АБ КАЛЯДНЫМ ПОСЬЦЕ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

У гэтыя дні паста, якія прывядуць нас да урачыстасьці Увасабленьня Госпада, Царква, словамі Самага Хрыста, сурова і ясна нас перасьцерагае. У сёньняшняй прыпавесьці аб бяздумным багачы Хрыстос кажа пра перапоўненыя сьвіраны матэрыяльных выгод; але мы усё багатыя вельмі па-рознаму, і не абавязкова ў першую чаргу матэрыяльна. Як мы цьвёрда спадзяемся на узаемаадносіны нашы з Богам, якую надзейную апору знаходзім у эвангельскіх словах, словах Самага Хрыста, вучэньні апосталаў, нашай Праваслаўнай веры! І чым даўжэй мы жывём, тым больш назапашваем думак, ведаў, і самі сэрцы нашы робяцца багацей і багацей пачуцьцямі ў адказ на прыгажосьць Боскага слова. Але ратуе нас не гэта; ратуе нас сіла Боская, мілата Боская, якая паступова вучыць нас і можа ачысьціць і зьмяніць нас. Але хоць Бог падае нам Сваю мілату неабмежавана, мы вось апынаемся здольныя прыняць дарункі Боскія толькі ў вельмі малой меры. Мы амаль няздольныя адчыніць ёй сваё сэрца; рашучасьць здраджвае нам; у нас бракуе адвагі ісьці тым жа шляхам, які мы самі абралі, таму што ён так выдатны і жыватворны.

Апостал Павел дае нам выява: мы падобныя чэзнучым галінкам, прышчэпленым, рана да раны, на жыватворчае дрэва, якое ёсьць Хрыстос. Так, мы прышчэплены, — але колькі жыватворчых сокаў зможа пракрасьціся ў судзіны галінкі? Колькі жыцьця будзе дадзена і прынятае? Гэта залежыць ад таго, наколькі адчынены судзіны галінкі і колькі сокаў зможа праліцца ў іх вольна, — гэта залежыць ад нас.

Цяпер настае час посту і сабранасьці, які прывядзе нас і паставіць тварам да твару перад Богам, прыйшоўшым у плоці, каб выратаваць нас. Але Яго прыход — таксама і суд, таму што нельга сустрэць Бога і не апынуцца перад судом. І вось, ці знойдзецца ў нас штосьці агульнае, якое родніць нас зь Сынам Божым, Які па ахвярнай, раскрыжаванай любові аддае Сябе ў нашы рукі? Ці прыйдзецца нам устаць перад Ім і сказаць: я атрымаў усе Твае дарункі, але не прынёс плёну, — як чалавек з прыпавесьці, які атрымаў талент і схаваў, закапаўшы ў зямлю? Ці будзем мы, як запрошаныя на шлюбны баль царскага сына, якія адмовіліся прыйсьці: адзін — таму што купіў поле; ён жадаў зрабіцца землеўладальнікам, але зямля заняволіла яго; ці іншы, у якога была справа на зямлі, і яму не было часу адарвацца ад сваіх заняткаў дзеля Бога, дзеля таго, каб пабыць зь Ім. Ці як той, які знайшоў сабе жонку па сэрцы, і ў ягоным сэрца не засталося месца, каб падзяліць радасьць царскага жаніха?

Прыпавесьць гэта будзе чытацца ў канцы каляднага посту, перад самым прыходам Выратавальніка, і як мы да яе падрыхтуемся? Будзем зьбіраць далей і далей, не прыносячы плёну?

Пост не азначае, што трэба яшчэ настойлівей, чым звычайна, прасіць у Бога; пост не азначае, што трэба прыходзіць да Прычасьця часьцей звычайнага. Пост гэта час, калі мы павінны устаць перад тварам суда Боскага, услухацца ў голас свайго сумленьня — і устрымацца ад Прычасьця, калі мы не можам прылучыцца годна. А прылучыцца годна азначае, што перад кожным Прычашчэньнем мы павінны памірыцца з тымі, з кім мы ў разладзе; мы павінны спыніцца на думках нашага розуму і сэрца, выкрываючых нас у здрадзе Богу і нявернасьці людзям — і зрабіць штосьці ў гэтым кірунку; мы павінны пагадніцца з Богам Жывым, каб не апынулася, што дарэмна Ён паміраў за нас. Таму задача наша цяпер складаецца ў тым, каб глыбока задумацца пра сябе саміх, падвергнуць сябе бязьлітаснаму, строгаму суду і падысьці да Прычасьця праз споведзь, праз пакаяньне, праз стараннае выпрабаваньне уласнага жыцьця, так, каб не апынуцца асуджанымі, прыступіўшы нядбайна да Сьвятой Трапэзы.

А гэта прадугледжвае некалькі простых, але неабходных рэчаў: нельга прыступаць да Прычасьця, спазьніўшыся да пачатку літургіі; нельга прыступаць да Прычасьця, не прыгатаваўшы сябе, на працягу усяго папярэдняга тыдня, малітвай, выпрабаваньнем сумленьня, Правілам перад Прычашчэньнем. Калі Правіла занадта доўгае, каб прачытаць яго ў суботу ўвечары пасьля усяночнай, малітвы ягоныя можна падзяліць на увесь тыдзень, далучаючы іх да правіла вячэрніх і ранішніх малітваў. Ва усякім разе дысцыпліна, якая патрабуецца ад нас заўсёды, павінна выконвацца ў гэтыя дні яшчэ больш дакладна. І Праваслаўная Царква вучыць, што ахвотнікі прыступіць да Прычасьця павінны прысутнічаць на усяночнай у суботу вечарам, так, каб падрыхтавацца да сустрэчы з Госпадам у дзень Ягонага Уваскрэсеньня.

Гэта усё — не проста фармальныя дысцыплінарныя “правілы”; гэта заклікі, якія вядуць нас за руку ў глыбіні духоўнага жыцьця, да больш годнай — ці, хоць бы, меней нягоднай сустрэчы Госпада.

Уступім таму цяпер у Калядны пост і прыгатуем сябе строгай дысцыплінай розуму, уважліва выпрабоўваючы рухі сэрца: як мы ставімся да іншых, да сябе і да Бога, як мы вучымся ў Царквы малітве, глыбокай пашане і паслухмянству Божым запаведзям?

І паставімся таксама больш уважліва, чым мы гэта робім звычайна, да выкананьня фізычных правіл посту. Яны разьлічаны на тое, каб дапамагчы нам атрэсьці млявасьць і дагаджаньне сваім слабасьцям, абудзіць у нас чуласьць і бадзёрасьць, не даць нам закасьнець у нашай прызямлёнасьці, якая замінае нам узьняцца да Бога.

Выконвайце гэтыя правілы, рыхтуйцеся уважліва праз увесь Калядны пост, чакаючы прышэсьця Госпада, але не пасіўна, а ў тым стане сабранага няспаньня, зь якім вартавы на варце чакае прыбыцьця свайго Цара. Будзем памятаць, што знаходзіцца ў прысутнасьці Боскай — найвялікі гонар, самае сьвятое, што зь намі можа здарыцца; гэта не “права” наша, а найвялікі гонар, які Бог нам аказвае, і будзем трымаць сябе адпаведна. Амін!