БАЧНАЕ ВЫЯЎЛЕНЬНЕ ЦАРСТВА БОСКАГА

Ператварэньне – гэта візуальная зьява царства Божага на зямлі. Ісус Хрыстос незадоўга перад хроснымі пакутамі, узяўшы зь Сабой трох вучняў – Яна, Якава і Пятра, выйшаў з Капэрнаўма і накіраваўся на поўнач да гары Фавор, якая узвышаецца, як крэпасьць, над узгоркамі Галілі. Вучні маўчалі, прадчуваючы, што ім адкрыецца таямніца. Таямніца зьдзяйсьняецца ў цішыні. Чалавечае слова мае то ж дачыненьне да таямніцы, як хваля да глыбіні акіяна.

На Фаворы апосталы убачылі Боскае Перамяненьне Хрыста, зьяву Яго велічы і славы. Твар Выратавальніка стала падобным на сьвятло маланкі, вопратка белая, як сьнег. Ён стаяў, Яго атачала зьзяньне, як праменьні сонца. Выратавальніку зьявіліся два прарокі – Майсей і Ільля – і гутарылі зь Ім. Тлумачальнікі Сьвятога Пісаньня кажуць, што гэта была гутарка пра ахвяру галгофы, пра хуткія пакуты Хрыста, пра тое, што грахі чалавечыя будуць збаўлены крывёй Сына Божага і Выратавальніка.

Тры апостала перажылі зьяву Боскага сьвятла як ні з чым не параўнальную вялікую радасьць. Здавалася, сам час спыніўся ў сузіраньні Боскага сьвятла. Зьдзіўленыя апосталы упалі на зямлю. Бачаньне скончылася. Разам зь Ісусам Хрыстом яны спусьціліся з гары і да раніцы вярнуліся ў Капэрнаўм.

Гасподзь не толькі прапаведаваў Эвангельле народам, Ён адначасова выхоўваў і адукоўваў Сваіх вучняў. І паступова адкрываўся Ён ім не толькі як Мэсія ізраільскі, але і усяго чалавецтва, як Цар вечнага духоўнага царства. Словы Мэсіі пра тое, што Ён павінен быць закатаваны ў Ерусаліме, выклікалі ў апосталаў зьдзіўленьне і страх. Выгляд Мэсіі, прыбітага цьвікамі да крыжа, мог выклікаць у вучняў Хрыста пачуцьцё роспачы, думку пра тое, што усё беззваротна страчана. Таямніца збаўленьня магла паўстаць іх позірку як параза, як бясьсільле Мэсіі. У гадзіны засмучэньня і сумневаў, сьведчаньне трох апосталаў пра Ператварэньне павінна было умацаваць у веры іншых вучняў.

У чым таямніца Праваслаўнага хрысьціянства? Яно прыцягвае людзей не тонкім і выдасканаленым інтэлектуалізмам, не бліскучым красамоўствам аратараў, не вонкавай прыгажосьцю сваіх рытуалаў. Праваслаўе адкрыла чалавечай душы новы сьвет, сьвет вечнасьці, сьвет Боскага сьвятла – тое, чаго не маглі даць усе рэлігіі і філязофскія сыстэм.

“І, як мінула шэсьць дзён, узяў Ісус Пятра, Якава і Яна, і ўзьвёў на гару высокую асобна іх адных і перамяніўся перад імі: адзеньне Ягонае зрабілася бліскучае, вельмі белае, як сьнег, як на зямлі бялільшчык ня можа выбеліць. І зьявіўся ім Ільля зь Майсеем: і гутарылі зь Ісусам.” (Мк. 9:2 – 4)

Тры апосталы – Пётр, Якаў і Ян – узышлі разам з Хрыстом на гару Фавор, дзе адбылося Перамяненьне Гасподне. Яно суправаджалася зьяўленьнем старазапаветных прарокаў Майсея і Ільлі. Яны казалі з Хрыстом пра Яго блізкім адыходам да Бога Айца. Далей Эвангельле апавядае пра тое, што усіх ахінула сьветлае воблака, і зь яго прычуўся голас: “Гэты ёсьць Сын Мой умілаваны; Яго слухайце”.

Бог узышоў на гару не адзін, а узяў зь Сабой трох вучняў. На гора Фавор у іх адчыніўся іншы, духоўны зрок, і яны змаглі убачыць Сьвятло, перамяніўшае Хрыста. Пасьля гэтага Выратавальнік упершыню загаварыў пра Свой пакутніцкі скон і уваскрэсеньні. У той час апосталы не зразумелі Яго, таму што, у згодзе зь юдэйскае традыцыяй, бачылі ў Хрысьце будучага зямнога цара і вызваліцеля ад іншаземнага валадарства. Хрыстос жа рыхтаваўся да хросных пакут і зьневажэньням Галгофы і паказаў тром вучням Сваё Перамяненьне, каб яны засьведчылі Яго Боскую прыроду і добраахвотную згоду на хросныя пакуты.

Сутнасьць сьвята Перамяньня адчыняецца ў яго знаках. Гара – гэта бязмоўе, адасобленае месца, дзе лягчэй дзеяць малітву, якая дапамагае злучэньню нашага клапатлівага розуму з Богам. Фавор у перакладзе азначае чысьціню, сьвятло. Той, хто прыходзіць да сьвядомасьці сваіх учынкаў і каецца ў зробленым, вызваляецца ад душэўнага бруду і можа прыняць Боскае Сьвятло. У імкненьні да здабыцьця гэтага Сьвета, да абагаўленьня чалавечай прыроды праваслаўнае хрысьціянскае вучэньне бачыць духоўны сэнс жыцьця.

ПЕРАМЯНЕНЬНЕ ГОСПАДА

Мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Бывае, што чалавек, якога мы ведалі блізка, які здаваўся вядомым нам, вядомым да самых глыбінь, раптам паўстане перад намі, якім мы ніколі яго не бачылі, ніколі не чулі. Гэта бывае, калі кране нас да самых глыбінь адкрыцьцё любові, калі мы новымі вачамі бачыць чалавека, бачыць яго, як бачыць Бог: у славе, гэта значыць зьзяе зь яго глыбінь выява Боская, які звычайна ад нас як бы утоеная, зачыненая: і нашай сьлепатой і недасканаласьцю чалавека.

Але бывае, што мы чалавека убачым па—новаму, калі яго самога кране такая глыбіня радасьці ці такое гора, што зь самых нетраў яго зазьзяе сьвятло. Бывае, што радасьць чалавека зьменьвае, але бывае, што максымальны жах болю, гора прабіваецца да самых нетраў чалавека і зьзяе адтуль сьвятлом, калі гэта гора, гэтакі боль не злучаюцца ні з гаркатой, ні са мсьцівасьцю, а застаюцца ў чысьціні расьпяцьцем чалавека, жахам, які яго ахінуў.

З гэтага бачаньня мы можам зразумець, што здарылася на гары Фавор, калі Хрыстос стаяў паміж Майсеем і Ільлёй — адзін уяўляў Закон, іншы — усіх прарокаў — і гутарыў зь імі пра тое, чаму належыць быць, пра тое, што ідзе Ён зараз на сьмерць, на расьпяцьце па любові Боскай і па Сваёй чалавечай аддачы для выратаваньня сьвету. У гэты момант прабілася Боскае сьвятло, ахапіла усю Ягоную існасьць, і адтуль зазьзяла Яго чалавечая прырода, якая аддалася да канца Жывому Богу на сьмерць.

І Ягоныя вучні тады убачылі, Хто Ён ёсьць: Ягня Боскае, раскрыжаванае дзеля выратаваньня сьвету яшчэ да таго, як створаны быў сьвет. Дзеля таго каб увайсьці ў гэта бачаньне, ім трэба было самім прылучыцца ў нейкай меры да таго, што зьдзяйсьнялася. Царкоўнае паданьне кажа, што гэтыя тры вучня уяўлялі сабою: адзін — веру, іншы — любоў, трэці — праведнасьць. І вось з глыбінь сваёй існасьці яны улавілі нешта пра зьдзейсьненае, убачылі сьвятло, якое лілася ад Хрыста на усё атачыўшае Яго, рабіўшае Яго адзеньні беласьнежнымі, што падала на усё атачаючае, выклікаючы ва усім зваротнае жыцьцё і водгук. І яны увайшлі ў славу Боскую, у тое ж воблака, якое ахінала Сінайскую гару, калі Бог размаўляў зь Майсеем, як зь сябрам Сваім; і было так добра, іншага нічога не трэба было, акрамя стаяньня перад тварам славы Гасподняй.

