Monday, November 30, 2009

АБ КАЛЯДНЫМ ПАСЬЦЕ

Антоній, мітрапаліт Суражскі

У гэтыя дні паста, якія прывядуць нас да урачыстасьці Увасабленьня Госпада, Царква, словамі Самога Хрыста, сурова і ясна нас перасьцерагае. У сёньняшняй прыпавесьці аб багатым вар'яце Хрыстос кажа аб перапоўненых сьвірнах матэрыяльных выгод; але мы усё багатыя вельмі па-рознаму, і не абавязкова ў першую чаргу матэрыяльна. Як мы цьвёрда спадзяемся на узаемаадносіны нашы з Богам, якую надзейную апору знаходзім у эвангельскіх словах, словах Самога Хрыста, вучэньні апосталаў, нашай Праваслаўнай веры! І чым даўжэй мы жывем, тым больш назапашваем думак, ведаў, і самі сэрцы нашы становяцца багацей і багацей пачуцьцямі ў адказ на прыгажосьць Боскага слова. Але ратуе нас не гэта; ратуе нас сіла Боская, дабрыня Боская, якая паступова вучыць нас і можа ачысьціць і зьмяніць нас. Але хоць Бог падае нам Сваю дабрыню неабмежавана, мы-та апынаемся здольныя прыняць дарункі Боскія толькі ў вельмі малой меры. Мы амаль няздольныя адчыніць ёй сваё сэрца; рашучасьць здраджвае нам; у нас бракуе адвагі крочыць тым жа шляхам, які мы самі абралі, таму што ён такі выдатны і жыватворчы.

Апостал Павел дае нам выява: мы падобныя зьніклым галінкам, прышчэпленым, рана да раны, на жыватворчае дрэва, якое ёсьць Хрыстос. Так, мы прышчэпленыя, - але колькі жыватворчых сокаў зможа пракрасьціся ў судзіны галінкі? Колькі жыцьця будзе дадзена і прынята? Гэта залежыць ад таго, наколькі адчынены судзіны галінкі і колькі сокаў зможа цечы ў іх вольна, – гэта залежыць ад нас.

Цяпер надыходзіць час паста і сабранасьці, якое прывядзе нас і паставіць тварам да твару перад Богам, прыйшоўшым у целе, каб выратаваць нас. Але Яго прыход - таксама і суд, таму што нельга сустрэць Бога і не апынуцца перад судом. І вось, ці знойдзецца ў нас штосьці агульнае, якое радніць нас зь Сынам Боскім, Які па ахвярнай, крыжовай любові аддае Сябе ў нашы рукі? Або прыйдзецца нам устаць перад Ім і сказаць: я атрымаў усе Твае падарункі, але не прынёс плёну, – як чалавек з прыпавесьці, які атрымаў талент і схаваў, закапаўшы ў зямлю? Ці будзем мы, як запрошаныя на шлюбны баль царскага сына, якія адмовіліся прыйсьці: адзін – таму што купіў поле; ён жадаў стаць землеўладальнікам, але зямля заняволіла яго; або іншы, у якога было справа на зямлі, і яму некалі было адцягнуцца ад сваіх заняткаў дзеля Богу, дзеля таго, каб пабыць зь Ім. Або як той, які знайшоў сабе жонку па сэрцы, і ў яго сэрца не засталося месца, каб падзяліць радасьць царскага жаніха?

Прыпавесьць гэтая будзе чытацца ў канцы каляднага посту, перад самым прыходам Выратавальніка, і як мы да яе падрыхтуемся? Будзем зьбіраць далей і далей, не прыносячы плёну?

Пост не азначае, што трэба яшчэ настойлівей, чым звычайна, прасіць у Бога; пост не азначае, што трэба прыходзіць да Прычасьця больш звычайнага. Пост гэты час, калі мы павінны устаць перад тварам суду Боскага, услухацца ў голас свайго сумленьня – і устрымацца ад Прычасьця, калі мы не можам прылучыцца годна. А прылучыцца годна азначае, што перад кожным Прычашчэньнем мы павінны памірыцца з тымі, з кім мы ў разладзе; мы павінны спыніцца на думках нашага розуму і сэрца, выкрываючых нас у здрадзе Богу і нявернасьці людзям – і зрабіць нешта ў гэтым кірунку; мы павінны пагадніцца з Богам Жывым, каб не апынулася, што Ён паміраў за нас дарма. Таму задача наша цяпер складаецца ў тым, каб глыбока задумацца аб сабе саміх, падвергнуць сябе бязьлітаснаму, строгаму суду і падысьці да Прылучэньня праз споведзь, праз пакаяньне, праз дбайнае выпрабаваньне уласнага жыцьця, так, каб не апынуцца асуджанымі, прыступіўшы нядбайна да Сьвятой Трапэзы.

А гэта прадугледжвае некалькі простых, але неабходных рэчаў: нельга прыступаць да Прычасьця, спазьніўшыся да пачатку літургіі; нельга прыступаць да Прычасьця, не прыгатаваўшы сябе, на працягу усяго папярэдняга тыдня, малітвай, выпрабаваньнем сумленьня, Правілам перад Прычашчэньнем. Калі Правіла занадта доўга, каб прачытаць яго ў суботу увечар пасьля усяночнай, малітвы яго можна падзяліць на увесь тыдзень, далучаючы іх да правіла вячэрніх і ранішніх малітваў. Ва усякім разе дысцыпліна, якая патрабуецца ад нас заўсёды, павінна выконвацца ў гэтыя дні яшчэ больш строга. І Праваслаўная Царква вучыць, што жадаючыя прыступіць да Дзеепрыметніка павінны прысутнічаць на усяночнай у суботу вечарам, так, каб падрыхтавацца да сустрэчы з Госпадам у дзень Яго Уваскрошаньня.

Гэта усё – не проста фармальныя дысцыплінарныя “правілы”; гэта заклікі, якія вядуць нас за руку ў глыбіні духоўнага жыцьця, да больш годнай – або, хоць бы, меней нягоднай сустрэчы Госпада.

Уступім таму цяпер у Калядны пост і прыгатуем сябе строгай дысцыплінай розуму, уважліва выпрабоўваючы рухі сэрца: як мы ставімся да іншых, да сабе і да Бога, як мы вучымся ў Царквы малітве, глыбокай пашане і паслухмянству Боскім запаведзям?

І паставімся таксама больш уважліва, чым мы гэта робім звычайна, да захаваньня фізычных правіл паста. Яны разьлічаныя на то, каб дапамагчы нам атрэсьці расслабленасьць і патоля сваім слабасьцям, абудзіць у нас чуласьць і бадзёрасьць, не даць нам закасьцянець у нашай прызямлёнасьці, якая мяшае нам узьняцца да Бога.

Выконвайце гэтыя правілы, рыхтуйцеся уважліва праз увесь Калядны пост, чакаючы прышэсьця Госпада, але не пасіўна, а ў тым стане сабранага няспаньня, зь якім гадзіньнікавай на варце чакае прыбыцьці свайго Цара. Будзем памятаць, што знаходзіцца ў прысутнасьці Боскім – найвялікшы гонар, самае сьвятое, што зь намі можа здарыцца; гэта не “права” наша, а найвялікшы гонар, якой Бог нам аказвае, і будзем трымаць сябе адпаведна. Амін!


КАЛЯДНЫ ПОСТ

Глядзіце ж за сабою, каб сэрцы вашы не абцяжарваліся абжорствам і п'янствам і клопатам будным, і каб дзень той не застаў вас зьнянацку

(Лк. 21:34)

Калядны пост папярэднічае вялікую падзею увасабленьне Выратавальніка на зямлі. Усталяваньне Каляднага посту адносіцца да першых стагодзьдзяў хрысьціянства. Ужо з чацьвёртага стагодзьдзя сьвв. Амуросій Мэдзіяланскій, Філястрый, вялебны Аўгустын згадваюць у сваіх працах Калядны пост. У пятым стагодзьдзі аб старажытнасьці Каляднага паста пісаў сьв. Леў Вялікі. Першапачаткова Калядны пост доўжыўся сем дзён. На саборы 1166 году, які адбыўся пры Канстантынопальскім Патрыярху Луке і візантыйскім імпэратары Мануіле, усім хрысьціянам пакладзена было захоўваць пост перад вялікім сьвятам Нараджэньня Хрыстовага на працягу сарака дзён.

Калядны пост пачынаецца 15 (28 па новым стылі) лістапада і працягваецца да 25 сьнежня (7 студзеня па новым стылі). Ён доўжыцца сорак дзён і таму завецца ў Царкоўным Статуце Четырохдзесятніцай, гэтак жа як і Вялікі пост. Бо запусткі на пост прыходзіцца на памяць сьв. апостала Піліпа (14 лістапада па старым стылі), то гэты пост таксама завецца Піліпавым.

Навошта ўсталяваны Калядны пост?

Калядны пост асьвячае апошнюю частку году і служыць нам для падрыхтоўкі да сьвяткаваньня Нараджэньня Хрыстовага. Ён усталяваны для таго, каб мы з чыстым сэрцам і душой маглі поўныя глыбокай пашаны сустрэць зьявіўшагася ў сьвет Сына Боскага. Дні паста вырываюць чалавека зь мітусьні будняў, патрабуюць ад яго чыстага жыцьця для Бога.

Посьцячы целам, у той жа час неабходна нам пасьціцца і духоўна. Сьвц. Васіль Вялікі кажа: “Ты посьціш? Нагадуй галодных, напаі прагных, наведай хворых, не забудзься зьняволеных у вязьніцы, пашкадуй змучаных, суцеш скарбутных і тых, што плачуць; будзь літасьцівы, рахманы, добры, ціхі, спачувальны, незлапомны, набожны, каб Бог прыняў пост твой і ў багацьці дараваў плод пакаяньня. Посьцячы такім чынам, пастом спрыяльным, выдаляючыся ад усякага граху, мы выконваем набожны абавязак праваслаўнага хрысьціяніна”.

Пост цела без посту духоўнага нічога не прыносіць для выратаваньня душы, нават наадварот, можа быць і духоўна шкодным, калі чалавек, устрымліваючыся ад ежы, пранікаецца прытомнасьцю уласнай перавагі.

