Monday, June 15, 2009

ХТО ЁСЬЦЬ “УСЕ СЬВЯТЫЯ”? АБ КАЛЕНДАРЫ І СЬВЯТЫХ


Сёньняшняя нядзеля, браты, першая нядзеля пасьля Зялёных сьвятаў, называецца “Нядзеля Ўсіх Сьвятых”; яна ўсталявана на ўслаўленьне тых ад стагодзьдзя памёршых, што сваім зямным жыцьцём так дагадзілі Богу, што душы іх на тым сьвеце перайшлі да радасьцяў царства нябеснага – што здабылі такую ласку ў Бога, што сваімі малітвамі і для нас выпрошваюць Божай міласэрнасьці. Хто ж такія ёсьць гэтыя сьвятыя? Толькі нешматлікіх зь іх Царква занатавала ў сваіх сьвятцах (календарах), а менавіта тых, што былі найбольш вядомыя Царкве сваёй працай на яе карысьць, альбо зьвярталі на сябе вялікую ўвагу подзьвігамі ўласнага самаўдасканаленьня альбо любоў да Хрыста прад ўсімі засьведчылі сваімі мукамі за Яго. Сьвяткаваньне гэтых сьвятых раскладзена Царквой у царкоўных календарах праз увесь год па іх імёнам. Але, як я казаў, імёны тых сьвятых, што зьмешчаны ў календарах, гэта толькі невялікая частка таго незьлічонага сабору сьвятых, імёны якіх вядомы толькі Богу.

Гэта ёсьць ўсе тыя, што аб іх чыталася сёньня Евангельля. Гэта тыя, хто сьмела вызнаваў Хрыста прад людзьмі і каго Хрыстос за гэта вызнаў прад Айцом сваім Нябесным. Гэта тыя, хто любіў Хрыста больш чым бацьку і маці, больш чым сына і дачку, і за гэта зрабіўся годным царства Хрыстовага. Гэта тыя, хто ўзяў крыж свой і пайшоў у сьлед за Хрыстом. Гэтая тыя, аб кім Хрыстос казаў: Хто пакіне дом, альбо братоў, альбо сёстраў, альбо бацьку, альбо маці, альбо жонку, альбо дзяцей, альбо лані дзеля імені Майго, той у сто разоў больш здабудзе і жыцьця вечнага дасягне. Гэта, з рэшты, тыя, што шчыра паслужылі меншым братам Хрыстовым – усім бедным і патрабуючым, – галодных сілкавалі, голых апраналі, вандроўнікаў прымалі, хворым, вязьням дапамагалі, што ім Хрыстос у дзень суду свайго прамовіць: “Прыйдзеце, дабраславёныя Айца Майго, прымеце ў спадчыну Царства, угатаванае вам ад стварэньня сьвету” (Мц. 25:34)

Хто ж яны ёсьць, усе гэтыя сьвятыя? Да якога чыну чалавецтва яны належны? Ці да чыну багатых, паноў, вышэйшых кіраўнікоў, ці да чыну бедных, працаўнікоў, вяскоўцаў? Цяпер, браты, да ўсяго робяць клясавы падыход і нават да сьвятых жадаюць падыйсьці з клясавай кропкі зору. Аб бязмежным саборы тых сьвятых, імёны якіх нам невядомы, мы натуральна не здольны адказаць, да якога чыну чалавецтва яны належалі, але за нас адказвае Сам Хрыстос: Апошнія тут на зямлі, будуць першымі там на небе.

Што ж датычыцца тых сьвятых, якія зьмешчаны ў календары, імёны і жыцьцё якіх нам вядомы, то ворагі Хрыстовай Царквы з пралетарскімі лёзунгамі, што шукаюць розных зачэпак, каб яе зьняславіць, ужо і яны пабачылі, што амаль усе зьмешчаныя ў календары сьвятыя прыналежалі ў сваім жыцьці да так званых пануючых клясаў – да цароў, князёў, вышэйшых духоўных кіраўнікоў і найбольш да манахаў.

На падставе гэтага назіраньня, бязвернікі робяць такі высновак, што значыцца і Царква ёсьць па сутнасьці інсьцітуцыя буржуазная, вельмі спрыяе вышэйшым клясам грамадства, калі нават каляндар сьвятых у ёй амаль увесь з вышэйшых клясаў, а з людзей пралетарскіх – работнікаў, вяскоўцаў амаль нікога няма. Гэты дакор меў бы яшчэ сваю вагу, калі б у Царкве толькі і было б сьвятых, што зьмешчаны ў календары. Але ж, як мы казалі, гэта толькі нязначная частка ўсіх сьвятых, які пакінулі аб сябе заўважаны для людзей сьлед, магчыма нават праз тое самае, што належалі да вышэйшых клясаў грамадства, што займалі вышэйшыя пасады ў Царкве.

