СЛОВА СЬВЯЦІЦЕЛЯ РЫГОРА ПАЛАМЫ Ў ДЗЕНЬ БОГАЯЎЛЕНЬНЯ

1. Учора, памкнуўшыся разам зь вамі ў царкву, калі мы прадсьвяткавалі Дзень Сьвяты (Сьвята Багаяўленьня), я растлумачыў тое, што вынікала, кажучы вашай любові аб хросьце ў Хрыста, якога мы ганараваліся і які зьяўляецца спазнаньнем Бога і прыняцьцем зь нашага боку абавязаньняў у стаўленьні Яго: верай і спазнаньнем Ісьціны, якая — у Богу; дамовай ж і абяцаньнем зь нашага боку мець і справы і словы і вобраз жыцьці заўгодныя Богу, — што пасродкам сымбаляў зьдзяйсьняецца (пры хросьце). Але вучачы аб гэтым, мы тут жа дадалі, што гэтыя сьвятыя сымбалі і праз іх і сумесна зь імі прынятыя на сябе словамі абавязаньня, калі пры гэтым не будуць выконвацца на справе, не толькі не прыносяць карысьць чалавеку, але і справядліва наклічуць на яго асуджэньне.

Затым мы растлумачылі вучэньне да народа Яна Прарока і Папярэднікі і Хрысьціцеля, якое і само па сабе вызначае сутнасьць яго хросту: таму што яно складаецца ў спазнаньні Бога, як мы сказалі; Папярэднік жа і Хрысьціцель Госпада і Бога і Выратавальніка нашага Ісуса Хрыста сваім вучэньнем уводзіць нас у спазнаньне Яго, узьвяшчаючы Яго Прадвечным і Уладаром усяго (сьвету), Судзьдзёй жа жывых і мёртвых, Сваёю уладай уводзячым годных у заўсёды існуючыя мясьціны, асуджаных жа выганяючы ў пекла, — і сьведчачы, што Ён — Госпад і Анёлаў, а сябе прылічаючы да ліку апошніх слуг (Ягоных).

Паколькі жа вадохрышча зьяўляецца не толькі спазнаньнем Бога, але і нашым абавязаньнем мець добрыя паводзіны і здзяйсьняць заўгодныя Богу справы, такім чынам і таму Хрыстоў Папярэднік і Хрысьціцель прыводзіў не толькі да спазнаньня Хрыста, але і прапаведаваў пакаяньне і патрабаваў плёну годных пакаяньня: — праведнасьць (справядлівасьць), тварэньне міласьціны, умеранасьць, любоў, ісьціну; і паказваючы, што прыняцьце на сябе абавязаньня, калі не будзе суправаджацца справамі, зусім не аказвае карысьць, але і падвяргае чалавека асуджэньню, — пагражаў сякераю (сьмерцю) і уяўляў нязгаслы вагонь і казаў: “Усякае дрэва, якое ня родзіць добрага плоду, сьсякаюць і кідаюць у вагонь” (Мц. 3:10)

Да таго ж мы растлумачылі вашай любові таксама і словы, зьвернутыя да Самога Госпада, прыходзячаму для Хросту, сказаныя Хрысьціцелем, які не рашаўся, ухіляўся, прасіў вызваліць яго ад гэтай справы і хутчэй сам жадаў прыняць хрост ад Госпада. Але (мы таксама растлумачылі) і адказ яму з боку Госпада, як словы Уладара, загадваючага рабу, разам жа з тым — і як сябру і роднаму па целе, адкрываючага яму таямніцу і паказваючага добрапрыстойныя чыньнікі (для гэтага Хросту); і ў нашай прамове мы тады дайшлі да таго месца, калі Ян, заваяваўшыся, дапусьціў Госпада да Хросту. Засталося жа праслухаць цяперашняе эвангельскае чытаньне, якое апавядае аб гэтым: “І ахрысьціўшыся, Ісус выйшаў адразу зь вады; — і вось, адчыніліся Яму нябёсы, і ўбачыў Ян Духа Божага, Які сыходзіў, як голуб, і апускаўся на Яго. І вось, голас зь нябёсаў прамовіў: Гэты ёсьць Сын Мой Любасны, Якога Я ўпадабаў.” (Мц. 3:16—17)