Праўдзівы пост зьвязаны зь малітвай, пакаяньнем, устрыманьнем ад злых спраў, выкараненьнем запалу і заган, прабачэньнем крыўды, выключэньнем брудных спраў. Пост цела не мэта, а сродак зьмірыць сваё цела і ачысьціцца ад грахоў. Без малітвы і пакаяньні пост становіцца усяго толькі дыетай.

Статут аб пасьце

Статут Царквы загадвае устрымлівацца падчас пастоў: “Усё набожна трымаючыя пост строга павінны выконваць статуты аб якасьці ежы, гэта значыць устрымлівацца ў пасьце ад некаторых страў не як ад кепскіх (ды не будзе гэтага), а як ад непрыстойных у час посту і забароненых Царквой. Стравы, ад якіх павінны устрымлівацца ў пост, гэта: мяса, сыр, каровін алей, малако, яйкі, а часам і рыба, гледзячы па адрозьненьню сьвятых пастоў”.

Правілы устрыманьня, загаданыя Царквой у Калядны пост, не гэтак строгія, як у Вялікі і Усьпенскі, і супадаюць з патрабаваньнямі Пятровага посту. У аўторак, чацьвер, суботу і нядзелю дазволенае прымаць ежу з расьлінным алеем. Рыба падчас Каляднага паста дазваляецца ў суботнія, нядзельныя дні і вялікія сьвяты, напрыклад, у сьвята Увядзеньня ў храм Усясьвятой Багародзіцы, у храмавыя сьвяты і ў дні памяці вялікіх сьвятых, калі гэтыя дні прыходзяцца на аўторак або чацьвер. Калі жа сьвята прыходзіцца на сераду або пятніцу, то дазвол паста пакладзены толькі на віно і ялей. З 20 па 24 сьнежня (2 6 студзеня новага стылю) пост узмацняецца, і ў гэтыя дні нават у суботу і нядзелю рыба не дабраслаўляецца. Паміж тым, менавіта на гэтыя дні прыходзіцца сьвяткаваньне грамадзянскага Новага году. І нам, праваслаўным хрысьціянам, варта быць асоба уважлівымі і сабранымі, каб радасьцю, піяцтвам і ужываньнем смачных страў не разбурыць паста.

Посьцячым неабходна памятаць, што устрыманьне ад ежы кожны павінен сувымераць зь уласнымі сіламі і здароўем, са ступеньню сваёй падрыхтоўкі да пасту. Кожны сам павінен вызначыць, колькі яму патрабуецца ў суткі ежы і напояў, а затым патроху памяншаць колькасьць ужывальнай ежы. Жадаючыя пасьціцца павінны папытаць дабраслаўленьне ў духоўніка, абгаварыўшы зь ім строгасьць і меру посту.


Sunday, November 29, 2009

ЯК СТВАРАЮЦЦА ЕРАСІ, АЛЬБО ШТО ТАКОЕ “ЭТНАФІЛЕТЫЗМ”

У рэдакцыю нашага сайту вельмі часта прыходзяць лісты ад чытачоў. Бывае нас свараць, бывае нам пагражаюць, часам бывае што і дзякуюць за цікавы і арыгінальны сайт. А бывае нас проста аб нейчым пытаюць. Некаторыя тыповыя адказы аб нашым сайце вы можаце прачытаць у разьдзеле FAQ. Бывае так, што адказ мы не публікуем, а дасылаем на паштовую скрыню аўтара пытаньня, а бывае і наадварот – лічым разумным апублікаваць іх на сайце для публічнага доступу і фрагмэнты зь нашае прыватнае перапіскі, калі гэта можа прынесьці нейкаму карысьць. Сёньня ў нас менавіта такі выпадак. Пратаярэй Яўген Заплетнюк, рэдактар “Украінскай Аўтакефаліі” дзеліцца сваімі думкамі па пытаньням быцьця Ўкраінскага Праваслаўя, і УАПЦ канкрэтна.

– Ойча Яўген, УАПЦ ва Ўкраіне заўсёды афіцыйна дэкляравала сябе як “Памесная Ўкраінская Царква”, а не “Царква ўкраінскай нацыі”. Сябрамі царкоўных грамад былі людзі розных нацыянальнасьцяў. У чым жа выражаўся этнафілетызм да сёньняшняга часу? І ў чым выражаецца цяпер адыход ад яго?

Перш за ўсё, жадаў бы падзякаваць Вам за вельмі актуальнае пытаньне, адказ на якое па сваёй сутнасьці вельмі важны, хоць бы асабіста на мой погляд, для сьветапогляду кожнага праваслаўнага ўкраінца. Чаму ўкраінца? Перш за ўсё таму, што той трагічны, ці нават трагікамічны стан менавіта ўкраінскай Царквы (і не толькі ЎАПЦ) які мы маем зараз, да канца магчыма зразумець (ці тым больш зьмяніць) толькі праз спробу разуменьня больш глыбокіх працэсаў, якія адбываюцца ў царкоўным жыцьці Праваслаўя не толькі ў нас, а і па ўсяму сьвету, і не толькі цяпер, а і ў мінулым.

Разьмяркоўваючы над існуючымі царкоўнымі праблемамі на перш за ўсё трэба дамовіцца, што мы пагаджаемся вызнаць, ці хоць будзем намагацца слухаць аб сябе пэўныя непрыемныя рэчы, будзем размаўляць аб іх, шукаць спробы іх ліквідацыі і вылячэньня. Калі мы наперад будзем прадузята ставіцца да нейчага ці нейчых пазыцый, шансаў зьмяніць нешта ў нас аніякіх не будзе. Вось як украінскі праваслаўны сьвятар я маю некалькі заўваг да “традыцыйнага” тлумачэньня гісторыі нашае Царквы. Мне здаецца, што сумленную і ўзважаную пазыцыю ў інтарэсах Украінскай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы сярод безьлічы прачытаных мной тэкстаў, артыкулаў, дасьледаваньняў і нават цэлых кніг я сустракаў, напэўна, найменей.

Вакол нашага існаваньня, здаецца, існуе ўжо цэлая гістарысафічная сыстэма, якую апрыёры лічаць непамыльнаю і адзіна вернай. У той жа час, дзеля тысяч і мільёнаў праваслаўных украінцаў варта было б ведаць і іншае цалкам альтэрнатыўнае бачаньня гэтых пытаньняў, паколькі іх важнасьць выходзіць далёка за рамкі выключна царкоўнага жыцьця, але і датычыцца пытаньняў нацыянальнай самаідэнтычнасьці, уласных геапалітычных інтарэсаў, і нават пытаньняў міжнароднага права і міждзяржаўных адносін.

Вось Вы згадалі аб этнафілетызм. Пагадзіцеся , вельмі цікавы і жахлівы тэрмін. Так як прадстаўляюць яго для веруючых, быць этнафілетыстам – значыцца быць ерэтыкам. Цудоўна. Але ў мяне адразу тут вынікае некалькі заўваг, які спадзяюся, цяпер зь мной падзеліце і Вы.

Пачнём зь найбольш галоўнага. Прэрагатыва вырашэньня пытаньня аб тым, што для праваслаўных ёсьць ерасьсю, а што не ёсьць, належыць выключна да кампэтэнцыі Сусьветнага сабору. Аніякая Памесная Царква, дзеючы ў дусе хрысьціянскае любові і павагі да іншых Аўтакефальных Цэркваў, сёньня не можа выступаць як адзіны і агульнаабавязковы дзеля ўсіх заканадаўчы ворган. Да таго часу, пакуль ключавой адзнакаю Праваслаўнае Царквы ёсьць “Саборнасьць”, вырашэньне такіх глябальных пытаньняў ніводная зь Цэркваў не можа браць на сябе. Менавіта таму, напрыклад, нават каталіцкіх сьвятароў мы прымаем ў Праваслаўе ў існым сане, хоць і першакурсьніку сэмінарысту сёньня зразумела, што каталікі – гэта яўныя ерэтыкі. Зразумела то яно зразумела. Але паколькі няма Сусьветнага сабору які б канчаткова замацаваў гэты факт, то “на не, і суда не”. Папісты па форме застаюцца хрысьціянамі, а па зьместу ж – усялякі каталік – ерэтык, а значыцца – не хрысьціянін, антыхрыст.

Таксама з таўром Расейскае Праваслаўнае Царквы, што зьявіўся ў выніку яе супрацоўніцтва і зьліцьця з бязбожным рэжымам. “Ерась Сергіянства”. Сусьветнае Праваслаўе не ведае такой ерасі. У той жа час для веруючага царкоўнага гісторыка анамальнасьць супрацоўніцтва тут відавочная. Але паколькі Сусьветная Царква не мела магчымасьці абмеркаваць гэты рэчы афіцыйна і на агульным узроўні – Маскоўская Патрыярхія і да сёньня ёсьць часткай Сусьветнага Праваслаўя.

А яшчэ адна “навамодная ерась” у якую часта адпраўляюць ворагі і Маскоўскую Патрыярхію і Канстантынопальскі Патрыярхат – гэта ерась “Экумэнізму”. Сапраўды, супрацоўніцтва на ўзроўні богаслужэньня любога сьвятара альбо міраніна зь неправаслаўнымі грамадамі, арганізацыямі якія дзейнічаюць па-за царкоўнымі агароджамі і іх саміх выводзіць па-за межы Царквы Хрыстовай. Да рэчы, аб гэтым ёсьць канкрэтнае ўказаньне ў Сьвятым Паданьні. У той жа час, найбольшыя і найаўтарытэтныя ў праваслаўным сьвеце Цэрквы не перапыняюць прыймаць удзел у падобнага тыпу “богаслужбах без Хрыста”. Яны ерэтыкі? Не! Пакуль гэтага не сказаў Сусьветны сабор, называць ерэтыкамі такіх людзей мы афіцыйна не можам.