Але вучні не улавілі падставу, яны не улавілі, што толькі таму ім так была адкрыта слава Боская, што іх Настаўнік, Бог, Сябар ішоў на сьмерць; ім жадалася застацца ў гэтай радасьці, ніколі не адыходзіць ад зьмененага Хрыста: але менавіта для гэтага расстаньня і прыйшлі Майсей і Ільля гутарыць пра яго зь Выратавальнікам. І калі вучні жадалі застацца, Хрыстос ім адказаў: Не!.. — і павёў іх у даліну, зь вышынь славы Фавору ў жах зямной патрэбы, зямной трагедыі. Яны там сустрэлі айца, які страціў надзею ў выратаваньні свайго дзіцяці; яны засьпелі там іншых вучняў Выратавальніка, якія нічога не змаглі зрабіць для айца зь дзіцем. Фавор, слава неразлучна злучаная зь вяртаньнем у цемру і з расьпяцьцем, са сьмерцю, зь сыходжаньнем Хрыста ў пекла. І толькі пасьля гэтага, калі усё будзе зьдзейсьнена, уваскрэсьне Бог у славе ужо неад'емнай.

Зразумеем жа, што, калі нам дадзена чалавека ці Жывога Бога нашага прыняць у гэтай славе, — гэта кажа пра тое, што надышоў і нам час, угледзеўшыся ў таямніцу Фавору, увайсьці ў сьвет, у трагічны сьвет, у цемру сьвецкую, каб прынесьці тое сьвятло, які і ў цемры сьвеціць і якому цемра няздольная перашкодзіць. Гэта наша пакліканьне, як гэта было пакліканьнем вучняў і як гэта было справай Хрыстовай.

Амін.

СЭНС І ЗНАЧЭНЬНЕ ПЕРАМЯНЕНЬНЯ ГОСПАДА

ераманах Серафім (Роўз)

За 40 дзён да таго, як Ён быў адданы ганебнай сьмерці за нашы грахі, Бог адкрыў траім Сваім вучням славу Сваёй Боскасьці.

“І праз шэсьць дзён узяў Ісус Пятра, Якава і Яна, брата ягонага, і ўзьвёў іх на гару высокую адных, і перамяніўся перад імі, і зазьзяла аблічча Ягонае, як сонца, а ўбраньне Ягонае стала белае, як сьвятло.” (Мц. 17:1–2) Вось гэту падзею і меў на ўвазе Бог, калі Ён сказаў: “ёсьць сярод тых, што стаяць тут, такія, што не скаштуюць сьмерці, пакуль ня ўбачаць Сына Чалавечага, як Ён ідзе ў Царстве Сваім.” (Мц. 16:28) Такім чынам, вера вучняў была умацавана і прыгатавана да выпрабаваньня хуткіх пакут і сьмерці Выратавальніка; і яны маглі бачыць у іх не толькі чалавечую пакуту, а зусім вольную пакуту Сына Божага. Вучні таксама бачылі Майсея і Ільлю, якія гутараць з Богам, і тады зразумелі, што Ён сам не Ільля ці адзін з прарокаў, а хтосьці нашмат вышэй: Хто мог заклікаць закон і прарокаў быць Яму сьведкамі, бо Ён быў выкананьнем абодвух.

Тры парэміі (старазапаветныя чытаньні) гэтага сьвята датычацца да зьяўленьня Бога Майсею і Ільлі на гары сінайскай, бо вельмі да месца, каб найвялікія Богабачцы Старога запавету прысутнічалі пры зьяве славы Боскай у Новым Запавеце, упершыню бачачы Яго чалавецтва гэтак жа, як вучні упершыню бачылі Ягоную Боскасьць.

Перамяненьне Гасподне, лічачыся Царквой адным зь дванадзесятых сьвят, ужо ў IV—м стагодзьдзі займала бачнае месца ў царкоўным календары, як мы бачым з пропаведзяў і павучаньняў такіх вялікіх Айцоў Царквы як сьвяціцель Ян Залатавуст, звышгодны Яфрэм Сірын і сьвяціцель Кірыла Александрыйскі; вытокі сьвята узыходзяць да першых стагодзьдзяў хрысьціянства. У тым жа IV—м стагодзьдзі сьвятая царыца Алена узьвяла ў гонар сьвята храм на фаворскае гары, на самым месцы Ператварэньня. Нягледзячы на тое, што згаданая падзея адбылася ў лютым, за 40 дзён да расьпяцьця, сьвята было перанесены на месяц жнівень, бо недарэчна было адзначаць славу і радасьць сьвята сярод пакутнай скрухі Вялікага Посту. Шосты дзень жніўня быў абраны таму, што ён знаходзіцца за 40 дзён да сьвята Узьняцьця Крыжа Госпада (14—га верасьня па старым стылі), калі зноў згадваліся Пакуты Госпада.

Праваслаўнае багаслоўе бачыць у Ператварэньні Госпада правобраз Яго Уваскрэсеньня і Другога Прышэсьця, і больш таго — улічваючы, што кожная падзея царкоўнага календара мае дачыненьне да асабістага духоўнага жыцьця — бачыць зьменены стан хрысьціян у канцы сьвету. У правобразе будучай славы, якая згадваецца у гэтым сьвяце, Сьвятая Царква суцяшае сваіх дзяцей бачаньнем вечнай боскае славы, якая зазьзяе пасьля тых часавых бед і нястачы, якімі поўнае наша зямное жыцьцё; у славе гэтай будуць удзельнічаць усе вернікі.

У праваслаўнай Царкве ёсьць набожны звычай прыносіць на гэта сьвята садавіну дзеля асьвячэньня; і гэта прынашэньне Богу таксама мае свой духоўны сэнс. Як садавіна сьпее і узрастае пад праменьнем летняга сонца, так і чалавек закліканы духоўна спэц і зьменьвацца пад уплывам сьвятла Боскага слова і таямніц. Некаторыя сьвятыя (як, напрыклад, сьвяты Серафім Сароўскі), праз дзею жыватворчай мілаты яшчэ пры жыцьці зазьзялі перад людзьмі гэтым няствораным Сьвятлом Боскай славы; і гэта яшчэ адно указаньне нам той вышыні духоўнае, да якой мы, як хрысьціяне, закліканы, і таго стану, які нас чакае — зьмяніцца па выяве і падабенству Таго, Хто зьмяніўся на гора фаворскае.

ЧАМУ НА ПЕРАМЯНЬНЕ АСЬВЯЧАЮЦЦА ПЛАДЫ І САДАВІНА

З часоў апостальскіх Царквой усталявана асьвячэньне сасьпелых пладоў перш ужываньня іх у ежу, зь вымаўленьнем пры гэтым адмысловай малітвы.

Напачатку усе стварэньні Боскія былі “вельмі добрыя”, бо на іх спачывала Боскае дабраслаўленьне, якое сышло на іх па усемагутным слове Ягоным “Ды будзе”. Тады усяму было загадана знаходзіцца на зямлі без адмысловых асьвячэньняў. Але першародны чалавек пераступіў запаведзь Боскую і унёс бруд ва увесь склад сваёй істоты, а ад гэтага бруд сышоў і на усё жывое. Праклён Божы навіс над справамі рук чалавечых, па слове Госпада да Адама: “Праклятая зямля ў справах тваіх” (Быць. 3:17). Стварэньне неразумнае, як сьведчыць апостал, “скарылася мітусьні не добраахвотна, але па волі зваяваўшага яе” (Рым. 8:20), г.зн. усё жывое апаганілася праз чалавека. Неразумная прырода, якая па задуме Творцы павінна была дастаўляць свайму уладару–чалавеку рэчыўныя сродкі да асалоды, – гэта прырода зрабілася падставай ягоных хвароб і сьмерці. Усе стыхіі абвясьцілі адкрытую варожасьць чалавеку, які заваяваў іх мітусьні, усе творы зямныя ў сілкаваньні чалавека ужылі шкодныя прымешкі альбо прама атруту дзеля чалавека. Такія былі непазьбежныя наступствы праклёну Боскага, цяжару над справамі рук чалавечых зь дня злачынства Адама. Такая страшная неабходная сувязь нашага граху зь усім, з чым ён уваходзіць у судотык.

