АБ ПРОПАВЕДЗІ ПАКАЯНЬНЯ ХРЫСТА І ЯНА ХРЫСЬЦІЦЕЛЯ

мітрапаліт Антоній (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Сьвяты Хрысьціцель Ян і Выратавальнік Хрыстос вышлі на першую пропаведзь з тымі жа самымі словамі: Павініцеся, бо наблізілася Царства Боскае… Царства Боскае гэта гармонія любові, гэта то царства, то грамадзтва, якое злучае Бога і людзей пад законам дасканалай, адчыненай любові. І для таго каб увайсьці ў гэтае Царства, нам сапраўды трэба павініцца.

Слова “пакаяньне” не значыць толькі “жаль”; у слове “пакаяньне” закладзеная думка аб тым, каб адарвацца ад аднаго і імкнуцца да іншага. І ёсьць нам ад чаго адарвацца, калі мы жадаем зажыць разам з Богам і зь іншымі людзьмі ў Царстве, дзе усё ёсьць любоў. Мы павінны адарвацца ад сябелюбнасьці, ад той выключнай, прагнай, жорсткай любові, якую мы маем да сабе самім у шкоду іншым. Мы павінны адарвацца ад ілжывых паданьняў аб сабе, быццам мы стаім у цэнтры усяго і усё павінна служыць нам. Эвангельле нас вучыць, што калі мы стаім у цэнтры усяго, то для таго, каб служыць усім. Мы павінны адарвацца ад таго, да чаго прыляпілася наша сэрца, ад тых прыхільнасьцяў, якія зьяўляюцца не любоўю, а заняволеньнем. Нам трэба перагледзець усе свае чалавечыя адносіны, каб застаўся толькі дух волі і дух любові; воля, якую мы даем іншым і ад іх атрымліваем; любоў, якая ёсьць служэньне, поўнае глыбокай пашаны і самаахвярнае, іншым людзям. Нам трэба адарвацца ад палону для таго, каб увайсьці ў волю, і толькі тады мы можам уступіць у Царства любові. Рабоў у царстве любові не можа быць, у царстве любові могуць быць толькі людзі вольныя: якія вызваліліся і вызваленыя Богам.

Нам ёсьць ад чаго адарвацца, але ёсьць таксама куды ісьці: да таго Богу, Які ёсьць наша прымірэньне адзін зь адным, прымірэньне зь Ім, Які ёсьць вызваліцель, Які жадае, каб кожны зь нас вырас у поўную меру свайго росту, стаў самім сабой, ні да чаго яго ужываў бы, акрамя унутранага закона жыцьця — і жыцьці зь лішкам.

Вось пра што кажа пропаведзь Выратавальніка і пропаведзь Яна Хрысьціцеля: Зьменіце кірунак, адарвіцеся поглядам, слыхам, сэрцам, пачуцьцямі, думкамі, целам — усім, ад таго, што ёсьць прыгнёт, палон, і выйдзіце на волю. Дзе Дух Госпада, тамака воля, і Хрыстос гэты Дух нам дае. Ян прыйшоў хрысьціць людзей, Выратавальнік Хрыстос прыйшоў зьвесьці Дух на зямлю і нам Яго дараваць. Падумаем над тым, да чаму мы закліканыя. Мы цяпер як бы ў самім пачатку пропаведзі Хрыста і Яна; мы можам вось-вось, цяпер пачаць так, як пачыналі людзі, якія сустракаліся з Папярэднікам і з Хрыстом. Зараз самы час разам зь імі пачаць шлях, пачуць першую пропаведзь і пачаць яе выконваць. А затым зь дня ў дзень крочыць за эвангельскай пропаведзьдзю, за словам Хрыста, якое будзе нас весткі, як дзяцей за руку, ад аднаго да іншага, пакуль мы не вырасьцем у поўную меру нашай волі, нашай вартасьці, пакуль Царства Боскае не паселіцца ў нас, і зь нашых сэрцаў, зрабіўшыхся Царствам Божым, яно не разальецца вакол, як мора, і не ахопіць усіх. Амін.

