АФОНСКІ АБРАЗ БАГАРОДЗІЦЫ “ТРАЕРУЧНІЦА”

28 чэрвеня і 12 ліпеня

Абраз Боскай Маці “Траеручніца” праславілася і атрымала сваю назву ў VIII ст., падчас змаганьня зь іконамі, што падтрымлівалася імпэратарам Львом III.

Звышгодны Ян Дамаскін напісаў тады тры трактаты “Супраць адмаўляючых сьвятыя абразы”. Мудрыя натхнёныя пісаньні прывялі ў лютасьць імпэратара; але аўтар іх не быў падданым Бізантыі і сам імпэратар не мог яму нічога зрабіць, ён перадаў Дамаскаму халіфу падроблены ліст, па якім звышгодны Ян (быўшы міністрам і кіраўніком горада) быў асуджаны за здраду. Сьвятому адсеклі кісьць правай рукі і павесілі яе на гарадзкім пляцы. Да вечара таго жа дня сьв. Ян, выпрасіўшы ў халіфа адсечаную кісьць, прыклаў яе да суставу і упаў ніцма перад абразам Боскай Маці. Ён прасіў Уладарку вылечыць руку, якая пісала ў абарону Праваслаўя. Пасьля доўгай малітвы сьв. Ян задрамаў. У сьне ён убачыў абраз Боскай Маці і пачуў Яе голас, які сказаў што ён вылечаны, але павінен зараз без стомы працаваць вылечанай рукой. Калі сьвяты прачнуўся, рука яго была цэлая. У падзяку за цуд сьвяты Ян прыклаў да абраза зробленую зь срэбра руку, чаму ён і пачаў звацца “Траеручніцай”, а таксама напісаў песьню падзякі: “Аб Табе радуецца, Дабрадатная, усялякае стварэньне”.

Прыняўшы манаства ў Лаўры звг. Савы Асьвячонага, сьв. Ян Дамаскін перадаў туды цудатворны абраз. У XIII ст. Лаўра даравала абраз “Траеручніцы” у дабраслаўленьне сьв. Саве, архіяпіскапу Сэрбскаму. Падчас нашэсьця турак хрысьціяне—сэрбы даручылі цудатворную выяву апецы Самой Маці Боскай: яны усклалі абраз на асла, які без паганятага сам прыйшоў на Афон і спыніўся перад Хіляндарскім манастыром. Тамака сьвяты абраз была пастаўлены ў саборным храме. Падчас выбараў настаяцеля гэтага манастыру Нябесная Уладарка спрыяла Сама прыняць ігуменства, і Яе сьвятая выява заняў ігуменскае месца ў храме. З тых часоў у Хіляндарскім манастыры абіраецца не настаяцель, а толькі намесьнік і манахі атрымліваюць ад цудатворнага абраза “Траеручніцы” дабраслаўленьне на усе послухі.

Сьпісы цудатворнага абраза “Траеручніцы” распаўсюдзіліся ва усіх праваслаўных краінах. Яны праславіліся шматлікімі цудамі і вылячэньнем невылечна хворых.

Малітва прад афонскае іконай Багародзіцы “Траеручніца”

О Ўсясьвятая і Ўсядабраслаўлёная Дзева Багародзіца Марыя! Прыпадаем і пакланяемся Табе прад сьвятой іконай Тваёй, згадваючы ўсяслаўны цуд Твой вылячэньне адсечанай кісьці звышгоднага Яна дамаскіна, ад абраза гэтага атрыманае, яго ж знак і да сёньня бачны на ёй у вобразе трэцяй рукі, да выявы Тваёй прыкладзенай. Молімся Табе і просім Цябе, Усядобрую і Ўсяшчодрую роду нашага Абаронцу, пачуй нас, молячых Цябе, і як дабрашчаснага Яна, у скрусе і хваробе да Цябе зьвярнуўшагася, пачула праўдзіва, таксама і нас не адпрэч, скарбутных і хварэючых ранамі розных запалаў, і да Цябе ад душы скарбутныя і пакорлівыя прыбягаючыя: Ты бачыш, Уладарка Ўсяміласьцівая, нямогласьць нашу, азлабленьне наша, галечу і патрэбу нашу ў Тваёй дапамозе і абароне, бо са ўсіх бакоў ворагамі атачоныя, і няма дапамогі ды абароны, калі Ты не выявіш літасьць нам, Уладарка. Табе молімся: Будзь ўважная да хворага голасу нашага і дапамажы нам сьвятаайцоўскую веру Праваслаўную да канца дзён нашых непарушнай захаваць, ва ўсіх запаветах Госпада няўхільна хадзіць, пакаяньне праўдзівае ў грахах нашых заўсёды Богу прыносіць і ўдастоіцца хрысьціянскага і мірнага канца жыцьця нашага і добрага адказу на страшным судзе Сына Твайго і Бога нашага. Яго ж малі за нас Мацярынскай малітвай Тваёй, каб не судзіў нас па беззаконьням нашым, але памілуе нас па вялікай і невымоўнай літасьці Сваёй. О, Усядобрая! Пачуй нас і не пазбаў нас дапамогі Тваёй уладарнай, каб выратаваньне атрымаўшы мальбамі Тваімі, апяём і праславім Цябе і народжанага Табой Выратавальніка нашага на зямлі жывых, бо Яму належыць уся слава, гонар і пакланеньне, разам зь Айцом і Сьвятым Духам, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.

