На першай гадзіне
Разьвесяліцца пустыня і сухая зямля, і зарадуецца краіна ненаселеная і расквітнее як нарцыс; цудоўна будзе цьвісьці і радавацца, будзе ўрачысьціцца і сьвяткаваць; слава Лівана дасца ёй, хараство Карміла і Сарона; яны ўбачаць славу Госпада, веліч Бога нашага. Умацуйце аслабелыя рукі, і ўцьвердзіце калені дрыготкія; скажэце нясьмелым душою: будзьце цьвёрдыя, ня бойцеся; вось Бог ваш, прыйдзе помста, адплата Божая; Ён прыйдзе і збавіць вас. Тады адамкнуцца вочы сьляпых, і вушы глухіх расчыняцца. Тады кульгавы падхопіцца, як алень, і язык нямка засьпявае; бо праб'юцца воды ў пустыні і ў стэпе патокі. ператворыцца прывід водаў у возера, і спрагненая зямля - у крыніцы водаў; у жытлішчы шакалаў, дзе яны спачываюць, будзе месца пад трысьнёг і чарот. І будзе там вялікая дарога, і шлях па ёй назавецца шляхам сьвятым; нячысты ня будзе хадзіць па ім; але ён будзе ім адным. Хто пойдзе гэтым шляхам, нават і нявопытныя, не заблудзяцца. Ільва там ня будзе, і драпежны зьвер ня ўзыдзе на яго; яго ня знойдзецца там, а хадзіцьмуць адкупленыя. І вернуцца збаўленыя Госпадам, прыйдуць на Сіён з радасным гоманам; і радасьць вечная будзе над галавою ў іх; яны знойдуць радасьць і весялосьць, а смутак і зітханьне адыдуць.
Іс 35:1 – 10
Прарок Ісая кажа пра пустэльню, якая закліканая узьвесяліцца, бо пустэльня жадаючая і патрабуючая — гэта выява і народа, яшчэ не ведаючага Бога, але жадаючага пазнаць, і кожнай душы, якая прагне праўды. Прыйдзе час (а ён прыйшоў зь увасабленьнем Хрыста на зямлі), калі будзе паказана ад Бога сіла, як багатыя струмені вады, ад якіх высахшая зямля ператворыцца ў сад. Гэта і выява Царквы, якой Бог дасьць заквітнець, як урадлівая даліна Ярдана, як багатыя разнастайнай расьліннасьцю гары Лівана і Карміла. Калі раней гонар быць народам Божым прыналежаў Ізраілю, то з часу нараджэньня Госпада на зямлі перавагі Богаабранага народа перайшлі да Царквы Хрыстовай. Прарок адразу ж пасьля слоў пра радасьць, якой напяецца, як струменямі, змучаная смагай пустэльня, зьвяртаецца да усіх, чые рукі і калены дрыжаць ад стомленасьці і страху: "будзьце цьвёрдыя, не бойцеся; вось Бог ваш". У гэтым запэўненьні — крыніца надзей і самага жыцьця. Прароцтва пра вылячэньне сьляпых, кульгавых, глухіх датычыцца не толькі і не столькі да відавочных цудаў, якія зьдзяйсьняліся ва усіх на вачах падчас зямнога жыцьця Выратавальніка, колькі да духоўнага стану. Без асьветы ад Бога і народ, і кожны чалавек глухі, сьляпы і нямы, жывучы ў цемры памылкі. Калі мілата Сьв. Духа кране душы, тады зямля яе, як пустэльня, напоеная рэкамі, узрасьціць багатую зеляніну і будзе зьвінець ад сьпеву птушак. Царква Боская будзе вялікай дарогай, якая прывядзе нават неспрактыкаваных да будучай асалоды. Вядома, поўнасьць асалоды магчымая толькі ў Царстве Нябесным, але і на зямлі прадчуваньне міру, бясьпекі і радасьці ў Госпадзе даруецца верным мілатой Сьв. Духа.
Парэмія гэта чытаецца на першай гадзіне таму, што прароцкія натхнёныя заклікі бачыць у мілаце Сьв. Духа крыніца вылячэньня, жыцьця, асалоды, паказваюць глыбіню Багаяўленьня: Гасподзь, зьявіўшыся сьвету, адкрывае сілу жыватворнай мілаты Сьв. Духа і удзел у абнаўленьні жыцьця Свайго Нябеснага Айца. Яшчэ толькі адчуваючы Багаяўленьне, прарок цешыцца і кліча усіх распрастацца, падбадзёрыцца, спадзявацца: ёсьць чаго чакаць!
На трэцяй гадзіне
Абмыйцеся, ачысьціцеся; адвядзеце ліхія ўчынкі вашыя ад вачэй Маіх; перастаньце рабіць зло; навучэцеся рабіць дабро; шукайце праўды; ратуйце прыгнечанага; абараняйце сірату; заступайцеся за ўдаву. Тады прыйдзеце, і рассудзім, кажа Гасподзь. Калі будуць грахі вашыя, як барвовае, - як сьнег адбялю; калі будуць чырвоныя, як пурпура, - як воўну адбялю. Калі захочаце і паслухаецеся, дык есьцімеце даброты зямлі. Калі ж адмовіцеся і будзеце ўпарціцца, дык меч зжарэ вас: бо вусны Гасподнія маўляюць.
Іс 1:16 – 20
На трэцяй гадзіне чытаецца зварот прарока Ісаі: «Абмыйцеся, ачысьціцеся». Ён кажа тут не пра адны толькі вонкавыя недахопы, але, галоўнае, робіць націск на хітрасьці. Яно вось больш усяго замінае чалавеку захоўваць чысьціню. Ахвотніку ачышчэньня ясна гаворыцца: навучыцеся рабіць дабро як відавочны выраз сваёй непрыязнасьці да хітрасьці. Дабро на справе ад шчырага сэрца — вось што жадае бачыць Бог у прыходзячых да Яго. І калі замінаюць гэтаму ранейшыя грахі і звычкі, тое пакаяньне прыцягне літасьць Боскую. Тады душа ачысьціцца, як чысьціцца ад бруду вымытая поўсьць. Хто паслухае Госпада, той будзе жыць у міры, хто не захоча слухаць, — патрапіць ва уладу ганебных, не ведаючых літасьці.
