ЦУДАТВОРНЫ КІЕВА – ПЯЧОРСКІ АБРАЗ УСЬПЕНЬНЯ БАГАРОДЗІЦЫ

Кіева-Пячорскі абраз Усьпеньня Усясьвятой Багародзіцы – найбольш старажытны зь абразаў, шанаваных у праваслаўнай Кіеўскай Царкве. У Кіеў гэты абраз прынесьлі чатыры грэцкіх майстра, якія прыбылі, каб пабудаваць тамака Вялікую царкву Кіева-Пячорскае Лаўры. Дойліды былі абраныя Самой Боскай Маці. У 1073 г. Багародзіца зьявілася грэцкім будаўнікам ва Ўлахернскай царкве, паказала ім на будаўніцтва ў Кіеве храма і дала абраз свайго Усьпеньня.

Абраз робіцца найгалоўнай сьвятыняй Кіева-Пячорскай Сьвята-Усьпенскай Лаўры. Ён знаходзіцца над царскай брамай галоўнага пасаду. Абраз Усьпеньня Усясьвятой Багародзіцы быў напісаны старажытным грэцкім пісьмом на кіпарыснай дошцы. Яго уставілі ў раму, уманціраваную ў вялікі мэталічны круг.

Кожны дзень пасьля канчатка ранішняй і літургіі абраз Усьпеньня Багародзіцы апускалі на шаўковых шнурах, каб вернікі маглі прыкласьціся да сьвятыні. У цяжкія часы абраз абносяць хросным ходам вакол гораду.

Шмат бед выпала на долю Кіева-Пячорскай Лаўры, і кожны раз цудатворны абраз заставалася непашкоджаным. Так было да падрыву Усьпенскага сабору маскоўска-савецкімі вандаламі ў 1941 г. Пасьля гэтай трагічнае падзеі сьлед абраза губляецца.

Адна з копій старажытнага абраза цяпер знаходзіцца ў Крыжаўзьвіжанскім храме над царскай брамай. Яна таксама упрыгожаная, як і арыгінальны абраз. Таксама па старажытнаму звычаю пасьля літургіі яе апускаюць, каб вернікі маглі пакланіцца сьвятыні.

Малітва да цудатворнай Кіева – Пячорскай іконы Ўсьпеньня Багародзіцы

О, Усьвясьвятая і Ўсячыстая Дзева багародзіца, наша Пячорская слава і ўпрыгожаньне, пакроў і абаронца, праўдзівая Ўладарка абранага пасаду Твайго, прымі наша, нягодных слуг Тваіх, нямоглае маленьне, што зь верай і любоўю прыносім Табе прад цудатворнай іконай Тваёй. Ды наведаеш грахоўнае жыцьцё наша, асьвячаючы яго сьвятлом пакаяньня. Асьвяці нас, абцяжараных шматлікімі скарботамі, Тваёй нябеснай радасьцю, і дай нам заўсёды ўслаўляць Цябе ў міры і набожнасьці, і без граху адольваючы шлях жыцьця нашага, з дапамогай Тваёй, дасягнём вечнай радасьці ў сьветлым палацы сьвятых і баганосьбітных айцоў нашых Антонія і Феадосія і ўсіх звышгодных Пячорскіх, і адзінымі вуснамі і сэрцам апяём Цябе і Прадвечнага Твайго Сына, з Безпачатковым Яго Айцом і Усясьвятым, Усядобрым і Жыватворчым Яго Духам, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.

ІКАНАГРАФІЯ СЬВЯТА ЎСЬПЕНЬНЯ БАГАРОДЗІЦЫ

Аб Усьпеньні Боскай Маці нічога не гаворыцца ў Сьвятым Пісаньні, але апавяданьне аб гэтай падзеі захавана нам у памяці Царквы і выяўляецца ў абразе Сьвята.

Абразы Усьпеньня пісалі шматлікія іканапісцы розных школ і эпох, тым не менш, можна вылучыць агульныя рысы. У цэнтры кампазыцыі ложка, на якім ляжыць Маці Боская. Над ёй узвышаецца Ісус Хрыстос зь немаўлём на руках, сымбалізуючым душу памерлай Багародзіцы. Гэта вельмі важная дэталь у абразе. Выратавальнік забірае зь сабой душу Боскай Маці, тым самым, узьвяшчаючы аб Яе новага жыцьця – жыцьці на нябёсах. Хрыстос адлюстроўваецца ў зьзяньні славы ў нябеснай сфэры або, як яе завуць па-іншаму, у мандорле, або ў глорыі. У мандорле, як правіла, адлюстроўваюць Нябесныя Сілы: Херувімаў і Серафімаў.

Ложка Багародзіцы атачаюць апосталы, якіх цудоўнай выявай сабраў Госпад на Усьпеньне Багародзіцы. Апосталы часта прадстаўленыя “у руху”, яны як бы сядзяць на аблоках, якія нясуць Анёлы.

На абразе часам паказваюць палаты з “жонкамі ерусалімскімі” па баках ложка, каля ложка можа стаяць зэдаль з гарлачом, туфлі, сьвечка – прадметы, што паказваюць на рэальнае месца дзейства – дом Багародзіцы на Сіёнскае гары ў Ерусаліме.

З XV стагодзьдзя унізе абразоў пачалі маляваць і такі сюжэт: Анёл мячом адсякае рукі Афонію, які спрабуе перакуліць труну Багародзіцы. Па паданьню Афоній, жыдоўскі сьвятар, узрушаны цудам, паверыў у Ісуса Хрыста і быў вылечаны апосталам Пятром.