ПРАРОК І ХРЫСЬЦІЦЕЛЬ ЯН ПАПЯРЭДНІК

Прарок Ян Хрысьціцель быў сынам сьвятара Захарыя (з роду Аарона) і праведнай Лізаветы (з роду цара Давыда). Жылі яго бацькі каля Хеўрону (у Нагорнай краіне), на поўдзень ад Ерусаліму. Ён прыходзіўся па матчынай лініі сваяком Госпада Ісуса Хрыста і нарадзіўся на шэсьць месяцаў раней Госпада. Як апавядае Эвангеліст Лука, арханёл Гаўрыіл, зьявіўшыся яго айцу Захары ў храме, узьвясьціў аб нараджэньні ў яго сына. І вось у набожных мужоў, да глыбокай старасьці пазбаўленых суцяшэньня мець дзяцей, нарэшце нараджаецца сын, якога яны прасілі ў малітвах.

Па літасьці Боскай ён пазьбег сьмерці сярод тысяч забітых немаўлятаў у Бэтлеем і яго навакольлях. Сьвяты Ян вырас у дзікай пустэльні, рыхтуючы сябе да вялікага служэньня строгім жыцьцём — пастом і малітвай. Ён насіў грубую адзежу, прыхопленую скураным поясам, і сілкаваўся дзікім мёдам і акрыдамі (род саранчы). Ён заставаўся жыхаром пустэльні датуль, пакуль Госпад не заклікаў яго ў трыццацігадовым веку да пропаведзі жыдоўскаму народу.

Падпарадкоўваючыся гэтаму прызначэньню, прарок Ян зьявіўся на берагах Ярдана, каб прыгатаваць народ да прыняцьця чаканага Месіі (Хрыста). Да ракі перад сьвятам ачышчэньня ў вялікай колькасьці сыходзіўся народ для рэлігійных абмываньняў. Тут і зьвярнуўся да іх Ян, прапаведуючы пакаяньне і хрост у водпуск грахоў. Сутнасьць яго пропаведзі складалася ў тым, што перш, чым атрымаць вонкавае абмываньне, людзі павінны маральна ачысьціцца, і такім чынам прыгатаваць сябе да прыняцьця Эвангельлі. Вядома, хрост Яна не быў яшчэ дабрадатнай таямніцай хрысьціянскага хросту. Сэнс яго складаўся ў духоўнай падрыхтоўцы да прыняцьця будучага хросту вадой і Сьвятым Духам.

Па выразу адной царкоўнай малітвы, прарок Ян быў сьветлай ранішняй зоркай, якая сваім бляскам перабольшвала зьзяньне ўсіх іншых зорак і прадказвала раніцу добрага дня, які асьвятляўся духоўным Сонцам Хрыстом. Калі чаканьне Месіі дасягнула вышэйшае ступені, прыйшоў да Яна на Ярдан прыняць хрост і Сам Выратавальнік сьвету, Госпад Ісус Хрыстос. Хрост Хрыста суправоджываўся дзіўнымі зьявамі – сыходжаньнем Сьвятога Духа ў выглядзе голуба і голасам Бога Айца зь неба: “Гэта ёсьць Сын Мой улюблены…”

Атрымаўшы адкрыцьцё аб Ісусе Хрысьце, прарок Ян казаў народа аб Ім: “Вось Ягня Божы, якое бярэ на Сябе грахі сьвету”. Пачуўшы гэта, двое зь вучняў Яна далучыліся да Ісуса Хрысту. То былі апосталы Ян (Багаслоў) і Андрэй (Першапакліканы, брат Сымона Пятра).

Хростам Выратавальніка прарок Ян завяршыў і як бы запячатаў сваё прароцкае служэньне. Ён бязбоязна і строга выкрываў заганы як простых людзей, так і моцных сьвету гэтага. За гэта ён хутка пацярпеў.

Цар Ірад Анціпа (сына цара Ірада Вялікага) загадаў пасадзіць прарока Яна ў вязьніцу за абвінавачаньне яго ў пакіданьні сваёй законнай жонкі (дочкі аравійскага цара Арэфы) і за незаконнае сужыцьцё зь Ірадыядай. Ірадыяда да гэтага была замужам за родным братам Ірада, Піліпам.