2. Вялікая і узьнёслая, браты, укладзена ў гэтыя нешматлікія словы таямніца Хрыстовага Хросту: з працай якая паддаецца разгляду і цяжкавытлумачальная, і не меней — з працай пасьцягаемай; але паколькі яна мае вельмі вялікае значэньне для выратаваньня, то, скарыўшыся Таму, хто Заклікае нас дасьледаваць Пісаньні і адважыўшыся, возьмемся дасьледаваць, наколькі гэта дасягальнае, значэньне таямніцы.

Як, вось, у пачатку (сьвету), пасьля таго як Бог сказаў: “Стварыў Бог чалавека паводле вобразу Свайго, паводле вобразу Божага стварыў яго” (Быц. 1:26), стварыўшы ў асобе Адама нашу існасьць, Ён — праз насаджанага ў яго жыцьцяпачатковага Духа, паказанага і дадзенага яму, явіў разам з гэтым і Трыасобнасьць Творчай Боскасьці, у то час як усё іншае стварэньне было прыведзенае ў быцьцё і паказана як бы адзіным словам Слова і прамаўляючага Айца; так цяпер пры аднаўленьні нашай існасьці ў Хрысьце, Дух Сьвятой, зьявіўшыся зь нябесных абласьцей сыходжаньнем на Яго, прымаючага ў Ярдане хрост, явіў таямніцу — выратавальную для разумных істот, — Усявысокай і Усемагутнай Тройцы.

Па якой жа чыньнікаў пры тварэньні і пры аднаўленьні чалавека зьяўляецца таямніца Сьвятой Тройцы? — Не толькі таму, што ён адзіны на зямлі зьяўляецца таямніцай і прыхільнікам Яе, але і па тым чыньніку, што ён адзіны — па вобразу Яе. Таму што пачуцьцёвыя і бязмоўныя стварэньні жывёльнага сьвету маюць у сабе толькі дух жыцьця, ды і той сам па сабе не ў сілах існаваць, цалкам жа пазбаўленыя несьмяротнага розуму (“ну”) і дарунка слова (або: розуму); істоты жа існыя вышэй усяго пачуцьцёвага (матэрыяльнага) Сьвету — Анёлы і Арханёлы — хоць і духоўныя і разумныя, маюць несьмяротны розум і слова (розум), але не маюць у сабе жыватворчага духу, а таму і целам не валодаюць, якое атрымлівае жыцьцё ад гэтага жыватворчага духа; чалавек жа, адзіны створаны па выяве Трыасобнай Існасьці, валодае несьмяротным розумам і дарам слова (або: розуму) і духам, які дае жыцьцё (спалучанаму зь ім) целу, таму і мае цела, маючае ад яго жыцьцё.

Паколькі пры аднаўленьні нашай існасьці, на Ярдане явіла Сябе Усявысокая і Усемагутная Тройца, нібы Першаўзор захаванага ў нашых душах Яе выявы, то хрышчоны ў Хрыста пасьля Хрыста, хрысьцяцца трыма апусканьнямі ў ваду; Ян жа хрысьціў адзіным апусканьнем. І пазначаючы гэта, Эвангеліст Мацей кажа: “І ахрысьціўшыся, Ісус выйшаў адразу зь вады” (Мц. 3:16).

