяў лацінскіх, заключэньне ў цямніцы, але ўсё гэта, як добры ваяр Хрыстовы перацярпеўшы, не перапыняў мовай славянскай паству сваю навучаць і скіроўваць да ўратаваньня, пакуль у старасьці не спачыў і да сьвятога Кірылы ў дабраславёню сялібу райскую не перасяліўся. Да іх і паклічам у сьпеве:

Радуйцеся, вянцом цярплівасьці на зямлі венчаныя; радуйцеся, сьвятлом спрадвечным на нябёсах асьвячоныя.

Радуйцеся, раўнаапостальныя, няможныя духам, бо ваша ёсьць Уладарства Нябеснае; радуйцеся, шмат плакаўшыя, бо шчасьцем суцешыліся.

Радуйцеся, пакорныя, бо ёсьць вы спадчына Хрыстова зямлі славянскай; радуйцеся, прагна жадаючыя праўды, бо задаволіце спрагу ў сялібах нябесных.

Радуйцеся, выратаваныя, бо ня толькі сябе ратаваньня атрымалі, але і за іншых прад Богам моліце шчыра; Радуйцеся, чыстыя сэрцам, бо цяпер Бога тварам да твару бачыце.

Радуйцеся, як міратворцы дзеля людзей працаваўшыя, цяпер як сыны Боскія пакліканы; Радуйцеся, гнаныя за праўду, бо ваша ёсьць Уладарства Нябеснае.

Радуйцеся, бо няпраўду, нянавісьць і выгнаньня ад людзей за Хрыста прынялі; радуйцеся, бо ўзнагарода ваша на нябёсах вялікая.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 9

Усялякае зло, на краіны славянскія нападаючае, хутка перамагалі вы, звышгодныя, таксама і сёньня не пакідайце нас, пакорлівых і грэшных, але ўсіх славян у Праваслаўі замацуйце, ды ўсе адзіным сэрцам і адзінымі вуснамі засьпяваюць праславіўшаму вас Богу: Алілуя.

Ікас 9

Дзівосамі зачараваныя, як рыбы бязмоўныя, глядзім на вас, звышгодныя, не разумеючы, як і ў пустэльні духам віталі вы, і сярод людзей няспынна подзьвігі тварылі. Мы ж, радуючыся, што мелі такіх малітоўнікаў і настаўнікаў, праславім вас, сьпяваючы:

Радуйцеся, сапраўднай веры спавядальнікі; радуйцеся, Уладарства Боскага спадкаемцы.

Радуйцеся, ерасі іконаборчай выкрывальнікі; радуйцеся, бо жыдоўства пасарамацілі.

Радуйцеся, трохмоўную ерась перамаглі; радуйцеся, славянам дзьверы Ўладарства Боскага адчыніўшыя.

Радуйцеся, ваяры Хрыстовы, яшчэ пры жыцьці ад Яго славаю венчаныя; радуйцеся, і ў славе дух свой у пакоры ды послуху вытрымаўшыя.

Радуйцеся, зло, як Ісая й Ірэмія, ад адзінаплямёных за дабро прыняўшыя; радуйцеся, як Данііл і Эсьфір, за мову сваю прасіўшыя.

Радуйцеся, зь усімі сьвятымі нязгасным сьвятлом асьвячоныя; радуйцеся, зь усімі звышгоднымі Боскімі аб нас, грэшных, Госпада молячыя.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 10

Жадаючы выратаваць новае статку Хрыстова ад ваўкоў трохмоўных, сьвяты Мяфодзій на ложку сьмяротным вучняў уласных маліў моцна трымацца сапраўднай веры праваслаўнай, спакусы ворага перамагаць, але і ў скрусе і ў бедах за ўсё дзякаваць Богу, сьпяваючы: Алілуя.

Ікас 10

Вы сьцяна ўсім, на ніве праваслаўя працуючым, і за абаронай да вас зь верай прыходзячым, Мяфодзій і Кірыла багамудрыя, бо нябёсаў і зямлі Творца абраў вас быць на зямлі асьветнікамі чалавецтва, пасьля і на нябёсах да ліку апосталаў далучыў. Таму і аб паданьні міласьці нам Яго маліце, зь любоўю сьпяваючых:

Радуйцеся, дабротамі, як вісонам, упрыгожаныя; радуйцеся, у прамудрасьці Саламону роўныя.

Радуйцеся, пастом і малітвай зь вялікімі Антоніем і Пахоміям параўнальныя; радуйцеся, як Васілі Вялікі й Ян Залатавусны, сілай слова абдараваныя.

Радуйцеся, у цноце Іосіфу падобныя; радуйцеся, у цярплівасьці Іаўлему пераймаўшыя.

Радуйцеся, дабрынёй цару і прароку Давыду роўныя; радуйцеся, руплівасьцю ў веры Ільлі падобныя.

Радуйцеся, бо, як Паўла і Ян Багаслоў, Хрыста Бога палюбілі вы; радуйцеся, бо, як Данііл і тры юнака, мужна Бога праславілі.