І што было б зь намі сёньня, і зь атачаючае нас прыродай, калі б невымоўна міласэрным Хрыстом Богам, Ісусам Хрыстом, не была зьнятая жудасная пячатка адхіленьня нашага, і не былі пададзены сродкі да вяртаньня дабраслаўленьня і асьвячэньні усяму, што ідзе на патрэбу нашу? Таму толькі праўдзіва веруючы ў Хрыста Выратавальніка можа перамагчы паўстаўшую супраць нас прыроду. Сьвятая Царква дабраслаўляла і асьвячае пачаткі пладоў зямных і, здымаючы зь іх старажытную пячатку праклёну, зьвяртае гэтыя плады ужо не ў прыладу грахоўных нашых жаданьняў, не ў ежу тленьня і сьмерці, але ў праўдзівую асалоду адроджанага мілатой чалавека.

Царква моліць Бога, каб Ён ужываючым плады дараваў асьвячэньне душы разам зь асьвячэньнем цела, каб захоўваў жыцьцё іх у супакоі і радасьці, каб самі гэтыя плады багата памнажаў. Царква Хрыстова дабраслаўляе і асьвячае прынесеныя плады сьвятым імем Бога, у Тройцы праслаўленым, і крапленьнем сьвятой вады.

Па старажытнае традыцыі першыя плады асьвячаюцца менавіта на сьвята Перамяненьня.

ПАБАЧЫЎ СЬВЕТ ДРУГІ ТОМ БЕЛАРУСКАГА "АРХІРЭЙСКАГА ЧЫНОЎНІКА"

Намаганьнямі "Беларускай Аўтакефаліі", пад рэдакцыяй прат. Сяргея Горбіка, пабачыў сьвет другі том праваслаўнага "Архірэйскага чыноўніка" беларускае мовай.

Цяпер архірэі, якія апекваюцца праваслаўнымі беларусамі ў розных юрысдыкцыях, маюць магчымасьць асьвячаць манастыры і храмы, рукапакладаць беларускіх сьвятароў на нашае роднае беларускае мове.

Пазнаёміцца зь выданьнем магчыма тут:

http://www.kamunikat.org/halounaja.html?pubid=14759

ПЕРАМЯНЕНЬНЕ ГОСПАДА НАШАГА ІСУСА ХРЫСТА

19 жніўня

Ісус Хрыстос у размовах са Сваімі вучнямі часта казаў ім, што Яму патрэбна крочыць у Ерусалім. На шляху ў Ерусалім Ён ім абвясьціў: “Вось, мы ўзыходзім у Ерусалім, і Сын Чалавечы, выдадзены будзе першасьвятарам і кніжнікам, і засудзяць Яго на сьмерць; і выдадуць Яго язычнікам на ганьбаваньне і біцьцё і крыжаваньне; і на трэйці дзень уваскрэсьне.” (Мц. 20:18–19)

Ісус удастоіў некаторых Сваіх вучняў бачыць Ягоную боскую веліч і славу. Сярод вучняў Хрыста было трое, якіх Ён найбольш любіў. Гэта былі Пятро, Якаў і Ян. Знаходзячыся ў Галілеі, Хрыстос, узяўшы іх зь Сабой, пайшоў на высокую гару Фавор і пачаў маліцца У час малітвы Ісус перамяніўся на вачах апосталаў. Ягоны твар раптоўна перамянілася і зазьзяў, як сонца, а вопратка Ягоная зьбялела, як сьнег. “І вось, явіліся ім Майсей і Ільля, і зь Ім гутарылі. Азваўшыся, Пётр сказаў Ісусу: Госпадзе! добра нам тут быць; калі хочаш, зробім тут тры намёты: Табе адзін, і Майсею адзін, і адзін Ільлю. Калі ён яшчэ гаварыў, вось, воблака сьветлае асланіла іх; і вось, голас з воблака мовіў: Гэты ёсьць Сын Мой Любасны, Якога Я ўпадабаў; Яго слухайце. І пачуўшы, вучні ўпалі ніцма і вельмі перапалохаліся. І прыступіўшы, Ісус дакрануўся да іх і сказаў: устаньце і ня бойцеся. А ўзьвёўшы вочы свае, яны нікога ня ўбачылі, акрамя аднаго Ісуса. І калі сыходзілі яны з гары, Ісус загадаў ім, кажучы: нікому не кажэце пра бачанае, пакуль Сын Чалавечы не ўваскрэсьне зь мёртвых.” (Мц. 17:3 – 9) Апосталы прамаўчалі і нікому нічога ў тыя дні не казалі аб тым, што бачылі.

У словах Пятра “Госпадзе! добра нам тут быць…” апосталы на хвіліну адчулі асалоду Царства Нябеснага, якое Бог падрыхтаваў тым, хто любіць Яго. Прыйдзе час, калі Гасподзь Ісус Хрыстос зноў зьявіцца ў славе, у якой Ён тады зьявіўся Сваім вучням, а зь Ім прыйдуць усе збаўленыя Ім.

Чаму Ісус Хрыстос толькі тром вучням паказаў славу Сваёй Боскасьці? На думку сьвятога Яна Дамаскіна, Хрыстос узяў зь сабой Пятра, каб ён, які адкрыта вызнаў Боскасьць Хрыста, пачуў пацьверджаньне свайго вызнаньня і ад Нябеснага Айца. Гасподзь узяў на Фавор Якава, бо ён меўся зрабіцца першым япіскапам Ерусаліму і першы зь апосталаў меўся аддаць сваё жыцьцё за Хрыста. Выратавальнік зрабіў сьведкам Свайго зьмяненьня і апостала Яна, бо ён быў Ягоным улюблёным вучням.

Усе тры апостала, сьведкі Хрыстовай славы на Фаворы, будуць пасьля і сьведкамі Ягонай агоніі ў Аліўным Горадзе. Як глыбока Хрыстова зьмена ўразіла іх сэрцы, гаворыць тое, што яны аб ёй пісалі праз шматлікія гады. Апостал Пятро ў сваім другім пасланьні веру ў Хрыста замацоўвае згадкай аб Ягоным слаўным перамяненьні, гаворачы, што яны былі “навочнымі” сьведкамі Ягонай велічы. Бо Ён прыняў ад Бога Айца веліч і славу, калі да Яго прыйшоў такі голас ад велічнае славы: “Гэты ёсьць Сын Мой Любасны, Якога Я ўпадабаў”. І гэты голас мы чулі, які сыходзіў зь нябёсаў, калі мы былі зь Ім на сьвятой гары. А сьвяты Эвангеліст Ян зь захапленьнем піша ў сваім Эвангельлі: “Слова стала плоцьцю, і ўсялілася ў нас, поўнае мілаты і праўды; і мы бачылі славу Ягоную, славу, як Адзінароднага ад Айца.” (Ян. 1:14)

Сьвята Перамяненьня Госпада належыць да вялікіх дванадзесятых сьвятаў нашае Праваслаўнае Царквы. Яно мае адзін дзень прад і сем дзён пасьлясьвята. Гэтае сьвята прыпадае на той час, калі высьпяваюць плады зямлі. І ад найбольш старажытных часоў у Праваслаўнае Царкве ў гэты дзень у падзяку Богу адбываецца дабраслаўленьне першых пладоў зямлі. Гэты звычай пераняты Праваслаўнае Царквой ад Старога Запавету, які прадпісваў прыносіць першыя плады ў Храм Госпада. У канцы кнігі Выхаду чытаем: “Самыя першыя плады зямлі тваёй прынось у дом Госпада, Бога твайго. Не гатуй казьляня ў малацэ маці ягонай.” (Вых. 34:26); “Прыйдзеце ў зямлю, якую Я даю вам, і будзеце жаць на ёй жніво, дык прынясеце першы сноп жніва вашага да сьвятара” (Ляв. 23:10).

