Антоній, мітрапаліт Суражскі
У гэтыя дні паста, якія прывядуць нас да урачыстасьці Увасабленьня Госпада, Царква, словамі Самога Хрыста, сурова і ясна нас перасьцерагае. У сёньняшняй прыпавесьці аб багатым вар'яце Хрыстос кажа аб перапоўненых сьвірнах матэрыяльных выгод; але мы усё багатыя вельмі па-рознаму, і не абавязкова ў першую чаргу матэрыяльна. Як мы цьвёрда спадзяемся на узаемаадносіны нашы з Богам, якую надзейную апору знаходзім у эвангельскіх словах, словах Самога Хрыста, вучэньні апосталаў, нашай Праваслаўнай веры! І чым даўжэй мы жывем, тым больш назапашваем думак, ведаў, і самі сэрцы нашы становяцца багацей і багацей пачуцьцямі ў адказ на прыгажосьць Боскага слова. Але ратуе нас не гэта; ратуе нас сіла Боская, дабрыня Боская, якая паступова вучыць нас і можа ачысьціць і зьмяніць нас. Але хоць Бог падае нам Сваю дабрыню неабмежавана, мы-та апынаемся здольныя прыняць дарункі Боскія толькі ў вельмі малой меры. Мы амаль няздольныя адчыніць ёй сваё сэрца; рашучасьць здраджвае нам; у нас бракуе адвагі крочыць тым жа шляхам, які мы самі абралі, таму што ён такі выдатны і жыватворчы.
Апостал Павел дае нам выява: мы падобныя зьніклым галінкам, прышчэпленым, рана да раны, на жыватворчае дрэва, якое ёсьць Хрыстос. Так, мы прышчэпленыя, - але колькі жыватворчых сокаў зможа пракрасьціся ў судзіны галінкі? Колькі жыцьця будзе дадзена і прынята? Гэта залежыць ад таго, наколькі адчынены судзіны галінкі і колькі сокаў зможа цечы ў іх вольна, – гэта залежыць ад нас.
Цяпер надыходзіць час паста і сабранасьці, якое прывядзе нас і паставіць тварам да твару перад Богам, прыйшоўшым у целе, каб выратаваць нас. Але Яго прыход - таксама і суд, таму што нельга сустрэць Бога і не апынуцца перад судом. І вось, ці знойдзецца ў нас штосьці агульнае, якое радніць нас зь Сынам Боскім, Які па ахвярнай, крыжовай любові аддае Сябе ў нашы рукі? Або прыйдзецца нам устаць перад Ім і сказаць: я атрымаў усе Твае падарункі, але не прынёс плёну, – як чалавек з прыпавесьці, які атрымаў талент і схаваў, закапаўшы ў зямлю? Ці будзем мы, як запрошаныя на шлюбны баль царскага сына, якія адмовіліся прыйсьці: адзін – таму што купіў поле; ён жадаў стаць землеўладальнікам, але зямля заняволіла яго; або іншы, у якога было справа на зямлі, і яму некалі было адцягнуцца ад сваіх заняткаў дзеля Богу, дзеля таго, каб пабыць зь Ім. Або як той, які знайшоў сабе жонку па сэрцы, і ў яго сэрца не засталося месца, каб падзяліць радасьць царскага жаніха?
Прыпавесьць гэтая будзе чытацца ў канцы каляднага посту, перад самым прыходам Выратавальніка, і як мы да яе падрыхтуемся? Будзем зьбіраць далей і далей, не прыносячы плёну?
Пост не азначае, што трэба яшчэ настойлівей, чым звычайна, прасіць у Бога; пост не азначае, што трэба прыходзіць да Прычасьця больш звычайнага. Пост гэты час, калі мы павінны устаць перад тварам суду Боскага, услухацца ў голас свайго сумленьня – і устрымацца ад Прычасьця, калі мы не можам прылучыцца годна. А прылучыцца годна азначае, што перад кожным Прычашчэньнем мы павінны памірыцца з тымі, з кім мы ў разладзе; мы павінны спыніцца на думках нашага розуму і сэрца, выкрываючых нас у здрадзе Богу і нявернасьці людзям – і зрабіць нешта ў гэтым кірунку; мы павінны пагадніцца з Богам Жывым, каб не апынулася, што Ён паміраў за нас дарма. Таму задача наша цяпер складаецца ў тым, каб глыбока задумацца аб сабе саміх, падвергнуць сябе бязьлітаснаму, строгаму суду і падысьці да Прылучэньня праз споведзь, праз пакаяньне, праз дбайнае выпрабаваньне уласнага жыцьця, так, каб не апынуцца асуджанымі, прыступіўшы нядбайна да Сьвятой Трапэзы.
А гэта прадугледжвае некалькі простых, але неабходных рэчаў: нельга прыступаць да Прычасьця, спазьніўшыся да пачатку літургіі; нельга прыступаць да Прычасьця, не прыгатаваўшы сябе, на працягу усяго папярэдняга тыдня, малітвай, выпрабаваньнем сумленьня, Правілам перад Прычашчэньнем. Калі Правіла занадта доўга, каб прачытаць яго ў суботу увечар пасьля усяночнай, малітвы яго можна падзяліць на увесь тыдзень, далучаючы іх да правіла вячэрніх і ранішніх малітваў. Ва усякім разе дысцыпліна, якая патрабуецца ад нас заўсёды, павінна выконвацца ў гэтыя дні яшчэ больш строга. І Праваслаўная Царква вучыць, што жадаючыя прыступіць да Дзеепрыметніка павінны прысутнічаць на усяночнай у суботу вечарам, так, каб падрыхтавацца да сустрэчы з Госпадам у дзень Яго Уваскрошаньня.
Гэта усё – не проста фармальныя дысцыплінарныя “правілы”; гэта заклікі, якія вядуць нас за руку ў глыбіні духоўнага жыцьця, да больш годнай – або, хоць бы, меней нягоднай сустрэчы Госпада.
Уступім таму цяпер у Калядны пост і прыгатуем сябе строгай дысцыплінай розуму, уважліва выпрабоўваючы рухі сэрца: як мы ставімся да іншых, да сабе і да Бога, як мы вучымся ў Царквы малітве, глыбокай пашане і паслухмянству Боскім запаведзям?
І паставімся таксама больш уважліва, чым мы гэта робім звычайна, да захаваньня фізычных правіл паста. Яны разьлічаныя на то, каб дапамагчы нам атрэсьці расслабленасьць і патоля сваім слабасьцям, абудзіць у нас чуласьць і бадзёрасьць, не даць нам закасьцянець у нашай прызямлёнасьці, якая мяшае нам узьняцца да Бога.
Выконвайце гэтыя правілы, рыхтуйцеся уважліва праз увесь Калядны пост, чакаючы прышэсьця Госпада, але не пасіўна, а ў тым стане сабранага няспаньня, зь якім гадзіньнікавай на варце чакае прыбыцьці свайго Цара. Будзем памятаць, што знаходзіцца ў прысутнасьці Боскім – найвялікшы гонар, самае сьвятое, што зь намі можа здарыцца; гэта не “права” наша, а найвялікшы гонар, якой Бог нам аказвае, і будзем трымаць сябе адпаведна. Амін!