3. “І гэта”, кажа, — г. з. у то час, як Ён яшчэ не зусім выйшаў зь вады, але толькі выходзіў зь яе – “адчыніліся Яму нябёсы”. Але напружце вашы думкі, браты, малю, і услухвайцеся розумам са усёй увагай да таго, што гаворыцца, для таго, каб зразумець сэнс таямніцы Хросту ў Хрысьце. Так, сыходжаньне Хрыста ў ваду і апусканьне ў ёй прадугледжвала Яго спасланьне ў пекла; як і узыходжаньне Яго зь вады прадвясьціла Яго Уваскрэсеньне зь мёртвых.

Таму натуральна і адпаведна гэтаму для Яго, узыходзячага зь вады, неадкладна адчыніліся нябёсы; паколькі пры Сваім спасланьні ў пекла, Ён, быўшы дзеля нас пад зямлёю, выходзячы адтуль, адчыніў для Сябе, а таксама і для нас, усё не толькі зямное і зьвязанае зь зямлёю, але і самае найвысокае неба, куды затым зь целам узьнёсшыся, Ён – “як наш папярэднік” (Жыд. 6:20). Таму што, як выратавальны Свой Запал Ён прад'явіў праз таямнічы Хлеб і Чару і затым перадаў гэтую Таямніцу верным зьдзяйсьняць яго ў выратаваньне (Мц. 26:26—29), так і спасланьне Яго ў пекла і ўзыход адтуль таямніча прад'явіўшы праз гэты Хрост ў Яго, Ён затым перадаў гэта верным зьдзяйсьняць у выратаваньне: Сабе Самому падаючы пакутлівасьць і цяжар, нам жа дараваўшы зь самога пачатку зносіны ў Ягоным Запале, але без выпрабаваньня пакутлівасьці іх, і робячы нас, па слове Апостала, злучанымі зь Ім падабенствам сьмерці Яго, каб ганараваць нас у свой час і запаветнага Уваскрэсеньня (Рым. 6:8).

Таму што маючы душу і цела як у нас, якія ад нас дзеля нас Ён прыняў, целам Ён прыняў Пакуты і сьмерць і пахаваньне, і самым Уваскрошаньнем зь мёртвых абвясьціў несьмяротнасьць і самога цела, і ў памяць гэтых падзей перадаў нам зьдзяйсьняць Бяскроўную Ахвяру, і дзякуючы ёй, як плод яе, атрымаць выратаваньне; душой жа Ён сышоў у пекла і узышоў адтуль, усім даўшы удзел у заўсёды існуючым сьвятле і жыцьці, і для паказаньня гэтага перадаў нам зьдзяйсьняць Боскі хрост, і дзякуючы гэтаму, як плод гэтага, прыдбаць выратаваньне: — дзякуючы той і іншай таямніцы і дзякуючы абодвум: Душы Яго і Целу Яго, абагаўлёным і утрыманым у сабе насеньнем сапраўднага жыцьця. Таму што на гэтых двух Таямніцах засноўваецца усё наша выратаваньне; уся справа Боскага домабудаваньні засяроджваецца ў гэтых двух (таямніцах).

“Адчыніліся Яму нябёсы”, — не “неба”, казаць, але – “адчыніліся Яму нябёсы”, г. з. — усе нябёсы: усё існае гора, — каб, не бачачы нічога з прыналежнага вышэйшаму сьвету і вышэй нас ляжачае, не падумаў бы ты, што ёсьць нешта ляжачае вышэй і больш высокае, чым цяпер прыняўшы Хрост (Хрыстос); але разумеў бы і спазнаў Адзіную Існасьць і Валадарства, ад нябеснага круга уласьцівай Яму бязьмежнасьці, якая дасягае да цэнтраў усяго і да нашых гэтых крайнасьцяў, г. з. якое выконвае усё і нічога не пакідаючае, каб было па—за Ім і усё выратавальнае атрыманае і ахінаючае і што распасьціраецца над усім, пры гэтым Існае ў Трох Асобах, невымоўна пазнавальны Зьбег. Існы і перш стварэньні нябёсаў, — лепш жа сказаць: Існае першым чынам існага і Існае ў Бога і Існае Бог і Божа Слова і Сын, маючы Айца не раней Яго прыходу ў быцьцё, і маючага разам зь Айцом імя, якое — вышэй усякага імя (Пілп. 2:9) і усякага слова (або: розуму): таму што паміж усімі яўленымі тварэньнямі Яго і Яго Нябеснага Айца, тварэньнямі прыналежнымі як гэтаму сьвету, так і да вышэйшага сьвету, якія падзеленыя і не зьвязаныя паміж сабою, Ён адзіны явіў Сябе злучаным зь Айцом і Духам, як Існы зь Імі і перш складаньня сьвету.