Звычай дабраслаўляць ў царкве першыя плады ўжо прадпісваюць Апостальскае правіла з канца ІІІ стагодзьдзя. Апостальскія пастановы (IV стагодзьдзе) маюць малітвы на асьвячэньне пладоў. Шосты Сусьветны Сабор (691 г.) гаворыць аб дабраслаўленьні першых пладоў вінаграду і пшаніцы.

У Грэцыі ў жніўні высьпявае вінаград і пшаніца. У Беларусі вінаград замяняюць яблыкамі і іншай садавіной.

Трапар сьвята

Зьмяніўся Ты на гары, Хрысьце Божа, / паказаўшы вучням Тваім славу Тваю, / наколькі гэта было для іх магчыма. / Ды зазьзяе і нам, грэшным, / сьвятло вечны Тваёй, / па малітвах Багародзіцы; / Падавец сьвятла, слава Табе!

ПАРАДА ЯК АБ СТАЯНЬНІ ЗА ХРЫСТА І АЙЧЫНУ, ТАК І АБ ПАГАРДА ДУМАЮЧЫХ НА КАРЫСЬЦЬ НЯГОДНЫМ

сьвяты Сімеон Салунскі

1. Усе жывучыя ў гэтым хрысталюбівым горадзе Фэсалёнікі, найбольш верныя слугі Хрыста, улюблёныя дзеці ў Гасподзе нашае маласьці, да будзе дабрыня вам, мір і дабраслаўленьне, свабода ад усялякае спакусы і вызваленьне ад усялякіх скарбут і патрэб і абставін; і паданьне ўсялякай дабрыні вам ды памножыцца ад адзінасутнае і непадзельнае і ня зьлітнае Тройцы, адзінага Бога нашага, Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

2. Дзякую за вас, браты, Самога адзінага ў Тройцы Бога, бачачы вашу руплівасьць і чыстую веру ў Хрыста Бога нашага і стойкасьць і цярпеньне ва шматлікіх абставінах. Таму, радуйцеся і вы ў Гасподзе, радуйцеся і весяліцеся, што ўсё церпіце і выносіце за Хрыста і шматлікую ўзнагароду набываеце за гэта. І хай ніхто ў гэтым не хлусіць, не падманвае вас нехта, што вы, пакінутыя, не маеце ўзнагароды. Бо я запэўніваю вас, што будзеце мець тую ж узнагароду, што і мучанікі. Таму што, як яны змагаліся і ня скарыліся, каб не згнібіць Хрыста, так і вы сьведчыце сумленьнем і цярпеньнем скрухі, каб ў гэтым вашым горадзе не зьняславілася імя Хрыста. І як шматлікія зь сьвятых цярпелі беды, змагаліся, навучаючы набожнасьці і шматлікіх зь няверных зрабілі набожнага так і вы змагайцеся, каб ніхто з праваслаўных мужчын альбо жанчын, альбо дзяцей не загінуў і падвяргаўся небясьпекі за веру. І як шматлікія зь сьвятых душы свае за братоў паклалі і не выдалі схаваўшыхся, іншыя ж самі аддавалі сябе замест прасьледуемых альбо падвяргаючыхся небясьпецы, так і вы а схаваўшыхся ў горадзе гэтым хрысьціян жыцьцё кладзіце, (бо) шматлікія з паланёных вызваляюцца і шматлікія атрымліваюць паслабленьне, таму што вы пакутуеце і смуткуеце. І шматлікія зь сьвятых разбуралі ідальскія храмы і тыраны не рашаліся аднаўляць (іх), ні патрабаваць на гэта выкуп, і не скарыліся ў гэтым і мучанікі; вы ж захавалі і айчыну вашу не разбуранай ворагамі Хрыста і Бога нашага і сьвятыя храмы і сьвятыя манастыры і ўсю сьвятасьць іх захоўвайце не апаганенымі бязбожнымі. І роўная ўзнагарода вам і змагарам, і з тымі будзеце далучаны; і дабрашчасныя вы, пакуту церпячы за Хрыста.

3. А маючы іншае меркаваньне нікчэмны. Калі нехта жыцьцё нягодных і сілкаваньне плоці лічыць дабром, адпадае ад дабрыні нябеснае. Няма спадчыны нам у гэтым жыцьці, браты, няма. Уладыка наш крыжаваўся і быў зьняважаны за нас і невымоўныя выпрабаваньні пацярпеў, ганьбу і скруху і непавінную сьмерць. І аб нас гаворыць: “у сьвеце гэтым скарбутныя будзеце” і “калі Мяне гоняць, і вас гнаць будуць” і “будуць ненавідзець вас усе за імя Мае” і “цярпеньнем вашым выратоўваеце душы вашы”. Такім чынам, пакутуючы, мы не зьдзіўляемся, бо мы хрысьціяне, і як Хрыстос пацярпеў, (так) і нам належыць пакутаваць, каб мы праславіліся зь Ім; як піша боскі Павал, “паколькі зь Ім пакутуем, ды і зь Ім праславімся” і “нягодны пакуты цяперашняга часу да жадаючай славе зьявяцца ў нас” і “радуйцеся і весяліцеся, бо ўзнагарода ваша вялікая на нябёсах”, казаў Гасподзь.

4. І хто годны іх? бо мы большую частку цярпім праз грахі нашы і яшчэ больш праз маладушнасьць, таму што і праз неруплівасьць нашу цярпім усе гэтыя беды. Альбо не ведаеце, што праз неруплівасьць горад гэты амаль не пацярпеў небясьпекі нападу нягоднага Мусьліма і калі прыйшла бяда, праз неруплівасьць паслалі да бязбожных амбасадараў, што і было яшчэ большай правінай, чаму мы цяпер і ў злыднях ёсьць? Таму неруплівасьць, маладушнасьць і бясьпечныя языкі не спыняюцца памнажэньнем смутку і дзёрзкімі дзеямі нашых ворагаў і адбіраюць у нас усялякую надзею і перашкаджаюць дабру сусьвету. Паглядзім жа і такім чынам. Бо калі маладушнасьць альбо неруплівасьць было б у праваслаўным Канстантынопалі ў той вялікай і доўгай небясьпецы, дзе быў бы (аплот) нашага праваслаўя? Не пашкоджана лі, не прынізілася лі, не пакінутая лі (крэпасьць) нашага Праваслаўя? Не скарыцца лі (аплот) Царквы, як у Эгіпце і Ерусаліме, і Антыёхіі і іншых месцах? Колька цяпер там хрысьціян, колькі архірэяў і сьвятароў і манахаў? Не зьменшылася лі моцна і пагардай бязбожнікаў пакрытыя? Бачым жа і ўсе Ўсходнія гарады, якія зрабіліся спустошаныя і цалкам хрысьціянамі пакінутыя; і дзе некаторыя хрысьціяне, асьмеяныя, штодзённа зьняважаныя і прыніжаныя. І на Захадзе бачым пакрыху зьнікаючыя гарады. Бо перасьлед працягваецца, і нягодны гэты народ – сапраўды ёсьць папярэднік антыхрыста і выяўляе зьмея, што Адама падмануў. Ён, зь аднаго боку, прыкідаецца сябрам і ілжыва салодкасьць і свабоду абяцае; зь другога боку, паланіць, забівае і абсалютна разбэшчвае і, нарэшце, Бога зьняважаць прымушае.

