І МЁРТВЫМ, І ЖЫВЫМ, І НЕНАРОДЖАНЫМ ЗЕМЛЯКАМ МАІМ НА УКРАІНЕ І НЕ НА УКРАІНЕ МАЁ СЯБРОЎСКАЕ ПАСЛАНЬНЕ

Тарас Шаўчэнка

Аще кто речет, яко люблю Бога,
а брата своего ненавижу, ложь есть.
Соборное послание Ионна. Глава 4, с. 20.

І зьмяркае, і сьвітае,
Дзень божы мінае,
Зноў і стомленыя людзі,
І усё спачывае.
Толькі я, нібы пракляты,
І дзень, і ноч плачу
На шматлюдных раздарожжах,
І ніхто не бачыць.
І не бачыць, і не знае -
Аглухлі, не чуюць,
Кайданамі мяняюцца,
Праўдаю гандлююць
І Госпада зьневажаюць, -
Людзей запрагаюць
У ярмо; аруць жа ліха,
Ліхам засяваюць,
А што ўродзіць? Пабачыце,
Што за жніва будзе.
Схамяніцеся ж нарэшце,
Вырадкі - не людзі!
Паглядзіце на рай ціхі
Вы, на Украіну,
Палюбіце вялікую
Гэтую руіну!
Раскуйцеся, на чужыне
Братацца пачнеце
І таго вы не шукайце,
Чаго няма ў сьвеце, -
Не знайсьці таго ніколі
На чужыне ў полі.
Свая ж хата - свая праўда,
Свая сіла й воля.

КІЕЎСКІ МІТРАПАЛІТ СІЛЬВЕСТР КОСАЎ І ЯЗАФАТ КУНЦЭВІЧ — ПОВЯЗЬ ЦАРКОЎНЫХ ГЕРАРХАЎ

Ігар Войніч

У судовай справе забойства ў 1623 г. полацкага уніяцкага біскупа Язафата Кунцэвіча дагэтуль застаюцца нявысьветленымі некаторыя пытаньні. На гэтым забойстве сучасныя дасьледчыкі як зь уніяцкага, так і з праваслаўнага боку зарабілі і цяпер зарабляюць шмат палітычных ачкоў, каб прынізіць годнасьць сваіх апанэнтаў. Аднак наш расповед галоўным чынам закранае самы пачатак супрацьстаяньня паміж Кунцэвічам і жыхарамі Віцебска.

У грамадзкім жыцьці ВКЛ на працягу другой паловы XV і усяго XVI ст. пачало дзейнічаць пісанае права. Статуты ВКЛ 1566 і 1588 г. патрабавалі карыстацца толькі “правом писаным” ¹ (Статут 1566 г., раздз. 4, арт. 30; Статут 1588 г., раздз. 1, арт. 1). Царкоўнае жыцьцё ў ВКЛ па-ранейшаму рэгулявалася звычаёвым правам, аднак паступова ў праваслаўных землях стала уводзіцца практыка прызначэньня найвышэйшых царкоўных ерархаў са згоды сьвецкіх уладаў ².   XVI — пачатку XVII ст. кароль Жыгiмонт III Ваза, а разам зь iм i пераважная большасьць дэпутатаў сэйм (у асноўным каталікі) паспрабавалі надаць тагачасным парадкам нейкія цывілізавана-законныя рамкі.

АБ НЯЎМЕНЬНІ МАЛІЦЦА

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Мы увесь час жалімся, што акалічнасьці складаюцца так, што ў нас не бывае магчымасьці жыць глыбокім унутраным жыцьцём, гэтым мы апраўдваем сябе ў тым, што не умеем маліцца, што пачуцьці нашы павярхоўныя, што няма паглыбленасьці ў нашай душы. Але гэтым мы сьведчым толькі пра тое, што мы не ведаем нават у чалавечай плоскасьці, што нішто глыбокае не можа быць пахіснутае вонкавымі выпадковымі акалічнасьцямі. Калі ў каго—небудзь на сэрца радасьць, яму здаецца, што мора па калена: выпадковыя нягоды, мімалётныя крыўды, жыцьцёвыя цяжкасьці не могуць патушыць гэтай іскры радасьці. Нават самую малую іскру радасьці патушыць нельга. У старажытнасьці казалі, што уся цемра сьвету няздольная патушыць адну іскрынку полымя. Калі на душу ляжа скруха, глыбокая скруха, скруха пра нешта, што для нас сапраўды мае значэньне, тады зноў жа вонкавае нямоглае над намі. Ні забаўкі нас не забаўляюць, ні пустэча жыцьця не робіць нас пустымі. Жыцьцё робіцца глыбокім і ў радасьці, і ў гора. А наша унутранае жыцьцё ў Богу так лёгка парушаецца выпадковымі акалічнасьцямі толькі таму, што яно на паверхні, яно не глыбокае. Жадаю вам прывесьці ў прыклад выпадак з паганскае старажытнасьці.