Існы і перш стварэньні нябёсаў, — лепш жа сказаць: Існае першым чынам існага і Існае ў Бога і Існае Бог і Божа Слова і Сын, маючы Айца не раней Яго прыходу ў быцьцё, і маючага разам зь Айцом імя, якое — вышэй усякага імя.

5. “Адчыніліся Яму нябёсы”, — у то час як Марк кажа: “адчынены” Таму што ён так кажа: “І калі выходзіў зь вады, убачыў адразу Ян, як адчынены нябёсы” (Мк. 1:10). Чаму жа адзін Эвангеліст сказаў: “адчыніліся”, а іншы: “адчынены”? — Каб ад уважліва слухаючых не унікла асаблівае значэньне таямніцы. Так, выразам: "адчыніліся", ён паказаў нам, што яны, па чыньніку нашага граху і неслухмянасьці Богу, былі зачыненыя. Таму што для Адама, пасьля таго як ён аказаў непаслушэнства Богу і пачуў ад Яго: “пакуль ня вернешся ў зямлю, зь якое ты ўзяты; бо пыл ты і ў пыл вернешся.” (Быц. 3:19), па напісаным, зачыніліся нябёсы. Такім чынам, справядліва, што Хрысту, ва усім выявіўшаму Сябе паслухмяным Богу, і, як Сам Ён сказаў Яну: "Які выканаў усялякую праўду" і праз гэта цяпер зьдзяйсьняецца Хрост, — адчыніліся нябёсы.

Паколькі ж, як казаць сам Папярэднік Госпада: “Бо Той, Каго паслаў Бог, гаворыць словы Божыя; бо ня мераю дае Бог Духа. Айцец любіць Сына і ўсё даў у руку Ягоную.” (Ян. 3:34—35), зьяўляецца відавочным, што Хрыстос і па целе прыняў усю бязьмерную і бязьмежную сілу і дзеяньне Духу. Нябёсы паказалі на справе, што для усяго стварэньня немагчыма зьмясьціць усю гэтую сілу і дзеяньне Божага Духу чаму калі гэтыя сілы і дзеяньне Божага Духу і явілі сябе і як бы перайшлі на Гэтае Богасутнаснае Цела, то нябёсы, не вытрымаўшы, адчыніліся (разарваліся). Выдатна, такім чынам, нехта сказаў Богу: “І нябёсы нячыстыя ў вачах у Яго” (Ёў. 15:15), завучы “небам” — Анёлаў, існых на небе, Арханёлаў, шматвокіх Хэрувімаў, шасьцікрылых Сэрафімаў, усю іншую прымірную існасьць.

Такім чынам, справядліва, што ні неба, г. з. існыя на ім Анёлы, не сапраўды чыстыя прад Богам нябёсаў, таму што і з боку найвысокай і уладнай герархіі бесьперастанку ачышчаныя і асьвятленыя, саступаюць больш дасканалай Чысьціні. Толькі адзіная чалавечая (“кацімас”) існасьць у Хрысьце, існае Богасутнае і абагаўлёная, багата валодае дасканалай чысьцінёй і здольнае зьмясьціць усё зьзяньне і прамяністасьць, так сказаць, і сілу і дзеяньне Божага Духу. Таму, вось, нябёсы не толькі адчыніліся, але і самі Анёлы саступілі такому спасланьню на яго Боскага Духу.