5. Таму шляхетна ды ўстанем за Хрыста. Горад гэты ад пачатку ёсьць глава набожнасьці пасьля першага і царственнага: ён захоўвае хрысьціян тут, захоўвае іх на Захадзе – бо праз некаторую паслабленьне яны радуюцца – захоўвае іх на выспах, абараняе і царыцу гарадоў, і ёсьць рука Праваслаўя і добрая дапамога. Таму будзем захоўваць яго ўсімі сіламі і пакладзём за яго жыцьцё; і будзем змагацца за саміх сябе і атачаючых нас братоў.

6. Такім чынам, цяпер я ўпэўнены ў Хрысьці, як ўсе вы ў вышэйшае меры правы, у тым, што знаходзіцца вакол айчыны і дабра непахіснага і ні адзін зь вас не пажадае, калі б нехта і па жаху, здрадзіць гэты богазахаваны і хрысталюбімы горад ваш нягодным і ворагам Хрыстовым. І так цудоўна стоячым я абяцаю ад Усядобрага Ўладыкі зямныя і нябесныя даброты. Калі ж нехта злосьцю ілжывага і злога дэмана нешта іншае аб гэтым падумае і пажадае альбо будзе спрабаваць горад гэты праваслаўны і вялікі здрадзіць нягодным, чужы такі Богу і да нягодных далучаны. І маласьць наша карае такога, хто б ён ні быў, страшным і вечным адпадзеньнем ад Сьвятой Тройцы, і лёс ягоны зь здраднікам Юдам і крыжаваўшымі Хрыста. І так кажу і абвяшчаю, як ад Хрыста пастаўлены міласьцю Ягонай пастыр гэтага статку Ягонага і маючы патрэбу клапаціцца аб ім і церпячы дзеля яго моцныя пакуты і беды, і не жадаючы нікому і самым малым зь яго шкоды пацярпець нейкім чынам і нікому іншаму зь іншых і ўяўных нямоглымі альбо па-за гэтага (гораду) хрысьціян – альбо што? – і дзе б толькі не знаходзіўся. Бо адной душы ўвесь сьвет нягодны. Таму ўсе вы, браты, стойце у веры і абароне айчыны вашае праваслаўнае ў Хрысьці. Мужнейце, мацуйцеся, ды прыйдзе на вас дабраслаўленьне Боскае і міласьць, вызваленьне ад страху і поўнае выратаваньне.

7. Мілата Госпада нашага Ісуса Хрыста і любоў і мір і багатая міласьць дзеля Ўсясьвятой Багародзіцы і Заўсёды Дзевы Марыі і абаронца нашага і захавальніка горада, у пакутах міроцечнага і ва ўсіх сьвятых абранага і вялікага ў цудах Зьміцера ды будзе са ўсімі вамі. Амін.

ГІСТОРЫЯ ЎСЬПЕНСКАГА ПОСТУ

Скабаллановіч Міхал

Калі сьвята Усьпеньня не зь найстаражытнейшых у Царкве, то пост прад ім найменш старажытны з пастоў Праваслаўнае Царквы і маладзей нават Пятрова паста. Гісторыя яго павучальная тым, што паказвае, як пост гэты створаны, без садзейнічаньня гэтак магутнай наогул у Цэрквы сілы паданьня, аднак гарачай любоўю да Боскае Маці, усё як бы узрастаючае ў Царкве ад усё павялічваючыхся знакаў Яе нябеснай апекі над хрысьціянамі. Зрэшты, і усе хрысьціянскія пасты – падобнага паходжаньня. Не будучы ва уласным сэнсе усталяванымі Хрыстом і апосталамі (як таямніцы), яны сутнасьць мімаволі вырваліся зь сэрца Сьвятой Царквы выліваньнем яе падзякі за асабліва вялікія справы міласьці Боскай. Яны не прадыктаваны Царкве яе заснавальнікамі, а добраахвотна прынесены яе воляй у дарунак гэтым заснавальнікам. Таму пытаньне даўнасьці тут не мае ніякага значэньня. У найменш старажытны з пастоў – Усьпенскі – укладзена не менш параўнальна са старажытнымі пастамі любові да Шанаванай імі, мяркуючы па тым, што гэта любоў запасілася гэтулькі стагодзьдзяў. Гэтым тлумачыцца тая акалічнасьць, што Усьпенскі пост, нягледзячы на сваю найменшую старажытнасьць, займае па сьвятасьці (ступені устрыманьня, прынятай для яго) першае месца пасьля Вялікага посту і вышэй Каляднага.

Зьвяртаючыся да царкоўных помнікаў, мы мімаволі дзівімся іх доўгім маўчаньнем пра Усьпенскі пост. Тады як аб прадвялікодным посьце сустракаюцца сьведчаньні ужо з II стагодзьдзя, а аб Пятроўскім з IV—V стагодзьдзі, цэлы шэраг статутаў і тыпіконаў да XII стагодзьдзя, якія вылічаюць усе пасты і найдакладным чынам вызначаючых іх рэжым (diaitan – грэч.), не згадваюць пра Усьпенскі пост. У найстаражытным кароткім статуце Студытскага манастыра ў Канстантынопалі – Gupotuposis'е (IX ст.) – і так званым Diatuposis'е, статуце сьв. Апанаса Афэнскага (IX—X ст.ст.), маючых адмысловае тлумачэньне пра пасты частку зь надпісаным: “Пра колькасьць і якасьці ў ежы і піцьці і пра набожнасьць на трапэзах”, са шматдзённых пастоў, акрамя “Вялікай чатырохдзесятніцы”, названы толькі “чатырохдзесятніца св. Апосталаў” і “сьв. Піліпа”, і гэта ў рукапісах гэтых статутаў XIV (!) стагодзьдзя. Толькі ў рукапісы другога з гэтых статутаў ад XVI стагодзьдзя на палях супраць паказанай часткі ёсьць прыпіска: «выдатна (semaiosai – грэч.), што нічога не гаворыцца пра пост Усьпеньня». Яшчэ падрабязьней пра пасты кажа Эўергетыдскі статут, прысьвячаючы ім 5 частак свайго “Пралёгу”, але і тут названы толькі тыя тры паста. То ж і ў тыпіконе Канстантынопальскага царскага Пантакратартскага (Усятрымаючага) манастыра 1136 г. у аддзеле: “колькі і якой ежы прапануецца манахам штодня” [1].

З кароткіх статутаў і тыпіконаў, вядомых дагэтуль, упершыню указаньне на Усьпенскі пост сустракаем у тыпіконе паўднёва—італьянскага Мікола—Казулянскага манастыра (заснаванага ў 1099 г. выхадцамі з Грэцыі), – тыпіконе, складзеным, магчыма, у XII ст. зь ерусалімскага і студытскага статуту і з паданьняў самага манастыра. Тут пад 1 жніўня ёсьць такая заўвага: “Мікалая, найсьвятога патрыярха Канстантынопаля, новага Рыма, аб чатырохдзесятніцы Усьпеньня Усясьвятой Багародзіцы. Ёсьць у нас іншы пост, званы Усясьвятой Багародзіцы, які пачынаецца з 1 дня жніўня месяца, які згадваецца сьвятым саборам пра злучэньне (у іншым рукапісе: “і сёмым саборам у Нікее”). Але першы дзень жніўня месяца не посьцім з—за сьвята сьвятых Маккавеяў, а ад 2—га дня жніўня (пачынаем) учынены пост, і пасьлядоўнасьць Ператварэньні, г.зн. 8 дзён, усё цалкам сьпяваем (г.зн., нягледзячы на пост, служба Ператварэньню ў царкве сьпяваецца з прадсьвятам 8 дзён)”. Але той жа тыпікон у “каноне” пра ежу, які абдымае 25 частак, не узгадвае Усьпенскага посту.

