ПРЫПАВЕСЬЦЬ АБ БЛУДНЫМ СЫНЕ

мітрапаліт Антоній (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Прыпавесьць аб блудным сыне, якую мы сёньня слухалі, кажа не аб адным якім-небудзь прыватным грэшніку або граху, гэта прыпавесьць аб граху чалавечым наогул, аб грэшнасьці, аб раскаяньні, аб пакаяньні і аб вяртаньні ў бацькаву хату; і яшчэ аб той сьлепаце, зь якой, на грані бацькоўскай хаты і нават у яе межах, можа быць сустрэты прыносячы пакаяньне грэшнік, які быў мёртвы і паўстаў.

Перад кожным зь нас стаіць пытаньне: дзе мы самі стаім адносна стаўленьня да гэтай прыпавесьці, хто мы ў гэтай пыпавесьці? Ці ў тым мы стане, у якім быў блудны сын, калі, шукаючы волі, жадаючы задаволіць усе свае жаданьні, не лічачыся ні з чым, ён зьвяртаецца да айца і кажа яму: “Дай мне маю частку, і я ад цябе сыду і буду жыць па жаданьню майго сэрца”? У ці тым мы стане, калі увесь час зьвяртаемся да Бога, увесь час ад Яго чагосьці просім: дапамогі, літасьці, дарункаў — але не для таго каб будаваць жыцьцё, а для таго, каб гэтыя дарункі Боскія спажыць толькі для сябе, насыціцца імі, нацешыцца імі і змарнатравіць іх бясплённа, не прыносячы ніякага плёну ні для людзей, ні для Бога, ні для сябе саміх?

Далей мы бачым, як блудны сын не толькі бярэ ў Бога тое, што яму трэба для таго, каб жыць, але сыходзіць, сыходзіць туды, дзе яму спакайней, дзе не сьпіць яго сумленьне, дзе не папракае яго Боская бацькаўская прысутнасьць, дзе бацькава хата не нагадвае яму аб чыстых і сьветлых гадах дзяцінства; сыходзіць туды, дзе ён будзе акружаны людзьмі, ва усім яму падобнымі, якія адарваліся ад Бога, адмовіўшыхся ад свайго раньняга чыстага мінулага і жывучых па запале і жаданьню свайго сапсаванага сэрца… Дзе мы знаходзімся?

Няўжо мы таксама хвілінным парывам або усёй плыньню нашага жыцьця выносімся усё далей і далей і далей ад Бога, ад таго бацькоўскага дому, дзе прысутнасьць Айца, асяродзьдзе людзей, жывучых праўдай і чысьцінёй, нам нагадвалі бы аб тым, якое можа і павінна быць жыцьцё? Няўжо мы даем сябе захапіць і даем сябе панесьці, як струменем, у тое асяродзьдзе, якое ухваліць бязбожнае, жыцьцё бязбожнае, — жыцьцё, што адмовілася ад найглыбейшых сьвятынь жыцьця, ад усёй ягонай чысьціні, ад яго самых высокіх парываў, ад самога сьветлага і высакароднага, што патрабуе ахвяры, на якую мы перастаём быць гатовыя, а пазьней — нават здольныя?

Ці знаходзімся мы, падобна блуднаму сыну, у кругазвароце вар'яцтва, якое ахапляе чалавека, калі ён шукае толькі задавальненьні голаду сардэчнага, голаду цела, голаду думак, таго кругазвароту, які ніколі не насычае, таму што чалавечы розум, чалавечае сэрца, увесь чалавек настолькі глыбокі, што толькі Бог можа яго насыціць да канца? Няўжо мы знаходзімся яшчэ ў гэтым кругазвароце, калі мы імкнёмся задаволіць вечны голад часовай, тленнай, зямной ежай? Няўжо мы яшчэ не зразумелі, што усё, што нам дае зямля, яна запатрабуе назад, і што мы законна, справядліва аддамо зямлі свой прах, таму што увесь гэты прах прыналежыць зямлі, узяты ад яе? Памятайце блуднага сына — ён пачаў галадаць, але галадаць такім голадам, што нішто яго не магло насыціць, ніхто яму не даваў паесьці. І тады ён успомніў, што ў бацькавай хаце не толькі бацька, не толькі дзеці, сям'я, не толькі самыя блізкія родныя, але найміты, рабы былі сыты… Так, калі мы набліжаемся да Бога, яшчэ задаўга да таго, як мы сталі Яму свае, родныя, браты Хрыстовы і дзеці нашага нябеснага Айца, задаўга да гэтага нам выкладаюцца макулінкі вечнай ежы. Хананянка, аб якой распавядае Эвангельле, кажа Хрысту: “І сабакі сілкуюцца ад драбкоў, якія падаюць са стала іх гаспадароў”. Так і мы ў жыцьці, яшчэ не вярнуўшыся ў дом сынамі, але прыналежныя гэтаму хатняму жыцьцю хоць рабамі, за страх, хоць наймітамі, у надзеі нейкі узнагароды, хоць шукаючымі прытулку валацугамі, усё роўна сілкуемся ад гэтага дому.