6. “І ахрысьціўшыся, Ісус выйшаў адразу зь вады; — і вось, адчыніліся Яму нябёсы” (Мц. 3:16) Лукаш жа гаворыць, што калі Хрыстос маліўся – адчынілася неба. Таму ён так кажа: “І Ісус, ахрысьціўшыся, маліўся, — адчынілася неба” (Лк. 3:21). Таму што і падчас хросту і сходзячы і узыходзячы зь вады, Ён маліўся, навучаючы справамі, што не толькі сьвятар і зьдзяйсьняльнік таямніц павінен маліцца, але і той, на якім зьдзяйсьняецца таямніца, пры усякім сьвятадзействе таксама павінен маліцца, хоць бы зьдзяйсьняльнік таямніцы і быў больш дасканалым у дабрадзейнасьці і зьдзяйсьняў б больш старанную малітву; праз яго на асьвячаемага схадзіць мілата; калі ж асьвячаемы больш годны (чым зьдзяйсьняльнік таямніцы) і больш старанна моліцца (чым той), Жадаючы літасьці (о, якая невымоўная дабрыня!) не адмаўляе дзякуючы яму даць удзел у мілаце і самому зьдзяйсьняльніку таямніцы, што ясна цяпер спраўдзілася на Яне (Хрысьціцелю), што пазьней і сам ён адкрыта сьведчыць, кажучы: “ад паўнаты Яго ўсе мы прынялі і мілату да мілаты” (Ян. 1:16).

7. Чаму жа толькі маліўшамуся Ісусу адчынілася неба, і нікому перш Яго? — Што кажаш? — Той, хто, быўшы (яшчэ) ва улоньні маці, разумеў Божае домабудаваньне суасобнага Слова Божага, і не толькі разгуляўся ў радасьці Божага Духа, Якога меў яшчэ ад матчынага улоньня, але і носячай яго ва улоньні надаў мілату, той, хто, быўшы адкрыты ад улоньня, адчыніў айцоўскія вусны, па чыньніку яго пакараныя безьоўем па наказе Анёла, той, хто быў гадаванец пустэльні, больш усіх народжаных жанчынамі і пераўзыходзіўшы усіх ад стагодзьдзя Прарокаў, аднак не ціснуў, каб разьвязаць рамень Хрыстова сандаля (што бы ні азначаў гэты рамень), зь ліку ж саступаючых яму па годнасьці, хто б пераважаў для таго, каб адкрыць неба, лепш жа сказаць: — звышнябесныя сфэры? Але каб ты спазнаў вышыню перавагі ў параўнаньні са усімі Таго, Хто цяпер прымае хрост, абдумай яшчэ і то: якім чынам "адчыніліся Яму", як напісана, “нябёсы”; нам на справе паказана, што не проста нябёсы, але і самыя нетры Нябеснага Айца адчыніліся для Яго; таму што адтуль — Дух і голас, які сьведчыць роднасьць Сына (Мц. 3:17); нябёсы ж, быўшы абвяшчальнікамі Яго (Пс. 18:1), адчыніліся як бы нейкія сусьветныя вусны, і не толькі Анёлам, існым на нябёсах, але і людзям, існым на зямлі, узьвясьцілі усім, што Сын Божы валодае роўным гонарам па Сваёй існасьці і па сіле і па валадарстве над усім зь Нябесным Айцом і сыходзячы ад Яго Духам.