Чаму ж вынікаюць гэтыя, і падобныя таўраваньні і абвінавачаньня? На вялікі жаль, мы жывем у “апошнія часы” як вучыць Сьвятое Пісьмо. Любоў нават паміж хрысьціянамі значна зьменшылася, няма шчырасьці і празрыстасьці ў нашых адносінах ні з блізкімі, ні зь Самім Богам, ні зь Царквой. І гэта, заўважце, адносіцца блізкіх і родных нам. А што ўжо казаць, калі мы будзем згадваць аб шматлікіх ворагаў! Чаму б людзям не прыдумаць нейкі спосаб, якім мы фармальна здолеем абвінаваціць кагосьці ў найбольшым у сьвеце граху – богаадступніцтве. Сказана – зроблена!

Падобным чынам праз надуманыя псэўдатэалягічныя аргумэнты сёньня намагаюцца зьвесьці рахункі і зь намі, зь украінцамі. Нагадаю, што само паняцьце “этнафілетызм” зьявілася ў праваслаўным грэкамоўным асяродку праз рух за царкоўную незалежнасьць Балгарыі на падмурку яе нацыянальнае адметнасьці. Калі Балгарская Царква справядліва вымагала для сябе Аўтакефаліі, яе імкненьня былі традыцыйна таўраваны. У 1872 годзе Памесны сабор Канстантынопальскага патрыярхату асудзіў такое прагненьня як “схізматычнае”. Але, з часам, Балгарская царква ўсё ж атрымала кананічную незалежнасьць, і аб гэтай агульнацаркоўную балгарскую ерась на нейкі час забыліся. І так яскрава згадалі толькі ў зьвязку зь “украінскім пытаньнем”.

Асабіста на маё перакананьня, думка аб тым, што любоў да свайго народу ёсьць грахоўнай можа вынікнуць толькі ў такім унікальным царкоўным асяродку як Канстантынопальскі патрыярхат. Гэтай думцы цяпер, як і калісьці ў ХІХ стагодзьдзі, менавіта там няма ніводнай альтэрнатывы. Звычайна, гэта ў першую чаргу выклікана тымі зьнешне–палітычнымі ўмовамі, у якіх апынуўся Стамбул сёньня. Тэрыторыя Турцыі ўжо даўно не праваслаўная зямля, і хутчэй за ўсё – такой больш ніколі не будзе. Таму ім прывязваць сваю царкоўную ідэалёгію да палітычнае географіі было б абсурдна. Канстантынопаль складаюць туркі і грэкі. Прычым – туркі ж цяпер пераважна мусульмане, а грэкі маюць уласную “Элінскую Царкву”.

У той жа час – напрыклад у Маскве, менавіта геапалітычны фактар можа быць досыць істотнай падставай для сьцьверджаньня векавечнай мроі расейцаў аб “Трэцім Рыме”. У гэтых абставінах, найбольш лягічна лічыць менавіта Расейскую Праваслаўную Царкву эпохі патрыярха Кірылы Гундзяева такой грамадай, у якой гэтая “ерась Этнафылетызму”, аб якой мы вядзем гутарку, адчыняецца ў поўнай меры. Аднак, “Quod licet Jovi non licet bovi” – што дазволена папу, не дазволена д’яку! Тое чым магчыма таўраваць маленькую Балгарыю, ці падзеленую Ўкраіну, цалкам не лічыць нават згадваць пры істотна мацнейшым палітычным канкурэнце – Расеі, і яе дзяржаўна–афіцыйнае Царкве

Ці была Ўкраінская Царква ў ерасі энтафілетызму? І так і не. Так была, але роўна настолькі, наколькі ў кожнае Памеснае Праваслаўнае Царкве захоўваюцца, і старана шануюцца свой уласны нацыянальны элемэнт, нацыянальны калярыт, традыцыі і звычаі. Тое “сваё”, з чым людзі прыйшлі да храма Боскага. У нас выпрацавана ўласная ўнікальная архітэктура, іканапіс, сьпевы (таны), асаблівасьці царкоўнага статуту і г.д. Усё гэта мы вельмі цэнім і перадаём сваім нашчадкам як свой бясцэнны скарб, і скарб сваіх бацькоў. Але ўсё гэта разам узятае мы не любім больш чым Бога! Наадварот – гэта ёсьць уся наша сутнасьць, наша мэнтальнасьць, якую мы прыносім штодзённа на Алтар свайму Творцы. Гэта наш падарунак Выратавальніку як малая праца нашых рук! Якая ў гэтым можа быць ерась?

Але ў іншым сэнсе наша Царква ніколі не была ў ерасі этнафілетызму. Паколькі гэты элемэнт робіцца грахом толькі тады, калі любоў да свайго народу пераважае над любоўю да Хрыста, а любоў да зямной айчыны пераважае над любоўю да айчыны нябеснай. У зьвязку з гэтым вельмі карысна дадаць у “скарбонку” каталікам і ерась перакручанага етнафілетызму. Іх лятэральна на ўзроўні падсьвядомасьці вучаць любіць Ватыкан незалежна ад рэальнага месца знаходжаньня. Для нас жа любоў да Хрыста не была меншай чым да найбольшых нацыянальных і палітычных герояў. Таму навошта нам прыпісваць тое, што нам не ўласьціва? Навошта весьці гульню падвойных стандартаў? У нашай Царкве ніколі не кананізаваліся палітычныя героі, адміралы і цары. А ці магчыма так сказаць, напрыклад, Маскоўская Патрыярхія? Думаю, што не. Усе нашы падзьвіжнікі і духоўныя аўтарытэты – гэта людзі аскеты, манахі, праваслаўныя сьветачы, людзі духоўнага жыцьця.

Гэта прыблізны мінімум таго, што мы павінны ведаць чуючы тэрмін “этнафілетызм”.

Калі ж мы гаворым, што Ўкраінская Аўтакефальная Праваслаўная Царква стала на шлях асуджэньня этнафілетызму, гэта гаворыць сапраўды аб іншай грані нашага царкоўнага быцьця. Сталася так, што само жыцьцё паказала нам, што красамоўнае выслоўе добрае памяці Патрыярха Мсьціслава: “вызнайце самі сябе, і тады сьвет вас вызнае” не спрацаваў. Больш таго. Ужо амаль дваццаць гадоў ён ёсьць цяжарам над намі, пакрываючы ўвесь наш народ хмарай нявызначанасьці. Так, зь намі не будуць лічыцца калі мы будзем слабымі. Але зь намі тым больш не будуць лічыцца і тады, калі мы будзем моцнымі, але пажадаем жыць па ўласным правілам, і будзем ціснуць імі на іншых. У Праваслаўнае Царкве гэта недапушчальна, ды і наўрадцы такі варыянт наогул можа спрацаваць.

Слава Богу, што Кіраўнік нашае Царквы, Сьвяцейшы мітрапаліт Мяфодзій здолеў своечасова выявіць і зразумець гэтую праблему, ды цяпер усялякімі спосабамі намагаецца яе вырашыць. Тут я маю нагоду яшчэ раз падзякаваць Богу і за спрыяльныя для гэтага абставіны: цяпер і Кіраўнік УПЦ (МП) Сьвяцейшы мітрапаліт Уладзімір займае канструктыўную і сапраўды бацькоўскую пазыцыю. Згодна пасады Яго Сьвятасьць мог бы быць яшчэ адной перашкодай на шляху кананічнага пераадоленьня расколу. У той жа час уладыка Ўладзімір падае руку дапамогі не толькі нам, канкрэтна ЎАПЦ, але і ўсёй нашай Украіне, і ўсімі магчымымі ад сябе спосабамі дапамагае вылечваць падзел паміж праваслаўнымі братамі.

Таму ў гэтым ключы ўсе дэклярацыі аб адмове ЎАПЦ ад этнафілетызма (які, наколькі магчыма зразумець, мы ніколі за сабой не вызнавалі) як мне здаецца, сьлед разумець наступным чынам. УАПЦ перапыняе быць самастойнай структурай. Мы зьмяняем вэктар сваіх першачарговых царкоўна–кананічных інтарэсаў і прыярытэтаў. Цяпер для нас першачарговым заданьнем ёсьць не так узмацненьне ўласных палітычных, фінансавых, уплывовых пазыцый ды любых іншых пазыцый насуперак інтарэсам царкоўнага жыцьця. Для нас няважна колькі ў нас грамад альбо сьвятарства. Для нас важна ці ёсьць у нас еднасьць зь Сусьветным Праваслаўем. Аб гэтым думае Сьвяцейшы, аб гэтым думаюць нашы архірэі, аб гэтым моліцца ўсё наша сьвятарства і міране.

У сувязі з гэтым адзначу, што ЎАПЦ ніколі не настойвала на тым, што менавіта яна ёсьць Памеснае Царквой Украіны. Пакуль цела царкоўнае парванае – аб гэтым казаць вельмі рана. Але пры гэтым, мы заўсёды дэкляравалі аб сваёй аўтакефальнасьці – служэньні свайму ўласнаму народу, незалежнасьць ад чужых духоўных цэнтраў, дзе б яны не знаходзіліся: на Захадзе, на Ўсходзе, на Поўначы альбо Поўдні. У гэтым і бяда наша, што “аўтакефальных” цэркваў, “аўтакефальных” япархій ці нават “аўтакефальных” парафій у нас ужо занадта багата. Нема толькі Адзінай Памеснай Праваслаўнай Царквы. Але мы вядома, да гэтага крочым і за гэта змагаемся.

– Украіна сёньня – гэта шматнацыянальная дзяржава. Прадстаўнікі шматлікіх нацыянальнасьцяў (рускія, беларусы, грэкі, чэхі, румыны і г.д.) у сваёй большасьці ёсьць праваслаўнымі. Ці гатова сёньня ЎАПЦ (у форме дазволу) задаволіць жаданьне гэтых людзей мець богаслужэньне на роднай і (альбо) звычнай ім мове?