Часам на абразе адлюстроўваюць апостала Тамаша, спазьнелага на пахаваньне. Ён атрымлівае з рук Багародзіцы, якую ўносяць анёлы на неба, Яе пояс.

Каля ложка могуць прысутнічаць таксама сьвяціцелі: Якаў Ерусалімскі, Цімафей Эфэскі, Ярафей Афінскі і Дзіянісій Ареапагіт - як відавочнікі падзеі.

На пазьнейшых абразах у самім верху, у белых зьзяючых або ў той жа адзежы, што і на адры, адлюстроўваюць узьнесенае Багародзіцы. Узьнясеньне Багародзіцы “у целе” пранікае ва усходнюю іканаграфію зь заходняй у эпоху крыжовых паходаў і затым актыўна распрацоўваецца ў балканскіх размалёўках XIII - XIV стагодзьдзяў, галоўным чынам у спалучэньні зь эпізодам уручэньня пояса апосталу Тамашу.

УСЬПЕНЬНЕ ЎСЯСЬВЯТОЙ БАГАРОДЗІЦЫ

Зь усіх сьвятаў, усталяваных Царквой у гонар Багародзіцы, найбольшым ёсьць сьвята яе сьвятога і слаўнага Ўсьпеньня. Двухтыднёвым постам мы рыхтуем сябе да сьвяткаваньня гэтага дня.

Сьмерць Боскай Маці называецца Ўсьпеньнем на знак таго, што Яна заснула на нейкую хвіліну, а тады, як сон, скінула з вачэй сьмерць труны, пабачыла несьмяротнае жыцьцё і славу Госпада.

У Дзеях сьвятых апосталаў гаворыцца, што пасьля Ўзьнясеньня Госпада нашага Ісуса Хрыста апосталы гары Эляёнскай ў Ерусалім і там жылі ўсе разам, чакаючы зыходу Сьвятога Духа. Зь імі знаходзілася і Боская Маці, Якая ў гэты час жыла ў сьв. Яна Багаслова, малілася, заўсёды згадваючы аб Сваім Боскім Сыне.

Яны знаходзілася зь апосталамі ў часе зыходу Сьвятога Духа на апосталаў. З шматлікіх апавяданьняў і прац сьвятых айцоў Царквы бачна, што пасьля зыходу Сьвятога Духа на апосталаў Багародзіца засталася ў Ерусаліме, наведвала тыя мясьціны, дзе хадзіў і прапаведаваў Яе Сын Ісус Хрыстос і не жадала пакідаць краіну, для Яе любую і сьвятую.

Але цар Ірад Агрыпа пачаў прасьледаваць Царкву Боскую, паганы і жыды, якія ненавідзелі Боскую Маці за тое, што Яе любяць хрысьціяне, жадалі забіць Яе. Тады Яна, разам з Янам Багасловам, пайшла зь Ерусаліму і прыбыла ў Эфес. У Эфэсе яна наведала япіскапа Кіпрскага Сьв. Лазара, якога ўваскрэсіў Выратавальнік, а таксама Афонскую гару. Калі ганеньня на хрысьціян скончыліся, Усясьвятая Дзева павярнулася ў Ерусалім і зноў пасялілася ў доме Яна Багаслова на Сіёне.

Аднаго разу Яна, як заўсёды, пайшла на Эляёнскую гару і там у часе малітвы пабачыла прад сабой архангела Гаўрыіла, які трымаў у руках райскую аліўкавую галінку. Ён падаў ёй галінку і прамовіў: “Твой Сын і Бог наш чакае Цябе зь анёламі, архангеламі і ўсімі сіламі нябеснымі. Праз тры дні Ты спачінёш, і Ён узьнясе Цябе, Маці Сваю, у Свае нябеснае Царства, дзе Ты будзеш жыць зь Ім вечна.” Зь вялікай радасьцю пачула Багародзіца вестку аб сваім блізкім спачыне і, пакланіўшыся да зямлі свайму нябеснаму весьніку, ад усёй душы падзякавала Госпаду за абяцаную Ёй міласьць. Павярнуўшыся да дому, Яна распавяла Багаслову ўсё, што бачыла і чула, і пачала рыхтавацца да свайго скону. Яна упрыгожыла свой пакой, як да вялікага сьвята, зрабіла свае апошнія загады, просячы, каб Яе пахавалі ў Гэўсіманіі, там, дзе ляжалі Яе бацькі і справядлівы Іосіф, і ўручыла Яну райскую аліўную галінку з тым, каб, па загаду анёла, ён нёс яе прад Яе труной у часе пахавальнай хады. Ёй вельмі хацелася яшчэ раз пабачыць тут, на зямлі, збор усіх апосталаў. І адбыўся цуд, аб якім так душэўна сьпявае Царква: “На несьмяротнае Твае Ўсьпеньне, Маці жыцьця Багародзіца, цудам сабраліся раскіданыя па ўсяму сусьвету апосталы.” Яны вельмі зьдзівіліся, калі пабачылі адзін аднаго, і толькі тады, калі Ян Багаслоў распавёў ім аб блізкім сконе Маці Боскай, апосталы зразумелі, для чаго іх Госпад сабраў такім цудоўным чынам.

Апосталы засмуціліся, што бачаць Боскую Маці ў апошні раз, і, абліваючыся сьлязамі, ледзь адпавядалі на Яе пытаньні аб іх апостальскай працы ў справе пропаведзі слова Боскага. Яна суцешыла іх. “Не плачце, сябры і вучні Хрыстовы, – казала Яна ім, – не затуляйце Маёй радасьці вашым горам. Я крочу да Сына Майго і Бога вашага, а вы, пахаваўшы Маё цела, вяртайцеся кожны да сваёй справы.” Калі надышоў час скону Ўсясьвятой Дзевы, у першую гадзіну дня ў пакоі раптам зазьзяла яскравае сьвятло боскай славы, дах дому разышоўся, і цуд пабачылі прысутныя.