Такім чынам, справядліва, што толькі для Яго, молячагася, адчыніліся нябёсы, паколькі і запячатаную кнігу, — чым можа быць пазначаецца складзенае перш для нас ёю неба, па Адкрыцьцю Каіна, ніхто не мог ні адкрыць, ні прачытаць зь усіх існых на небе і на зямлі і пад зямлёю. “Ідзі і глядзі”, кажа, “І калі Ён зьняў трэйцюю пячатку” адзіны разгарнуў кнігу і прачытаў яе Леў, ён жа ад роду юды. Хто жа Гэты Леў, паходзячы ад калена Юдава, навучаў нас Патрыярх Якаў, кажучы: “Малады леў Юда, са здабычы, сыне мой, ты вяртаешся. Схіліўся ён, лёг, як леў і як ільвіца: хто падыме яго? Не адыдзе скіпетр ад Юды і заканадаўца ад сьцёгнаў ягоных, пакуль ня прыйдзе Прымірэнец, і Яму пакорлівасьць народаў.” (Быц. 49:9–10), г. з. — Той, Хто цяпер відавочна адчыніў усё тое, што вышэй нябёсаў, адзіны прачытаў існуючае ад стагодзьдзя і ва усе стагодзьдзі слова Задуму, утоены ў нетрах Айца скарб прамудрасьці, неспасьціжныя глыбіні і таямніцы Духу.

8. Хрысьціўся Ісус, выйшаў зь вады і адчыніліся Яму нябёсы. Ці бачыце, што сьвяты хрост зьяўляецца нябеснай брамай, якой уводзяць туды прымаючых хрост? Таму што не проста гаворыцца; “адчыніліся “, але – “адчыніліся Яму нябёсы"; усё ж адбіўшыся дзеля Яго, спраўджвалася дзеля нас. Такім чынам, дзякуючы Яму дзеля нас адчыніліся нябёсы, і маючы браму шырока адчыненай, чакаюць нашага уваходу. І перш іншых аб гэтым сьведчыць першы Пакутнік і Мучанік — Стэфан. Схіліўшы калены, Ён памаліўся і, паглядзеўшы, убачыў тое, што ніхто не бачыў перш Хросту Хрыстовага; таму што: “бачу я нябёсы расчыненыя і Сына Чалавечага, Які стаіць праваруч Бога” (Дзеі. 7, 55—56); ён бачыў не толькі невымоўную славу і звышнябёснае месца, але і Самога Жаданага ў славе Айца, па чыньніку якім ён першы зь усіх быўшых пасьля Хрыста дабрашчасным чынам сузіраў тое, што ніхто перш Хрыста не бачыў, у што і самі Анёльскія ваярствы жадаюць пранікнуць (1 Пятр. 1:12); таму што яго прыцягнуў любімы ім Ісус, жадаючы, каб гэты Дыякан быў першым на небе і значна больш шанаваным і высока стоячым, чым служачыя (анёльскія) духі, паколькі ён быў першы Мучанік за Ісьціну. Такім чынам, дзеля Яго для нас адкрыліся нябёсы, і праз Сябе Ён нас ачысьціў: таму што Сам Ён не патрабаваўся ні ў ачышчэньні, ні адчыненьня нябёсаў.

І Ян бачыў усё адбыўшаеся падчас Хросту Ісуса, для таго, каб пасьля мець магчымасьць сказаць пытаючым яго: “Я ня ведаў Яго; але дзеля таго прыйшоў хрысьціць у вадзе, каб Ён зьяўлены быў Ізраілю. … я бачыў Духа, што сыходзіў зь неба, як голуб, і быў Ён на Ім” (Ян. 1:32–34). Сьведчыць жа і выгляд голуба аб чысьціні Таго, на Якога сышоў: таму што гэтая птушка не зьлётае на нячыстыя і смуродныя месцы; сьведчыць жа разам з гэтым і голасу Айца звыш. “І гэта” гаворыцца, г.з. зь выглядам голуба і – “вось, голас зь нябёсаў прамовіў: Гэты ёсьць Сын Мой Любасны, Якога Я ўпадабаў.” (Мц. 3:17) Гэты, Якога цяпер паказвае Мой Дух, сходзячы і знаходзячыся на Ім, як на Маім Заўсёды Існуючым Сыне; таму што Айцец, нібы паказальным пальцам, карыстаючыся Уласьцівым Яму і Суіснучым і Адзінаісным і прынябесным Духам, прарочая разам і паказваючы звыш, а разам з гэтым уяўляючы і яднаньне зь Ім, ясна паказаў і узьвясьціў усім, што Той, Хто ў гэты час прымаючы хрост ад Яна ў Ярдані, ёсьць Сын Яго Умілаваны