Гэтыя словы прарока Ісаі, чытаныя на гадзінах сьвята Багаяўленьня, адкрываюць нам літаральнае іх выкананьне падчас хросту Госпада і паказваюць правобраз таямніцы хросту ў Царкве. Ім абмываюцца грахі і ім уваходзіць чалавек у зносіны з Богам праз Царкву Хрыстову.
На шостай гадзіне
І ў радасьці будзеце чэрпаць ваду з крыніц збавеньня, і скажаце ў той дзень: слаўце Госпада, заклікайце імя Яго; абвяшчайце ў народах дзеі Яго; нагадвайце, што вялікае імя Яго; сьпявайце Госпаду, бо Ён учыніў вялікае, - хай ведаюць гэта на ўсёй зямлі. Весяліся і радуйся, жыхарка Сіёна, бо вялікі сярод цябе Сьвяты Ізраілеў.
Іс 12:3 – 6
Тут словамі прарока Ісаі заклікаюцца усё да крыніцы вясельля, каб запазычыць “ваду выратаваньня”. Гэта вада — мілата Сьв. Духа, якая спаталяе смагу праўды. Яна умацоўвае волю на барацьбу са спакусамі, асьвятляе, суцяшае, зводзіць душам сьвет Хрыстовы. Заклікаючы цешыцца, прарок паказвае на галоўны чыньнік радасьці — прысутнасьць Боскую сярод верных Яму. Зносіны з Богам усёй Царквы і кожнага чалавека захоўвае яго ад усіх ворагаў і душу упрыгожвае даступнай поўнасьцю асалоды.
Гэта парэмія шостай гадзіны Багаяўленьня мае дачыненьне да асьвячэньня вады ў гэты дзень. Вада, асьвячоная ў гэта сьвята, робіцца правадыром Сьв. Духу — “Духа прамудрасьці, Духу розуму, Духу страху Боскага” (з вершыры сьвята).
На дзевятай гадзіне
Так кажа Гасподзь: у час спрыяльны Я пачуў Цябе, і ў дзень выратаваньня дапамог Табе; і Я буду ахоўваць Цябе і зраблю Цябе запаветам народу, каб узнавіць зямлю, каб вярнуць спадчыньнікам спадчыну спусташэньня, сказаў вязьням: “выходзьце”, і тым, якія ў цемры: “пакажэцеся”. Яны пры дарогах будуць пасьвіць, і на ўсіх пагорках будуць пашы іхнія; ня будуць цярпець голаду і смагі, і не дастане іх сьпёка і сонца; бо Той, Хто мілуе іх, будзе весьці іх і прывядзе іх да крыніцы водаў. І ўсе горы Мае зраблю шляхам, і дарогі Мае будуць паднятыя. Вось, яны прыйдуць здалёку; і вось, - адны з поўначы і мора, а другія - зь зямлі Сінім. Радуйцеся, нябёсы, і весяліся, зямля, і гудзеце, горы, ад радасьці; бо суцешыў Гасподзь народ Свой і памілаваў пакутнікаў Сваіх. А Сіён казаў: “пакінуў мяне Гасподзь, і Бог мой забыў мяне!” Ці забудзе жанчына немаўля сваё, каб не пашкадаваць сына ўлоньня свайго? але калі б і яна забыла, дык Я не забуду цябе.
Іс 49:8 – 15
У гэтым прароцтве Ісая раскрывае таямніцу выратавальнай літасьці Госпада. Бо прадказвае Ягонае сыходжаньне ў пекла і выратаваньне праведнікаў, што памерлі ад стагодзьдзя і знаходзіліся ў палоне цемры. Прарок таксама паказвае, што ўсе, хто жыве праведна атрымаюць Царства Нябеснае, поўнае невымоўнай прыгажосьці і асалоды.
Парэміі вячэрняй сьвята Богаяўленьня
1. Быцьця чытаньня.
На пачатку стварыў Бог неба і зямлю. А зямля была нябачная і пустая і цемра над безданьню, і Дух Божы лунаў над вадою. І сказаў Бог: хай будзе сьвятло. І сталася сьвятло. І ўбачыў Бог сьвятло, што яно добра, і аддзяліў Бог сьвятло ад цемры. І назваў Бог сьвятло днём, а цемру ноччу. І быў вечар, і была раніца: дзень адзін. І сказаў Бог: хай будзе цьвердзь пасярод вады, і хай аддзяляе яна ваду ад вады. І стварыў Бог цьвердзь, і аддзяліў ваду, якая пад цьвердзю, ад вады, якая над цьвердзю. І сталася так. І назваў Бог цьвердзь небам. І быў вечар, і была раніца: дзень другі. І сказаў Бог: хай зьбярэцца вада, якая пад небам, у адно месца, і хай явіцца суша. І сталася так. І назваў Бог сушу зямлёю, а збор вады назваў морамі. І ўбачыў Бог, што гэта добра. І сказаў Бог: хай уродзіць зямля зеляніну, траву, каб сеяла насеньне, дрэва плоднае, каб радзіла паводле роду свайго плод, у якім насеньне яго на зямлі. І сталася так. І ўтварыла зямля зеляніну, траву, што сеяла насеньне паводле роду яе, і дрэва, што радзіла плод, у якім насеньне паводле роду ягонага. І ўбачыў Бог, што гэта добра. І быў вечар, і была раніца: дзень трэці.