Сам Госпад Ісус Хрыстос сышоў з неба зь анёламі і сьвятымі. “Узьвялічвае душа Мая Госпада, – ускрыкнула Маці Боская, – і радуецца Мой дух у Богу, Збаўцы Маім, што паглядзеў на пакору служанцы Сваёй!” З гэтымі словамі Яна паднялася зь сьмяротнага ложку насустрач Выратавальніку і перадала душу Сваю ў рукі Свайго Боскага Сына. Тады ўсе пачулі сьпеў анёльскага хору, якой паўтараў словы, якімі архангел Гаўрыіл вітаў Усясьвятую Дзеву Марыю ў час дабраслаўленьня: “Радуйся, Дабрадатная, Госпад з Табой! Дабраслаўлёная Ты паміж жанчынамі!” Усе прысутныя глядзелі на цудоўнае відовішча зь страхам і набожнасьцю. На іконах душу Багародзіцы малююць у выглядзе немаўля.

У дзень пахаваньня апосталы паднялі труну зь целам Боскай Маці і зь сьпевам псальмаў панесьлі яе праз Ерусалім у Гэўсіманію; на перадзе крочыў Ян Багаслоў і нёс зьзяючую яскравым нябесным сьвятлом райскую аліўкавую галінку. Шмат людзей зь запалёнымі сьвечкамі суправаджалі Ўсячыстае Цела Боскай Маці. Жыхары Ерусаліму, жыды, пабачыўшы гэтую цудоўную хаду, выходзілі з будынкаў і далучаліся да хады.

Гэта не падабалася жыдоўскім сьвятарам і старэйшынам. У пераказе гаворыцца, што адзін з іх, дзёрзкі Афоній, кінуўся да труны і жадаў яго перакуліць. Але анёл Госпада нябачным мячом адсек яму рукі. Афоній адразу пакаяўся, і Апостал Павал вылечыў яго. Апосталы пахавалі цела Багародзіцы ў пячоры і завалілі ўваход у яе вялікім каменем. Тры дні не адыходзілі яны ад магілы і маліліся.

На трэці дзень у Ерусалім прыбыў адсутнічаўшы на пахаваньні апостал Тамаш. Каб даць яму магчымасьць разьвітацца зь Целам Багародзіцы, адкінулі камень, які зачыняў уваход да пячоры, але Цела Багародзіцы там не адшукалі. На месцы, дзе было Цела, ляжала толькі плашчаніца, якая накрывала Яго.

Павярнуўшыся да дому, апосталы сабраліся за агульнай трапэзай і, як заўсёды, пакінулі адно вольна месца і, як заўсёды, паклалі хлеб у гонар уваскрэслага Госпада Ісуса. Пасьля трапэзы яны, як заўсёды, узьнялі хлеб, названы часткай Госпада, прамаўляючы: “Госпад Ісус Хрыстос, дапамагай нам!”

Яны маліліся, гледзячы на неба, і раптам пачулі над сабой анёльскі сьпеў і пабачылі ў хмарах Багародзіцу і атачэньні анёлаў і сьвятых. “Радуйцеся, – прамовіла Яна ім, – Я заўсёды буду зь вамі.” Сьвятыя апосталы, схіліўшыся, прамовілі: “Усясьвятая Багародзіца, памагай нам!” Тут толькі яны зразумелі і паверылі, што Багародзіца ў трэці дзень пасьля Свайго ўсьпеньня ўваскрэсла.

У памяць аб гэтай падзею Сьвята Царква ўсталявала 15 жніўня сьвята Ўсьпеньня Ўсясьвятой Багародзіцы, якому 14 жніўня бывае прадсьвята Ўсьпеньня Боскай Маці. У памяць таго, што Ўсяьсвятая Дзева вызначаны час да Свайго скону трымала пост, Сьвятая Царква ўсталявала Ўсьпенскі Пост, які пачынаецца 1 жніўня і канчаецца 15 жніўня.

Трапар сьвята, тон 1

Пры нараджэньні Хрыста Ты дзявоцтва захавала / і па сьмерці сусьвету не пакінула, Багародзіца: / да жыцьця Ты перайшла, як Маці Жыцьця, / і малітвамі Тваімі пазбаўляеш ад сьмерці душы нашы.

ПЕРАМЯНЕНЬНЕ ГОСПАДА (ДРУГІ СПАС)

Ісус Хрыстос у бяседах з Сваімі вучнямі часта казаў ім, што Яму патрэбна крочыць у Ерусалім. Па шляху ў Ерусалім Ён ім абвясьціў: “Вось, мы ўзыходзім у Ерусалім, і Сын Чалавечы, выдадзены будзе першасьвятарам і кніжнікам, і засудзяць Яго на сьмерць; і выдадуць Яго язычнікам на ганьбаваньне і біцьцё і крыжаваньне; і на трэйці дзень уваскрэсьне.” (Мц. 20:18,19)

