Wednesday, August 18, 2010

СЭНС І ЗНАЧЭНЬНЕ ПЕРАМЯНЕНЬНЯ ГОСПАДА

ераманах Серафім (Роўз)

За 40 дзён да таго, як Ён быў адданы ганебнай сьмерці за нашы грахі, Бог адкрыў траім Сваім вучням славу Сваёй Боскасьці.

І праз шэсьць дзён узяў Ісус Пятра, Якава і Яна, брата ягонага, і ўзьвёў іх на гару высокую адных, і перамяніўся перад імі, і зазьзяла аблічча Ягонае, як сонца, а ўбраньне Ягонае стала белае, як сьвятло.” (Мц. 17:1–2) Вось гэту падзею і меў на ўвазе Бог, калі Ён сказаў: “ёсьць сярод тых, што стаяць тут, такія, што не скаштуюць сьмерці, пакуль ня ўбачаць Сына Чалавечага, як Ён ідзе ў Царстве Сваім.” (Мц. 16:28) Такім чынам, вера вучняў была умацавана і прыгатавана да выпрабаваньня хуткіх пакут і сьмерці Выратавальніка; і яны маглі бачыць у іх не толькі чалавечую пакуту, а зусім вольную пакуту Сына Божага. Вучні таксама бачылі Майсея і Ільлю, якія гутараць з Богам, і тады зразумелі, што Ён сам не Ільля ці адзін з прарокаў, а хтосьці нашмат вышэй: Хто мог заклікаць закон і прарокаў быць Яму сьведкамі, бо Ён быў выкананьнем абодвух.

Тры парэміі (старазапаветныя чытаньні) гэтага сьвята датычацца да зьяўленьня Бога Майсею і Ільлі на гары сінайскай, бо вельмі да месца, каб найвялікія Богабачцы Старога запавету прысутнічалі пры зьяве славы Боскай у Новым Запавеце, упершыню бачачы Яго чалавецтва гэтак жа, як вучні упершыню бачылі Ягоную Боскасьць.

Перамяненьне Гасподне, лічачыся Царквой адным зь дванадзесятых сьвят, ужо ў IV—м стагодзьдзі займала бачнае месца ў царкоўным календары, як мы бачым з пропаведзяў і павучаньняў такіх вялікіх Айцоў Царквы як сьвяціцель Ян Залатавуст, звышгодны Яфрэм Сірын і сьвяціцель Кірыла Александрыйскі; вытокі сьвята узыходзяць да першых стагодзьдзяў хрысьціянства. У тым жа IV—м стагодзьдзі сьвятая царыца Алена узьвяла ў гонар сьвята храм на фаворскае гары, на самым месцы Ператварэньня. Нягледзячы на тое, што згаданая падзея адбылася ў лютым, за 40 дзён да расьпяцьця, сьвята было перанесены на месяц жнівень, бо недарэчна было адзначаць славу і радасьць сьвята сярод пакутнай скрухі Вялікага Посту. Шосты дзень жніўня быў абраны таму, што ён знаходзіцца за 40 дзён да сьвята Узьняцьця Крыжа Госпада (14—га верасьня па старым стылі), калі зноў згадваліся Пакуты Госпада.

Праваслаўнае багаслоўе бачыць у Ператварэньні Госпада правобраз Яго Уваскрэсеньня і Другога Прышэсьця, і больш таго — улічваючы, што кожная падзея царкоўнага календара мае дачыненьне да асабістага духоўнага жыцьця — бачыць зьменены стан хрысьціян у канцы сьвету. У правобразе будучай славы, якая згадваецца у гэтым сьвяце, Сьвятая Царква суцяшае сваіх дзяцей бачаньнем вечнай боскае славы, якая зазьзяе пасьля тых часавых бед і нястачы, якімі поўнае наша зямное жыцьцё; у славе гэтай будуць удзельнічаць усе вернікі.

У праваслаўнай Царкве ёсьць набожны звычай прыносіць на гэта сьвята садавіну дзеля асьвячэньня; і гэта прынашэньне Богу таксама мае свой духоўны сэнс. Як садавіна сьпее і узрастае пад праменьнем летняга сонца, так і чалавек закліканы духоўна спэц і зьменьвацца пад уплывам сьвятла Боскага слова і таямніц. Некаторыя сьвятыя (як, напрыклад, сьвяты Серафім Сароўскі), праз дзею жыватворчай мілаты яшчэ пры жыцьці зазьзялі перад людзьмі гэтым няствораным Сьвятлом Боскай славы; і гэта яшчэ адно указаньне нам той вышыні духоўнае, да якой мы, як хрысьціяне, закліканы, і таго стану, які нас чакае — зьмяніцца па выяве і падабенству Таго, Хто зьмяніўся на гора фаворскае.


ЧАМУ НА ПЕРАМЯНЬНЕ АСЬВЯЧАЮЦЦА ПЛАДЫ І САДАВІНА

З часоў апостальскіх Царквой усталявана асьвячэньне сасьпелых пладоў перш ужываньня іх у ежу, зь вымаўленьнем пры гэтым адмысловай малітвы.