Быц 1:1 – 13
Ізноў, як і на Каляды, гучаць словы Быцьця пра тварэньне неба і землі, бо тварэньне і збаўленьне сыходзяцца ў адным: нанова дзеецца новы чалавек, ажывае старажытная выява, якой Бог абдараваў чалавека. Дух Божы, удыхнуў жыцьцё ў сусьветны акіян, ізноў робіць воды хросту ачышчальным сродкам.
2. Выхаду чытаньня.
І сказаў Гасподзь Майсею: чаго ты крычыш да Мяне? скажы сынам Ізраілевым, каб яны ішлі; а ты падымі посах твой, і працягні руку тваю на мора, і падзялі яго, і пройдуць сыны Ізраілевыя сярод мора па сухім; А Я зраблю чэрствым сэрца Егіпцянам, і яны пойдуць сьледам за імі; і пакажу славу Маю на фараоне і на ўсім войску ягоным і на верхаўцах ягоных: І спазнаюць Эгіпцяне, што Я Гасподзь, калі пакажу славу Маю на фараоне, на калясьніцах ягоных і на вераўцах ягоных. І прасьцёр Майсей руку сваю на мора, і гнаў Гасподзь мора моцным усходнім ветрам усю ноч і зрабіў мора сушаю; і расступіліся воды. І пайшлі сыны Ізраілевыя сярод мора па сухім: а воды былі ім сьцяною з правага і зь левага боку. Пагналіся Эгіпцяне, і ўвайшлі за імі ўсярэдзіну мора ўсе коні фараонавыя, калясьніцы ягоныя і верхаўцы ягоныя. І прасьцёр Майсей руку сваю на мора, і пад раніцу вада вярнулася ў сваё месца; а Егіпцяне беглі насустрач. Так патапіў Гасподзь Эгіпцянаў сярод мора. І вада вярнулася і пакрыла калясьніцы і верхаўцоў усяго войска фараонавага, якія ўвайшлі за імі ў мора; не засталося ніводнага зь іх. А сыны Ізраілевыя прайшлі па сушы сярод мора: воды былі ім сьцяною па правы і па левы бок.
У радках Зыходу голас Божы зьвернуты да Майсея. Той маліўся Богу ў душы і пачуў наказ усім ізраільцянам зьбірацца ў шлях. Майсею патрэбен жазло, каб сілай Боская маглі воды мора агаліць дно, прапусьціць ізраільцян і сысьціся зноў над галовамі эгіпцян.
І тут вада як праваднік сілы Боскай.
3. Выхаду чытаньня.
І павёў Майсей Ізраільцянаў ад Чэрмнага мора, і яны ўступілі ў пустыню Сур; і ішлі яны тры дні па пустыні і не знаходзілі вады. Прыйшлі ў Мэру - і не маглі піць вады ў Мэры, бо яна была горкая, чаму і дадзена таму месцу назва: Мэра. І наракаў народ на Майсея, кажучы: што нам піць? Майсей загаласіў да Госпада, і Гасподзь паказаў яму дрэва, і ён кінуў яго ў ваду, і вада зрабілася салодкая. Таму Бог даў народу статут і закон і там выпрабоўваў яго. І сказаў: калі ты будзеш слухацца голасу Госпада, Бога твайго, і рабіць вартаснае перад вачамі Яго, і слухацца запаведзяў Ягоных, і шанаваць усе статуты Ягоныя, дык не навяду на цябе ніякай хваробы, якія навёў Я на Егіпет: бо Я Гасподзь, Які ацаляе цябе. І прыйшлі ў Элім: там было дванаццаць крыніц вады і семдзесят пальмавых дрэў, і разьмясьціліся там табарам каля водаў. І рушылі зь Эліма, і прыйшло ўсё супольства сыноў Ізраілевых у пустыню Сін, што паміж Элімам і Сінаем, на пятнаццаты дзень другога месяца пасьля выхаду іх зь зямлі Эгіпецкай.
Вых 15:22 – 27; 16:1
Ізноў Выхад зьвяртае нашу увагу на пакутваючых ад смагі ізраільцян у пустэльні. Горкія воды Мэры не спаталялі смагі, і ізраільцяне наракалі на Майсея. Гаркату Мэры Ён — Гасподзь — зрабіў салодкай дрэвам, загадаўшы Майсею апусьціць яго ў яе воды. Выява гэты заўсёды правобраз крыжа (таму чытаецца і на Узьняцьці Крыжа Хрыстова), а ў сьвята Багаяўленьня нагадвае пра сілу Боскую, крыжам пераўтвараючай гаркату ў саладосьць ва усіх адносінах. Для старажытных ізраільцян — у відавочным цудзе, якое дало магчымасьць піць у пустэльні, для новазапаветных хрысьціян — і ў здаволеньні смагі духоўнай, і ў асьвячэньні зямлі і усяго што жыве добрай сілай звыш праз дабраслаўленьне крыжам вады ў дзень Багаяўленьня.
4. Ісуса Навіна чытаньня.
Тады Гасподзь сказаў Ісусу: у гэты дзень Я пачну праслаўляць цябе на вачах ва ўсяго Ізраіля, каб яны ўведалі, што як Я быў зь Майсеем, так буду і з табою; а ты дай загад сьвятарам, якія нясуць каўчэг запавету, і скажы: як толькі ўвойдзеце ў воды Ярдана, спынецеся ў Ярдане. Дык вось, калі народ рушыў ад сваіх намётаў, каб пераходзіць Ярдан, і сьвятары панесьлі каўчэг запавету перад народам, дык, як толькі тыя, што несьлі каўчэг увайшлі ў Ярдан, і ногі сьвятароў, што несьлі каўчэг, апусьціліся ў ваду Ярдана, вада, якая цякла зьверху, спынілася і стала сьцяною на даволі вялікай адлегласьці, да горада Адама, які каля Цартана; а што цякла ў мора раўніны, у мора Салёнае, пайшла і высахла. І народ пераходзіў насупраць Ерыхона; а сьвятары, якія несьлі каўчэг запавету Гасподняга, стаялі на сухім сярод Ярдана цьвёрдаю нагою. Усе Ізраілевыя пераходзілі па сухім, пакуль увесь народ не перайшоў празь Ярдан.