Але вялікая большасьць сьвятых, што вядомы толькі Богу, можа менавіта і праз тое невядомы людзям, што яны паходзілі з ніжэйшых клясаў чалавецтва, былі апошнія тут на зямлі. Але гэтыя сьвятыя, невядомыя людзям, яшчэ больш, чым першыя, вядомы Богу і высокія прад Ім, бо Хрыстос казаў: Апошнія будуць першымі ў Яго царстве.

Што адносна складаньня каляндру сьвятых, то і мы згодны дапусьціць, што на ім адбілася, які і на ўсялякай чалавечай працы, і чалавечы абмежаванасьці і чалавечыя памылкі. Толькі імёны сваіх мучанікаў кожная царква больш-менш рупліва занатоўвала, а далей і таму, што над складаньнем сьвятцаў найбольш працавалі япіскапы і манахі, натуральна, што і ў сьвятцы яны ўносілі найбольш япіскапаў і манахаў. Ды і пралетарскае неба – з каго складаецца? Маркс, Энгельс, Лібхнет, Цэткін і іншыя найбольш вядомыя дзеячы з гэтага неба да пралетарыяту нават не належалі, а толькі працавалі на яго стварэньне, а нязьлічоная колькасьць звычайных пралетарыяў, можа яшчэ больш шчырых, чым іх кіраўнікі, так і заставаліся і застаюцца нікому невядомымі, толькі Богу.

Мы мусім сказаць, што на нашых праваслаўных сьвятцах адбілася яшчэ адна памылка, якая ўжо не вельмі і лічыць Царкве. Калі мы разглядаем наш сучасны праваслаўны каляндар, то бачым, што найбольш там сьвятых з грэцкай і расейскай нацыі. З іншых народаў, калі і зьмешчаны ў сьвятыя, то хіба такія, якіх ўжо аніяк нельга было абыйсьці. Разам з хростам мы і сьвятцы прынялі з Царгорада і натуральна, што ў іх зьмешчана найбольш царгародскіх цароў, патрыярхаў і наогул грэцкіх і вядомых сьвятасьцю жыцьця япіскапаў, манахаў. Калі дадаткі да грэцкіх сьвятцаў пачала рабіць Масква для ўзьвялічваньня сваёй дзяржавы, як “новага Рыму”, яна звычайна ўнесла ў сьвятцы сваіх сьвятых расійскіх. Так зь украінскага народу, апрача Пячорскіх сьвятых (хоць і яны амаль усе лічацца мясцовымі) у сьвятцы зьмешчаны толькі некалькі сьвятых, як “усерасійскіх”, і то толькі ў апошнія часы, як Зьміцер Растоўскі, Фёдар Чарнігаўскі, Іосаф Белгародскі, што выявілі сябе шчырымі прыхільнікамі Масквы.

Наша Ўкраінская Царква ўласных сьвятцаў яшчэ не мае і не магла мець, пакуль была падлеглай маскоўскае царквы. Яна тады мусіла шанаваць Пятра, Алексія, Ёну маскоўскіх, Мікіту Наўгародскага і іншых расійскіх і грэцкіх сьвятых. Зараз наша Царква ўжо аўтакефальная, але ўласных сьвятцаў яшчэ не мае і хто ведае, ці хутка будзе мець, бо іх патрэбна адшукваць у старых дакумэнтах, а іх ужо шмат згублена, зьнішчана. Для ўключэньня ў сьвятцы патрэбна (у старых цэрквах) і афіцыйнае вызнаньне пэўнымі царкоўнымі актамі, у якіх звычайна адлюстроўваецца і пэўная палітыка і пэўны фармалізм. У рыма-каталікоў для вызнаньня сьвятым над ім зьдзясьняецца сапраўдны суд х абвінаваўцам (адвакатам злога) і абаронцам. У Праваслаўнай Царкве для вызнаньня сьвятым ад яго абавязкова патрабуюцца цуды, вылячэньне хворых.