Ісус даў магчымасьць некаторым Сваім вучням бачыць Яго боскую веліч і славу. Сярод вучняў было тры, якіх Ён найбольш любіў. Гэта былі Пятро, Якаў і Ян. Знаходзячыся ў Галілеі, Хрыстос, узяўшы іх з сабой, пайшоў на высокую гару Фавор і пачаў маліцца. У часе малітвы Ісус перамяніўся на вачах апосталаў. Яго твар раптоўна перамяніўся і зазьзяў, як сонца, а вопратка Яго пабялела, як сьнег. І вось зьявіліся да іх Майсей і Ільля і размаўлялі з Ім. М адклікнуўся Пётр і прамовіў да Ісуса: “Госпадзі, добра знаходзіцца нам тут! Калі жадаеш, пастаўлю тут тры намёты: для Цябе адзін, і адзін для Майсея, і адзін для Ільлі!” Калі ён гэта казаў, сьветлая хмара надышла на іх, і голас з хмары пачуўся, які казаў: “Гэты ёсьць Сын Мой Любасны, Якога Я ўпадабаў; Яго слухайце!” А пачуўшы гэта, пападалі вучні на зямлю і моцна спужаліся. А Ісус падышоў, дакрануўся да іх і прамовіў: “Уставайце і не бойцеся!” Узьняўшы ж вочы свае, нікога яны не пабачылі, апрача Самога Ісуса. А калі х гары сыходзілі, зьвярнуўся да іх Ісус і прамовіў: “Нікому не кажыце пра бачанае, пакуль Сын Чалавечы не ўваскрэсьне зь мёртвых.” (Мц. 17:3-9). Апосталы прамаўчалі і нікому нічога не казалі аб пабачаным.

У словах Пятра: “Госпадзі, добра нам тут быць…” апосталы на хвіліну адчулі асалоду Царства Нябеснага, якое Бог падрыхтаваў тым, хто любіць Яго. Прыйдзе час, калі Госпад Ісус зноў зьявіцца ў славе, у якой Ён тады зьявіўся Сваім вучням, з Ім прыйдуць усе збаўленыя Ім.

Чаму Ісус Хрыстос толькі тром вучням паказаў славу сваёй Боскасьці? На думку сьв. Яна Дамаскіна, Хрыстос узяў з сабой Пятра, каб ён, які на людзях вызнаў Боскасьць Хрыста, пачуў пацьверджаньне свайго вызнаньня і ад Нябеснага Айца. Госпад ўзяў на Фавор Якава, бо ён меўся быць першым япіскапам Ерусаліму і першы з апосталаў меўся аддаць сваё жыцьцё за Хрыста. Выратавальнік зрабіў сьведкам Свайго перамяненьня і апостала Яна, бо ён быў Яго ўлюблёным вучням.

Усе тры апостала, сьведкі Хрыстовай славы на Фаворы, будуць пасьля сьведкамі і Ягонай агоніі ў Аліўнам Садзе. Як глыбока перамяненьне Хрыста ўразіла іх сэрцы, гаворыць тое, што яны аб ім пісалі пасьля шматлікіх гадоў. Апостал Пётр у сваім другім пасланьні веру ў Хрыста ўмацоўвае ўспамінам аб Ягоным слаўным перамяненьні, кажучы, што яны былі “відавочнымі” сьведкамі Ягонай велічы. Бо Ён прыняў ад Бога Айца гонар і славу, калі да Яго прыйшоў такі голас ад вялікай славы: “Гэты ёсьць Сын Мой Любасны, Якога Я ўпадабаў”. І гэты голас мы чулі, як сыходзячы з нябёсаў, калі мы былі зь Ім на сьвятой гары. А сьв. Евангеліст Ян з захапленьнем напісаў у сваім Евангельлі: “І мы славу Яго бачылі – славу Адзінароднага ад Айца, дабрынёй і праўдай напоўненага”.

Сьвята Перамяненьня Госпада належыць да вялікіх двудзесятых сьвятаў нашай Царквы. Яно мае адзін дзень прад і сем дзён пасьлясьвята. Гэтае сьвята прыпадае на той час, калі пасьпяваюць плады зямлі. І ад старажытных часоў у Праваслаўнае Царкве ў гэты дзень у падзяку Богу адбываецца дабраслаўленьне першых зямных пладоў. Гэты звычай пераняла хрысьціянская Царква ад Старога Запавету, які загадваў прыносіць першыя плады да Храма Госпада. У канцы Выхаду чытаем: “Самае лепшае з першых пладоў зямлі тваёй прынясеш у дом Госпада, Бога твайго”. “Як увойдзеце ў зямлю – пішацца ў кнізе Левіт – што хачу вам даць, і там будзеце жаць жніво, то прынясеце сноп, першы плод вашага жніва, сьвятару”.

Звычай дабраслаўляць у царкве першыя плады прыпісваюць Апостальскія правіла з канца ІІІ стагодзьдзя. Апостальскія пастановы (IV стагодзьдзе) маюць малітву на асьвячэньне першых пладоў. Шосты Сусьветны сабор 691 году гаворыць аб дабраслаўленьні першых пладоў вінаграду і пшаніцы.

У Грэцыі ў жніўні дасьпяваюць вінаград і пшаніца. У Беларусі іх замяняем вінаград яблыкамі і іншай садавіной.

Калісьці праваслаўныя сяляне да гэтага дня не ўжывалі садавіны, бо гэта лічылася грахом. Павярнуўшыся з царквы, сям’я садзілася за стол і абедала: спажывалі яблыкі з мёдам і запівалі вінаградным альбо яблычным віном – “каб садавіна радзіла”.

Трапар сьвята:

Зьмяніўся Ты на гары, Хрысьце Божа, / паказаўшы вучням Тваім славу Тваю, / наколькі гэта было для іх магчыма. / Ды зазьзяе і нам, грэшным, / сьвятло вечны Тваёй, / па малітвах Багародзіцы; / Падавец сьвятла, слава Табе!