Іс Нав 3:7 – 8, 14 – 17.
У кнізе прарока Ісуса Навіна гучаць словы Бога, зьвернутыя да Ісуса, заклікаўшыя замяніць памёршага Майсея. У апошнія дні жыцьця Майсея (Лік. 33:49) ізраільцяне спыніліся усходняй ніжняй плыні Ярдана. Тут, праз 30 дзён зь моманту сьмерці Майсея, Ісус Навін атрымаў наказ зрабіцца правадыром народа. Бог абяцаў быць зь Ісусам, як раней быў зь Майсеем. Ён загадаў сьвятарам, што несьлі каўчэг Запавету, рушыць да Ярдана. У наказе гэтым паказвалася, што сьвятарам трэба падысьці так блізка да берага, каб ногі абмачыць, не далей. І вось хвалі ракі (а справа была увесну, калі раставалі сьнягі на вяршыні гары Ермона, і Ярдан быў асабліва паўнаводным) на нейкай адлегласьці ад пераправы спыніліся сьцяной, а тая вада, што бегла да імгненьня, паказанага Богам, пасьпела уліцца ў воды Мёртвага мора. Агалілася дно, і усё ішлі рэчышчам каля 12 гадзін. Сьвятары стаялі сярод Ярдана з каўчэгам, пакуль не перайшоў увесь народ. Нарэшце і яны выйшлі на іншы бераг, і воды Ярдана лінулі ў сваё рэчышча так імкліва, што падняўся узровень іх вышэй звычайнага, затапляючы берагі. Да гэтага часу (гэта перад Вялікаднём) звычайна пасьпявае ў іх пшаніца, і яе прыносяць у храм на другі дзень Вялікадня як падзяка Богу за новы ураджай. Час гэта самы непадыходзячы для такога вандраваньня. Пераплысьці Ярдан падчас ягонага разьліву можна, як і зрабілі выведнікі, пасланыя ў Ерыхон, але усяму народу перайсьці уброд нельга (бо яшчэ і быдла вялі). Гэта было відавочны цуд. Юдэяў яно пераконвала ў праўдзе, якой здаўна жылі іх бацькі: Бог захоўвае Ізраіль, беражэ Свой народ і верных яму. Хананеяў гэты цуд пераконваў у тым, што ніякая іх крэпасьць (хоць бы і Ерыхон) не выстаіць, калі ў ізраільцян Бог дзее такія цуды.
Гэтыя радкі пра пераход Ярдана яшчэ ў Старым запавеце зьвяртаюць нашу увагу на гэту раку, зрабіўшуюся ў жыцьці Выратавальніка купельлю Ягонага хросту.
Як у старажытнасьці Ісус Навін прыняў сваё прызначэньне і ў цудоўным пераходзе праз Ярдан убачыў пацьверджаньне абяцаньня Боскага быць зь ім, так і ў новазапаветныя часы Ярдан чуў голас Айца Нябеснага, які засьведчыў перад усімі пасланьне Сына Свайго для выратаваньня сьвету.
5. Чацьвёртай кнігі Царстваў чытаньня.
І сказаў яму Ільля: застанься тут, бо Гасподзь пасылае мяне да Ярдана. І сказаў ён: жывы Гасподзь і жывая душа твая! не пакіну цябе. І пайшлі абодва. Пяцьдзясят чалавек зь сыноў прарокавых пайшлі і сталі здалёк супроць іх, і яны абодва стаялі каля Ярдана. І ўзяў Ільля аўчыну сваю, і згарнуў, і ўдарыў ёю па вадзе, і расступілася яна туды і сюды, і перайшлі абодва па сухім. Калі яны перайшлі, Ільля сказаў Елісею: прасі, што зрабіць табе, перш чым я буду ўзяты ад цябе. І сказаў Елісей: дух, які ў табе, хай будзе на мне ўдвая. І сказаў ён: цяжкага ты просіш; калі ўбачыш, як я буду ўзяты ад цябе, дык будзе табе так, а калі ня ўбачыш, ня будзе. Калі яны ішлі і па дарозе гутарылі, раптам зьявілася калясьніца вогненная і коні вогненныя, і разлучылі іх абодвух, і панёсься Ільля ў віхуры на неба. А Елісей глядзеў і ўсклікнуў: бацька мой, бацька мой, калясьніца Ізраіля і коньніца ягоная! І ня бачыў яго болей. І схапіў ён вопратку сваю і падраў яе на дзьве часткі. І падняў аўчыну Ільлі, якая ўпала зь яго, і пайшоў назад, і стаў на беразе Ярдана; і ўзяў аўчыну Ільлі, якая ўпала зь яго, і ўдарыў ёю па вадзе і сказаў: дзе Гасподзь, Бог Ільлі, - Ён Самы? І ўдарыў па вадзе, і яна расступілася туды і сюды, і перайшоў Ялісей.
4 Цар 2:6 – 14.
Ізноў кніга Царстваў вядзе нас да Ярдана, дзе павінен здзяйсьняцца цуд ушэсьця прарока Ільлі. Ён не жадаў мець сьведкаў, але не ведаў, што і Елісей, і вучні прароцкія (гэта навучэнцы адмысловай школы, якая рыхтавала служак храма, настаўнікаў веры) ведалі пра хуткае “палымянае узыходжаньне” прарока Ільлі. Ільля склаў сваю аўчыну так, што яна атрымала форму падоўжанага скрутка і ім, як раней Майсей, “уразіў” воды Ярдана. Вада расступілася, і Ільля зь Елісеем прайшлі “па сухому” на іншы бераг. Пакуль яшчэ быў нейкі час у Ільлі, ён прапанаваў Елісею прасіць у яго нешта на памяць. Елісей просіць мілаты прароцтва і цудаў у асаблівай меры. Ільля быў зьдзіўлены і задумаўся: хіба ад яго залежаць дарункі Боскія? Тут варта спыніцца і падумаць. Здаецца, што прасіць пра гэта нясьціпла. Што ж — славалюбства рухае Елісеем, калі ён жадае мець ад Бога дарункаў больш, чым Ільля, не кажучы пра “вучняў прароцкіх”?