Але, браты, найбольшая радасьць нашага сёньняшняга сьвята ў тым, што мы зараз шануем і ўсіх тых сьвятых з ўсялякага народу і роду, які незаўважаныя былі людзьмі, не ўвайшлі ў іх сьвятцы, але спадобіліся вечнай славы ў Бога. Мы можам дапусьціць, што гэтых сьвятых найбольш з простага народу, з найніжэйшых яго клясаў, што апошнімі былі тут, а зрабіліся першымі ў Бога. І найбольш тых сьвятых не з сьвятарства, не з манаства, а з звычайных слуг Боскіх, што жылі звычайным, набожным жыцьцём, нічым не адрозьніваліся ад народу, як тыя дзьве замужнія жанчыны, што Бог іх паставіў як прыклад вялікаму пустэльніку Антонію, што жылі суседзямі і ні разу не пасварыліся.

Браты! Будзем верыць, што і з нашага ўкраінскага народу, калі не ў сьвятцах, то ў саборы ўсіх сьвятых ёсьць значная грамада. Наш народ заўсёды нёс на сябе такі цяжкі крыж, што здабыў сябе шмат міласьці Боскай. Хіба мала з нашага народу мусілі пакідаць сям’ю, гаспадарку, родную зямлю і цяжка пакутаваць у татарскай і турэцкай няволі за імя Хрыстова? А колькі народу з казацтва пакідалі ўсё, каб абараніць сваю веру і волю, цярпелі зьдзекі і мукі, і сьмерць прынялі ў гэтай барацьбе! А прыгон пад польскім і маскоўскім панствам, ці ня быў цяжкім крыжам для народу? І наогул, заўсёды цяжкім было жыцьцё нашага народу, а вядома, што вялікімі цяжкасьцямі дасягаецца царства нябеснае (Мц. 11:12).

Ушануем жа, барты, сёньня ўсіх нашых сьвятых, папросім у іх малітваў за нас прад пасадам міласэрнага Бога, каб Ён Спадобіў і нас здабыць тое, што ёсьць найбольш каштоўнае ў нашым жыцьці для пераходу на той сьвет – здабыць сьвятасьць. Цяпер мы слухаем слова Божа роднай мовай, больш вольныя ў сваім часе і ў сваім майне, і больш магчымасьці маем набыць хрысьціянскае сьвядомасьці, паслужыць Богу і сваім часам і маёмасьцю, і выканаць тыя запаветы, якімі Хрыстос вызначае сьвятасьць чалавека.

Браты! Ушаноўваючы сёньня нашых сьвятых мы, як хрысьціяне, мусім безумоўна ўшаноўваць у гэты дзень і ўсіх сьвятых іншых народаў і цэркваў. Бо ў палацах Айца Нябеснага сьвятыя не падзяляюцца на праваслаўных, каталікоў, лютэран ды іншых, як у нас на зямлі. Там усе сьвятыя, зь якога б народу, ці царквы яны не паходзілі, безумоўна знаходзяцца ў братэрстве і яднаньні, – сьвятло Твару Божага там зьнішчае і разганяе ўсе хмары цёмных чалавечых змаганьняў і супярэчнасьцяў. Там ужо цалкам зьяднаная Царква. А што ў Бога ёсьць сьвятыя ўсіх цэркваў, гэта справа бясспрэчная, бо сьвятасьць, як выкананьне запаветаў Хрыста, пакуты за Яго, адданасьць Яму – агульная ўсім цэрквам.

Мы нават мусім верыць, што і з іншых вераваньняў шмат ёсьць сьвятых у Бога, бо апостал Павал казаў “Наадварот жа, слава і гонар і мір кожнаму, хто робіць добрае: першаму Юдэю, потым і Эліну!” (Рым. 2:10), і гэтыя сьвятыя ў Бога безумоўна знаходзяцца ў братэрстве з сьвятымі хрысьціянаў – сьвятасьць усіх там яднае. Вось таму гэтае сьвята ў гонар усіх сьвятых на небе, хай і ўсіх, што на зямлі – усе веры і народы – схіляе да братэрства і еднасьці праз сьвятасьць жыцьця.

Мы ж, браты, у справе дасягненьня сьвятасьці найбольш памятаем словы Хрыста: “Шмат першых будуць апошнімі, а апошнія першымі”. — Амін.


Мітрапаліт Васіль Ліпкіўскі

http://uaoc.net/?p=2637


Чытаньні дня:

Чытаньне Апостальскае на 2 / 15 чэрвеня 2009 л. Б.