Сьвяты Рыгор Палама

Бяседа на сьвята Перамяненьня Госпада і Бога і Збаўцы нашага Ісуса Хрыста; у ёй даказваецца, што Сьвятло быўшае пры Перамяненьні, зьяўляецца няствораным

Разглядаючы гэтую вялікую справу Боскую, я маю на увазе - усё бачнае тварэньне, мы хвалім яго і захапляемся ім; але і элінскія мудрацы таксама хваляць яго і захапляюцца ім; але мы гэта які робіцца ў славу Стварыўшага, а яны - адваротна славе Стваральніка. Таму што няшчаснай выявай яны “і служылі стварэньню замест Творцы” (Рым. 1:25). Так і мы тлумачым прароцкія і апостальскія і айцоўскія словы, але робім гэта на карысьць людзям і ў славу Духу, прамаўляўшага праз Прарокаў і Апосталаў і Айцоў.

Бяруцца тлумачыць іх і важакі ерасяў, але робяць гэта ў шкоду перакананых імі і ў адхіленьне ад Ісьціны, існай у Набожнасьці (Праваслаўі), карыстаючыся словамі Духу супраць Духу. І самае, вось, слова Евангельскай мілаты, якое - узьнёслае і адказвае старэчаму слыху і разуменьню, Баганосьбітныя Айцы нашы сваімі вуснамі згладжваюць цяжкасьці разуменьня яго, і робяць даступным для нас, недасканалых. Як дзеталюбчыя маці, разьмінаючы зубамі цвярдзейшую ежу, робяць яе прыдатнай і лёгкапрымальнай для яшчэ грудных немаўлятаў, паколькі і вільгаць, зьмешчаная ў вуснах маці па плоці, робіцца ежай для дзяцей; так і думкі, існыя ў сэрцах Баганосьбітных Айцоў, робяцца прыдатнай ежай для душаў чуючых і вернікаў людзей; вусны жа благіх і нягодных людзей напоўненыя сьмяротнай атрутай, якая, калі прымешваецца да жыцьцяносьбітных словаў (Сьв. Пісаньні), робіць і іх сьмяротнымі для тых людзей, якія безразважна слухаюць (ерэтыкоў).

Таму мусім зьбегчы ад тых, якія не прымаюць сьвятаайцоўскага тлумачэньня, але спрабуюць самі ад сябе уводзіць процілеглае, і прыкідваюцца, што пачытаюць словы Сьв. Пісаньні, на самай справе адпрэчваюць набожнае разуменьне; так, будзем бегчы ад іх больш, чым хто бяжыць ад зьмяі; таму што зьмяя, укусіўшы цела, аддае сьмерці тое, што часавае, аддзяліўшы несьмяротную душу; а гэтыя (ерэтыкі), захапіўшы зубамі самую душу, адлучаюць яе ад Бога, у чым і складаецца вечная сьмерць несьмяротнае душы. Такім чынам, усімі сіламі будзем бегчы ад такіх людзей, і працячэм да адпавядаючага таму, што набожна (праваслаўна) і выратавальна, як сугучнае Айцоўскім паданьням.

Гэта жа цяпер я сказаў вашай любові і прадставіў у выглядзе уступа, паколькі мы сёньня сьвяткуем сьвятое Ператварэньне Хрыстова на горы, і нам належыць казаць аб быўшам пры гэтым Сьвятле, супраць якога ворагамі гэтага Сьвятла вядзецца вялікае змаганьне. Але уявім трохі вышэй чытэльныя сёньня Евангельскія словы, у мэтах тлумачэньня таямніцы і паказаньні ісьціны. – “І праз шэсьць дзён узяў Ісус Пятра, Якава і Яна, брата ягонага, і ўзьвёў іх на гару высокую адных” (Мц. 17:1). Але, па-першае, неабходна высьветліць з Евангельля наступнае: пасьля якога дня Апостал Хрыстоў і Евангеліст Мацьвей лічыць шэсьць дзён, пасьля якіх наступіў дзень Ператварэньня Госпада?

Такім чынам, пасьля якога дня? - Пасьля таго дня, у які, вучачы Сваіх Вучняў, Госпад сказаў, што “прыйдзе Сын Чалавечы ў славе Айца Свайго”, і дадаў, кажучы: “Ёсьць сярод тых, што стаяць тут, такія, што не скаштуюць сьмерці, пакуль ня убачаць Сына Чалавечага, як Ён ідзе ў Царстве Сваім.” (Мц. 16:27-28), завучы “славаю Айца” і “царствам Сваім” - Сьвятло Свайго Ператварэньня. Гэта і Евангеліст Лука, яўляючы і больш ясна выкладаючы, кажа: “Пасьля гэтых словаў, дзён праз восем, узяўшы Пятра, Яна і Якава, узыйшоў Ён на гару памаліцца. І калі маліўся, выгляд аблічча ў Яго зьмяніўся, і вопратка ў Яго зрабілася белая, бліскучая.” (Лк. 9:28-29).

Але якім чынам узгадняюцца адзін аднаму: адзін, ясна размаўляўшы, што паміж узьвяшчэньнем і зьявай мінула восем дзён, а іншы - "пасьля шасьці дзён"? - Слухайце, і пазнаеце. - На (Фаворскай) гары было восем, а уяўлялася, што - шэсьць; гэтыя тры: Пётр, і Якаў, і Ян, узыйшоўшыя з Хрыстом, убачыў і ў быўшых там і гутарыўшых з ім Майсея і Ільлю; так што усіх разам было шэсьць; але, вядома, разам з Госпадам нябачнай выявай таксама знаходзіліся і Айцец і Дух Сьвяты; Першы - які сьведчыць Сваім голасам, што Ён - Сын Яго умілаваны; Другі ж - у сьветлым воблаку сузьзяючы і уяўляючы ў стаўленьні Сябе і Айца сумоўнасьць і еднасьць Сьвятла; таму што багацьце іх складаецца і ў адзіным выпраменьваньні Зьзяньня. Такім чынам шэсьць зьяўляюцца васьмю.