Радуйцеся, бо зь анёламі і сьвятымі Боскімі знаходзіцеся; радуйцеся, бо і мы грэшныя імя вашае зь верай клічам.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 11

Сьпеў удзячнасьці прыносячы да Госпада, прадстоячымі нам грэшным вас падараваўшаму, з шчырасьцю і любоўю молім: сьвятыя настаўнікі нашы, не пагрэбуйце намі за ляноту нашу, не пакіньце нас за беззаконьня нашы, але міласэрнасьць Госпада ўсім вымаліце, сьпяваючых Яму аб вас: Алілуя.

Ікас 11

Сьвятланосных апосталаў славянскіх праслаўляючы, праваслаўныя, пакінем свае войны і свары, падзелы ў веры, адзінства духу ў саюзе веры выконваючы, засьпяваем сьвятым настаўнікам:

Радуйцеся, гучнамоўныя сурмы Эвангельскага дабравесьця; радуйцеся, гусьлі мілагучныя казаньня ратаваньня.

Радуйцеся, моцы праўды заснавальнікі; радуйцеся, непахісныя няпраўды выкараніцелі.

Радуйцеся, радасьці падаўцы ўсім патрабуючым; радуйцеся, бяды напады перацярпеўшыя

Радуйцеся, платы і славы працы сваёй ад людзей не шукаўшыя; радуйцеся, аб няўдзячных людзях Бога молячыя.

Радуйцеся, бо анёлаў і сьвятых Боскіх подзьвігамі і жыцьцём сваім радавалі; радуйцеся, радасьцю спрадвечнай разам зь імі ў сялібах нябесных насалоджываецеся.

Радуйцеся, зоркі, зьзяючыя сьвятлом праўды; радуйцеся, сьвятлом жыцьця ўласнага асьвячоныя.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 12

Дабрыню адзінства і міру вымаліце нам, звышгодныя, і мір ва ўсім сусьвеце да канца дзён дабравесьціце, каб і мы, ад усіх расколаў і спакусаў вызваленыя, у міры засьпяваем, як сябры, вас палюбіўшаму адзінаму ў сусьвеце міратворцы ўсіх Госпаду: Алілуя

Ікас 12

Апяваючы вашае дзівоснае жыцьцё і славу, пакорліва молім вас, сьвятыя настаўнікі, моц вышэйшую праваслаўным хрысьціянам дзеля перамогі над ворагамі бачнымі і нябачнымі надайце, і народы славянскія да адзінай веры прыйшоўшыя, разам сьпяваюць вам:

Радуйцеся, праваслаўя сьцяна непахісная; радуйцеся, ерасей пераможнае выкрыцьцё.

Радуйцеся, сыходжаньня Духа Сьвятога ад Айца праўдзіва, як ад айцоў сьвятых наказана, спавядаўшыя; радуйцеся, службу Боскую адпраўляць кожнаму сваёй мовай запавядаўшыя.

Радуйцеся, дабрадзейных у дабрадзейнасьці замацоўваючыя; радуйцеся, і беззаконных да закону навяртаючыя.

Радуйцеся, бо вамі і мы да хору Царкоўнага далучыліся; радуйцеся, бо слова Боскае на роднай мове нам прынёсшы.

Радуйцеся, бо малітвамі вашымі, як шчытом моцным, ад ворагаў нашых абараняемся; радуйцеся, бо малітвамі вашымі адвечнага жыцьця годнымі робімся.

Радуйцеся, усім славянам айцы і пастыры; радуйцеся, бо праз вас браты па плоці братамі ў Хрысьці зрабіліся.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 13

О прамудрыя і цудоўныя мовы славянскай настаўнікі, сьвятыя раўнаапостальныя Мяфодзій і Кірыла, сёньня прыміце маленьня наша, усіх славян ад злога вызваліце, у міры і адзінстве захавайце і да Ўладарства Нябеснага прадстаяльніцтвам вашым прывядзіце ўсіх, у любові і пашане аб вас сьпяваючых Госпаду Богу: Алілуя. (тройчы)

Ікас 1

Анёлаў Творца і Гасподзь сілаў паставіў вас быць асьветнікамі мовай славянскай; таму і дабрыня Ягоная ёсьць зь вамі, абараняючая і ўмацоўваючая вас ва ўсе дні жыцьця вашага як дапамога няспынная, славу Боскую ў гарадох і пустэльнях словам і справай несьлі ўсім. Таму і мы, як атрымалі мову, вераю Хрыста ад вас адукаваныя, сьпяваем вам, сьпяваючы:

Радуйцеся, радасьці Эвангельля дабравесьнікі; радуйцеся, цудатворнай дабрыні носьбіты.

Радуйцеся, скрухі шматлікія за імя Госпада прыняўшыя; Радуйцеся, спакусы сусьвету гэтага адкінуўшыя.

Радуйцеся, зь дзяцінства Богам дабраслаўлёныя; радуйцеся, вянцамі спавядальнікаў ад Яго ўпрыгожаныя.