По–пры ўсе нашы спрэчкі на тэмы царкоўнага падпарадкаваньня, палітыкі, нашага статут і г.д. не трэба забывацца, што ключавымі словамі ў словазлучэньні “Украінская Аўтакефальная Праваслаўная Царква” ёсьць словы “Праваслаўная Царква”. Еднасьць у рознасьці – гэта тыповая адзнака менавіта Праваслаўнага сьветапогляду. Людзі, якія сваё жыцьцё аддавалі дзеля таго, каб маліцца на роднай мове, самі лепш іншых ведаюць якое гэта найвялікае дабраслаўленьне ад Бога. Таму, мы нікога не можам прымушаць маліцца на чужой для іх мове. Да рэчы, мову богаслужэньня ў грамадах УАПЦ вызначаюць самі грамады.

– Калі нацыянальныя грамады (арганізацыі) створаць царкоўныя праваслаўныя адзінкі, у якой форме ЎАПЦ будзе гатовая іх прыняць? Якое падпарадкаваньне прадбачыцца (япархіяльнае, стаўрапігія на ўзроўні Кіраўніка Царквы)?

Наогул, я не кампэтэнтны адказаць на такое пытаньне. Звычайна, пасьля адпаведнай просьбы на імя Кіраўніка рашэньне аб гэтым можа прыняць Архірэйскі сабор УАПЦ.

– Раней УАПЦ неаднаразова выказвалася аб дапушчальнасьць існаваньня ва Ўкраіне прыходаў і нават экзархатаў РПЦ МП. Гэтакі падыход ёсьць актуальным і сёньня? Калі так, то ці будзе падобная талерантнасьць і да іншых кананічных Праваслаўных юрысдыкцый, што маюць ва Ўкраіне гістарычныя карані і ўжо маюць тут свае прыходы (Румынскай, Грэцкай, Балгарскай)?

Канечнае рашэньне ўсіх пытаньняў падобнага пляну мы пакладаем на Ўсеправаслаўны сабор, які зараз рыхтуецца. І хоць зь цалкам аб’ектыўных падстаў прадстаўнікоў УАПЦ і ЎПЦ КП на ім не будзе, усё ж мы лічым сябе часткай Сусьветнага Праваслаўя, і звычайна будзем лічыць і рашэньні Сабору для сябе абавязковымі. У нас ёсьць усе падставы спадзявацца, што менавіта там будзе вырашана складанае пытаньне не толькі “цэркваў дыяспары”, але і сфармуляваны канкрэтныя падставы і спосабы атрыманьня кананічнай царкоўнай Аўтакефаліі.

А наогул, мы вельмі мала ведаем аб Богу і Царкве. Мы размаўляем тут ужо вельмі багата, і ў вас натуральна засталося перакананьне, што вы чыталі выключна рэлігійны тэкст. А гэта не так. Аб Хрысьце мы згадалі толькі выпадкова, і то – толькі адзін раз за столькі бачын. Магчыма, менавіта ў гэтым і сапраўдная падстава ўсіх нашых бед і бязладзіц?... Асабіста я ў гэтым перакананы.

(Далей будзе)

Размаўляў прат. Сяргей Горбік.

http://uaoc.net/2009/11/27/etnofiletyzm/

Saturday, November 28, 2009

АРХІРЭЙСКАЯ ЛІТУРГІЯ І МАЛЕБЕН У ПАМЯЦЬ АХВЯР ГАЛАДАМОРУ

У суботу, 28 лістапада, Старшыня архірэйскага сыноду Беларускае Аўтакефальнае Праваслаўнае Царквы ў Кіеве адслужыў Службу Божую ў памяць ахвяр галадамору. А ўвечары быў адслужаны Парастас і ліція.

Службы ў беларускіх грамадах таксама адбыліся ў Львове, Чарнаўцах, Ужгарадзе і Луцку.


ЖАХЛІВЫЯ ФОТА ГЕНАЦЫДУ ЎКРАІНЦАЎ

Гэтыя жахлівыя кадры сёньня павінны пабачыць кожны, хто хоць паспрабуе сказаць, што, быццам, “нічога такога не было”: не было ні генацыду ўкраінцаў, ні самога галадамору. І хай адзіным сапраўдным судзьдзёй ім будзе Сам Госпад, і калі ёсьць – уласнае сумленьне.

Справа не ў тым, ці прабачаць украінцы сваім катам ці не. Справа нашмат больш глыбокая – ці здолее кат вызнаць сваю віну… Ці здолее забойца стаць на шлях праўдзівага пакаяньня…

Прайдзі па ссылцы на сайт “Украінскае Аўтакефаліі” і пабач…


МЫ ЗЬ ВАМІ Ў ВАШАЙ БОЛІ І СУМЕ…

Сёньня ўсе праваслаўныя беларусы, незалежна ад юрысдыкцый, малітоўна зьліліся са сваімі ўкраінскімі братамі ў памінаньні ахвяр сплянаванага бальшавікамі генацыду ўкраінскага народу – галадамору.

Трапар ахвярам галадамору, тон 4

Супакой, Госпадзі, душы ўсіх бязьвінна голадам замораных бацькоў, мацярэй, братоў і сёстраў нашых, ды пасялі іх там, дзе ўсе сьвятыя і справядлівыя Твае спачываюць, падай ім Твае Царства Нябеснае, а нам вечную памяць аб іх.

У Тваім месцы спачынку, Госпадзі, дзе ўсе Твае сьвятыя спачываюць, супакой і душы слуг Тваіх, бязьвінна голадам замораных сатанінскай уладай бальшавіцкай, бо Ты адзіны чалавекалюбчы.


Friday, November 27, 2009

«СЛУЦКАЕ ПАЎСТАНЬНЕ»

Антановіч Ірына

1. КАНЕЦ САВЕЦКА-ПОЛЬСКАЕ ВАЙНЫ 1919—1920 гг.

Слуцкае паўстаньне адбылося ў самым канцы грамадзянскае вайны на тэрыторыі Беларусі падчас апошніх баёў, якія вялі на нашай зямлі польскія і савецкія расей-скія войскі. Пасьля разгрому савецкіх войскаў Варшавай у жніўні 1920 г. Чырвоная армія пачала адступаць на усход, аддаючы польскім войскам тэрыторыю Заходняй Беларусі і Заходняй Украіны. Спроба камандуючага Заходняга фронту савецкіх войскаў М. Тухачэўскага затрымаць свае арміі на лініі старых германа-расейскіх акопаў (умацаваных падчас пазыцый-най вайны ў 1915—1918 гг.) не удалася. У пачатку кастрычніка 1920 г. польскія войскі разьвілі наступ і набліжаліся да Полацку, Менску і Слуцку.

А ў сталіцы Латвіі — Рызе — ішлі мірныя перамовы паміж урадавымі дэлегацыямі Савецкае Расеі ды Савецкае Украіны, з аднаго боку, і Польшчы — з другога. Кіраўнік савецкае дэлегацыі А. Іофэ не дапусьціў прадстаўніка БССР А. Чарвякова да перамоваў, сказаўшы яму, што калі спатрэбіцца, дык савецкі бок перадасьць усю тэрыторыю Беларусі Польшчы. Такая прапанова і была зроблена згодна з інструкцыяй ураду РСФСР. Аднак кіраўнік польскай дэлегацыі Ян Домбскі адмовіўся ад такога падарунку, бо польскі бок лічыў немэтазгодным уключаць вялікую тэрыторыю, населеную беларусамі, у склад Польскай дзяржавы, каб не стварыць сабе «беларускае праблемы».

12 кастрычніка 1920 г. быў падпісаны трактат аб замірэньні і прэлімінарных (папярэдніх.—А. Г.) умовах міру паміж РСФСР і УССР, з аднаго боку, і Польшчай — з другога. Паводле дамовы была прызнаная незалежнасьць Украіны і Беларусі, а таксама устаноўлена усходняя мяжа Польшчы з Украінай і Беларусьсю. Заходняя Беларусь і Заходняя Украіна адыходзілі да Польшчы. Так, без удзелу ня толькі беларускага народу, але нават і ураду БССР, быў вырашаны лёс народу і дзяржаўнасьці.

Ваенныя дзеяньні спыняліся 18 кастрычніка 1920 г. у 24 гадзіны, праз 6 дзён пасьля падпісаньня дамовы. Гэта дало магчымасьць польскім войскам наступаць далей і займаць усё большую частку тэрыторыі Беларусі. Вызначалася нэўтральная зона: савецкія войскі адыходзілі на 15 км ад лініі фронту, польскія на поўнач ад Нясьвіжу спыняліся на лініі дзяржаўнае мяжы, а на поўдзень ад яго — на лініі свайго найбольшага прасоўваньня (да 18 кастрычніка уключна). Паводле дамовы лінія дзяржаўнае мяжы вызначалася па Дзьвіне, потым праходзіла на захад ад Ветрына, Ушачаў, Бягомля, Плешчаніцаў, Заслаўя, Негарэлага, Капыля, Цімкавічаў, Семежава, Вызны, Старобіну ды Турава, а далей ішла на Украіну. Усходняя ж мяжа БССР была вызначана урадам РСФСР яшчэ улетку 1920 г. паводле межаў былой Менскай губэрні, ды і то ня усёй (на баку БССР — Бягомель — Халопенічы — Барысаў — Клічаў — Парычы — Азарычы — Мазыр — Ельск). Лепель, Крупкі, Бялынічы, Рагачоў, Жлобін, Калінкавічы і Нароўля былі ў складзе РСФСР. Тэрыторыя БССР складалася з 6 паветаў Менскае губэрні, дзе да 1917 г. іх было 9. У склад РСФСР і Полынчы увайшла ня толькі тэрыторыя іншых губэрняў, але і значная частка былое Менскае.

Галява Польскае дзяржавы і галоўнакамандуючы Ю. Пілсудзкі аддаў загад сваім войскам прасоўвацца наперад і пасьля падпісаньня замірэньня. Батальён польскага войска 15 кастрычніка заняў Менск, адкінуўшы савецкія адзінкі на Магілеўскую шашу на 5—7 км ад гораду, але паводле умоваў замірэньня 17 кастрычніка пакінуў горад. Разам з палякамі пайшлі тыя жыхары горада, якія ратаваліся ад рэпрэсіяў бальшавіцкіх уладаў.