Пасланьне Да Рымлянаў Сьвятога Апостала Паўла, пач. 83

Браты, ня той Юдэй, хто такі з выгляду, і ня тое абразаньне, якое вонкавае, на плоці; а той Юдэй, хто ўнутрана такі, і тое абразаньне, якое ў сэрцы паводле Духа, а не паводле літары: яму і пахвала не ад людзей, а ад Бога. Дык вось, у чым жа перавага быць Юдэем, альбо якая карысьць ад абразаньня? Вялікая, ва ўсіх праявах, а найперш у тым, што ім даверана слова Божае. Бо што ж? калі некаторыя ня верылі, хіба ж няверства іхняе зьнішчыць вернасьць Божую? Зусім не. Бог верны, а кожны чалавек ілжывы, як напісана: “Ты праведны ў словах Тваіх і пераможаш, у судзе Тваім”. А калі нашая няпраўда выяўляе праўду Божую, дык што скажам? няўжо будзе Бог несправядлівы, калі паказвае гнеў? - кажу, па-чалавечы разважаючы. Зусім не. Бо як жа тады Богу судзіць сьвет? Бо, калі вернасьць Божая ўзвышаецца маёю нявернасьцю на славу Божую, завошта яшчэ мяне ж судзіць, як грэшніка? І ці ж не рабіць нам зло, каб выйшла на дабро, як некаторыя ўпікаюць нас і кажуць, быццам мы гэтак вучым? Справядлівы суд на такіх. Дык што ж? ці маем мы перавагу? Зусім не; бо мы ўжо даказалі, што як Юдэі, так і Эліны, усе пад грэхам, як напісана: “няма праведнага аніводнага; няма, хто разумеў бы; няма, хто Бога шукаў бы; усе зьбіліся з тропу, нягодныя сталіся ўсе: няма, хто тварыў бы дабро, няма аніводнага”. Горла іхняе - дамавіна адчыненая, лісьлівяць яны языком; атрута асьпідаў у іх на губах; вусны ў іх поўныя ліхаслоўя і горычы. Ногі ў іх борздыя на праліваньне крыві; разбурэньне і згубнасьць на іхніх дарогах; яны ня ведаюць шляхоў міру. Няма страху Божага перад вачамі ў іх”.

Рым 2:28–3:18

Чытаньне Евангельля на 12 / 15 чэрвеня 2009 л.Б.

Паводле сьвятога евангеліста Мацьвея чытаньне, пач. 19

Кажа Госпад: Дык вось, ня турбуйцеся і не кажэце: “што нам есьці?” альбо: “што піць?” альбо: “у што апрануцца?”. Бо ўсяго гэтага шукаюць язычнікі; ведае бо Айцец ваш Нябесны, што вы маеце патрэбу ва ўсім гэтым. Шукайце ж найперш Царства Божага і праведнасьці Ягонай, і гэта ўсё дадасца вам. Дык вось, ня турбуйцеся заўтрашнім днём, бо заўтрашні сам за сябе патурбуецца: досыць кожнаму дню свайго клопату. Ці ёсьць сярод вас такі чалавек, які, калі папросіць сын ягоны ў яго хлеба, камень падаў бы яму? і калі рыбы папросіць, зьмяю падаў бы яму? Дык вось, калі вы, ліхія, умееце дары добрыя даваць вашым дзецям, тым болей Айцец ваш, Які ёсьць у нябёсах, дасьць даброты тым, хто просіць у Яго.

Мц (6:31-34, 7:9-11)

Сёньня сьвяткуем памяць:




СЬВЯЦІЦЕЛЬ НІЧЫПАР СПАВЯДАЛЬНІК


Сьвяціцель Нічыпар Спавяданьнік нарадзіўся ў Канстанцінопалі ў другой палове VIII стагодзьдзя. Глыбокая вера і гатоўнасьць да подзьвігу спавядальніцтва былі закладзеныя ў ім яго бацькамі, Хведарам і Еўдакіяй. Яны далі сыну сапраўднае хрысьціянскае выхаваньне, падмацаванае прыкладам іх уласнага жыцьця. Айцец яго папакутаваў як спавяданьнік Праваслаўя ад імпэратара-іконазмагара Канстанціна Капроніма (740 - 775). Маці, падзяліла усё выпрабаваньні свайго мужа, рушыла усьлед за ім у выгнаньне, а пасьля яго сьмерці вярнулася ў Канстанцінопаль і скончыла жыцьцё ў манастве. Сьвяты Нічыпар атрымаў добрую сьвецкую адукацыю, але больш за усё вывучаў Сьвятое Пісаньне і чытаў духоўныя кнігі.