Напачатку усе стварэньні Боскія былі “вельмі добрыя”, бо на іх спачывала Боскае дабраслаўленьне, якое сышло на іх па усемагутным слове Ягоным “Ды будзе”. Тады усяму было загадана знаходзіцца на зямлі без адмысловых асьвячэньняў. Але першародны чалавек пераступіў запаведзь Боскую і унёс бруд ва увесь склад сваёй істоты, а ад гэтага бруд сышоў і на усё жывое. Праклён Божы навіс над справамі рук чалавечых, па слове Госпада да Адама: “Праклятая зямля ў справах тваіх” (Быць. 3:17). Стварэньне неразумнае, як сьведчыць апостал, “скарылася мітусьні не добраахвотна, але па волі зваяваўшага яе” (Рым. 8:20), г.зн. усё жывое апаганілася праз чалавека. Неразумная прырода, якая па задуме Творцы павінна была дастаўляць свайму уладару–чалавеку рэчыўныя сродкі да асалоды, – гэта прырода зрабілася падставай ягоных хвароб і сьмерці. Усе стыхіі абвясьцілі адкрытую варожасьць чалавеку, які заваяваў іх мітусьні, усе творы зямныя ў сілкаваньні чалавека ужылі шкодныя прымешкі альбо прама атруту дзеля чалавека. Такія былі непазьбежныя наступствы праклёну Боскага, цяжару над справамі рук чалавечых зь дня злачынства Адама. Такая страшная неабходная сувязь нашага граху зь усім, з чым ён уваходзіць у судотык.

І што было б зь намі сёньня, і зь атачаючае нас прыродай, калі б невымоўна міласэрным Хрыстом Богам, Ісусам Хрыстом, не была зьнятая жудасная пячатка адхіленьня нашага, і не былі пададзены сродкі да вяртаньня дабраслаўленьня і асьвячэньні усяму, што ідзе на патрэбу нашу? Таму толькі праўдзіва веруючы ў Хрыста Выратавальніка можа перамагчы паўстаўшую супраць нас прыроду. Сьвятая Царква дабраслаўляла і асьвячае пачаткі пладоў зямных і, здымаючы зь іх старажытную пячатку праклёну, зьвяртае гэтыя плады ужо не ў прыладу грахоўных нашых жаданьняў, не ў ежу тленьня і сьмерці, але ў праўдзівую асалоду адроджанага мілатой чалавека.

Царква моліць Бога, каб Ён ужываючым плады дараваў асьвячэньне душы разам зь асьвячэньнем цела, каб захоўваў жыцьцё іх у супакоі і радасьці, каб самі гэтыя плады багата памнажаў. Царква Хрыстова дабраслаўляе і асьвячае прынесеныя плады сьвятым імем Бога, у Тройцы праслаўленым, і крапленьнем сьвятой вады.

Па старажытнае традыцыі першыя плады асьвячаюцца менавіта на сьвята Перамяненьня.


ПАБАЧЫЎ СЬВЕТ ДРУГІ ТОМ БЕЛАРУСКАГА "АРХІРЭЙСКАГА ЧЫНОЎНІКА"

Намаганьнямі "Беларускай Аўтакефаліі", пад рэдакцыяй прат. Сяргея Горбіка, пабачыў сьвет другі том праваслаўнага "Архірэйскага чыноўніка" беларускае мовай.
Цяпер архірэі, якія апекваюцца праваслаўнымі беларусамі ў розных юрысдыкцыях, маюць магчымасьць асьвячаць манастыры і храмы, рукапакладаць беларускіх сьвятароў на нашае роднае беларускае мове.
Пазнаёміцца зь выданьнем магчыма тут:

ПЕРАМЯНЕНЬНЕ ГОСПАДА НАШАГА ІСУСА ХРЫСТА

19 жніўня

Ісус Хрыстос у размовах са Сваімі вучнямі часта казаў ім, што Яму патрэбна крочыць у Ерусалім. На шляху ў Ерусалім Ён ім абвясьціў: “Вось, мы ўзыходзім у Ерусалім, і Сын Чалавечы, выдадзены будзе першасьвятарам і кніжнікам, і засудзяць Яго на сьмерць; і выдадуць Яго язычнікам на ганьбаваньне і біцьцё і крыжаваньне; і на трэйці дзень уваскрэсьне.” (Мц. 20:18–19)