другая Малітва прад афонскае іконай Багародзіцы “Траеручніца”

О Ўсясьвятая Ўладарка Багародзіца, зьдзейсьніўшая вялікі цуд Яну Дамаскіну, як веру праўдзівую і надзею непахісную паказаўшаму! Пачуй нас, грэшных, прад цудатворнай Тваёй іконай старана молячыхся і просячых дапамогі Тваёй: не адкінь маленьня гэтага праз шматлікія правіны нашы, але, як Маці міласэрнасьці і шчодрасьці, пазбаў нас ад хвароб, скарбут і смутку, прабач зробленыя намі грахі, напоўні радасьцю і вясёласьцю ўсіх, шануючых сьвяты абраз Твой, ды радасна апяём і любоўю праславім імя Тваё, бо Ты ёсьць ад усіх радоў абраная і дабраслаўлёная ва ўсе стагодзьдзі. Амін.

МАЛІТВА І СПРАВА

Мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа!

У адным зь сваіх твораў звг. Яфрэм Сірын кажа: “Не укладай сваю малітву ў адны словы, хай кожнае тваё дзеяньне будзе Богаслужэньнем”. Гэтым ён кажа шматлікае. Першым чынам — усе, што мы робім, мае нейкае духоўнае значэньне, усякі чалавек на зямлі ў той або іншай меры ёсьць сьвятар Бога Жывога, ён прыналежыць двум стыхіям — зямной і нябеснай, духоўнай і рэчавай, і закліканы усё, што ёсьць у нашай сьветабудове, зрабіць часткай радаснага Божага Царства. Няма нічога на зямлі і ў паднябесьсе, што не магло б увайсьці ў тое Царства вечнай славы, калі Бог будзе усё і ва усім, — за выключэньнем чалавечага граху.

І вось, у сёньняшнім Эвангельлі мы бачым, як дзейнічае гэта ў чатырох людзях, якія прынесьлі свайго расслабленага сябра да ног Выратавальніка: гэтае дзеяньне апынулася жывым маленьнем, маленьнем без слоў, але маленьнем, што сьведчыць і аб веры ў Госпада, і аб любові іх да свайго сябры.

Такая павінна быць і наша малітва маленьня і скрухі адзін за аднога. Нядосыць стаць перад Госпадам і Яго прасіць, каб Ён зрабіў для людзей тое, што мы б у імя Яго павінны для іх зрабіць, нядосыць заклікаць да Бога аб дапамозе тамака, дзе Ён мае права нам сказаць: “Ты ідзі і ствары справу літасьці, справа праўды, справа любові”. Гэта мы павінны памятаць заўсёды.

Некаторыя зьдзіўляюцца, чаму Гасподзь зірнуў з глыбокай павагай на гэтага чалавека і вылечыў яго па веры іншых. Ды таму, што гэтая вера іншых была не проста верай, яна была справай жывой малітвы і жывой любові. Гэты чалавек прыдбаў сабе любоў сваіх сяброў, якія узялі на сябе працу і узялі на сябе рызыкі прынесьці хворага сябра.