10. Затым, Дух явіў Сябе не толькі як бы нейкім пальцам указальнага Айца, але і сышоў да Яго, указанага Айцоўскім пальцам, як бы дакранаючыся Яго, і не толькі гэта, але і быў на Ім; таму што гаворыцца, што: Сьведчыць Ян (прамаўляючы): кажучы: “Я бачыў Духа, што сыходзіў зь неба, як голуб, і быў Ён на Ім” (Ян. 1:32); і не толькі: "на Ім", але і – “ў Ім” (чаму ён жа — сьведка, кажучы: "Ад выкананьня Яго мы вси прияхом" (ст. 16); але і перш відавочнага сыходжаньня на Яго Ён нябачна быў у Ім; а аб гэтым сьведчыцца са боку безьцялесных і нябесных Анёлаў, вуснамі Арханёла, які сказаў Зачаўшай Яго ў дзявоцтве: “Дух Сьвяты сыдзе на Цябе” (Лк. 1:35), а таксама Анёла, кажучага Іосіфу адносна Яе, што: “бо зачатае ў Ёй ёсьць ад Духа Сьвятога” (Мц. 1:20). Затым, гэта узьвяшчае не толькі адзінства, але і нейкую узаемную злучнасьць, цудоўную і разам непарыўную, поўную і незлучоную; і Гэты нам зьяўляецца Адзіны ў трыісным і усемагутным Бажастве Бог, як Ён тады пажадаў Сам явіць Сябе: Айцец Нябесны, Сын Адзінасутны, Дух Сьвяты, ад Айца сыходзячы і ў Сыне спачываючы, маючы нязьдітнае (з Імі) яднаньне і непадзельнае (ад Іх) адрозьненьне. Два — Сьведчачых (г. з. Айцец і Сьвяты Дух); Адзіны жа — Засьведчаны (Госпад Ісус Хрыстос); сьведчаць жа Яны Сваё Бажаство і узаемнае яднаньне і адрозьненьне: Бажаство — на падставе вышэй сусьветнага уладарства, у сілу якога усе нябёсы раптам адчыніліся; яднаньне жа — на падставе крайняй і непарыўнай суцэльнасьці і гармоніі; адрозьненьне жа — на падставе адрозьненьня існых імёнаў і існых уласьцівасьцяў.

