АДСЯЧЭНЬНЕ ГАЛАВЫ ЯНА ПАПЯРЭДНІКА

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Мы звыклі ў нашым жыцьці, што пра усякую патрэбу, зь нагоды усякага выпадку мы зьвяртаемся да Бога за Яго дапамогай. І на кожны наш кліч, на кожны крык смутку, пакуты, страху, мы чакаем, што Гасподзь уступіцца за нас, абароніць, суцешыць; і мы ведаем, што Ён робіць гэта увесь час, і што максымальны Свой клопат пра нас Ён выявіў, зрабіўшыся чалавекам і памёршы за нас і дзеля нас.

Але часам бывае ў жыцьці нашага сьвету, што Бог зьвяртаецца за дапамогай да чалавека. І гэта бывае увесь час, але часта ледзь прыкметна альбо праходзіць зусім незаўважана. Увесь час Бог зьвяртаецца да кожнага зь нас, просячы, молячы, угаворваючы быць у гэтым сьвеце, які Ён так умілаваў, што жыцьцё за яго паклаў, — быць Яго жывой прысутнасьцю, быць Яго жывым клопатам, гледзячай, добрадзеючай, уважлівай. Ён нам кажа, што усё, што мы ні зрабілі б добрага для нейкага чалавека, мы для Яго зрабілі; тым самым Ён заклікае нас быць тут як бы на Яго месцы. А часам Ён некаторых людзей кліча да больш асабістага служэньня Яму. У Старым запавеце мы чытаем пра прарокаў; прарок Амос кажа, што прарок — гэта чалавек, зь якім Бог падзяляецца думкамі Сваімі. Але не толькі думкамі, але і Сваёй справай. Памятаеце прарока Ісаю, які ў бачаньні бачыў Госпада азіраючагася і прамаўляючага: Каго паслаць Мне? — і прарок устаў і сказаў: Мяне, Гасподзь...

Але вось сярод прарокаў, сярод людзей, якія Богу паслужылі сэрцам непадзеленым, усёй вялікай сілай душы, ёсьць адзін, памяць якога мы зьдзяйсьняем сёньня і каго Бог назваў найвялікім сярод тых, якія народжаны на зямлі. Гэта Ян Хрысьціцель. І сапраўды, калі удумаесься ў ягоны лёс, здаецца, няма лёсу больш велічнага і больш трагічнага. Увесь лёс ягоны была ў тым, каб як бы не быць для таго, каб у сьвядомасьці і ў бачаньні людзей узрос Адзіны, Які ёсьць — Гасподзь.

Успомніце першае, што гаворыцца пра яго ў Эвангельлі паводле Марка: “Ён голас абуральны ў пустэльні”. Ён толькі голас, ён настолькі зрабіўся адзіным, настолькі ужо не падзельным са сваім служэньнем, што ён зрабіўся толькі Божым голасам, толькі дабравесьнікам; нібы яго як чалавека, чалавека цела і крыві, чалавека, які можа тужыць і пакутаваць, і маліцца, і шукаць, і стаяць, у канчатковым выніку, перад будучай сьмерцю, — нібы гэтага чалавека няма. Ён і яго пакліканьне — адно і тое ж; ён — голас Госпада, гучашчы, грукаючы сярод пустэльні людзкай; той пустэльні, дзе душы пустыя, таму што вакол Яна людзі былі, а пустэльня ад гэтага заставалася нязьменнай.

І далей Сам Гасподзь кажа пра яго ў Эвангельлі, што ён — сябар Жаніха. Сябар, які так моцна, так дужа любіць жаніха і нявесту, што ён здольны, забыўшыся сябе, служыць іх любові, і служыць тым, каб ніколі не апынуцца лішнім, ніколі не быць там і тады, калі ён не патрэбен. Ён — сябар, які здольны абараніць любоў жаніха і нявесты і застацца па—за яе межамі, захавальнікам таямніцы гэтай любові. Тут таксама вялікая таямніца чалавека, які здольны як бы не зрабіцца тым, каб штосьці большае, чым ён, было. І далей сам Хрысьціцель кажа пра сябе ў адносінах да Госпада: “Мне трэба прымяншацца, на нішто сыходзіць, для таго каб Ён узрос.” Трэба, каб аб мне забыліся, каб толькі аб Ім памяталі, трэба, каб мае вучні ад мяне адвярнуліся і сышлі, падобна Андрэю і Яну на берагах Ярдана ракі, для таго, каб рушыць усьлед непадзеленым сэрцам толькі за Ім: я жыву толькі для таго, каб мяне не стала!

