Як і кожны законапаслухмяны украінскі грамадзянін, я лічу крымінальным злачынствам якія бы то ні было прэтэнзіі на тэрытарыяльную цэласнасьць сваёй дзяржавы. Я лічу, што людзі, якія сьвядома правакуюць канфлікты на рэлігійнай або палітычнай глебе, абавязаныя несьці за гэта крымінальную адказнасьць, незалежна ад сваіх пасад альбо рознага роду імунітэтаў, ад якіх сілаю і уладай дзяржавы Украіна яны могуць быць вызваленыя. Так што калі візы Патрыярха можа мець палітычную глебу, то яго варта і разглядаць уласна як палітычная падзея, падрыхтаванае вызначанай выявай з вызначанай мэтай. Адпаведна сёньня кантроль над гэтым візытам павінен ажыцьцяўляцца, хутчэй, службай бясьпекі Украіны, чым украінскімі рэлігійнымі дзеячамі. І менавіта супрацоўнікі якія адпавядаюць органаў абавязаныя камэнтаваць візыты такога плян. Гэта першае.
Што жа дакранаецца пэўна самога візыту. Безумоўна, як кіраўнік сваёй Царквы, Патрыярх Кірыла мае поўнае права наведваць сваіх вернікаў і маліцца з імі. Ізноў жа мы, як суцэль дэмакратычная і цывілізаваная дзяржава (не ў крыўду Расеі будзь сказанае), павінны падаць яму такую магчымасьць. Раней мы гэта рабілі ў стаўленьні былога рымскага япіскапа Яна Паўла II. А летась – у стаўленьні Сусьветнага Патрыярха Варфаламея і нябожчыка папярэдніка самога Кірылы на маскоўскім патрыяршым пасадзе. Але, як кажуць, тут ёсьць адно "але". Маскоўскі Патрыярх павінен разумець, што ён едзе не да сабе дадому, а ў гасьцях трэба сябе паводзіць адпаведна статуту госьця.
Па кожнай нагодзе я нагадваю суразмоўцам, што наша Царква – УАПЦ - вядзе на афіцыйным узроўні багаслоўскі дыялёг з Маскоўскім патрыярхатам. Гэты дыялёг мы разглядаем як вялікі пазытыўны фактар у рашэньні пытаньня вылячэньня украінскага расколу. Нам бы не жадалася, каб візы Патрыярха Кірылу спыніў гэтае супрацоўніцтва.
Хіба што Яго сьвятасьць прывязе нам Томас аб аўтакефаліі, які і ў гэтым выпадку таксама не будзе кананічным, паколькі гэта мы павінны даваць ім яго, а не яны нам. Таму што Кіеўская Царква зьяўляецца маці для Маскоўскай. Гэта аксіёма, якая нават не абмяркоўваецца разумнымі людзьмі.
У той жа час нават сярод вернікаў нашай Царквы маецца значная частка духавенства і парафіян, якая асуджае імпэрскія амбіцыі Масквы, што імкнецца праз царкоўныя пытаньні вырашаць уласныя палітычныя праблемы. Такім чынам, нават калі наша герархія аднагалосна падтрымае гэты заклік, то не факт, што народ не выступіць супраць яго. Першым чынам, мы шукаем хрысьціянскай любові і аднадумства. Жадаецца данесьці людзям простую і відавочную ісьціну аб тым, што праблемы нашы паўсталі не толькі з-за вонкавых ворагаў, а і ў выніку уласных асабістых недахопаў.
Ужо шмат гадоў каталікі Расеі не могуць дачакацца візыту ў сваю краіну Папы Рымскага, паколькі супраць гэтага катэгарычна выступае Маскоўская патрыярхія. Усе матывы адмовы ў візыце зводзяцца да таго, што нібы такі візы прынясе людзям больш злога, чым дабра, пасее варожасьць паміж праваслаўнымі і каталікамі адзінай Расійскай Фэдэрацыі. І вось, датычна ліпеньскага візыту Патрыярха Кірылы я бы мог сказаць нешта падобнае. Пасьля апошніх газавых канфліктаў, якія, дарэчы, яшчэ не спыніліся, паміж нашымі народамі сёньня склаліся вельмі няпростыя адносіны. Я ужо не кажу аб Крыме, флёце, двухмоўі і падобных рэчах.