Узвышаецца ж і прынятая Ім наша існасьць да гэтай вартасьці; існасьць, якое бачны непадзельна знаходзячыся зь Сынам Божым, так каб і пасьля Яго Ачалавечаньня, былі Тры Шануемые (Боскія) і асьвятляючыя Выявы, у Якія мы верым, а таксама хрэсьцімся, у Боскім хросьце сьцягваючыся трухлявага чалавека, апранаючысь жа ў Хрыста, Новага Адама, Які наша вінаватую існасьць зрабіў новай у Сабе, прыняўшы яе ад цнатлівай крыві, як жадаў, і Сабою апраўдаў яе, і усіх затым народжаных ад Яго ў духе, вызваліў ад гэтага прабацькаўскага праклёну і асуджэньні. І што жа? Паколькі Адзінародны Сын Божы прыняў ад нас не выяву, але, прыняў наша існасьць, аднавіў яе, злучыўшыся зь Ім па Сваёй Выяве, ці азначае гэта, што не кожнага зь нас, як індывідуальную асобу, Ён робіць прычасьнікам Сваёй мілаты, і не кожны ў асобнасьці прымае ад Яго адпушчэньне сваіх асабістых грахоў? І як мог бы зрабіць так Той, Якой “Які хоча, каб усе людзі ўратаваліся і дасягнулі спазнаньня ісьціны” (1 Цім. 2:4) і Які дзеля ўсіх “Нахіліў Ён нябёсы і сышоў” (Пс. 17:10), і справамі і словамі і Сваімі Пакутамі паказаўшы нам шлях выратаваньня, узышоў на нябёсы, прыцягваючы туды пераймаючых Яму? — Але існасьць, якую ад нас, дзеля нас; прыняўшы, Ён аднавіў: асьвячоны і апраўданым і ва усім паслухмяны Айцу явіў яе па чыньніку усяго таго, што, злучыўшыся зь ім па выяве, Ён Сам зьдзейсьніў і папакутаваў; кожнага жа зь нас вернікаў не толькі існасьць, але і вобраз (індывідуальную асобу) Ён аднавіў і дараваў нам адпушчэньне нашых грахоў: шляхам Боскага хросту, шляхам захаваньня Яго запаведзяў, шляхам пакаяньня, якое Ён дараваў заблукаўшым, і шляхам Прычашчэньня Яго Цела і Крыві.

12. Айцец, прарочачы звыш адносна прыняўшага Хрост у плоці: “Гэты ёсьць Сын Мой Любасны, Якога Я ўпадабаў.” (Мц. 3:17), паказаў гэтым, што усё іншае, што было раней паказана праз Прарокаў, праз закон пакладзена, абяцаньні, усынаўленьні, — было недасканалым і было загадана і зьдзяйсьнялася не па непасрэднай волі Боскай, але мела мэту ў тым, што цяпер зьдзяйсьняецца, і ў сілу таго, што цяпер зьдзейсьнілася і яно прыйшло да свайго завяршэньня. І што кажу: законапалажэньні, дадзеныя праз Прарокаў, абяцаньні, усынаўленьні? калі і стварэньне сьвету зь самога пачатку мела сваю мэтанакіраванасьць у Ім, “бо Ён стварыў усё, што на нябёсах і што на зямлі, бачнае і нябачнае: хай тое троны, хай тое дзяржавы, хай тое начальствы, хай тое улады, — усё Ім і для Яго створана”, — як кажа Апостал (Кал. 1:16).

Такім чынам, для Яго было і ад пачатку прывядзе ў быццё чалавека, створанага па выяве Божай, каб ён змог калісьці зьмясьціць у сабе Першаўзор; і закон дадзены Богам у раю быў дзеля Яго: таму што Даўні не даў бы яго, калі бы ён наогул меў застацца нязьдзейсьненым; і тое, што пасьля гэтага было абвешчана і зьдзейсьнена Богам, можна сказаць, усё было зроблена дзеля Яго; і як выдатна мог бы дадаць хто: — і усё звышнатуральнае, я маю ў на увазе: Анёльскія істоты і чыны і існыя тамака законы, мелі сваю мэтанакіраванасьць да гэтага, я маю на увазе — Боскаму домабудаваньню, якому ад пачатку і да канца яны служылі. Таму што “спрыяньне” гэта — непасрэдная і добрая і дасканалая воля Божа: Ён жа — Адзіны, у Якім Яго дабраваленьне, і ў Якім Айцец спачывае і дасканалым чынам дагаджаецца, “Дзівосны, Дарадца, Бог Моцны” (Іс. 9:6), Сам паслухмяны Свайму Айцу і прамаўляючы і даруючы паслухмяным жыцьцё вечнае, якое ды будзе усім нам атрымаць у Самім Цару стагодзьдзяў Хрысьце, Якому належыць усякая слава, гонар і глыбокая пашана з Безпачатковым Яго Айцом і Усясьвятым і Добрым і Жыватворчым Духам цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.