Але гэта не так. Елісей раўнуе пра славу Боскую. Ён жадае зрабіць для гэтага як мага больш і усьведамляе, што сваіх сіл мала, і таму трэба так шмат ад Бога. Ільля ведаў, верагодна, што менавіта такі характар яго просьбы і не выкрываў у ім ніякіх іншых жаданьняў. Ён абяцаў прасіць Бога пра гэта, а выканаць — справа Боская. Аднак калі Бог адкрые яму спосаб узыходжаньня, то і дасьць па ягоным жаданьні. Пакуль яны размаўлялі, віхурай палымяным, падобным на калясьніцу з канямі, узяты быў Ільля на неба. Расстаньне зь настаўнікам, якім быў Ільля для Елісея, так яго засмуціла, што Елісей разарваў сваю вопратку. Апошнім падарункам Ільлі была ўпаўшая яго аўчына. Елісей прыняў яе як знак выкананьня абяцанага. Вучні атрымалі сьведчаньне таго, што Елісей заменіць ім прарока Ільлю. Елісей сьпяшаецца пераканацца ў адбыўшымся і ударае мілоцью Ільлі па водах Ярдана. Той цячэ як раней. Цуду не адбылося. Чаму? Верагодна таму, што Елісей зьвязаў у сваёй сьвядомасьці сілу Боскую з прадметам, забыўшыся пра Крыніцу усіх дарункаў. Што гэта так, мы можам судзіць па звароце да Бога, зь якім Елісей тут жа заклікаў: “Дзе Ты, Гасподзь?” Гэтым ён прасіў Бога паказаць яму знак Сваёй блізкасьці. Жыдоўскае слова “апфа”, не перакладзенае грэцкімі і славянскімі перакладчыкамі, азначае цяжказразумелы стан звароту да Бога зь самых сардэчных глыбінь (некаторыя тлумачаць яго як “патаемны”, што агульнага характару разуменьня не зьмяняе). Памаліўшыся, Елісей ударае па водах другі раз і пераходзіць Ярдан па дну на іншы бераг.
На вячэрняй Хросту успомніць пра гэта заклікае Царква для таго, каб убачыць правобраз іншага цуду: зьяўленьне ў прымаючым хрост на Ярдане Выратавальніка сьвету, Які адкрывае усім новы шлях да выратаваньня — шлях веры ў Яго і выкананьні Ягоных запаведзяў, бо ад спраў закону не будзе апраўдана ніводная душа.
6. Чацьвёртай кнігі Царстваў чытаньня.
І прыбыў Нэеман на конях сваіх і на калясьніцы сваёй і спыніўся каля ўваходу ў дом Ялісееў. І выслаў да яго Елісей слугу сказаць: ідзі, абмыйся сем разоў у Ярдане, і абновіцца цела тваё ў цябе, і будзеш чысты. І разгневаўся Нэеман, і пайшоў, і сказаў: вось, я думаў, што ён выйдзе, стане, і пакліча імя Госпада Бога свайго, і пакладзе руку сваю на тое месца, і здыме праказу; хіба Авана і Фарфар, рэкі Дамаскія, ня лепшыя за ўсе воды Ізраільскія? хіба я ня мог бы абмыцца ў іх і ачысьціцца? І павярнуўся і пайшоў у гневе. І падышлі рабы ягоныя, і казалі яму, і сказалі: бацька мой, калі б што-небудзь важнае сказаў табе прарок, дык ці не зрабіў бы ты? а тым болей, калі ён сказаў табе толькі: абмыйся, і будзеш чысты. І пайшоў ён і акунуўся ў Ярдане сем разоў, па слове чалавека Божага, і абнавілася цела ягонае, як цела малога дзіцяці, і ачысьціўся.
4 Цар 5:9 – 14.
Кніга Царстваў працягвае нам апавядаць пра Елісея, зрабіўшымся ужо вядомым усім прарокам. Пра яго пачуў Неяман, знакаміты войскавод Сірыйскага цара. Ён захварэў праказай. У яго жонкі прыслужніца была з палонных ізраільцянак. Яна чула пра прарока Елісея, які быў у Самарыі, і раіла (праз жонку, хутчэй за усё) войскавод зьвярнуцца да яго, каб атрымаць вылячэньне. Цар адпусьціў Неямана да цара Ізраіля зь лістом, дзе патрабаваў вылячэньня Неямана. Цар Ізраілю абурыўся, сказаўшы, што ён не Бог, а ў лісьце убачыў нагоду да вайны зь Сірыйскім царом. Пазнаўшы пра гэта, Елісей прасіў перадаць цару, каб ён накіраваў да яго Неямана — хай ведае, што ёсьць прарок у Ізраілю.
Неяман зьявіўся з калясьніцамі і вершнікамі і спыніўся каля дому Елісея. Ён не увайшоў у дом, паважаючы звычай краіны, дзе забаранялася пракажоным зносіны са здаровымі. Чакаў ён, што Елісей выйдзе да яго самога, але Елісей толькі перадаў яму, што трэба пайсьці на Ярдан, сем разоў акунуцца — і ён будзе здаровы. Неяман пакрыўдзіўся, вырашыўшы, што прарок проста прапануе яму “водныя працэдуры”. Ён жадаў, каб прарок выйшаў, урачыста памаліўся свайму Богу, і праказу “як рукой зьняў”. А ён пасылае яго акунуцца ў нейкай рацэ, быццам у Дамаску няма рэчак лепш Ярдану. Калі б вадой можна было вылечыць праказу, то дома ў яго вада побач. Вельмі пакрыўджаны, Неяман павярнуў сваю калясьніцу, зусім не намерваючыся шукаць нейкі Ярдан. Па дарозе слугі ягоныя пачалі угаворваць паслухацца прарока, тым больш, што не такое ужо цяжкае заданьне даў ён. Галоўнае — акрыяць. Слугі лічылі, што Бог кажа праз прарока. Бог і дзее цуды, а не вада. Паслухмянства Ягонаму наказу дасьць Богу месца дзейнічаць. Неяман скарыўся. Пагрузіўшыся сем разоў у Ярдан, выйшаў здаровым.