Малітва павінна уключаць у сабе усё, усё наша жыцьцё павінна быць стаяньнем прад Богам і — у імя Боскае — стаяньнем сярод людзей і перад людзьмі. Калі мы будзем так жыць, тады не будуць папракаць хрысьціян, што яны моцныя толькі ў слове, а калі даходзіць да справы, яны нямоглыя, абыякавыя. Тады можна будзе сказаць, што малітва — гэтая справа, пераўтворанае ў сузіраньне, а справа ёсьць малітва, што зрабілася учынкам.

Вось над чым нам трэба усім задумацца. Усё жыцьцё павінна зрабіцца маленьнем і справай міласэрнасьці. Толькі тады наша славесная малітва будзе не пустым гукам, не бессэнсоўным мармытаньнем, а таксама часткай справы, сьведчаньнем прад Богам аб тым, што нашага сэрца таксама кранула спагада, таксама кранула чужое гора і што, заклікаючы да Яго, мы кажам: “Гасподзь, калі жадаеш мяне паслаць і праз мяне стварыць справу Тваёй міласэрнасьці – пашлі, бо гэта я, слуга Твой, стаю прад Табой!” Амін.

АФОНСКІ АБРАЗ БАГАРОДЗІЦЫ “ДОМАБУДАЎНІЦА”

5 ліпеня

У X стагодзьдзі вялікі Афонскі падзьвіжнік старац Апанас заснаваў на Афоне лаўру, у якую са усіх бакоў у мностве сьцякаліся манахі, прывабленыя вышынёй і строгасьцю подзьвігаў яе заснавальніка. Апанас з радасьцю прымаў усіх прыходзячых да яго і разам зь імі праходзіў усе прыступкі манастырскага послуху. Але неўзабаве новаствораную лаўру спасьцігла цяжкае выпрабаваньне.

З прычыны неўраджаю пачаўся моцны голад. У лаўры сьв. Апанаса голад адчуваўся асабліва моцна, і манахі, нягледзячы на сваю звычку да строгага манастырскага жыцьця, не вынесьлі напаткаўшую лаўру спакусы і разбрыліся ў пошуках сабе іншага прыстанку. Лаўра спусьцела; у ёй працягваў заставацца адзін толькі ігумен сьв. Апанас, але і ён пасьля зь вялікай скрухай прымушаны быў пакінуць сваю сялібу. Зь жалезным кіем адправіўся ён у свой маркотны шлях па дарозе да Карэі. Пасьля двухгадзіннага шляху сьв. старац змарыўся і жадаў было адпачыць на прыдарожным камяні, як раптам убачыў ідучую да яго Жанчыну пад блакітным паветраным покрывам. Сьв. Апанас вельмі зьбянтэжыўся ад нечаканасьці і зьдзіўляўся, ці не здань гэта? Адкуль магла зьявіцца тут жанчына, калі уваход жанчынам на Афон строга забаронены? Пакуль сьв. Апанас разважаў над гэтым пытаньнем, Жонка параўнялася зь ім і спытала яго:

– Куды крочыш?

– Хто Ты, як зайшла сюды? – спытаў ён Яе ў сваю чаргу, – і навошта Табе ведаць, куды я іду? Ты бачыш, што я тутэйшы манах.

– Я ведаю тваё гора і усё, што з табой адбылося, і жадаю табе дапамагчы, – адказвала Жанчына, – але перш Я жадаю ведаць, куды ты ідзеш.

Зьдзіўлены такой настойлівасьцю Яе, сьв. Апанас распавёў усё, што здарылася зь яго манастыром, і растлумачыў, як і ён прымушаны быў пакінуць яго і шукаць сабе іншага прыстанку.

– Толькі гэта! – горача выклікнула Незнаёмка, – і ты, строгі падзьвіжнік, не вынес часавага пазбаўленьня і дзеля кавалка надзённага хлеба кідаеш свой манастыр?! Вярніся! Я табе дапамагу: усё будзе дадзена табе ў патрэбу, толькі не пакідай сваё адзіноты і не пакідай сваёй лаўры, якая праславіцца і зойме першае месца паміж усімі афонскімі манастырамі.

– Але хто жа Ты? – спытаў зьдзіўлены Апанас Незнаёмку.

– Тая, імя Якой ты прысьвячаеш твой манастыр. Я – Маці Госпада твайго, – адказвала Жанчына. Сьв. Апанас недаверліва і зь сумневам паглядзеў на Яе і адказаў:

– Баюся паверыць гэтаму, бо шматлікі і розныя воблікам сеткі д'ябла. Бывае, што і вораг пераўтворыцца ў анёла сьветлага. Чым Ты пераканаеш мяне ў праўдзівасьці Тваіх слоў?