І вось — дзе мы знаходзімся? Няўжо мы, дзеці Праваслаўнай Царквы, браты Хрыстовы, дзеці Нябеснага Айца, няўжо мы яшчэ не прачнуліся і не зразумелі, што хоць наблізіцца, хоць уступіць у найміты, ужо было б пачаткам насычэньня душы? Колькі людзей цяпер сілкуецца ад макулінак эвангельскіх, ад макулінак царкоўных, ад макулінак праваслаўнай веры і праваслаўнага жыцьця, і мілаты, якая жыве ў Царкве! Але зразумець нядосыць: мы павінны пусьціцца ў шлях, мы павінны усьвядоміць, што калі толькі мы спынімся, дзе мы ёсьць, то згаладаем да сьмерці. І гэты шлях — цяжкі шлях; нават адарвацца ад галоднага, далёкага асяродзьдзя і вярнуцца ў бацькаву хату цяжка, таму што чалавек прырастае да граху, прырастае да бязбожнасьці, прырастае да таго, каб быць рабом і мець над сабой уладара, нават уладара апошняй пагібелі…

Нам трэба апамятацца і пусьціцца ў шлях спавяданьнем, якое прыносіў блудны сын: “Я зграшыў, ойча, супраць неба і перад табой…” Так, я зграшыў, аднак Ты застаесься мне Айцом, хоць я няварты звацца Тваім сынам; ці нельга мне, падобна найміту, знайсьці прытулак у Тваёй любові, у Тваёй Царкве, у Тваім жыцьці, у Тваёй праўдзе?.. Для таго каб прызнацца ў сваёй грэшнасьці, трэба адчуць гэты голад, трэба адчуць, што няма надзеі, інакш як калі вярнуцца ў дом Айца. А тамака нас чакае Айцец, — Айцец, Які нам заўсёды і усё даваў, Які нас адпусьціў на грахоўную і забойную волю, у чаканьні, што мы тады зразумеем і тады толькі вернемся. Ён чакае, але Ён не варта ў Сваёй брамы, чакаючы, каб мы да яе дайшлі, на каленах дапаўзьлі, схіліліся да зямлі, умольваючы Яго аб прабачэньні. Здалёк Ён бачыць блуднага, пабяжыць да яго, кідаецца яму на шыю, абдымае, лашчыць, суцяшае ў тым, што той быў такім высьметкам, такі грахоўны, такі блізкі да пагібелі. І айцец вяртае яму усё. Але зараз гэты сын кахае так, як ніхто, таму што, па слове Хрыста, “каму шмат прабачаецца, той шмат любіць”.

А мы? Ці пусьціліся мы ў гэты шлях, зразумеўшы, што за плячамі сьмерць, а жыцьцё і выратаваньне — толькі ў бацькавай хаце? І што мы сустрэнем, калі вернемся ў бацькаву хату?

Мы, што думаем, што яго не пакідалі — як мы сустрэнем, як мы сустракаем блуднага сына? Памятайце словы таго сына, які заўсёды заставаўся верным свайму айцу? Калі ён пачуў весялосьць, ён спытаў: “У чым справа?” — і не узрадаваўся вяртаньню брата, нават братам яго не назваў, сказаў айцу: “Гэты твой сын…”. Брата не прызнаў, айца папракнуў. А калі вяртаецца хтосьці, пайшоўшы калісьці далёка, трэба зрабіць гэтую сустрэчу не судом, а сьвятам. З глыбіні радасьці чалавек можа зьмяніцца, знутры ж турэмнага зьняволеньня душы, той абмежаванасьці, той цямрэчы, якія прадугледжваюць асуджэньне і халоднае прабачэньне ілжэправедніка, пачаць новае жыцьцё нельга.

Але, скажаце, можа быць: як магчыма так паступаць? Няўжо так прабачыць не уяўляе сабою рыска, што прабачыш чалавека, не годнага прабачэньня?.. Прабачэньне пачынаецца ў момант, калі нам робіцца шкада вінаватага, калі вінаватага нам шкада, а не тады, калі вінаваты разумее, што памыляўся. Прабачэньне нарастае тады, калі чалавек, якому стала шкада вінаватага, гатовы, каб толькі вылечыць здарэньне, узяць на сябе цяжар і пакуту гэтых адносін. Прабачэньне пачынаецца ў момант, калі я ў сваім сэрцы кажу: я не буду чакаць таго, каб гэты чалавек стаў іншым, я яго такім люблю, які ён ёсьць, каб яму прабачыць і панесьці на сабе наступствы гэтага прабачэньня. Ён не выправіцца адразу, ён не адразу зьменіцца; можа быць, адносіны нашы будуць яшчэ і яшчэ цяжкімі і пакутлівымі, але я гэта панясу на сабе, каб ён мог заквітнець і пачаць жыць…

Гэта — толькі пачатак прабачэньня, гэта толькі першыя крокі да яго, але калі мы гэтых крокаў не робім, калі пачуваемся правымі, то мы не маем правы нічога чакаць ад таго, хто вінаваты… Хто пойдзе да нас для таго, каб мы яго ізноў і ізноў зьняважылі, абразілі, каб мы яму нагадвалі на кожным кроку, як ён быў вінаваты? Так чалавек новым не робіцца, так жыцьцё не робіцца новым.

І вось, у гэты дзень, калі мы дзівуемся і дзівімся, бачачы, як здолеў айцец прабачыць блуднага сына, задумаемся над тым, што мы можам зрабіць у стаўленьні да тых людзей, на якіх мы маем злосьць, якіх мы папракаем у тым, што яны чымсьці нас абыйшлі, абразілі, пакрыўдзілі. Не будзем важыць іх віну, а паставім сабе пытаньне: ці ёсьць у нас такая любоў, якая можа ім вярнуць жыцьцё і нашым адносінам — навізну, і з пекла чалавечых адносін зрабіць сапраўдны рай Царства Божага? Амін.