Чытаецца гэта парэмія ў сьвята Хросту для таго, каб ачышчэньне Неямана успрымалася як правобраз хросту, ачышчальнага ад усякай грахоўнай брыдоты.
7. Прароцтваў Ісаі чытаньня.
Абмыйцеся, ачысьціцеся; адвядзеце ліхія ўчынкі вашыя ад вачэй Маіх; перастаньце рабіць зло; навучэцеся рабіць дабро; шукайце праўды; ратуйце прыгнечанага; абараняйце сірату; заступайцеся за ўдаву. Тады прыйдзеце, і рассудзім, кажа Гасподзь. Калі будуць грахі вашыя, як барвовае, - як сьнег адбялю; калі будуць чырвоныя, як пурпура, - як воўну адбялю. Калі захочаце і паслухаецеся, дык есьцімеце даброты зямлі. Калі ж адмовіцеся і будзеце ўпарціцца, дык меч зжарэ вас: бо вусны Гасподнія маўляюць.
Іс 1:16 – 20.
Такая самая парэмія, як і на трэцяй гадзіне.
8. Быцьця чытаньня.
І Якаў пайшоў дарогай сваёю. І сустрэлі яго анёлы Божыя. Якаў, убачыўшы іх, сказаў: гэта рушэньне Божае. І даў імя месцу таму: Маханаім. І паслаў Якаў перад сабою пасланцоў да брата свайго Ісава ў зямлю Сэір, у вобласьць Эдом, і загадаў ім, сказаўшы: так скажэце гаспадару майму Ісаву: вось, што кажа раб твой Якаў: я жыў у Лавана і пражыў дагэтуль; і ёсьць у мяне валы і аслы і дробнае быдла, і рабы і рабыні; і я паслаў абвясьціць пра сябе гаспадару майму, каб знайсьці ўпадабаньне перад вачыма тваімі. І вярнуліся пасланцы да Якава і сказалі: мы хадзілі да брата твайго Ісава; ён ідзе напярэймы табе, і зь ім чатырыста чалавек. Якаў вельмі спалохаўся і сумеўся; і падзяліў людзей, якія былі зь ім, і быдла дробнае і буйное і вярблюдаў, на два табары. І сказаў: калі Ісаў нападзе на адзін табар і паб'е яго, дык другі табар можа ўратавацца. І сказаў Якаў: Божа бацькі майго Абрагама і Божа бацькі майго Ісаака, Госпадзе, Які сказаў мне: вярніся ў зямлю тваю, на радзіму тваю, і Я буду дабрачыніць табе! Няварты я ўсіх ласкаў і ўсіх дабрачынстваў, якія ты ўчыніў рабу Твайму; бо я з кіем маім перайшоў гэты Ярдан, а цяпер у мяне два табары.
Быц. 32:1 – 10.
Радкі кнігі Быцьця вяртаюць нас да прабацькоў. Якаў уцёк у Мэсапатамію, баючыся помсты брата (якога ён ашукаў, хітрасьцю атрымаўшы замест яго дабраслаўленьне бацька), які пагражаў яго забіць. Праз дваццаць гадоў ён вяртаецца, але памяць пра пагрозу не дае яму супакою. Гасподзь супакойвае яго, пасылаючы полк Анёлаў. Іх убачыў Якаў у выглядзе ваяроў і спалохаўся. Пазьней на гэтым месцы паўстала селішча, названае “паліцы” (па-жыдоўску Маханаім). Якаў паслаў брату пасольства, каб мірна прайсьці ў зямлю, якая дасталася яму пасьля сьмерці бацькі. На міралюбнасьць брата свайго ён не спадзяваўся. Пасланыя ім павінны былі супакоіць Ісава і сьведчыць пра добрыя адносіны Якава да брата і пра яго бескарыснасьць (ён не замахваўся на маёнтак бацькоў, нават на частку, яму належную). За мінулыя гады ён набыў усё патрэбнае, а пра валоданьне Хананскім цяпер не думае, пакідаючы гэта нашчадкам. Пасланыя вярнуліся зь весткай, што Ісаў выйшаў брату насустрач, узяўшы 400 мужоў. Навошта яму трэба было браць гэта войска (да таго ж узброенае)? Ці быў злы намер у Ісава, ці ён жадаў пахваліцца сіламі, ці рыхтаваўся заваяваць зямлю, якую лічыў сваёй па праве? Як бы там ні было, Якаў спалохаўся. Ён падзяліў усё і усіх, хто яго суправаджаў, на дзьве часткі. Адну схаваў, іншую выставіў. Калі не абмінуць сутыкненьня, то хоць хтосьці выратуецца уцёкамі. Распарадзіўшыся так, ён стаў маліцца. У малітве ён казаў Богу, што усім задаволены і за усё удзячны: уцёк ад брата зь адным кіем, а зараз вяртаецца на чале вялікага сямейства, маючы шмат рабоў і быдла. Падзякаваўшы Богу, ён выяўляе надзею на Ягоную абарону. Апошнія радкі гэтай парэміі нагадваюць пра Ярдан — адпраўной кропцы ў жыцьці прабацькі Якава. Тут ён пачаў новае жыцьцё — вандроўцы, які ратуецца ад непрыемнасьцяў і маючы адну надзею на літасьць Боскую.