– Бачыш гэты прыдарожны камень, – адказала Жанчына, – стукні па ім тваім кіем, і тады пазнаеш, Хто з табой размаўляе. Толькі ведай, што з гэтага часу Я назаўжды застаюся Эканамісай (Домабудаўніцай) тваёй лаўры.

Апанас стукнуў кіем па камяні, адразу жа ён раскрыўся і зь зрабіўшайся расколіны з шумам выбег багаты струмень вады. Зьдзіўлены гэтым цудам сьв. Апанас абгарнуўся, каб у поўнай глыбокай пашане кінуцца ніцма да ног Усясьвятой Боскай Маці, але Яе ужо не было. Апанас неадкладна вярнуўся ў свой манастыр і да вялікага свайго зьдзіўленьня знайшоў спусьцелыя падчас голаду каморы і посуд напоўненымі усім патрэбным. Неўзабаве ў манастыр ізноў сабралася мноства браціі.

Сьвяты Апанас пры сваім жыцьці удастоіўся атрымаць другасны доказ таго, што Нябесная Уладарка дапамагае ягонаму манастыру і клапоціцца аб ім. Аднойчы адзін з падзьвіжнікаў гэтага манастыра, набожны манах Матфей, падчас ранішняга богаслужэньня ўдастоіўся убачыць Уладарку Нябесную. Яна увайшла ў храм зь двума анёламі і пачала абыходзіць брацію, прычым Матфей заўважыў, што Яна раздавала усім манэт рознай вартасьці, гледзячы па тым, хто зь якой стараннасьцю маліўся. І сам відавочнік гэтага бачаньня, да вялікай сваёй радасьці, удастоіўся прыняць некалькі манэт зь усячыстых рук Багародзіцы – Эканамісы.

Паводле волі Уладаркі Нябеснай у лаўры сьв. Апанаса з таго часу і дагэтуль не бывае эканома, а толькі падэканом альбо памагаты Эканамісы. У памяць цудоўнай зьявы Боскай Маці сьв. Апанасу ў лаўры напісаны абраз Усясьвятой Багародзіцы–Домабудаўніцы. На гэтым абразе Багародзіца намаляваная сядзячай на пасадзе з Боскім Немаўлём на левай руцэ. З правага боку пасаду намаляваны ў малітоўным стаяньні звышгодны Міхась Сынадзкі, а зь левага – сьв. Апанас, трымаючы ў руках выгляд сваёй лаўры, сымбалічна адлюстроўваючы тым асаблівую апеку, абарону і клопат, аказваемыя манастыру Боскай Маці.

На месцы зьяўленьня Боскай Маці сьв. Апанасу, па дарозе да Карэйскага манастыра, узьведзена ў гонар Яе невялікая царква ў імя Жіцьцядаўчай Крыніцы. У гэтай царкве знаходзіцца абраз, які паказвае што зьдзейсьніўся тут цуд. Тутака ж ўладкаваная вольная галерэя для адпачынку прыхільнікаў і багамольцаў. Крыніца і дагэтуль багата струменіцца, здавальняючы смагу наведвальнікаў і паломнікаў, падаючы вернікам цуды вылячэньне.

Перад абразам Боскай Маці трымаюць незгасальную лямпаду манахі суседняй кельлі, якая маляўніча разьмясьцілася на прыбярэжным пагорку.

АФОНСКІ АБРАЗ БАГАРОДЗІЦЫ “ГОДНА ЁСЬЦЬ” (ЛІТАСЬЦІВАЯ)

сьвята 11 чэрвеня

У сталіцы Афона горадзе Карэі, заснаваным у 335 году Канстанцінам Вялікім, знаходзіцца цудатворны абраз, названая “Годна ёсьць”. У саборным храме, у алтары на горным месцы, стаіць гэты сьвяты абраз, які асабліва шануецца у выніку наступнай падзеі.