На поўдні Беларусі 13 кастрычніка польскія войскі захапілі Тураў, а 16-га — Жыткавічы і Даманавічы, да 18 кастрычніка былі ў Капацэвічах. Пасьля вулічных баёў да вечара 11 кастрычніка занялі Слуцак. Аднак чырвоныя на наступны дзень уварваліся на вуліцы гораду і зноў вялі баі ў ім. У выніку контратакі польскіх войскаў адзінкі 17-й дывізіі чырвоных адступілі на усход. Да 18 кастрычніка пасьля упартых баёў яны былі адціснутыя далей, на лінію за 25 вёрстаў на усход ад Слуцку.

Да моманту спыненьня ваенных дзеяньняў савецкія войскі ў Беларусі разьмяшчаліся за 15 км ад новае мяжы з поўначы Беларусі да раёна на поўдзень ад Негарэлага.

На поўнач ад Узды лінія фронту адыходзіла на паўднёвы усход у бок Вяркалаў (на поўдзень ад Шацку), далей на усход да Амговічаў (Слуцкі раён), Дарасіно-Закальнага (Любанскі раён), на Палесьсі — па лініі Камаровічы — Бобрык — Галубіца на Прыпяці і далей праз Махнавічы на Ельск. Такім чынам, польскія войскі на поўдні Беларусі кантралявалі раёны на усход ад толькі што вызначанае дзяржаўнае мяжы Польшчы і БССР. Тэрыторыя Слуцкага павету была цалкам занятая польскімі войскамі, а заходняя ягоная частка зь Нясьвіжам, Клецкам, Ляхавічамі і Дзяніскавічамі афіцыйна уключаная ў склад Польшчы. Фармальна Слуцкі павет лічыўся ў складзе БССР, але савецкае улады на ягонай тэрыторыі не было. Слуцкі рэўкам знаходзіўся за лініяй фронту Чырвонае арміі — у Старых Дарогах.

2. НАЦЫЯНАЛЬНА-ВЫЗВАЛЕНЧЫ РУХ НА СЛУЧЧЫНЕ.

Слуцак і Слуцкі павет былі асяродкамі дзейнасьці беларускага нацыянальнага руху. Тут і раней была моцная нацыянальна-вызваленчая традыцыя ў грамадзкім жыцьці, якая падтрымлівалася ідэямі незалежнае Беларускае Народнае Рэспублікі. Паўплывалі на гэта і грамадзянская вайна, чарговыя германская, расейская і польская акупацыі. Беларусы актыўна выступалі за незалежнасьць.

Яшчэ ў 1918 г. у Слуцку быў створаны Беларускі Нацыянальны Камітэт на чале са старшынёй Паўлам Жаўрыдам, які адразу прыступіў да творчае дзяржаўнае працы. Тут у 1918 г. была арганізаваная і адчыненая Слуцкая беларуская гімназія, адна зь першых на Беларусі. Нацыянальны Камітэт і гімназію зьліквідавалі ў сьнежні 1918 г. расейскія бальшавікі, якія зьмянілі нямецкіх акупантаў. Аднак карані беларускага нацыянальнага руху тут засталіся. Да гэтага трэба дадаць і палітычную пазыцыю вольналюбівага беларускага сялянства, падманутага палітыкай бальшавікоў у зямельным пытаньні. Як гэта ні парадаксальна, аграрная палітыка, у тым ліку і ў падаткаабкладаньні, якую праводзілі нямецкія і польскія акупанты, была не такая жорсткая, як «ваенны камунізм» з амаль поўнаю канфіскацыяй ураджаю й жывёлы (харчразьвёрстка). Усё гэта абвастрала сытуацыю і незадаволенасьць беларускага сялянства, якое не прызвычаілася да палітыкі савецкае улады. Сялянства Случчыны таксама займала патрыятычную паставу.

Асноўным чыньнікам Слуцкага паўстаньня было беларускае сялянства. А актыўным элемэнтам, які падняў сялянства на барацьбу супраць іншаземнага нацыянальнага й сацыяльнага прыгнёту дыктатуры пралетарыяту, была сьвядомая беларуская нацыянальная інтэлігенцыя.

3. НАПЯРЭДАДНІ.

У Слуцку і Слуцкім павеце ў пэрыяд другое польскае акупацыі ў кастрычніку — лістападзе 1920 г. разьмяшчаліся 11-я і 16-я польскія пяхотныя дывізіі. Тут жа ў кастрычніку 1920 г. фармаваліся гусарскі, уланскі і Тульскі драгунскі палкі Рускае народнае дабрахвотніцкае арміі генэрала С. Булак-Балаховіча непасрэдна перад ягоным паходам на Палесьсе.

Яшчэ ў лістападзе 1919 г., падчас першае польскае акупацыі, паводле інструкцыі нацыянальных дзеячаў зь Менску, сход з 16 чалавек выбраў Беларускі Нацыянальны Камітэт Случчыны зь 5 сяброў на чале з прадстаўніком партыі беларускіх эсэраў У. Пракулевічам. Гэты камітэт вёў культурную і каапэратыўную працу. Пасьля заняцьця Слуцку Чырвонай арміяй у ліпені 1920 г. Беларускі Нацыянальны Камітэт і ягоны каапэратыў былі зачыненыя. Але зь лета 1920 г. у горадзе працаваў камітэт Партыі беларускіх сацыялістых-рэвалюцыянэраў, бо ў часе вайны партыя беларускіх эсэраў была саюзьніцай бальшавікоў у барацьбе супраць Польшчы. Таму арганізацыі беларускіх эсэраў дзейнічалі легальна.

У кастрычніку 1920 г. Слуцак занялі польскія войскі, і Беларускі Нацыянальны Камітэт адразу узнавіў сваю дзейнасьць. Аднак сярод беларускіх нацыянальных дзеячоў у Слуцку не было адзінства. Тут існавалі групы розных палітычных поглядаў.

Адна з гэтых групаў 2 лістапада 1920 г. арганізавала сход («прадстаўнікоў горада» і двух чалавек зь вёскі), на якім у камітэт было уведзена яшчэ 7 сяброў. Але стары склад камітэту, у які уваходзілі ў асноўным беларускія эсэры, не прызнаў паўнамоцтваў некаторых абраных членаў, абвінаваціўшы іх у тым, што яны «русыфікатары». Нават старшыня Беларускага Нацыянальнага Камітэту ў Слуцку лекар А. Паўлюкевіч абвінавачваўся ў тым, што дрэнна гаворыць па-беларуску, а дагэтуль пагардліва ставіўся «да усяго беларускага». Гэтая групоўка дзеячоў у камітэце арыентавалася на супра-цоўніцтва з польскімі уладамі.

Такое рознагалосьсе адмоўна паўплывала на далейшыя падзеі, бо быў страчаны час для лепшай арганізацыі беларускага войска.

Польскія вайсковыя улады даволі позна, толькі ў лістападзе 1920 г., перадалі цывільную уладу ў Слуцку і павеце Беларускаму Нацыянальнаму Камітэту. У горадзе былі паднятыя бел-чырвона-белыя сьцягі Беларускае Народнае Рэспублікі. Адміністрацыя і гаспадарка перададзеныя ў рукі беларусаў. Але тыя ж улады не дазво-лілі стварыць нацыянальнае войска, спасылаючыся на умовы Рыскага трактату. Толькі пачала фармавацца беларуская міліцыя на чале з афіцэрам Мацэлі зь Менскае рэзэрвы Беларускае вайсковае камісіі — зь 5 тысячаў чалавек: 500 чынных і астатнія ў рэзэрве міліцыі. Мацэлі быў прыхільнікам Булак-Балаховіча і намагаўся выкарыстаць міліцыю як рэзэрву для беларускіх адзінак арміі Булак-Балаховіча.

У воласьцях Слуцкага павету замест прызначаных польскімі уладамі войтаў былі створаныя беларускія камітэты; потым такія ж камітэты ў вёсках замянілі солтысаў. Такім чынам, польскую адміністрацыю зь яе прызначэньнямі на пасады і савецкую адміністрацыю з вылучанымі Чырвонай арміяй рэўкамамі на Случчыне зьмяніла дэмакратычная форма мясцовага кіраваньня. Ва усіх гэтых камітэтах знаходзіліся прадстаўнікі партыі беларускіх эсэраў, якая карысталася падтрымкай сялянства.

4. ЗЬЕЗД СЛУЧЧЫНЫ I РАДА СЛУЧЧЫНЫ.

Прадстаўнікі беларускіх эсэраў у Слуцку і на Случчыне займалі незалежніцкія пазыцыі ў дачыненьні як да Польшчы, так і да Расеі. Яны вырашылі склікаць зьезд Случчыны, каб устанавіць легальную уладу. Былі праведзеныя выбары на зьезд: па 5 прадстаўнікоў ад кожнае воласьці і па 1 прадстаўніку ад беларускіх культурна-асьветніцкіх гурткоў, якія існавалі ў горадзе і вёсцы.

Польскія улады не запярэчылі скліканьню зьезду Случчыны, таму што канчальна мір з Савецкай Расеяй падпісаны яшчэ ня быў і ў Рызе працягваліся мірныя перамовы. А усякае аслабленьне пазыцыяў савецкага боку на перамовах было на карысьць Польшчы.

Паводле прэлімінарнае дамовы, замірэньне уступіла ў сілу пасьля абмену ратыфікацыйнымі граматамі. Да канца кастрычніка 1920 г. дамова была ратыфікаваная. Войскі абодвух бакоў павінны былі адысьці і разьмясьціцца за 15 км па абодвух бакох ад лініі дзяржаўнае мяжы. Аднак польскія войскі не сьпяшаліся.

У такіх палітычных стасунках разгортваліся падзеі ў Слуцку.

«Першы беларускі зьезд Случчыны» адбыўся 14—15 лістапада 1920 г. у Слуцку ў вялікай залі дому Эдварда Вайніловіча, фундатара Чырвонага касьцёлу ў Менску. На зьезд сабралася 107 прадстаўнікоў гораду Слуцку і 15 воласьцяў Слуцкага павету з правам пастаноўчага і 10 прадстаўнікоў з правам дарадчага голасу.