У валадараньне Льва IV (775 - 780) сьвяты Нічыпар атрымаў званьне царскага дарадцы. Знаходзячыся пры царскім двары, ён працягваў весьці строгае, дабрадзейнае жыцьцё, цьвёрда захоўваў чысьціню Праваслаўнай веры і. дбайна абараняў шанаваньне сьвятых абразаў. Пасьля сьмерці Льва IV, у валадараньне Канстанціна VI (780 - 797) і яго маці сьвятой Ірыны, у 787 году ў Нікеі быў скліканы VII Сусьветны Сабор, які зганіў іконазмагарную ерась. Глыбока ведаючы Сьвятое Пісаньне, сьвяты Нічыпар ад імя імпэратара выступіў на Саборы ў абарону Праваслаўя, чым зьдзясьніў вялікую дапамогу сьвятым айцам Сабора.


Пасьля Сабора сьвяціцель Нічыпар некалькі гадоў заставаўся пры двары, але поўная мітусьні жыцьцё усё больш і больш абцяжарвала сьвятога. Ён пакінуў службу і пасяліўся ў адзіноце, пры Басфоры, праводзячы жыцьцё ў навуковых працах, бязмоўі, пасьце і малітве. Сьвяты Нічыпар пабудаваў царкву, заснаваў манастыр і вёў строгае манаскае жыцьцё яшчэ да прыняцьця манаскага пострыгу.


У валадараньне імпэратара Нічыпара I (802 - 811), пасьля сьмерці сьвятога Патрыярха Тарасія (784 - 806), сьвяты Нічыпар быў абраны на яго месца, прыняў манаскі пострыг і сьвятарскі сан і быў узьвядзёны на патрыяршы пасад 12 красавіка 806 году, у дзень сьвятой Пасхі.


Пры імпэратары Льве V Армяніне (813 - 820), ярым прыхільніку іконазмагарнай ерасі, для Царквы ізноў пачаўся пэрыяд смут і ганеньняў. Імпэратар не мог адразу пачаць вольнае ганеньне на Праваслаўе, паколькі іконазмагарнасьць была асуджана VII Сусьветным Саборам. Сьвяты Патрыярх працягваў служыць у Вялікай царкве, адважна пераконваючы народ захоўваць Праваслаўную веру, і праводзіў пасьлядоўнае і неаслабнае змаганьне зь ерасьсю. Імпэратар пачаў выклікаць з выгнаньня япіскапаў і клірыкаў, адлучаных ад Царквы VII Сусьветным Саборам. Склаўшы зь іх ерэтычны сабор, імпэратар запатрабаваў, каб Патрыярх зьявіўся для спрэчак аб веры. Патрыярх адмовіўся разважаць аб веры зь ерэтыкамі, бо вучэньне іконазмагароў ужо было адданае анафеме VII Сусьветным Саборам. Ён усяляк імкнуўся паразуміць імпэратара і яго асяродзьдзе, бязбоязна растлумачваў народу вучэньне аб шанаваньні сьвятых абразаў, напісаў заклік да імпэратрыцы і кіраўніку горада Эўціхіану, найблізкаму да імпэратара саноўніку, далучыўшы ў канцы прароцкае слова аб хуткай згубе ерэтыкоў ад “каральнай рукі Гасподняй”. Тады ерэтычны сабор адлучыў ад Царквы сьвятога Патрыярха Нічыпара і яго папярэднікаў - дабрашчасных спачылых Патрыярхаў Тарасія і Германа. Сьвяты Нічыпар быў сасланы спачатку ў манастыр у Хрысопаль, а затым - на выспу Праканіс у Мармуровым моры. Пасьля 13 гадоў пакутаў і жабрацтва 2 чэрвеня 828 гады сьвяты Патрыярх Нічыпар памёр у выгнаньні.


13 сакавіка 847 гады нятленныя мошчы сьвятога Патрыярха Нічыпара, што праляжалі ў зямлі 19 гадоў, зь урачыстасьцю былі перанесены ў Канстанцінопаль у саборную царкву Сьвятой Сафіі.


Сьвяціцель Нічыпар быў выбітным царкоўным дзеячам свайго часу, “упрыгожваньнем стагодзьдзя і катэдры” і, шмат паслужыў Царкве, пакінуў шырокую духоўную спадчыну - шматлікія працы гістарычнага, дагматычнага і кананічнага зьместу.

Сёньня 2 / 15 чэрвеня 2009 л.Б.

Панядзелак, 2 тыдзень пасьля Пяцідзесятніцы.