Гэты тыпікон дае нам кіруючую нітку да адшуканьня пачатку Усьпенскага посту. Па ім, найстаражытнае згадваньне пра пост трэба шукаць у дзеях так званага “сабору злучэньня”, які быў у 920 годзе. Сабор гэты зь нагоды пытаньня пра дазвол чацвёртага шлюбу пастанавіў, што нават і траяжэнцы падлягаюць адмысловаму царкоўнаму пакаяньню: яны павінны (могуць?) “прылучацца (толькі?) тры разы ў год: у Вялікдзень, у сьвята Усьпеньня Багародзіцы і на Нараджэньне Бога нашага Ісуса Хрыста, бо гэтым сьвятам папярэднічаюць пасты” [2]. Сумніўна больш раньняе згадваньне пра Усьпенскі пост у лісьце папы Мікалая I (858—867) баўгарам: “наступныя пасты Сьвятая Рымская Царква прыняла ад старажытнасьці і утрымоўвае: па 40 дзён прад Вялікднем, пасьля 50—цы, прад Усьпеньнем Марыі Багародзіцы, а таксама прад сьвятам Нараджэньня Гасподняга”: Рымская Царква ніколі не ведала Усьпенскага посту і нідзе ён не працягваўся 40 дзён; гэтак жа як пост пасьля 50—цы ў Рымскай Царкве заўсёды быў толькі чатырохдзённым. У творы “Аб трох Чатырохдзесятніцах”, які прыпісваецца Анастасію Сынаіту (Патрыярх Антыёхійскі, 561—600 г.г.), Усьпенскі пост уяўляецца вылучаным з Посту сьвятых апосталаў: апошні першапачаткова працягваўся ад 1—га тыдня па 50—цы да Усьпеньня, а потым, па немачы чалавечай, зь яго выключаны ліпень.

У Кормчае кнізе ёсьць такое сьведчаньне пра Усьпенскі пост. Каля 1085 году манахі Афонскае гары пыталі Канстантынопальскага Патрыярха Мікалая Граматыка пра пасты, паміж якімі іх асабліва бянтэжыў Усьпенскі. Пра яго яны пісалі Патрыярху: “О посте, иже августа месяца до пятагонадесять дне, обретаем в соединения в соборе, бывшем в Константине граде о брацех, и в том памятовати недоумевающе молимся разрешити ны от стязания”. Патрыярх, пасьля нарады зь саборам, адказаў: “бяше пост в то время преложен бысть (г.з. пост з гэтага часу быў перанесены на іншы) сего ради, да не впадают в языческия посты, бывающия в то время; обаче и еще мнози от человек очищения ради от болезни постятся” [3].

Нараджаючыся пост да таго зацікавіў грамадзтва, што пра яго каля таго ж часу – у XI—XII ст.ст. – зьяўляецца і адмысловае дасьледаваньне нейкага Анастасія Кэсарыйскага (можа быць, тоеснага зь Анастасіяй Сынаітам). Старажытнасьць паста ён даказвае спасылкамі на сьведчаньні пра яго Антыёхійскіих Патрыярхаў і сабору злучэньня і прыходзіць да высновы, што пост выконваўся яшчэ да імпэратара Льва Мудрага (886—911 г.г.) [4]. Нарэшце, каля таго ж часу пытаньне пра Усьпенскі, як і Калядным пасьце, ізноў разглядаецца на Канстантынопальскім Саборы – пры Патрыярхе Луке і імпэратары Эмануіле (XII ст.). Па апавяданьні Вальсамону (XII ст.), некаторыя на гэтым саборы казалі, што ў пастанове папярэдняга (вышэйзгаданага) сабора пры патрыярху Мікалаю было згадана пра перанясеньне Усьпенскага посту на іншы час, і таму пост у першую палову жніўня не можа мець месца. Але па таму, што сабор не паказаў, на які час пост перанесены, тым часам як са згадваньня сабору ясна, што пост выконваўся спрадвеку ў жніўні, то гэты сабор зацьвердзіў выкананьне посту ў гэтым месяцы. У сваё патрыярства Вальсамон пісаў акруговыя і прыватныя пасланьні зь угаворваньнем выконваць гэты пост [5].

Нікан Чарнагорац (XI ст.) кажа пра Усьпенскі пост, што тыя, якія не выконваюць яго, не маюць для сябе падставы ў старажытнасьці, аднак і якія выконваюць яго сьцьвярджаюцца не на апостальскім паданьні, а на звычаі наступных часоў, зрэшты, вельмі старажытных [6].

Заўвагі

[1] Дмитриевский А., проф. Описание литургических рукописей. Киев, 1895. б. 231 і далей, 252 і далей, 623—624, 668.

[2] Beveregus.,Pandecta. T. 2. (Иером. Алексий) Историческое рассуждение о постах Православной Восточной Кафолической Церкви. Москва, 1837. б. 32, 66.

[3] Кормчая, ч.1, ст. 156 зв. Beveregus.,Pandecta. T. 2. (Иером. Алексий) Историческое рассуждение о постах Православной Восточной Кафолической Церкви, б. 53, 67.

[4] Тамсама. Cotelerius. Monum.Graec. eccles. T. III, p. 435.

[5] Тамсама.

[6] Корм. ч. I, л. 156.

Па выданьню: Скабалланович М. Успение Пресвятой Богородицы. К.: Пролог, 2003. б. 141—145

УСЬПЕНСКІ ПОСТ

14 – 27 жніўня

Усьпенскі пост усталяваны перад вялікімі сьвятамі Ператварэньня Гасподняга і Усьпеньні Боскай Маці і працягваецца два тыдні — ад 14 да 27 жніўня.

Усьпенскі пост мае старажытнае паходжаньне.

У гутарцы Льва Вялікага, вымаўленай ім каля 450 года, мы знаходзім яснае указаньне на Усьпенскі пост: “Царкоўныя пасты разьмешчаны ў годзе так, што для кожнага часу прадпісаны свой адмысловы закон устрыманьня. Так для вясны вясновы пост — у Чатырохдзесятніцу, для лета летні — у Пяцідзесятніцу (Пятроў пост), для восені восеньскі — у сёмым месяцы (Усьпенскі), для зімы — зімовы (Калядны)”.

Сьвяты Сімеон Салунскі піша, што “Пост у жніўні (Усьпенскі) заснаваны ў гонар Маці Боскага Слова, Якая, пазнаўшы Сваю сьмерць, як заўсёды працавала і пасьцілася за нас, хоць, будучы сьвятой і бязгрэшнай, і не мела патрэбы ў посьце; так асабліва Яна малілася пра нас, калі намервалася перайсьці ад тутэйшага жыцьця да будучага і калі Яе дабрашчасная душа мела праз Боскага Духа злучыцца зь Яе Сынам. А таму і мы павінны пасьціцца і апяваць Яе, пераймаючы жыцьцю Яе і абуджаючы Яе тым да малітвы за нас. Некаторыя, зрэшты, кажуць, што гэты пост заснаваны па выпадку двух сьвят, гэта значыць Ператварэньня і Усьпеньня. І я таксама лічу неабходным успамін гэтых двух сьвят, аднаго — як падаючых нам асьвячэньне, а іншага — маленьня міласэрнасьці і хадайніцтва за нас”.

Усьпенскі пост не такі строгі, як Вялікі, але стражэйшы, чым Пятроў і Калядны пасты.

У панядзелак, сераду і пятніцу Усьпенскага посту статут Царквы прадпісвае сілкавацца сухаядзеньнем, гэта значыць выконваць самы строгі пост, без варэньня пішчы; у аўторак і чацьвер — “з варэньнем ежы, але без ялею”, гэта значыць без масла; па суботніх і нядзельных днях дазваляецца віно і ялей.

Да сьвята Ператварэньня Гасподняга, калі ў храмах асьвячаюцца вінаград і яблыкі, Царква абавязвае нас устрымлівацца ад гэтых пладоў. Па паданьню сьвятых. айцоў, “калі ж хто ад браціі ужыве гронку перш сьвята, тады пакараньне за непаслушэнства ды прыме і не спазнае гронку ва увесь месяц жнівень”.

У сьвята Ператварэньня Гасподняга па царкоўным Статуце дазваляецца на трапэзе рыба. З гэтага дня па панядзелках, серадах і пятніцам у сілкаваньне абавязкова уваходзілі плады новага ураджаю.