Зьезд адкрыўся 14 лістапада а 12 гадзіне дня ў багата прыбранай залі дому Э. Вайніловіча і працягваўся да 10 гадзін вечара 15 лістапада. Зеляніна уперамежку з нацыянальнымі бел-чырвона-белымі сьцягамі запаўняла залю і трыбуну. Панаваў сьвяточны, прыўзьняты і усхваляваны настрой.

Кіравалі зьездам беларускія эсэры. Старшынёю быў абраны Васіль Русак, а віцэ-старшынёю Уладзімір Пракулевіч.

Пасьля адчыненьня зьезду і прывітаньня сабраных дэлегатаў, як піша ў сваіх успамінах А. Сокал-Кутылоўскі, з дазволу старшыні зьезду на трыбуну узышоў малады чалавек, дастаў паперу і сказаў, што ён, Павал Жаўрыд, прызначаны эміграцыйным урадам Беларускае Народнае Рэспублікі камісарам на Случчыну. Тут жа ён прачытаў дэкрэт аб сваім прызначэньні на камісара. Гучныя воплескі усёй залі былі адказам на гэтую заяву. Воплескі разам з тым былі выяўленьнем падпарадкаванасьці ураду БНР. На зьездзе выступіла з прамовамі каля 10 дэлегатаў, у тым ліку В. Русак, капітан Анцыповіч, капітан Самусевіч, Ю. Сасноўскі, Р. Грынько. Яны выказваліся супраць чужое улады і толькі за тую, што выбраная беларускім народам. На зьезьдзе склалася даволі моцная групоўка прыхільнікаў Булак-Балаховіча на чале з А. Паўлюкевічам і раённымі начальнікамі міліцыі. Яна абапіралася на дэлегацыю, якая езьдзіла раней да Булак-Балаховіча, на чале зь мясцовым урадзімцам капітанам Самусевічам. Ен заявіў на зьезьдзе, што «Булак-Балаховіч абароніць Случчыну ад бальшавікоў» і што для гэтага трэба «даць сваіх сыноў на змаганьне». Самусевіч паведаміў, што Булак-Балаховіч даручыў яму сфармаваць Слуцкі полк і камандаваць ім. Аднак гэтая заява не сустрэла водгуку сярод удзельнікаў зьезду, таму што прыхільнікі Балаховіча былі ў меншасьці. Іх праціўнікі, у асноўным сябры партыі беларускіх эсэраў, абвінавачвалі «балахоўствуючых», што тыя — замаскаваныя расейскія белагвардзейцы. Яны заклікалі «ня верыць ніякім расейскім абяцанкам». Адным зь лёзунгаў беларускіх эсэраў быў заклік да адзінства беларускіх інтэлігентаў і сялянаў у барацьбе з «масквафільствам». Былі на зьезьдзе і людзі, якія не прымыкалі да гэтых асноўных груповак.

14 лістапада зьезд прыняў рэзалюцыю, у якой вітаў Найвышэйшую Раду Беларускае Народнае Рэспублікі і заявіў катэгарычны пратэст супраць савецкае улады ў Беларусі «як чужацкае». У рэзалюцыі зьмяшчаўся заклік «да усяго сьвету і Лігі Нацыяў аб дапамозе ў стварэньні нашае вайсковае сілы». Асноўным зьместам гэтае рэзалюцыі было рашэньне падняць паўстаньне «супраць акупацыі» за «незалежную Беларусь».

Зьезд прыняў наступную рэзалюцыю:

«Першы Беларускі зьезд Случчыны, скліканы ў ліку 107 асобаў, вітае Раду Беларускае Народнае Рэспублікі і заяўляе, што усе свае сілы аддасьць на адбудову Бацькаўшчыны. Зьезд катэгарычна пратэстуе супраць заняцьця нашае Бацькаўшчыны чужацкімі і самазванчымі савецкімі уладамі. Хай жыве Вольная, Незалежная Беларуская Народная Рэспубліка ў яе этнаграфічных межах!».

Зьезд Случчыны выбраў Раду Случчыны Беларускае Народнае Рэспублікі ў складзе 17

У. ПРАКУЛЕВІЧ

чалавек на чале з У. Пракулевічам, даверыў ёй цывільную уладу і даручыў арганізаваць нацыянальнае войска. Гэтая Рада лічылася часовым урадавым органам аж да утварэньня выбарнага органу на Беларусі.

На зьезьдзе былі абвешчаныя патрыятычныя лёзунгі, якія выяўлялі інтарэсы беларускага народу: аб «вольнан, незалежнай, дэмакратычнан Беларускай Народнай Рэспубліцы ў яе этнаграфічных межах», аб беларускай арміі і беларускім устаноўчым сойме, аб братэрстве усіх славянскіх народаў.

Паколькі зьезд прыняў пастанову аб падрыхтоўцы збройнага змаганьня, пасьля яго закрыцьця некалькі дэлегатаў выехалі ў вёскі Грозаўскай, Грэскай, Раманаўскай, Чапліцкай, Быстрыцкай, Старобінскай, Вызьнянскай, Капыльскай, Цімкавіцкай ды іншых воласьцяў, каб рыхтаваць узброеныя атрады і заклікаць жыхароў да змаганьня.

3 16 лістапада пачалі сваю дзейнасьць Рада Случчыны зь 17 сяброў і яе прэзыдыюм зь 5 чалавек. Старшынёй Рады быў абраны Уладзімір Пракулевіч. У складзе Рады было 8 беларускіх эсэраў — У. Пракулевіч, В. Русак, Асьвяцімскі і іншыя. Да іх прымыкалі спачувальнікі, такія, як Ю. Лістапад. Другой групоўкай у Радзе Случчыны былі прыхільнікі Булак-Балаховіча і Алексюка — А. Паўлюкевіч, Мацэлі ды іншыя. Урэшце, былі і прадстаўнікі «нэўтральных групаў». Сярод іх раздаваліся галясы пра тое, каб не падымаць паўстаньня, але і яны далучыліся да большасьці і актыўна удзельнічалі ў Слуцкім паўстаньні. Бальшыня сяброў Слуцкае Рады была настроена насьцярожана да Булак-Балаховіча, не жадаючы падпарадкоўвацца ягонаму камандаваньню. Усё ж прадстаўнікі Балаховіча прыяжджалі ў Слуцак для сувязі з Радаю.

Першачарговаю справаю Рады Случчыны зьяўлялася фармаваньне войска, дзеля чаго была створана вайсковая тройка зь сяброў Рады Жаўрыда, Анцыповіча і Мацэлі, якія сьпешна пачалі зьбіраць узброеныя атрады. Іншыя сябры Рады займаліся арганізацыяй розных цывільных установаў.

Рада занялася і дыпляматычнай дзейнасьцю. Яна заявіла «энэргічны пратэст... савецкаму ураду на чале з Кнорынам» супраць намераў савецкіх войскаў заняць Слуцкі павет пасьля адыходу адтуль палякаў. Рада абвесьціла, што «перадасьць сваю уладу толькі ураду, створанаму Усебеларускім Кангрэсам 1917 г.». Слуцкая Рада заявіла таксама пратэст і польскаму ураду супраць перадачы Слуцкага павету уладам БССР.

Слуцкая Рада 21 лістапада выдала дэклярацыю, якая заклікала сялянства на барацьбу за «незалежную Беларусь у яе этнаграфічных межах» і за «інтарэсы сялянства».

У дэклярацыі Рады Случчыны гаварылася:

«У мамэнт самавызначэньня усіх народаў і змаганьня іх за сваю самастойнасьць і свабоду Беларуская Рада Случчыны, выконваючы волю сялянства, паслаўшага яе і даверыўшага ёй абарону незалежнасьці нашай Бацькаўшчыны Беларусі, заяўляе усяму сьвету аб асноўных дамаганьнях беларускага сялянства:

1. Беларусь павінна быць вольнай, незалежнай рэспублікай у яе этнаграфічных межах.

2. Абвяшчаючы аб гэтым і зьяўляючыся выразіцелькай волі народу, Слуцкая Рада дакляруе цьвёрда стаяць за незалежнасьць роднае Беларусі і бараніць інтарэсы сялянства ад гвалту з боку чужаземных захопнікаў.

3..У выпадку патрэбы, Слуцкая Рада будзе бараніцца нават сілаю аружжа, нягледзячы на лічбовую перавагу ворага.

Мы верым, што наша справа ёсьць справа праўдзівая, а праўда заўсёды закрасуе».

Пры актыўнай патрыятычнай падтрымцы сялянства і гараджанаў Слуцку Рада Случчыны за тры дні сфармавала з дабрахвотнікаў «1-ю Слуцкую брыгаду стральцоў войскаў Беларускае Народнае Рэспублікі» ў складзе двух палкоў: 1-га Слуцкага і 2-га Грозаўскага. Асноўным ядром збройнае сілы зьявілася беларуская міліцыя. Фармавалася войска пасьпешна, бо, паводле умоваў прэлімінарнае мірнае дамовы, польскія войскі павінны былі хутка адысьці за лінію дзяржаўнае мяжы.

Вывад польскага войска пачаўся толькі пасьля падпісаньня спэцыяльнага пагадненьня (14 лістапада) — з 22 лістапада. Адыходзілі вайсковыя адзінкі марудна, ня 20 кілямэтраў у суткі, як гэта прадугледжвалася умовамі замірэньня, а па 10 кілямэтраў ці трохі больш. У раёне Слуцку адвод войскаў адбываўся ў апошняй дэкадзе лістапада 1920 г., а 24 лістапада палякі пакінулі Слуцак. Савецкія адзінкі паволі прасоўваліся наперад, не сустракаючыся з польскімі. 26 лістапада апошнія польскія салдаты-уланы адышлі за лінію мяжы. 29 лістапада 1920 г. войскі Чырвонае арміі выйшлі на новую дэмаркацыйную лінію: мястэчка Вызна — мястэчка Леніна, заняўшы Слуцак. Да канца лістапада савецкія войскі вышлі на лінію ад Леніна на рацэ Случ да Турава.