Таму і чытаецца гэта ў сьвята Хросту, што успамінаецца Ярдан — месца шматлікіх дзіўных і хвалебных зьяў сілы Боскай у гісторыі абранага народа. Ярдан і ў жыцьці Выратавальніка быў месцам, дзе Айцом Нябесным вымаўлена дабрыня і заклік усіх слухацца Ягонага Сына, Які адразу пасьля хросту выйшаў на пропаведзь.
9. Выхаду чытаньня.
І выйшла дачка фараонава на раку мыцца, а прыслужніцы яе хадзілі па беразе ракі. Яна ўбачыла кош сярод трысьнягу і паслала рабыню сваю ўзяць яго. Адкрыла і ўбачыла немаўля; і вось, дзіця плача; і ўмілажалілася зь яго і сказала: гэта з Габрэйскіх дзяцей. І сказала сястра яго дачцэ фараонавай: ці не схадзіць мне і ці не паклікаць да цябе карміцельку з Габрэек, каб яна мамчыла табе немаўля? Дачка фараонава сказала ёй: схадзі. Дзяўчына пайшла і паклікала маці немаўляці. Дачка фараонава сказала ёй: вазьмі гэтае немаўля і мамчы яго мне; я заплачу табе. Жанчына ўзяла немаўля і мамчыла яго. І вырасла немаўля, і яна прывяла яго да дачкі фараонавай, і ён быў у яе за сына, і дала яму імя: Майсей, бо, казала яна, я зь вады дастала яго.
Вых 2:5 – 10.
На Хрост гэта чытаецца таму, што Царква часта прымае старазапаветныя падзеі як правобраз. Тут выратаваньне ад немінучай сьмерці немаўля атрымала ў вадзе. Так і ў Новазапаветнай Царкве выратаваньне і пачатак новага жыцьця вечнага, духоўнага, кожны хрысьціянін атрымлівае ў купелі хросту.
10. Кнігі Судьдзяў чытаньня.
І сказаў Гедэон Богу: калі Ты выратуеш Ізраіля рукою маёю, як казаў Ты, дык вось, я пасьцялю ў гумне стрыжаную воўну: калі раса будзе толькі на воўне, а на ўсёй зямлі суха, дык буду ведаць, што выратуеш рукою маёю Ізраіля, як казаў Ты. Так і сталася: на другі дзень, устаўшы рана, ён пачаў выціскаць воўну і выціснуў зь воўны расы цэлую чару вады. І сказаў Гедэор Богу: ня гневайся на мяне, калі яшчэ раз скажу і яшчэ толькі адзін раз учыню выпрабаваньне над воўнаю: хай будзе суха на адной толькі воўне, а на ўсёй зямлі хай будзе раса. Бог так і зрабіў у тую ноч: толькі на воўне было суха, а на ўсёй зямлі была раса.
Суд 6:36 – 40.
Зараз мы чуем пра Гедэоне, закліканым пазбавіць Ізраіль ад прыгнёту мадыямлян. Ворагі сабраліся, аб'яднаўшыся з качэўнікамі, перайшлі Ярдан, разьмясьціліся ў чаканьні рашучай бітвы. Гедэон пратрубіў збор, аб'яднаў ваяроў розных каленаў, але да выступу супраць ворагаў прасіў у Бога знака. Ён нават цалкам вызначана выказаўся, чаго жадае. Чаму ён зацята прасіў у Бога запэўненьня? Таму што ён заўсёды быў на апошнім месцы ў сваім родзе, у сваёй сям'і. Нечакана яму даручылі такую сур'ёзную і адказную справу. Адыходзіць няма куды. Яму трэба зацьвердзіцца ў веры ў тое, што Бог дапаможа яму. Дарэчы раса, якая павінна была уяўляць спрыяньне Боскае, здаўна лічылася знакам літасьці Боскай, бо ў гэтых краях мала бывае дажджоў, і таму на расу спадзяюцца, яе чакаюць, ёй цешацца, ад яе залежыць ураджай.
На Хрост гэта парэмія чытаецца таму, што зноў жа вада (тут раса) уяўляе сьвету гаючую сілу дабрадзействаў Божых. Зь моманту хросту Выратавальніка мілата Сьв. Духу як раса ажыўляе душы, завяўшыя ад сьпёкі запалу.
11. Трэцьцяй кнігі Царстваў чытаньня.
Тады Ільля сказаў усяму народу: хадземце да мяне. І падышоў увесь народ да яго. Ён аднавіў разбураны ахвярнік Гасподні. І ўзяў Ільля дванаццаць камянёў, па колькасьці каленаў сыноў Якава, якому Гасподзь сказаў так: Ізраіль будзе імя тваё. І пабудаваў з гэтых камянёў ахвярнік у імя Госпада, і зрабіў вакол ахвярніка роў, ёмістасьцю ў дзьве саты зерня, і паклаў дровы, і расьсек цяля, і паклаў яго на дровы, і сказаў: напоўніце чатыры вядры вады і вылівайце на ўсепальную ахвяру і на дровы. Потым сказаў: паўтарэце. І яны паўтарылі. І сказаў: зрабеце тое самае трэці раз. І зрабілі трэці раз, і вада палілася вакол ахвярніка, і роў напоўніўся вадою. У час ахвярапрынашэньня вечаровай ахвяры падышоў Ільля прарок - і сказаў: Госпадзе Божа Абрагамаў, Ісакаў і Ізраілеў! Хай спазнаюць у гэты дзень, што Ты адзін Бог у Ізраілі, і што я раб Твой і зрабіў усё паводле слова Твайго. Пачуй мяне, Госпадзе, пачуй мяне! Хай спазнае народ гэты, што Ты, Госпадзе, Бог, і Ты павернеш сэрца іхняе да Цябе. І апаў агонь Гасподні і зжэр цэласпаленьне і дровы, і камяні і пыл, і паглынуў ваду, якая ў рове. Убачыўшы гэта, увесь народ упаў на аблічча сваё і сказаў: Гасподзь ёсьць Бог, Гасподзь ёсьць Бог!