Такім чынам, як тады шэсьць у стаўленьні ў стаўленьні васьмі не уяўлялі ніякага рознагалосься, так ні Евангелісты, ні адзін - кажучы "пасьля шасьці дзён", а іншы – “было па словах гэтых як дзён восем”, не ня ўзгадняюць адзін з адным, але як бы далі нам нейкая выявы праз то і іншае з гэтых лікаў на гары таямніча і ў той жа час навочна выяўленых. Бо здолеў бы хто такім чынам справядліва і на літару пазіраючы, знайсьці, што Багапрапаведнікі цалкам узаемна узгадняцца: бо “восем дзён”, кажа Лука, не супярэчачы гэтым які сказаў (Мацьвею) пасьля шасьці дзён”, але уключаючы ў гэты лік і той дзень, калі словы былі вымаўленыя, і той дзень, у які Госпад зьмяніўся; што і Мацвей дае зразумець разумна вывучаным справа; таму і ставіць слова “пасьля”, што пазначае наступны дзень (па вымаўленьні Госпадам вышэйпрыведзеных слоў Мц. 16:27, 28), што ў Лукі не знаходзіцца: таму што ён не кажа: “пасьля васьмі дзён”, як гэта кажа Матфей, але – “было як дзён восем”.

Такім чынам, у сэнсе апавяданьня паміж Евангелістамі няма ніякага разыходжаньня. Але і нешта іншае вялікае і таямнічае бачыцца ў тым, што уяўляецца, быццам яны не узгадняцца адзін з адным; і, як ужо больш падрыхтаваныя да зразуменьня сэнсу, напружце, прашу, увагу на тое, што мае быць сказана. - Чаму, вось, адзін (з Евангелістаў) сказаў: “пасьля шасьці дзён”, а іншы, успомніўшы восьмы дзень, сёмы прапусьціў? - Таму, што вялікае бачаньне Сьвятла Гасподняга Ператварэньня, прыналежыць таямніцу восьмага, г.з. - будучага стагодзьдзя, выяўляемаму пасьля завяршэньня гэтага сусьвету, створанага ў шэсьць дзён, і пасьля спыненьня пачуцьцяў, дзейсных у нас шасьцю спосабамі; бо мы маем пяць пачуцьцяў, даданае жа да іх слова (або “думка”), якое выказвае тое, што пачуцьці успрымаюць, стварае шостую энэргію нашай вобласьці пачуцьцяў.

Але царства Боскае, абяцанае годным, не толькі ж вышэй пачуцьцяў, але яно і вышэй слова (думкі); таму пасьля выдатнага спыненьня дзейнасьці гэтых шасьцю спосабамі праяўляных энэргій, - гонар якой бяздзейнасьці робіць багатым сёмы дзень, - у восьмы дзень, сілаю лепшага дзеяньня, надыходзіць царства Боскае. І гэтую сілу Боскага Духа, дзеяньнем якога годнымі сузіраецца царства Боскае, Госпад, як перадае Боскі Лука, яўляючы, прадказаў Сваім Вучням, кажучы: “Ёсьць сярод тых, што стаяць тут, такія, што не памершы яшчэ, ужо ўбачаць Царства Божае, што прыйшло ў сіле.” (Мк. 9:1), г.з. - у здольнасьці сілы бачашчым бачыць тое, што - нябачна, калі прадачышчана сьмяротная і душазгубная погань, чым зьяўляецца грэх, смакаваньнем якога зьяўляецца пачало зла ў думках, прадачышчаныя ад чаго не смакуюць душэўнай сьмерці, сілаю будучай зьявы, як я думаю, выкананыя годнымі душою і розумам.

“Ёсьць сярод тых, што стаяць тут, такія, што не памершы яшчэ, ужо ўбачаць Царства Божае, што прыйшло ў сіле.” Цар сусьвету усюды знаходзіцца, і усюды - царства Яго, таму словамі, што царства Яго “прыходзіць”, Ён вызначае не тое, што яно павінна прыйсьці неяк інакш, але кажа, што яно павінна будзе выявіцца сілаю Боскага Духу; таму Ён і сказаў: “прыйшоўшае ў сіле”, якая сіла не як здарыцца і каму заўгодна будзе дадзеная, але - стаяўшым з Госпадам, г.з. зацверджаным у веры ў Яго, і суродным па духу Пятру і Якаву і Яну, якіх Слова спачатку узьвяло на высокую гару, г.з. - вышэй нізіны нашай існасьці; паколькі і дзеля гэтага Бог уяўляе Сябе на гары, - як гэта тлумачыць нехта, - часткова Сам робячы ласку са Сваёй вышыні, часткова ж нас узводзячы з стану нашай да зямлі схілёнасьці, каб лягчэй Ён стаў даступны для створанай існасьці і то наколькі можна зразумець Таго, Хто неспасьціжны.