Паміж дзяржаўнаю мяжой і дэмаркацыйнаю лініяй савецкіх войскаў утварылася 15-кілямэтровая нэўтральная палоса. Паводле мірнае дамовы, яна не была занятая адзінкамі Чырвонае арміі.

У Слуцку заставацца было небясьпечна. Дастатковую ягоную абарону яшчэ не зарганізавалі. Таму Слуцкая Рада прыняла рашэньне, а камандаваньне Слуцкае брыгады выдала загад 24 лістапада пакінуць Слуцак, адыходзіць па дарогах, што вядуць на захад, і зьбірацца ў Сэмежаве. Слуцак быў пакінуты надвячоркам у той жа дзень.

Не пасьпеўшы канчальна сфармаваць абодва палкі, Слуцкая брыгада разам з Радаю Случчыны усьлед за польскімі войскамі адышла з гораду на захад, у мястэчка Сэмежава, якое знаходзілася ў нэўтральнай зоне (прыкладна за 8 км ад мяжы). Тут да канца лістапада быў сфармаваны 1-шы Слуцкі полк, а фармаваньне 2-га Грозаўскага палка амаль закончылася. Пазьней паўстанцы не аднойчы мянялі сваю дысьлякацыю, каб пазьбегнуць адкрытых баёў зь перасяжнымі сіламі праціўніка.

У гістарычнай літаратуры колькасны склад Слуцкай беларускай брыгады ацэньваецца па–рознаму. Удзельнікі збройнага чыну ва успамінах падаюць, што колькасьць паўстанцаў складала ад 7 да 10 тыс. чалавек. Але гэтая лічба тычыцца усіх тых добраахвотнікаў, хто адгукнуўся на заклік Беларускае рады Случчыны уступаць у беларускае войска і прыйшоў у Сэмежава. Адсутнасьць зброі і хуткі адыход паўстанцаў з гэтага мястэчка прымусілі многіх зь іх вяртацца ў свае вёскі. Рэальна колькасны склад двух палкоў быў значна меншы. У кароткім аглядзе гісторыі беларускага нацыянальнага руху, пададзеным у 1928 г. дэфэнзівай (контравыведкай) Генэральнага штабу польскага войска, узгадваецца 4 тыс. слуцкіх паўстанцаў. Польскія гісторыкі З. Карпус і В. Рэзмэр, паводле сваіх падлікаў, узятых з рапартаў выведкі 4–й польскай арміі за сьнежань 1920 г., прыводзяць значна меншую лічбу — 1100—1200 чал. Савецкія ваенныя крыніцы вызначаюць колькасны склад паўстанцкага войска прыкладна ў 2 тыс. чал., пры гэтым у зводках 16–й арміі за сьнежань 1920 г. паведамлялася, што больш за палову беларускіх вайскоўцаў ня мела узбраеньня*. Такім чынам, і польскія, і савецкія зьвесткі аб рэальным баявым патэнцыяле Слуцкае беларускае брыгады блізкія, і іх можна прызнаць аб’ектыўнымі.

Напачатку паўстаньня ў Слуцкай брыгадзе было усяго 300 карабінаў, перададзеных польскімі уладамі, і 500 вінтовак, якія прынесьлі самі паўстанцы. Потым, праўда, выявілася, што польскія карабіны са зьбітымі прыцэламі і для баёў непрыдатныя.

Калі пачалося паўстаньне, з Лунінца празь Беларускую вайсковую камісію брыгадзе былі перададзены яшчэ вінтоўкі ды кулямёты. Частку зброі атрымалі ад дэзэртыраў або узялі ў баёх як лупы. Усяго ў сьнежні, як сьведчыла беларуская газэта «Наша Думка» (1921, № 11, 18 сакавіка), брыгада мела ужо 2000 вінтовак і 10 кулямётаў. Аднак зброі на усіх не хапала. Артылерыі ў паўстанцаў наагул не было. Забесьпячэньне спачатку наладзілі самі сяляне, але, па меры скарачэньня тэрыторыі пад кантролем, яно пагаршалася.

Камандзерам брыгады Рада Случчыны прызначыла аднаго са сваіх сяброў — капітана Анцыповіча. Камандаваць 1-м Слуцкім палком прызначылі капітана генэральнага штабу расейскае арміі П. Чайку (урадзімца Случчыны), які да другое польскае акупацыі працаваў на пасадзе памочніка ваеннага кіраўніка Слуцкага павятовага ваеннага камісарыяту. Камандзерам 2-га Грозаўскага палка стаўся капітан Сэмянюк, які зь лютага 1920 г. камандаваў Першым Беларускім партызанскім атрадам, створаным Беларускаю Вайсковаю Камісіяй у Менску.

Брыгада была пяхотная, палкі яе падзяліліся на батальёны і роты. Батальёны былі асноўнымі баявымі адзінкамі. У яе складзе знаходзіўся конны атрад, а таксама палкавыя абозы і збраёвая майстэрня. Быў сфармаваны і асобны ад брыгады атрад зь дзьвюх ротаў. У палкох створаныя палкавыя штабы. Арганізаваны штаб брыгады, аддзелы разьведкі і контрразьведкі пры ім. Лекар А. Паўлюкевіч арганізаваў палявы шпіталь, а Я. Біруковіч — вайсковы суд. Беларуская Вайсковая Камісія ў Лодзі прыслала 12 беларускіх афіцэраў, але ў брыгадзе засталося толькі чацьвёра зь іх.

Такім чынам, за некалькі дзён было створана вайсковае аб'яднаньне рэгулярных войскаў Беларускае Народнае Рэспублікі. Беларускія жанчыны з Горадні прыслалі для случакоў сьцяг з прыгожа вышытаю «Пагоняю» і надпісам: «Тым, што пайшлі паміраць, каб жыла Бацькаўшчына».

5. ПАЎСТАНЬНЕ.

У канцы лістапада 1920 г. беларускае войска заняло пазыцыі за 35—40 км ад Слуцку. 1-шы Слуцкі полк займаў ужо франтавы участак ад Сэмежава да Вызны, г. зн. працягласьцю прыкладна 20 км.

Баявыя дзеяньні паўстанцаў пачаліся 27 лістапада, калі падразьдзелы гэтага палка зрабілі налёты на разьмяшчэньне адзінак 8-е дывізіі Чырвонае арміі, на яе палявыя варты і заставы на дэмаркацыйнай лініі. У наступныя дні паўтараліся безупынныя атакі з нэўтральнае зоны ня толькі на фронце 1-га Слуцкага палка, але і на участку 2-га Грозаўскага — на палявыя варты. Асабліва моцна атакавалі на участку Капыль — Цімкавічы — Вызна працягласьцю 60 км.

Найбольш значныя баі паасобныя батальёны 1-й Слуцкай брыгады вялі ля вёсак Садавічы, Дошнава, Быстрыца, Лютавічы, Морач, мястэчкаў Капыль, Вызна ды ля іншых населеных пунктаў. У паасобных баёх з чырвонымі паўстанцы наносілі і значныя страты, бралі палонных, адбівалі назад населеныя пункты. Некаторыя чырвонаармейцы, у асноўным з расейскіх сялянаў, сілаю мабілізаваных у Чырвоную армію, дабрахвотна здаваліся ў палон або пераходзілі са зброяй у руках на бок паўстанцаў.

Тады камандаваньне 16-й арміі савецкіх войскаў вырашыла ачысьціць нэўтральную зону ад паўстанцаў. Польскія улады далі дазвол на уваход 4 сьнежня савецкіх войскаў у нэўтральную зону на тры дні, гэтым выказаўшы сваё адмоўнае стаўленьне да паўстанцаў. Аднак карная апэрацыя дала мізэрны вынік: было затрымана каля 50 дэзэртыраў і 15 перабежчыкаў. Камандаваньне Слуцкае брыгады, карыстаючыся падтрымкаю насельніцтва, вывела асноўныя сілы з-пад удару савецкіх войскаў. Толькі ў раёне Сэмежава частка атрадаў паўстанцаў была разьбітая і 7 сьнежня перайшла польскую мяжу. Польскія вайсковыя улады раззброілі 30 афіцэраў і 400 салдатаў.

У гэты ж час рознагалосьсі ў кіраўніцтве паўстанцаў прывялі да зьмены камандаваньня брыгады. Камандзера 1-га Слуцкага палка капітана П. Чайку арыштавалі па абвінавачаньні ў здрадзе. Ен спрабаваў перадаць пакет з сакрэтнымі дакумэнтамі на савецкі бок. Чайка здолеў уцячы з арышту ў Слуцак, але там быў арыштаваны за здраду чырвонымі і на вырак ваенна-палявога суда расстраляны.

Рада Случчыны сабралася на надзвычайнае паседжаньне і пастанавіла арыштаваць камандзера брыгады капітана Анцыповіча і начальніка контрразьведкі паручніка Мірановіча. Камандзерам брыгады 3 сьнежня быў прызначаны штабс-капітан Антон Сокал-Кутылоўскі, камандзерам 1-га палка — падпалкоўнік Ахрэм Гаўрыловіч, а начальнікам контрразьведкі — паручнік Янушэнка. Ваенна-палявы суд вынес вымову арыштаваным афіцэрам і вызваліў іх з арышту. Камандзеру брыгады Рада Случчыны часова перадала дыктатарскія паўнамоцтвы.

Штаб Слуцкае брыгады пасьля адступленьня знаходзіўся ў вёсцы Грыцэвічы, за 2 кілямэтры ад ракі Лані, у нэўтральнай зоне, але ужо на тэрыторыі, якая адышла да Польшчы паводле прэлімінарнае мірнае дамовы.

Пасьля вяртаньня савецкіх адзінак з нэўтральнае зоны на дэмаркацыйную лінію паўстанцы зноў пачалі нападаць на перадавыя аддзелы Чырвонае арміі. Звычайна гэта бьілі начныя налёты. Так, у ноч на 10 сьнежня напалі на вёскі Крывасёлкі і Навасёлкі, у ноч на 12-га — на вёску Старынь. Потым паўстанцы зрабілі спробу адціснуць перадавыя адзінкі Чырвонае арміі з занятых пазыцыяў. Быў распачаты наступ на мястэчкі Сэмежава і Вызна.