Гэта парэмія узводзіць нас на гару Карміл. Тут прарок Ільля склаў з 12 камянёў ахвярнік, абкапаў яго так, каб уладкаваць штосьці падобнае на басэйн (“стварыў мора”). Яму трэба шмат вады. Трэба, як сьведчаньне таго, што Бог дасьць яму па малітве полымя, такое магутнае, якое не загасьне ад вады. Слабая іскрынка і без полымя загасьне, а полымя, пакліканае зь неба Ільлёй, зьнішчыць усё вакол: ахвяру, дровы, камяні, зямлю і гэту ваду. Навошта яму усё гэта? Каб натхніць відавочным і страшным цудам народ, спакушаны служкамі Ваала ў ідалапаклонства. Парэмія гэта чытаецца ў сьвята Хросту таму, што полымя, якое папрасіў у Бога прарок, было правобразам дзеяньня Сьв. Духу, паказанага Богам на Ярдане ў момант хросту. Сучасьнікаў Ільлі трэба было зьвярнуць да “Бога моцнага, жывога”, а быўшым на Ярдане дзеяньнем Духа Сьвятога адкрываўся Выратавальнік сьвету, Хрыстос.
12. Чацьвёртай кнігі Царстваў чытаньня.
І сказалі жыхары таго горада Елісею: вось, стан гэтага горада добры, як бачыць гаспадар мой; але вада нядобрая і зямля неўрадлівая. І сказаў ён: дайце мне новую чару і пакладзеце туды солі. І далі яму. І выйшаў ён да вытоку вады, і кінуў туды солі, і сказаў: так кажа Гасподзь: Я зрабіў ваду гэтую здароваю, ня будзе ад яе наперад ні сьмерці, ні неўрадлівасьці. І вада зрабілася здароваю да сёньня, паводле слова Елісея, якое ён сказаў.
4 Цар 2:19 – 22.
Зараз мы пераносімся ў Ерыхон часоў прарока Елісея. Па ушэсьці Ільлі Елісей спыніўся ў Ерыхоне. Жыхары гэтага горада сказалі яму, што усім добры ён: і кліматам, і расьліннасьцю (Ерыхон у перакладзе — “горад пальмаў”), і урадлівасьцю зямлі, толькі вада “нядобрая”. Гэта выяўлялася ў тым, што адны ад яе хварэлі самі, іншыя перажывалі за атручаных ёю дзяцей. Дзеці нараджаліся слабымі, шмат хварэлі, часам паміралі ці нават нараджаліся мёртвымі. Елісей прасіў прынесьці яму новы ваданос і солі. Імем Божым дабраславіў Елісей крыніцу, усыпаўшы ў яе соль. З тых часоў усё зьмянілася, жаліцца было не на што.
На Хрост гэта парэмія чытаецца таму, што ў гэты дзень асьвячаемае вадзе просіцца мілата вылячэньня душ і цела, як і Елісей прасіў вадзе ерыхонскае крыніцы.
2. Прароцтваў Ісаі чытаньня.
Спрагненыя! ідзеце ўсе да водаў; нават і вы, у каго няма срэбра, ідзеце, купляйце і ежце; ідзеце, купляйце бяз срэбра і бяз платы віно і малако. Навошта вам наважваць срэбра за тое, што ня хлеб, і заробак свой за тое, што не насычае? Паслухайце ўважліва і ежце дабро, і душа вашая хай раскашуецца тлушчам. Прыхілеце вуха ваша і прыйдзеце да Мяне; паслухайце, і жывая будзе душа вашая, - і дам вам запавет вечны, нязьменныя міласьці, абяцаныя Давіду. Вось, Я даў Яго ў сьведкі народам, у правадыры і настаўнікі народам. Вось,ты заклічаш народ, якога ты ня ведаў, і народы, якія цябе ня ведалі, пасьпяшаюцца да цябе дзеля Госпада Бога твайго і дзеля Сьвятога Ізраілевага, бо Ён праславіў цябе. Шукайце Госпада, калі можна знайсьці Яго; клічце Яго, калі Ён блізка. Хай пакіне бязбожнік дарогу сваю і беззаконьнік - намыслы свае, і хай зьвернецца да Госпада, - і Ён памілуе яго, і да Бога нашага, - бо Ён мілажальны. Мае думкі - ня вашыя думкі, ні вашыя шляхі - не Мае шляхі, кажа Гасподзь. Але Як неба вышэй за зямлю, так дарогі Мае вышэй за дарогі вашыя, і думкі Мае вышэй за думкі вашыя. Як дождж і сьнег зыходзяць зь неба і туды не вяртаюцца, а напойваюць зямлю і робяць яе здольнаю радзіць і вырошчваць, каб яна давала насеньне таму, хто сее, і хлеб таму, хто есьць, так і слова Маё, якое зыходзіць зь вуснаў Маіх, - яно не вяртаецца да Мяне марным, а выконвае тое, што Мне заўгодна, і зьдзяйсьняе тое, на што Я паслаў яго. Дык вось, вы выйдзеце зь весялосьцю і вас правядуць зь мірам; горы і пагоркі будуць сьпяваць перад вамі песьню, і ўсе дрэвы ў полі - папляскаюць вам. Замест цярноўніку вырасьце кіпарыс; замест крапівы вырасьце мірт; і гэта будзе на славу Госпаду, на знак вечны, непарушны.
Іс 55:1 – 13
Гэта парэмія чытаецца на асьвячэньне вады таму, што вада тут — выява мілаты Сьв. Духа. Вада, якая асьвячаецца ў сьвята Багаяўленьня, — ужо не знак, а правадыр гэтай мілаты.
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.