І гэтая зьява (Бога) зусім не зьяўляецца падуладнай розуму, але значна мацней і узьнёсьлей яго, як бываючае сілаю Боскага Духа. Сьвятло Гасподняга Ператварэньня і не зьяўляецца як здарыцца і зьнікае і не абмяжоўваецца і не схільна сіле пачуцьцёвага успрыманьня, хоць і бачна бывае толькі целавымі вачамі, і то - на малы час і на голай вяршыні гары, - але, як кажа нехта: “Гасподні патаемнікі, зьменай пачуцьцяў, якое вырабіў у іх Дух, былі перакладзеныя тады з стану цела ў стан духу; і такім чынам, наогул і наколькі падараваная ім сіла Боскага Духу, яны бачылі невыказное гэтае Сьвятло. Што не разумеючы, тыя, якія цяпер ганяць у адносінах яго, аднесьлі да пачуцьцёвай і створанай сілы Сьвятло Гасподняга Ператварэньня, якое бачылі абраныя з Апосталаў, і тым самым спрабуюць зьвесьці на узровень стварэньня не толькі гэтае Сьвятло, але і самую сілу Боскага Духу, якой адчыняюцца Боскія зьявы для годных гэтага. Гэта адбываецца ад таго, што яны не чулі, або жа не паверылі Паўлу, размаўлялым, што “ня бачыла таго вока і ня чула вуха, і ня узыходзіла тое ў сэрца чалавека, што тым Бог падрыхтаваў, хто любіць Яго А нам Бог адкрыў гэта Духам Сваім; бо Дух ва усё пранікае, і ў глыбіні Божыя” (1 Кар. 2: 9-10).

Калі жа надышоў восьмы дзень, як было сказана, Госпад, узяўшы Пятра і Якава і Яна, узышоў на гару для малітвы; таму што заўсёды і усіх, уключаючы нават саміх Апосталаў, адсылаючы, Ён адзін маліўся, як было і тады, калі Ён пяцьцю збажыной і двума рыбамі накарміў пяць тысяч мужоў з жонкамі і дзецьмі: бо адразу адпусьціўшы усіх і усіх Вучняў прымусіўшы увайсьці ў лодку, Сам узышоў на гару памаліцца; або жа узяўшы з Сабою нешматлікіх, і то - праўзыходзячых іншых, калі набліжалася час выратавальнай Пакуты.

Іншым Вучням кажа: “Пасядзеце тут, пакуль Я памалюся. І узяў з Сабою Пятра, Якава і Яна; і пачаў смуткаваць і журыцца.” (Мк. 14:32-33). І у дадзеным выпадку зараз, вось, іх адных узяўшы, узводзіць на высокую гару сам-насам, і зьмяніўся перад імі, г.з. прад іх вачамі. Што азначае: “зьмяніўся”? - кажа Залатавусны Багаслоў: “Прыадчыніў, наколькі Яму было заўгодна, трохі Сваю Боскасьць, і паказаў патаемнікам знаходзячагася ў Ім Бога. Таму што, як кажа Лука: “І калі маліўся, выгляд аблічча ў Яго зьмяніўся”; “зазьзяла аблічча Ягонае, як сонца”, як піша Матфей. Кажа жа: “як сонца”, не для таго, каб хто-небудзь уяўляў сабе гэтае Сьвятло ў паняцьці пачуцьцёвага сьвятла, - прочкі гэтае разумовае асьляпленьне тых, якія зусім не ў сілах нават і прыродныя зьявы зразумець больш узьнёсла! - але для таго, каб мы спазналі, што тое, што сонца уяўляе для жывучых паводле пачуцьцяў і што бачаць паводле пачуцьцяў, то для жывучых духам і што бачаць духоўна уяўляе Хрыстос, як Бог; і ў гэтым Богабачаньні для сьвятых няма патрэбы ў іншым сьвятле. Таму што ад вечнасьці Сам Ён - Сьвятло, а не іншы хто; якая жа патрэба ў іншым сьвятле для валодаючых найвялікшым сьвятлом?

Падчас жа малітвы Ён такім чынам празьзяў і невымоўнай выявай адкрыў абраным з Вучняў невымоўнае гэтае Сьвятло, у то час, як пры гэтым прысутнічалі вярхоўныя з Прарокаў, каб выявіць, што малітва зьяўляецца падаўцам гэтага дабрашчаснага бачаньня, і каб мы спазналі, што праз набліжэньне да Бога, дасягнутае дабрадзейнасьцю, і праз яднаньне з Ім нашага розуму, адбываецца і зьяўляецца гэтае зьзяньне, дадзенае і бачнае для усіх тых, якія шляхам стараннага дабрадзейства і чыстай малітвы, няспынна цягнуцца да Бога. Бо Праўдзівая і Найпрыгажэйшая Прыгажосьць, кажа нехта, можа быць бачнай толькі для ачысьціўшага свой розум, паколькі яна датычна да Боскай і дабрашчаснай існасьці, сузіральнік зьзяньня і дабрыні якой, і сам успрымае нешта ад яе, убіраючы ў сваё зрок як бы нейкае яркае Сьвятло; адгэтуль і твар Майсея асьвятліўся пры гутарцы з Богам.

Бачыце, што і Майсей зьмяніўся, калі узышоў на гару (Сінайскую), і і такім чынам убачыў славу Госпада? Аднак яго ператварэньне адбывалася ад уздзеяньня на яго сілы Боскай і было, так казаць, пасіўнага характару, а не вынікам дзеяньня унутранай, уласьцівай яму сілы, і то, да той ступені, да якой яго дапусьціла тады належная мера зьзяньня Ісьціны бачыць і вынесьці Сьвятло Боскае. Госпад жа наш Ісус Хрыстос усярэдзіне Сябе меў гэтае Зьзяньне; таму ні ў малітве, асьвятляючай цела Боскім Сьвятлом, не меў Ён патрэбы, але гэтым ён паказаў: на падставе чаго Сьвятым будзе прыходзіць азарэньне Боскае і якім чынам яно будзе бачна імі; бо і справядлівыя адукуюцца, як сонца, у царстве Айца іх (Мц. 13:43), і такім чынам цалкам стаўшы Сьвятлом Боскім, як спараджэньні Боскага Сьвятла, яны угледзяць Хрыста Боска і невымоўна звышзьзяючага, слава Боскасьці Якога, уласьцівая Яго прыродзе, зьявілася на Фаворы як агульная і для Яго цела, з прычыны адзінства Выявы.