Ісус удастоіў некаторых Сваіх вучняў бачыць Ягоную боскую веліч і славу. Сярод вучняў Хрыста было трое, якіх Ён найбольш любіў. Гэта былі Пятро, Якаў і Ян. Знаходзячыся ў Галілеі, Хрыстос, узяўшы іх зь Сабой, пайшоў на высокую гару Фавор і пачаў маліцца У час малітвы Ісус перамяніўся на вачах апосталаў. Ягоны твар раптоўна перамянілася і зазьзяў, як сонца, а вопратка Ягоная зьбялела, як сьнег. “І вось, явіліся ім Майсей і Ільля, і зь Ім гутарылі. Азваўшыся, Пётр сказаў Ісусу: Госпадзе! добра нам тут быць; калі хочаш, зробім тут тры намёты: Табе адзін, і Майсею адзін, і адзін Ільлю. Калі ён яшчэ гаварыў, вось, воблака сьветлае асланіла іх; і вось, голас з воблака мовіў: Гэты ёсьць Сын Мой Любасны, Якога Я ўпадабаў; Яго слухайце. І пачуўшы, вучні ўпалі ніцма і вельмі перапалохаліся. І прыступіўшы, Ісус дакрануўся да іх і сказаў: устаньце і ня бойцеся. А ўзьвёўшы вочы свае, яны нікога ня ўбачылі, акрамя аднаго Ісуса. І калі сыходзілі яны з гары, Ісус загадаў ім, кажучы: нікому не кажэце пра бачанае, пакуль Сын Чалавечы не ўваскрэсьне зь мёртвых.” (Мц. 17:3 – 9) Апосталы прамаўчалі і нікому нічога ў тыя дні не казалі аб тым, што бачылі.

У словах Пятра “Госпадзе! добра нам тут быць…” апосталы на хвіліну адчулі асалоду Царства Нябеснага, якое Бог падрыхтаваў тым, хто любіць Яго. Прыйдзе час, калі Гасподзь Ісус Хрыстос зноў зьявіцца ў славе, у якой Ён тады зьявіўся Сваім вучням, а зь Ім прыйдуць усе збаўленыя Ім.

Чаму Ісус Хрыстос толькі тром вучням паказаў славу Сваёй Боскасьці? На думку сьвятога Яна Дамаскіна, Хрыстос узяў зь сабой Пятра, каб ён, які адкрыта вызнаў Боскасьць Хрыста, пачуў пацьверджаньне свайго вызнаньня і ад Нябеснага Айца. Гасподзь узяў на Фавор Якава, бо ён меўся зрабіцца першым япіскапам Ерусаліму і першы зь апосталаў меўся аддаць сваё жыцьцё за Хрыста. Выратавальнік зрабіў сьведкам Свайго зьмяненьня і апостала Яна, бо ён быў Ягоным улюблёным вучням.

Усе тры апостала, сьведкі Хрыстовай славы на Фаворы, будуць пасьля і сьведкамі Ягонай агоніі ў Аліўным Горадзе. Як глыбока Хрыстова зьмена ўразіла іх сэрцы, гаворыць тое, што яны аб ёй пісалі праз шматлікія гады. Апостал Пятро ў сваім другім пасланьні веру ў Хрыста замацоўвае згадкай аб Ягоным слаўным перамяненьні, гаворачы, што яны былі “навочнымі” сьведкамі Ягонай велічы. Бо Ён прыняў ад Бога Айца веліч і славу, калі да Яго прыйшоў такі голас ад велічнае славы: “Гэты ёсьць Сын Мой Любасны, Якога Я ўпадабаў”. І гэты голас мы чулі, які сыходзіў зь нябёсаў, калі мы былі зь Ім на сьвятой гары. А сьвяты Эвангеліст Ян зь захапленьнем піша ў сваім Эвангельлі: “Слова стала плоцьцю, і ўсялілася ў нас, поўнае мілаты і праўды; і мы бачылі славу Ягоную, славу, як Адзінароднага ад Айца.” (Ян. 1:14)

Сьвята Перамяненьня Госпада належыць да вялікіх дванадзесятых сьвятаў нашае Праваслаўнае Царквы. Яно мае адзін дзень прад і сем дзён пасьлясьвята. Гэтае сьвята прыпадае на той час, калі высьпяваюць плады зямлі. І ад найбольш старажытных часоў у Праваслаўнае Царкве ў гэты дзень у падзяку Богу адбываецца дабраслаўленьне першых пладоў зямлі. Гэты звычай пераняты Праваслаўнае Царквой ад Старога Запавету, які прадпісваў прыносіць першыя плады ў Храм Госпада. У канцы кнігі Выхаду чытаем: “Самыя першыя плады зямлі тваёй прынось у дом Госпада, Бога твайго. Не гатуй казьляня ў малацэ маці ягонай.” (Вых. 34:26); “Прыйдзеце ў зямлю, якую Я даю вам, і будзеце жаць на ёй жніво, дык прынясеце першы сноп жніва вашага да сьвятара” (Ляв. 23:10).

Звычай дабраслаўляць ў царкве першыя плады ўжо прадпісваюць Апостальскае правіла з канца ІІІ стагодзьдзя. Апостальскія пастановы (IV стагодзьдзе) маюць малітвы на асьвячэньне пладоў. Шосты Сусьветны Сабор (691 г.) гаворыць аб дабраслаўленьні першых пладоў вінаграду і пшаніцы.

У Грэцыі ў жніўні высьпявае вінаград і пшаніца. У Беларусі вінаград замяняюць яблыкамі і іншай садавіной.

Трапар сьвята

Зьмяніўся Ты на гары, Хрысьце Божа, / паказаўшы вучням Тваім славу Тваю, / наколькі гэта было для іх магчыма. / Ды зазьзяе і нам, грэшным, / сьвятло вечны Тваёй, / па малітвах Багародзіцы; / Падавец сьвятла, слава Табе!