І апошняе — страшная выява Яна, калі ён ужо быў у вязьніцы, калі ужо вакол яго звужваўся круг прыходзячае сьмерці, калі не было ў яго ужо выйсьця, калі гэта каласальна вялікая душа завагалася. Крочыла на яго сьмерць, канчалася жыцьцё, дзе нічога ў яго не было свайго, у мінулым быў толькі подзьвіг адрачэньня ад сябе, а наперадзе — цямрэча. І ў гэты момант, калі завагаўся ў ім дух, паслаў ён вучняў спытаць у Хрыста: Ці ты Той, Якога мы чакалі? Калі Той, тое вартае ў юных гадах жыўцом памерці. Калі Ён — Той, варта прымяншацца з года ў год, каб Яна забыліся і толькі выява Будучыні узрастала ў вачах людзей. Калі Ён — Той, тады варта зараз і паміраць ужо апошнім паміраньнем, таму што усё, для чаго Ян жыў, было выканана і зьдзейсьнена. Але раптам Ён не Той? Тады страчана усё: і юнацкасьць, і найвялікая сіла сьпелых гадоў, усё загублена, усё бессэнсоўна; і яшчэ страшней, што здарылася гэта таму, што Бог быццам “ашукаў”. Бог, які заклікаў Яна ў пустэльні, Бог, што адвёў яго ад людзей, Бог, якія натхнілі яго да подзьвігу самазабойства. Няўжо Бог ашукаў, і жыцьцё прайшло, і звароту няма?

І вось, паслаўшы вучняў да Хрыста з пытаньнем: “Ці ты Той?”, Ян не атрымлівае прамога, суцяшаючага адказу. Хрыстос не адказвае яму: “Так, Я Той, ідзі зь мірам!” Ён толькі дае прароку адказ іншага прарока пра тое, што сьляпыя становяцца відушчым, што кульгавыя ходзяць, што мёртвыя уваскрасаюць, што жабракі задаволеныя. Ён дае адказ зь Ісаі, але Сваіх слоў не дадае, — нічога, акрамя аднаго грознага папярэджаньня: “Дабрашчасны той, хто не спакусіцца пра Мяне. Пайдзіце, скажыце Яну”. І гэты адказ дасягнуў Яна ў перадсьмяротным яго чаканьні: вер да канца, вер, не патрабуючы ні сьведчаньняў, ні доказаў, ні знакаў. Вер, таму што чуў ты усярэдзіне, у глыбінях душы тваёй, голас Гасподні, які загадвае дзеяць справу прарока. Прарокі ў сваім часам найвялікім подзьвігу нейкім чынам могуць абаперціся на Госпада. Яна ж Бог падтрымлівае толькі тым, што загадаў яму быць Папярэднікаў і дзеля гэтага выявіць максымальную веру, упэўненасьць у рэчах нябачных. І вось чаму духі займае, калі мы думаем аб ім, і вось чаму кожны раз, калі мы думаем пра подзьвіг, якому мяжы няма, мы успамінаем Яна. Вось чаму з тых, нарадзіўшыхся сярод людзей нараджэньнем натуральным і узносіліся цудоўна мілатой, ён зь усіх — самы вялікі.

Сёньня мы сьвяткуем дзень адсячэньня… Сьвяткуем... Слова “сьвяткаваць” мы абвыклі разумець як радасьць, але яно ж значыць “заставацца без спраў”, а без справы можна заставацца, таму што захлісьне душу радасьць і ужо справы няма да звычайных спраў, а можа гэта здарыцца таму, што рукі апусьціліся ад гора ці ад жаху. І вось такое сёньняшняе сьвята: за што возьмесься перад тварам таго, пра што мы чулі сёньня ў Эвангельлі?

І вось у гэты дзень, калі перад жахам і веліччу гэтага лёсу апускаюцца рукі, нас заклікае Царква маліцца аб тых, якія таксама ў жаху і трапятаньні і зьдзіўленьні, і ў роспачы часам, паміралі на поле бітвы, паміралі ў засьценках, паміралі самотнай сьмерцю. Пасьля таго як вы прыкладзяцеся да крыжа, памолімся пра усіх тыя, якія на поле бою жыцьцё паклалі, каб жылі іншыя, схіліліся да зямлі, каб акрыяў іншы. Успомнім тых, якія з тысячагодзьдзя ў тысячагодзьдзе, а не толькі ў наш час, гінулі страшнай сьмерцю, таму што яны умелі любіць, ці таму, што іншыя любіць не умелі, успомнім усіх, таму што усіх ахінае любоў Госпада, і за усіх мае быць, молячыся, вялікі Ян, які прайшоў праз усю трагедыю ахвяры да канца кананьня і сьмерці без адзінага слова суцяшэньня, а толькі уладным наказам Божым: “Вер да канца, і будзь верны да канца!”. Амін.