У дзень свайго нараджэньня Ірад зьладзіў пыр, на які зьехалася шмат шляхетных госьцяў. Саламія, дачка ганебнымі Ірадыяды, сваімі нясьціплымі скокамі падчас балю да таго дагадзіла Іраду і ляжачым зь ім гасьцям, што цар з клятвай абяцаў ёй даць усё, чаго ні папытае яна, нават да паловы свайго царства. Танцорка, навучаная маці, прасіла даць ёй тады жа на талерцы галаву Яна Хрысьціцеля. Ірад паважаў Яна як прарока, таму ён засмуціўся ад такой просьбы. Аднак пасаромеўся парушыць дадзеную ім клятву і паслаў вартавога ў вязьніцу, які адсек Яну галаву і аддаў яе дзяўчыне, а тая аднесла галаву сваёй маці. Ирадыядзе, назьдзекаваўшыся над адсечанай сьвятой галявой прарока, кінула яе ў бруднае месца. Вучні Яна Хрысьціцеля пахавалі яго цела ў Самарянскам горадзе Севасьціі. За сваё злачынства Ірад атрымаў адплату ў 38 году пасьля Р. X.; яго войска былі пабітыя Арэфай, якія выступілі супраць яго за ганьбаваньне дачкі, якую ён пакінуў дзеля Ірадыяды, а ў наступным годзе рымскі імпэратар Калігула адаслаў Ірада ў зьняволеньне.

Як апавядае паданьне, Эвангеліст Лука, абыходзячы з пропаведзьдзю Хрыстовай розныя гарады і паселішчы, зь Севасьціі узяў у Антыёхію часьціцу мошчаў вялікага прарока — яго правую руку. У 959 годзе, калі мусульмане авалодалі Антыёхіяй (пры імпэратару Канстантыне Парфірароднам), дыякан перанёс руку Папярэднікі зь Антыёхіі ў Xалкедон, адкуль яна была перавезеная ў Канстантынопаль, дзе і захоўвалася да часу заваёвы гэтага горада туркамі.

Сьвятая ж галава Яна Хрысьціцеля была знойдзеная набожнай Іаянай і пахаваная ў сасудзе на Эляёнскае гары. Пазьней адзін набожны падзьвіжнік, капаючы роў для падмурку храма, знайшоў гэты скарб і захоўваў яго ў сябе, а перад сьмерцю, асьцерагаючыся зьневажаньні сьвятыні нявернікамі, схаваў яе ў зямлі ў тым жа месцы, дзе знайшоў. У цараваньне Канстантына Вялікага, два манаха прыходзілі ў Ерусалім пакланіцца Труне Госпада, і аднаму зь іх зьявіўся Ян Папярэднік і паказаў, дзе закапаная яго галава. З гэтага часу хрысьціяне сталі сьвяткаваць Першае здабыцьцё галявы Яна Папярэдніка.

Аб прароку Яне Хрысьціцелі Госпад Ісус Хрыстос сказаў: “Зь народжаных жанчынамі не паўстаў прарок большы чым Ян Хрысьціцель”. Ян Хрысьціцель шануецца Царквой, як “анёл і апостал, і мучанік, і прарок, і сьвяцільнік, і сябра Хрыстовы, і прарокаў пячатка, і малельнік старой і новай мілаты, і сярод народжаных найбольш годны, і сьветлы Слова голас”.

САБОР ПАПЯРЭДНІКА І ХРЫСЬЦІЦЕЛЯ ГОСПАДА ЯНА

7 студзеня

У Праваслаўнай Царкве усталяваны звычай на наступны дзень вялікіх Гасподніх і Багародзічных сьвят успамінаць тых сьвятых, якія найблізкім чынам паслужылі дадзенай сьвятой падзеі ў гісторыі. Так, на наступны дзень Багаяўленьня Царква шануе таго, хто паслужыў справе Хросту Хрыстовага, усклаўшы сваю руку на галаву Выратавальніка. Сьвяты Папярэднік і Хрысьціцель Госпада Ян, найвялікшы з прарокаў, завяршае гісторыю Царквы Старазапаветнай і адчыняе эпоху Новага Запавету. Сьвяты прарок Ян засьведчыў аб прышэсьці на зямлю Адзінароднага Сына Божага, прыняўшага чалавечае цела. Ён спадабніўся хрысьціць Яго ў водах Ярдану і сьведчыў таямнічую Зьяву Найсьвяцейшай Тройцы ў дзень Хросту Выратавальніка.