Дык вось, сёньня досыць маленькай іскрынкі, каб гэтае супрацьстаяньне узмацнілася, раскалоўшы паміж сабой не толькі дзьве суседнія краіны, але і само праваслаўнае грамадзтва ў межах Украіны. Баюся, што за гучнымі лёзунгамі тыпу "Не прымеце нашага Патрыярха, не будзе вам і нашага газу" хаваецца крыніца новых рэлігійных і палітычных сутыкненьняў і супярэчнасьцяў. З гэтага пункта гледжаньня візы Патрыярха вельмі небясьпечны. Патрыярх (прынамсі, менавіта гэты) – не толькі уласна рэлігійная асоба, колькі адзін з найуплывовых на сёньня стратэгаў і тактыкаў па выкананьню пляна Крамля.
Я выдатна разумею мэту розных спроб, прадпрымаемых нацыянальна і патрыятычна налаштаванымі коламі, выказаць свая незадаволенасьць заплянаваным візытам. Гэтыя людзі маюць не толькі абгрунтаваную уласную пазыцыю, але і поўнае права на яе, паколькі яны фактычна нясуць адказнасьць за будучыню украінскай Царквы і украінскага народа. Як для нашай мэнтальнасьці, так і з пункта гледжаньня апостальскага разуменьня асноў эклязіялёгіі і рэлігійнага жыцьця менавіта людзі складаюць Царкву. Ні Папы, ні Патрыярхі, ні япіскапы не зьяўляюцца Царквой самі па сабе. У нас нават ёсьць строгая кананічная забарона сьвятарам служыць літургію ў пустым храме. Царква – гэта, першым чынам, народ Божы. І калі яго ігнараваць, то мы немінуча упадзем у ерась і адмаўленьне самой прыроды Цэрквы. Саборнапраўнасьць – гэта падмурак і адна з найболей характэрных рыс украінскай Царквы. Таму што народ – гэта голас Царквы.
Што жа датычыцца канкрэтна прэс-канфэрэнцыі ў УНІАНі, то мне здаецца, я ведаю, за чый рахунак быў гэты банкет і каму выгодна прапагандаваць нянавісьць паміж людзьмі. Сёньня ў нашай краіне шмат складаных праблем у адносінах з расійскай Царквой, якія варта бы вырашыць у першую чаргу. Пры гэтым падкрэсьліваю, вельмі шматлікае ў рашэньні гэтых праблем залежыць ад самога народа. Не ад міністраў, дэпутатаў, не ад так званай інтэлігенцыі. Вырашыце іх, гэтыя пытаньні, і вы выразна усьвядоміце, што гэты “кароль” зусім не страшны, а голы.
Скажыце, што страшней для нашага народа: калі ў дзяржаве існуюць тры Ўкраінскія Цэрквы або візыт палітычнага дзеяча ў куколі? Няўжо гэта нармалёва, баяцца гэтага візыту? Для чаго "на законных падставах" падманваць народ, завучы чорнае белым, а белае – чорным? Жадаеце змагацца з Маскоўскім Патрыярхам? Змагайцеся за то, каб Рускай Праваслаўнай Царкве ва Ўкраіне вярнулі яе гістарычны назоў, а Ўкраінскай Царквы пакінулі сваё. А то народ ходзіць ашуканы.
Жадаеце змагацца? Змагайцеся за тое, каб улада вярнула нашаму народу нашы сьвятыні – Пачаеўскую і Кіева-Пячорскую лаўры. Гэтыя рэчы на самай справе важнейшыя, чым бессэнсоўнае пікетаваньне Патрыярха Кірыла. Калі мы, украінцы, самі зможам абараніць свае правы ва уласнай хаце, то нам ніхто не будзе страшны – ні Кірыла, ні Бенядыкт. Калі мы сёньня будзем паважаць самі сябе, не даваць суседзям-дабрадзеям пляваць сабе ў талерку, то ў нас зьявіцца будучыня. А калі зьмірымся, будуць нам пляваць і далей. Маскве гісторыю пад сябе перапісваць нескладана: маецца больш за 70-летні досьвед.
Усё справы, тым больш царкоўныя, трэба рабіць цывілізавана і са страхам Боскім. Расея дагэтуль лічыць, што чыньнік сьмерці Алексія II зьвязаны менавіта з яго фатальным кіеўскім візытам. І хоць асабіста я не адважыўся бы так сьцьвярджаць, усё ж буду досыць цынічны для таго, каб зрабіць выснову: Кірыла так хутка не выйдзе з гульні. Сьмяротны бой, які прайграў яго папярэднік, зараз ужо ён павінен канчаткова выйграць. Прычым выключна і толькі з абсалютнай перавагай. Уладаньне фармальным тытулам ён, вядома жа, не памяняе на уладаньне рэальнай уладай над Кіевам. І аб гэтым неабходна памятаць усім, хто заве сябе праваслаўнымі. І тым больш усім, хто заве сябе украінцамі.
Пратаярэй Яўген Заплетнюк