Радуйцеся, бо славай чалавечай грэбуючы, у пустэльні Госпада шукалі вы; радуйцеся, бо волю Ягоную моцным сусьвету гэтага зь адвагай дабравесьцілі вы.

Радуйцеся, сілаў дзеля ад Уладара ўсіх у рай сьветлы прынятыя; радуйцеся, прад Ім за нас шчырыя малітоўнікі.

Радуйцеся, бо вашымі малітвамі ў веры нашай умацоўваемся; радуйцеся, бо прадстаяльніцтвам вашым над ерасямі перамогу атрымліваем.

Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

Кандак 1

Абраныя Ўладаром сілаў Госпадам Ісусам у апосталы мовай славянскай, Мяфодзій й Кірыла багамудрые, сьпевамі праславім вас, малітоўнікаў нашых; вы ж, як маючыя дзёрзкасьць да Госпада, ад усялякіх бед малітвамі вашымі пазбаўце, заклікаючых: Радуйцеся, Мяфодзій й Кірыла, народаў славянскіх апосталы і багамудрыя настаўнікі.

МАЛІТВЫ СЬВЯТЫМ КІРЫЛУ І МЯФОДЗІЮ, НАСТАЎНІКАМ СЛАВЯНСКІМ

Малітва Першая

О праслаўленыя мовай славянскай настаўнікі й асьветнікі, сьвятыя раўнаапостальныя Мяфодзій й Кірыла. Да вас, як дзеці да бацька, сьвятлом навукі вашае асьвячоныя і пісьменствам вашым навучаныя веры Хрыстовай, сёньня шчыра і зь любоўю прыходзім да вас і ад сэрца молімся. Калі запаветаў вашых, як дзеці неразумныя, не выконваем і аб дагаджаньні Богу, як вы вучылі, ня думаем, і ад аднадумства і любові, што вы ўсім славянам як братам па веры і плоці, добра запавядалі, адпадзём, тады, як калісьці у старажытнасьці, пры жыцьці вашым, няўдзячных і нягодных не адкінулі, сёньня малітвамі грэшных і нягодных дзяцей вашых ня пагрэбуйце, але, як меючыя вялікую любоў Госпада, маліце Яго, хай навучыць і скіруе нас на шлях ратаваньня, войны і свары, сярод аднаверных братоў узьнікаючыя, зьмірыць, адпаўшых у аднадумства зьверне і ўсіх нас адзінствам духа і любоўю ў Сьвятой, Саборнай і Апостальскай Царкве зьяднае. Верым мы, верым, на што здольная малітва звышгоднага да міласэрнасьці Ўладара, калі і аб грэшных людзях прынесёная бывае. Не пакіньце нас, вінаватых і нягодных дзяцей вашых, бо грэх зараз перамагае паству вашу, вамі сабраная, варожасьцю падзеленая і спакусамі інаслаўных спакушаныя, зьменшылася, авечкі яе раскіданыя, ад валкоў цярпець, падайце нам малітвамі вашымі аб праваслаўі руплівасьць, каб ім запалёныя, айцоў запаветы добра захоўвалі, статуты і звычаі царкоўныя старана выконвалі, усялякія ілжэ вучэньня адкінулі і так, у жыцьці багалюбным на зямлі знаходзячыся, жыцьця райскага на нябёсах годнымі былі, і там, разам зь вамі, Уладара ўсіх, у Тройцы Адзінага Бога праславім на вякі вякоў. Амін.

Малітва Другая

О праслаўленыя раўнаапостальныя Мяфодзій й Кірыла, укленчываючы прад сьвятым вобразам вашым, старана молім вас: зірніце міласьціва на нас, якіх працай вашай асьвяцілі, і абараніце нас няспыннымі малітвамі вашым ад зла ворагаў нашых! Паглядзіце на вінаград гэты, якой вы насадзілі, і не дазвольце злому зьверу зьнішчыць яго. Захавайце, сьвятыя дагаджальнікі Боскія, Царкву нашу Праваслаўную, якую вы стварылі на краевугольным камяні Хрыстовым, які ды будзе нерухомым, але хай разабьюцца аб гэты камень хвалі ўсялякага іншаслаўя. Умацуйце пастыраў нашых ва ўсялякіх дабротах і подзьвігу казаньня, навучыце статак ваш ва ўсім слухацца словаў іхніх. Захавайце краіны славянскія ад бед мору, ад агню і мяча, ад сьмяротных хваробаў і ўсялякага зла. Пачуйце ўсялякага чалавека, зь вераю да вас прыходзячага і дабрадатнай дапамогі вашай патрабуючага.

У жахлівую ж гадзіну сьмерці зьявіцеся ўсім нам добрыя малітоўнікі і цемру дэманаў адганіце, ды ў міры і каяньні зямное жыцьцё скончыўшы, дасягнём спрадвечных дабротаў асалоды нябеснай і разам зь вамі праславім Усясьвятую Тройцу — Айца і Сына, і Сьвятога Духа, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.