У ноч на 13 сьнежня паўстанцы зноў занялі Сэмежава, але потым вымушаныя былі з боем адысьці.

Э. Вайніловіч у сваіх успамінах згадвае, што пасьля баёў ля Вызны і Сэмежава чырвоныя войскі зайшлі далёка за лінію замірэньня (г. зн. за дзяржаўную мяжу, вызначаную дамовай 12 кастрычніка 1920 г.), ажно за Пузаў, пад Едчыцы, што было ужо на тагачаснай польскай тэрыторыі. Ен сьведчыць, што польскія войскі нават адсунуліся за сваю дэмаркацыйную лінію. Можна дадаць, што гэта было зроблена, каб даць магчымасьць савецкім войскам разграміць паўстанцаў.

Штаб Слуцкае брыгады паўстанцаў пераехаў у вёску Морач (за 20 км на захад ад Вызны). У наступных баёх у ноч на 18 сьнежня атрады паўстанцаў зноў занялі Сэмежава, а ў наступную ноч пасьля бою занялі Вызну і прасунуліся на усход ад яе.

Сабраўшы значныя сілы, раніцай 19 сьнежня адзінкі Чырвонае арміі пачалі наступ, каб зьліквідаваць узброенае паўстаньне. У гэты ж дзень чырвонымі было адбіта мястэчка Вызна. Паўстанцы пачалі адыходзіць на захад да вёскі Смалічы (за 10 км на захад ад Вызны). 20 сьнежня яны былі выціснутыя да ракі Морач. У той жа дзень іх выбілі зь Сэмежава.

Па узгадненьні расейскае савецкае і польскае дэлегацыяў на мірных перамовах у Рызе, войскам Чырвонае арміі дазвалялася перасьледаваць паўстанцаў і ў нэўтральнай зоне, нават на тэрыторыі Польшчы. Штаб Слуцкае брыгады вымушаны быў перабрацца ў вёску Заастравечча (Клецкі раён) каля ракі Лань, за якой стаялі польскія войскі. Сюды зьбіраліся аддзелы паўстанцаў, якім была нанесена параза. Рада Случчыны прыняла рашэньне перайсьці раку ў раёне разьмяшчэньня 41-га польскага палка. 28 сьнежня 1920 г. Слуцкая брыгада перайшла за раку Лань.

Перад самым адыходам 1-шы Слуцкі полк за удзел у баёх атрымаў ад Рады палкавы сьцяг залацістага колеру, 2 мэтры даўжынёю і мэтар шырынёю. Пасярэдзіне сьцяга Пагоня 45 сантымэтраў дыямэтрам, а навокал яе надпіс: Першы Слуцкі полк Беларускае Народнае Рэспублікі. 31 сьнежня на польскі бок перайшоў апошні аддзел слуцкіх паўстанцаў.

Пасьля пераходу на тэрыторыю, кантраляваную польскімі войскамі, салдаты і афіцэры Слуцкае брыгады былі раззброеныя ды інтэрнаваныя спачатку ў раёне Сіняўкі, потым у канцэнтрацыйным лягеры ў Беластоку, а пасьля гэтага у лягеры ў Дарагуску. Іх вызвалілі толькі ў траўні 1921 г., пасьля падпісаньня канчальнага савецка-польскага мірнага трактату (сакавік 1921 г.).

«Рада Случчыны пераехала ў м. Баранавічы, дзе й сядзела праз цэлы месяц бяз жаданае працы. Працаваць яна не магла, бо ня было ніадкуль дапамогі з боку матарыяльнага. За гэты месяц шмат прыйшлося чаго няпрыемнага перажыць ад агентаў генэрала Булак-Булаховіча, якія стараліся, каб перацягнуць да "Бацькі", але ім не удалося гэтага зрабіць. На абяцанкі Балаховіча ні адзін паўстанец не згадзіўся, і войска, як было беларускім, так і засталося. Вось 20 студзеня 1921 г. на пасяджэньні частка сяброў Рады Случчыны прызнала сваім важаком Балаховіча й паехала да яго. Другая частка Рады прымушана была распаўзьціся хто куды: некаторыя засталіся ў Баранавічах, трохі паехала да Вільні, каб часова знайсьці прытулак, і такім чынам Рада Случчыны фактычна ня уснуе».( Ю. Лістапад.) Газэта "Наша Думка" 1921, №9-11 (Спадчына 1/1998 с. 162-163)

Архіў Слуцкае брыгады штабс-капітан А. Сокал-Кутылоўскі ў ліпені 1921 г. адвёз у Вільню і перадаў Браніславу Тарашкевічу. Са складу брыгады адзін батальён (каля 400 чалавек) на чале са сваімі афіцэрамі застаўся ў нэўтральнай зоне, каб працягваць ваенныя дзеяньні партызанскага характару. У асноўным гэта былі прыхільнікі Булак-Балаховіча. Яны змагаліся яшчэ доўгі час.

6. УДЗЕЛЬНІКІ ПАЎСТАНЬНЯ.

Сярод слуцкіх паўстанцаў было шмат слаўных людзей. Адзін зь іх — Макар Косьцевіч (Макар Краўцоў), аўтар гімну «Мы выйдзем шчыльнымі радамі».

Мы выйдзем шчыльнымі радамі

На вольны родны наш прастор.

Хай воля вечна будзе з намі,

А ґвалту мы дамо адпор!

Хай аджыве закамянелы

Наш беларускі вольны дух;

Штандар наш бел-чырвона-белы

Пакрыў сабой народны рух!

На бой за шчасыде і за волю

Народу слаўнага свайго!

Браты, цярпелі мы даволі.

На бой! - усе да аднаго!

Імя і сілу беларуса

Няхай пачуе й бачыць той,

Хто сьмее нам нясьці прымусы

І першы выкліча на бой.

Браты, да шчасьця мы падходзім:

Хай гром грыміць яшчэ мацней!

Ў крывавых муках мы народзім

Жыцьцё Рэспублікі сваей!

Неверагодна хутка песьня пачала набываць велізарную папулярнасьць. Натхнёныя ідэяй дзяржаўнай незалежнасьці, случакі ішлі ў бой на расейскіх вайскоўцаў з "Ваяцкім гімнам", або, як яго тады называлі ў беларускіх вайсковых аддзелах, "Ваяцкім маршам".

Актыўным удзельнікам змаганьня быў таксама Іосіф Лагіновіч, які разам зь іншымі слуцкімі паўстанцамі прымаў чынны удзел у патрыятычнай дзейнасьці Беларускае Рэвалюцыйнае Арганізацыі ў Заходняй Беларусі, а потым стаўся нацыянальным сакратаром кампартыі Заходняе Беларусі. Абодва загінулі ў вязеньнях БССР. Сярод слуцкіх змагароў было шмат палітычных дзеячоў, афіцэраў і шарагоўцаў, інтэлігентаў і гараджанаў. Усе яны выступалі за незалежнасьць роднае Беларусі.

Многія са змагароў вярнуліся пазьней на радзіму, паверыўшы ў магчымасьць адбудовы Беларускага гаспадарства пад бальшавікамі, але былі зьнішчаныя ў часе рэпрэсій.

ЗАКЛЮЧЭНЬНЕ.

Слуцкі збройны чын адыграў вялікую ролю ў барацьбе беларускага народа за сваю незалежнасьць. Беларускія патрыёты змагаліся супраць далучэньня да Расіі, бо БССР была рэспублікай несамастойнай, на чале якой стаялі бальшавікі, Расійская камуністычная партыя (бальшавікоў) была адзінай, а кампартыя Беларусі была філіяй РКП(б). Таму Беларусь кіравалася з Масквы, і яе кіраўніцтва самастойных рашэньняў не прымала. Бальшавіцкая дыктатура вяла палітыку жорсткіх рэпрэсій, у тым ліку і супраць беларускіх незалежнікаў.

Слуцкія паўстанцы адказвалі на гэтую палітыку бальшавікоў і на іх палітыку рабаваньня сялянства. Яны мужна змагаліся супраць значна пераважнай узброенай сілы. Аднак у тых абставінах, якія склаліся напрыканцы грамадзянскай вайны і пэрыяд інтэрвэнцыі, пры варожай пазыцыі Польшчы ў змаганьні з савецкімі войскамі, шанцаў на перамогу ў герояў Случчыны не было Аднак слуцкі збройны чын паказаў волю беларускіх сялян, беларускай інтэлігенцыі, беларускіх патрыётаў адстаяць сваю свабоду і незалежнасьць Беларусі. Таму дзень 27 лістапада ёсьць Беларускае нацыянальнае сьвята – Дзень Герояў, якое штогод адзначаецца ў Беларусі і ў іншых краінах. У 1992 г. мы упершыню на Бацькаўшчыне адкрыта ушанавалі іх сьветлую памяць і адзначылі чарговыя угодкі Слуцкага паўстаньня 1920 г. разам з суайчыньнікамі за мяжой. Аднак афіцыйныя асобы, прыхільнікі старое савецкае камуністычнае сыстэмы, у гэтых урачыстасьцях ня удзельнічалі. Устрымалася ад удзелу ў сьвяткаваньні і значная частка інтэлігенцыі, у тым ліку і менская.

Палякі тут, а тут –

бальшавікі.

І горад Слуцк –

у паласе нэўтральнай.

А па-над гэтай

паласой лунае:

- Быць Беларусі вольнай

на вякі!..

І ў бой ідуць яны за

родны край,

За уласныя дзядзінцы

ды гасьцінцы,

За тое, каб народ увесь

чужынцы

Не зацягнулі

ў пралетарскі рай.

Алесь Мікалайчанка,

“Героям Слуцкага збройнага чыну”.

Слуцкія паўстанцы, не зважаючы на значную лічбавую перавагу бальшавікоў, на здрадніцкую пазыцыю польскіх уладаў, падняліся на барацьбу за незалежнасьць Беларускае Народнае Рэспублікі, за самастойнасьць сваёй дзяржавы і свайго народу. Гэта не было паўстаньне — гэта быў збройны чын беларускага сялянства і нацыянальнае інтэлігенцыі, збройны чын беларускага народу.