Адзін старац—ераманах жыў самотнікам са сваім паслушнікам недалёка ад Карэі. Рэдка пакідалі яны сваю кельлю, толькі па асаблівай патрэбе. Здарылася, што старац адправіўся аднойчы выслухаць усяночнае служэньне ў нядзельны дзень у Карэйскім саборы; ягоны ж вучань застаўся пільнаваць кельлю, атрымаўшы ад старца загад зьдзейсьніць службу дома. Пры надыходзе ночы ён пачуў грук у дзьверы кельлі і, адчыніўшы, убачыў незнаёмага манаха, якога прыняў зь належнае ветлівасьцю. Калі наступіла час зьдзяйсьненьня усяночнай службы, яны абодва пачалі малітоўныя сьпевы. Калі надышоў час узьвялічваць Усясьвятую Багародзіцу, абодва усталі перад Яе іконай і пачалі сьпяваць старажытную песьню св. Косьмы, япіскапа Маіўмскага: “Больш годную хэрувімаў і без параўнаньня больш слаўную серафім...” – і інш., да канца. Але дзівосны госьць сказаў:

– У нас не так узьвялічваюць Боскую Маці. Мы найперш сьпяваем “Годна ёсьць сапраўды праслаўляць Цябе як Багародзіцай, заўсёды дабраслаўлёную і Маці Бога нашага,” – і ўжо пасьля гэтага дадаём: “Боль годную хэрувімаў і без параўнальна больш слаўную за сэрафімаў.”

Малады манах быў замілаваны да сьлёз, услухоўваючыся сьпеву не чутай ім песьні, і пачаў прасіць госьця напісаць яе, каб і ён навучыўся такім жа чынам узьвялічваць Багародзіцу. Але ў кельлі не адшукалася ні чарніла, ні паперы. Тады госьць сказаў:

– Так я напішу табе для памяці гэтую песьню вось на гэтым камэні, а ты завучы яе і сам так сьпявай, і усіх хрысьціян навучы, каб так праслаўлялі Усясьвятую Багародзіцу.

Камень, як воск, памякчыўся пад рукою дзівоснага госьця, і глыбока выразаліся словы. Напісаўшы на камяні гэтую песьню, госьць падаў яго паслушніку і, назваўшы сябе Гаўрыілам, імгненна стаў нябачным.

З тых часоў Царква сьпявае архангельскую песьню “Годна ёсьць”, а абраз, перад якою яна была сьпета архангелам, перанесеная ў Карэйскі сабор. Пліта зь напісанаю архангелам песьняй была дастаўленая ў Канстантынопаль. Кельля і дагэтуль вядомая на Афоне пад імем “Годна ёсьць”.

Малітва прад іконай “Годна ёсьць”

О Ўсясьвятая і Ўсяміласьцівая Уладарка Багародзіца! Прыпадаючы да сьвятога абраза Твайго пакорліва молімся Табе, пачуй голас маленьня нашага, пабач скруху і беды нашы, і як вялікая любоўю Маці, пасьпяшы на дапамогу нам, нямоглым, умалі Сына Твайго і Бога нашага: ды не пакарае нас за беззаконьня нашы, але выявіць нам Сваю міласьць любові да людзей. Выпрасі нам, Уладарка, у дабрыні Ягонай здароўе цела і душы выратаваньне, і жыцьцё мірнае, плоднасьць зямлі, паветра добрае, і дабраслаўленьне зь вышыні на ўсе добрыя справы і пачынаньня нашы. І як калісьці паглядзела міласьціва на пакорлівае праслаўленьне паслушніка Афонскага, апяваючага Цябе прад Усячыстае іконай Тваёй, і паслала да яго Анёла, навучыўшага яго сьпяваць песьню нябесную, якой праслаўляюць Цябе Анёлы, так і цяпер прымі стараннасьць нашу малітоўную, што Табе прыносіцца. О, Уладарка Апетая, працягні да Госпада рукі Твае боганосные, якімі Немаўля Ісуса Хрыста насіла Ты, і ўмалі Яго вызваліць нас ад усялякага злу. Выяві, Уладарка, Тваю міласьць да нас: хворых вылеч, скарбутных суцеш, тым, што ў бедах знаходзяцца, дапамажы, і ўдастой нас годна і набожна жыцьцё зямное пражыць, добры канец хрысьціянскі атрымаць, і быць спадкаемцамі Царства Нябеснага, праз Мацярынскае маленьне Твае да народжанага Табой Хрыста Бога нашага, Яму ж зь адвечным Ягоным Айцом. І Усясьвятым Духам, належыць уся слава, гонар і пакланеньне, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.