Пост духоўны шчыльна злучаецца з пастом цела, накшталт таго, як душа наша злучаецца зь целам, ажыўляе і складае зь ім адно цэлае, як душа і цела складаюць аднаго жывога чалавека. І таму, посьцячы целам, у той жа час неабходна нам пасьціцца і духоўна: “Посьцячы, браты, целам, посьцім і духоўна, вызваляючыся ад усялякай няпраўды і грахоўных думак”, — наказвае Сьвятая Царква.

У пасьце цела на першым пляне — устрыманьне ад багатай, смачнай і салодкай ежы; у пасьце духоўным — устрыманьне ад гарачых грахоўных рухаў, якія цешаць нашы пачуцьцёвыя схільнасьці і заганы. Там — пакіданьне ежы простай — больш пажыўнай і ужываньне ежы посту — меней пажыўнай; тут — пакіданьне любімых грахоў і правінаў і практыкаваньне ў процілеглых ім дабрадзейнасьцях.

ПАРАДА І ПАЖАДАНЬНЕ ВЕРНА СТОЯЧЫМ ЗА АЙЧЫНУ І НААДВАРОТ ДАКОР МАЮЧЫМ

сьвяты Сімеон Салунскі

1. Тады міласэрны і добры Бог дабрынёй адзінай стварыў усе стварэньня і ў канцы чалавека, то ад пачатку адступнік і кіраўнік зла – д’ябл, пазайздросьціўшы чалавеку, шматлікімі прыдумкамі паўстаў супраць яго, спачатку пад выглядам сяброўства спакусіўшы, выдаліў зь агульнага Боскага падпарадкаваньня і мілаты; і адразу сьмерць прыйшла да яго, выгнанаму ад ранейшае прыгажосьці і першае айчыны – Эдэму і ягонай боскай салодкасьці. Пасьля ж таго, як выдаліў яго ад Бога – абаронцы ў тысячах іншых бед, ён зрабіўся яму ворагам, як заўсёды ненавідзячы і нагаворваючы і (ніколі) не задавальняючыся чалавечымі бедамі. І ўздымае яго на забойства брата, нічым не пакрыўдзіўшага (яго), навучае і паадштурхвае да забойства; затым ён апаганіў яго ўсялякімі беззаконьнямі, ад якіх да людзей прыйшлі патопы, пажары, патапленьні, палон, голад і хваробы, і ўсялякі гнеў і скруха; і не існавала ніводнае дапамогі, ні з праведнікаў, ні з патрыярхаў, ні закону, ні вучэньня і пакут прарокаў.

2. Калі па вялікае (сваёй) дабрыні Адзінароднае Слова Боскае прыйшло да нас і было бачна як адзін зь нас і праз вялікую невымоўную любоў аддала замест нас Самога Сябе на зьнявагі і ганьбу, плеці і, нарэшце, прыняло сьмерць на крыжы і ўсясьвятую Сваю душу і цела праз пакуты і сьмерць прынесла ў дар Айцу, і Сваім уваскрэсеньнем дасканалае жыцьцё нам падаравала і вызваліла ад палону сатанінскага і лісьлівасьці ідальскае, і аддаленых ад Бога прывяло праз Сябе назад да Айца, і раней адпрэчаных праз чалавекалюбства зрабіла Сваімі і сынамі Боскімі і багамі па мілаце, то ад пачатку чалавеказабойца зноў не спыніў зайздросьціць гэтым нашым дабротам; таму і шалеючы ўсяляк супраць нашага выратаваньня, па ўсялякім зручным выпадкам шматлікіх ворагаў супраць нас выстаўляў і час ад часу кіраўнікоў ерасей, часам да тыранаў супраць набожнасьці ўздымаў. Але ніводны зь іх не перамог: бо Самога Сябе падмуркам паклаў Царкве Сваёй Ісус Хрыстос, Бок моцны, Жывая Сіла Айца, і непашкоджаную заўсёды захоўваў і захоўвае, і “брама пекла”, як сказана, яе не перамагла і “не пераможа” (Мц. 16:18).

3. Аднак Яго і нас, слуг Ягоных, вораг, не спыняючы ніколі варожасьць, “як леў рыкаючы” паўстае на нас, як казаў Пятро. І пасьля шматлікіх жахлівых (дзеяў) супраць нас, як мы ўжо казалі, нарэшце пабудаваў у сваім вялікім шаленстве больш моцнае сваё войска і, адшукаў нягодны і кепскі народ бязбожных агаранаў, што цешыцца неўтаймаванасьцю і ў брудзе загразшы і таму адпавядаючы (яму) і годны ягонага шаленства, крыважэрнай нягоднасьці, волі і хітрасьці, над якімі той – добраахвотна зрабіўшыся ворагам сваёй прыродзе, паколькі ўпаў зь нябёсаў і праз ганарлівасьць адпаў ад боскае славы – няшчасна зьдзекваецца. Таму яго, асалоду маючага ад разбояў, забойстваў, грабяжоў і крыві, адпаведна першаму чалавеказабойцы, падняў ён супраць нас. І зараз, у апошнія часы, калі, як напісана, і любоў астыла, і зьменшыўся плод набожнасьці, больш моцную вайну….; і супраць нас, хрысьціян, штодзённа і кожную хвіліну дыхае, скараючы нас, шалёна забіваючы і прасьледуючы, выкарыстоўваючы супраць нас ўсю сваю ярасьць да Творцы, і амаль усё зьнішчае. Як Ён пакінуў злым яго, ад пачатку ня быўшага такім, але добраахвотна выявіўшым свавольства, каб толькі зло існавала і слаўныя выявіліся адвагаю, паўстаючы супраць злога, і каб сапраўды зрабіліся праведнікамі і справядліва былі апраўданы, так і цяпер, каб абраныя Хрыстовы выявіліся ўзнагароджанымі сярод нягодных, апынуліся б і мучанікамі і па чыну спавядальнікамі.

4. Але і таму яшчэ ўсё дазволена, таму што (некаторыя) з нас набожных і хрысьціян цудоўных пакінулі ўсё карыснае і асабліва мір і прыгажосьць любові і яшчэ больш рэўнасьць за Хрыста і людзей Ягоных. І цяпер амаль няма каму паўстаць за набожнасьць і веру Хрыста Бога нашага і няма сьмелага дзеля змаганьня, дзеля цярпеньня пакут альбо нейкае скрухі плоці, як першапачаткова праўдзівыя і сапраўдныя хрысьціяне, перасьледуемыя, “скарбутныя, злосныя”, як Павал казаў, голадам прыгнечаныя і, церпячыя штодзённа і амаль паміраючыя, радаваліся церпячы перасьлед за Хрыста. Але вось цяпер усе палюбілі зямное багацьце і ежу плоці, апаганеньня і брыдоты, праклятае і грэбуючае чысьцінёй жыцьцё язычнікаў, а яшчэ прыходзячае і мінаючае задаволеньне і салодкасьць няверных. А горш за ўсё тое, што дзеля гэтага паслабленьня руйнуючамуся і сьмяротнаму целу, лепш жа казаць лютаму і тленнаму, яны, о, бяздумнасьць, абсалютна ашалеўшыя задавальняюць язычнікаў, бязбожнікаў, паганых, і любяць сутнасьць іх нячыстага жыцьця і лічаць найлепшым ужываць іх быдлячы корм, і, о, бяда! апынаюцца сябрамі іх, рабамі і памагатымі. І супраць уласнага народу дзейнічаюць, найбольш да супраць самой набожнасьці, і Хрыста гоняць названыя хрысьціянамі, і не саромеюцца звацца хрысьціянамі, паўстаюць супраць братоў – хрысьціян і скіроўваюцца супраць сьвятых Хрыстовых і больш няверных робяць беззаконьні і боганенавіснае, і сьвятое і датычнае веры зьневажаюць больш, чым ворагі Хрыстовы.

5. Таму мы зьменшыліся ва ўсім і ёсьць найбольш няшчасныя сёньня на зямлі праз нашы грахі і справы беззаконныя ды іншыя правіны. І калі б не меў доўгага цярпеньня заўсёды павольны ў пакараньнях Бог, цалкам загінулі б і зрабіліся як Садом і Гамора. Аднак дзеля яшчэ аднаго правільнага спавяданьня нашага яднае нас Гасподзь і дзеля нас захоўвае перашасьвятарства і Царства набожнае, чакаючы дзеля адной нашай праваслаўнае веры і нейкага плоду. Бо ня толькі вера выратоўвае, як вучыць Брат Божы, кажучы, што “вера без спраў мёртвая”. Таму і два абраных горада самі зь малымі іншымі – я маю на ўвазе Канстантынопаль і Фесалёнікі – былі дадзены нам захавальнікамі набожнасьці і да цяпер мілатой Боскай захоўваюцца. І той наогул ворагамі Хрыстовымі не скораны, выратаваны Самой Уладаркай Заўсёды Дзевай Багародзіцай; гэты ж ў малым палоне пабыў разам дзеля выхаваньня і выпрабаваньня (і ў) адплату (за грахі нашы), бо мы зграшылі, зноў гарачымі малітвамі вялікага захавальніка Зьміцера палон скінуўшы, і пазьбегнуўшы рук тыранаў, вольны сьвет пабачыўшы і набожнасьць вольна абвясьціўшы. І цуд у гэтым быў вялікі. Бо як раней Бог ізраільцян праз Майсея, так горад гэты праз Зьміцера выратаваў.

6. І да захавае ён яго да канца, хоць і заўсёды шалеючы супраць нас вораг бушуе супраць яго і жахліва паўстае і спакусы будуе, скарыць яго жадаючы і не можа цярпець посьпеху нашага – набожных і праваслаўнага спавяданьня і годнага жыцьця. Адкуль (ад таго) тысячы бед прыйшлі нам, ад таго ворагі нашы ад нас аддаліліся, трывалыя напады іх і голад, і хваробы, стогны, палон і мільярды іншых бед дапусьціў Бог, ад таго, што мы добрага Бога дратуем і няўдзячны да дабрадзея, заганарыўшыся дарамі і на злое ўжываючы дадзенае нам Уладаром усяго. Зрэшты, браты мае, я прашу вас паказаць цьвёрдасьць нашу і моц у веры, і вытрымаць хваробы і ўцісканьне жабрацтвам, і любую зьнявагу за Хрыста, як і першыя (хрысьціяне) цярпелі за Яго “рабаваньне маёнткаў вашых з радасьцю”, як сьведчыць Павал. Таму і цяпер з радасьцю цярпіце, чакаючы, як зноў Павал кажа, “мець сябе маёнтак на нябёсах знаходзячыся і лепшы” боскіх дарункаў і харызмы. “Не адкідайце цяпер адвагі вашае” і пахвалу ў Хрысьце і ў сёньняшнім і будучым. Бо вы шмат разоў на вопыце перацярпелі непахісна шматлікія беды за набожнасьць і выявіліся нерухомыя, і да цяпер, я спадзяюся, вы такія сілай Хрыстовай.

7. Такім чынам, усе вы заставайцеся ў той жа думцы і будзьце гатовыя, я прашу, у зручны час, калі магчыма, праліць і кроў за праваслаўе наша і не патрапіць у палон нягодным ворагам. І ніхто зь вас не будзе, я пакладуся на Хрыста, думаць нешта іншае апрача гэтага. Калі ж знаходзяцца іншыя, што маюць іншае меркаваньне, тады вораг і нагаворшчык ваюе зьнявагай – як я малюся – і хітра прымаючыя і рахуючыя дабром палон хрысьціян ворагамі Хрыста і Бога нашага, і гэтае багацьце такое вялікае і горад такі вялікі і шматлюдны, у якім так шмат сьвятых храмаў, сьвятога жытла сьвятароў і манахаў і хрысьціян – мужчын і жанчын і немаўлят незьлічоны лік, праз які гарады і шматлікія з паланёных нягоднымі вызваляюцца праз пакуты і дарунак прыносяць Хрысту, шматлікія ад няверы да веры прыходзяць і пазнаюць праўдзівую веру і Хрыста прызнаюць Богам. Аднак некаторыя і здраду гэтага горада яшчэ і дабром лічаць і палону града гэтага нягоднымі жадаюць і абсалютна імкнуцца. Яны не ёсьць хрысьціяне, але адступнікі ад Бога, горш нягодных і благія і злыя больш самога здрадніка Юды. Бо Юда целам здрадзіў Выратавальніка, а пакута Госпада і сьмерць зрабіліся нам выратаваньнем, і яшчэ больш праславіўся Выратавальнік і ўзвысіўся, у пакутах зваяваўшы дзеля нас і даўшы нам уваскрэсеньне; а здрадзіўшыя хрысьціян нягодным і бязбожным ворагам, душы аддаюць на сьмерць і нягоднасьць, робячы горш чым Юда. Бо яны праз здраду братоў часта здраджваюць Хрыста і яшчэ больш уводзяць Яго ў смутак, не жадаючага сьмерці нават самага малога зь малых. І яны горш усіх бязбожных тыранаў, забіваючых сьвятых, таму што тыраны помсьцяць сьвятым, не здолеўшы схіліць іх да нягоднасьці, і забіваючы мучанікаў выконвалі належнае; гэты ж хрысьціян аддаюць у палон, а душы скараюць бязбожніцтву і вінаватыя ў загубленых душах. П калі здрадзіўшы аднаго і спакушаючы аднаго столькі вялікаму пакараньню аддаецца, то здрадзіўшы горад і столькі душаў нягоднаму, якой адплаты годны? Таму вінаватыя ў гэтым Хрыста адпрэчваюць і ідуць супраць сьвятых Ягоных таямніц і зьняважваюць усё хрысьціянскае.

8. Таму і маласьць наша, думаючы аб набожнасьці і выратаваньні хрысьціян, і маючы непазьбежны клопат аб горадзе гэтым і душах у ім, і горача раўнуючы аб усіх сьвятых ягоных, заклікае ўсіх годна цярпець прыйшоўшыя пакуты ў славу Хрыстову, і каб не выявіўся б (сярод вас) душагубцы здраднікі, змагацца за кожнага зь вас саміх і за вольнасьць дамоў і за ўсіх братоў па любові Хрыстовай. Калі ж нехта будзе знойдзены здрадзіўшы сябе ворагу і зрабіўшыя ягонай прыладай, задумаўшы альбо зьдзяйсьняючы нешта на карысьць нягодных, уладу і панаваньне іх лічачы дабром і жадаючы горад гэты і вернікаў у ім здрадзіць нягодным, стараючыся ў гэтым альбо жадаючы, альбо садзейнічаючы, ці ў горадзе гэтым знойдзецца, альбо па–за ім, калі і ў нейкім чыне будзе альбо становішчы, альбо ганаровай пасадзе, ды будзе анафэма, і гонар ягоны ды будзе зь Юдам і крыжаваўшымі Госпада, і зь вышыні ды прыйдзе на яго гнеў і скарбута, ярасьць і адплата вялікая, і цялесны біч і род ягоны заўсёды будзе зьняважаны. Але і маласьць наша ў Сьвятым Духу нагадвае яму, кім бы ён ня быў, (што ды будзе) пад бясконцым і жахлівым адпрэчваньнем ад сьвятой і адзінасутнае Тройцы як здраднік душаў, забойца і злачынца; і ніколі не знойдзе такі збаўленьня, калі раней не адмовіцца ад настолькі нягоднага і зьняважлівай дзеля Бога спробы.

9. Цяпер маласьць наша дзеля асьцярожнасьці і ўвагі пісьмом (усё гэта) выклала дзеля сьвятога гэтага Хрыстовага статку і паўсюды верных, якіх я заклікаю і прашу ўстаць і быць стойкімі ў ісьціне і адзіную нашу хрысьціянскую веру абараняць да сьмерці дзеля душаў сваіх і дамоў дзяцей і дзеля славы Хрыста, Які, я спадзяюся, прыме (вас) як мучанікаў і змагароў Сваіх і са спавядальнікамі Сваімі ўвянчае і царства Свайго спадкаемцамі выявіць з тым, хто змагаўся за Яго, дабрынёй Ягонай і міласьцю.

10. І на гэтым цяпер канчаю.