Такім чынам і з прычыны гэтага Сьвятла Яго Асоба празьзяла, як сонца. Але тыя, якія ў нашым асяродзьдзі хваляцца элінскай навукай і мудрасьцю стагодзьдзя гэтага і аддаюць перавагу зусім не слухацца духоўных мужоў у адносна вучэньня Духа, і нават пярэчыць ім, чуючы пра Сьвятло Ператварэньня Госпада на гары, які бачны быў для апостальскіх вачэй, адразу жа зводзяць яго на пачуцьцёвае і цялеснае сьвятло, і прыніжаюць на гэты узровень гэтае Сьвятло, нярэчывы і нявячэрні і заўсёды існуючы, які перавышае не толькі пачуцьці, але і сілу розуму, - самі быўшы нізіннымі і зусім не што могуць прадставіць сабе нічога вышэй зямнога.

Хоць і Сам Ён, Празьзяўшы тым Сьвятлом, явіў, што ён няствораны, назваўшы яго “царствам Боскім”: бо царства Боскае не ёсьць рабскае і цялеснае; бо яно адзінае з усіх, якое не падуладнае кіраўнікам і неадольна, і знаходзіцца па тым боку усякага часу і стагодзьдзя. “Царства Боскае”, кажа нехта, “не мае звычаю пачынацца і залежаць ад якіх-небудзь стагодзьдзяў або часоў”. Верым жа, што такім зьяўляецца спадчына для тых, якія ратуюцца. Паколькі ж і Госпад, зьмяніўшыся, празьзяў, і явіў славу і зьзяньне і сьвятло гэты, і зноў прыйдзе такім, якім быў бачны Вучнямі на гары, то няўжо ж (менавіта тады) Ён атрымаў нейкае сьвятло ў выглядзе прыбытку і якім будзе валодаць у павекі, але якім (перш Свайго Ператварэньня) не валодаў? - Адкінем такое зьнеслаўленьне! Таму што так размаўляючы прызнаў бы ў Хрысьце тры прыроды: Боскую, чалавечую і прыроду гэтага Сьвятла.

Не, не іншае якое зьзяньне Ён паказаў, але то, якое меў у Сабе утоеным. Меў жа Ён утоенае пад целам зьзяньне Боскай існасьці; так што Сьвятло гэтае зьяўляецца Сьвятлом Боскасьці і не ёсьць створана. Паколькі, як сьцьвярджаюць Багасловы, Хрыстос, зьмяніўшыся, не успрыняў тады нешта, чым не быў (да таго), і не зьмяніўся ў нешта, чым не быў (перш), але зрабіў гэта, яўляючы Сваім Вучням Тое, Чым Ён быў, адчыняючы ім вочы і робячы іх з сьляпых відушчымі. - Ці бачыш, што фізычна відушчыя вочы зьяўляюцца сьляпымі для бачаньня гэтага Сьвятла?

Такім чынам, Сьвятло тое не ёсьць пачуцьцёвым, і відушчыя пачуцьцёвымі вачамі не маглі проста яго бачыць, але сілаю Боскага Духа яны былі падрыхтаваны для бачаньня яго. Яны былі зьмененыя, і такім чынам, убачылі зьмененую форму, не якая толькі што зьявілася, але якую Ён успрыняў ад самога прылучэньні да нашай прыроды, абагаўлёнай яднаньнем са Словам Божым. Адгэтуль і Зачаўшая ў цноце і Нарадзіўшая дзіўнай выявай, спазнала народжанага ад Яе Бога, што носіць цела; таксама - і Сімеон, як Немаўля прыняўшы Яго на рукі, і старыца Ганна, выйшаўшая ў грамніцы Яму; таму што як бы праз шкляныя перапонкі яўляла сябе Боская сіла, бачная для тых, якія маюць вочы сэрца вычышчанымі.

Чаму жа з іншых Ён адбірае вярхоўных і узводзіць іх, і то строга сам-насам? - Вядома, для таго, каб паказаць нешта вялікае і таямнічае. Няўжо ж зрок пачуцьцёвага сьвятла, які разам з пакінутымі унізе і самі абраныя і перш усшэсьця на гару мелі, было бы вялікім і таямнічым? Якая жа ім была бы патрэба ў сіле Духа і, дзякуючы ёй, падрыхтаваньню або зьмене іх вачэй для таго, каб убачыць гэтае Сьвятло, калі бы гэтае сьвятло быў пачуцьцёвым і створаным? Няўжо ж царства і слава Айца і Духа выяўляюцца ў пачуцьцёвым сьвятле? Няўжо ж ў такой славе і царстве ў будучым стагодзьдзі прыйдзе Хрыстос, калі, паміж тым, не будзе патрэбы ні ў паветры, ні ў сьвятле, ні ў месцы і падобных рэчах, але замест усяго гэтага, як кажа Апостал, нам будзе Бог? Калі жа замест усяго, то, вядома, і замест сьвятла; на падставе гэтага ізноў выяўляецца, што гэтае Сьвятло ёсьць Сьвятло Боскасьці; таму і найбольш дабраслаўлёны зь Евангелістаў, Ян, уяўляе ў Адкрыцьці, што будучы гэты і знаходзячыся горад “ня мае патрэбы ні ў сонцы, ні ў месяцы на асьвятленьне сваё; бо слава Божая асьвятліла яго, і сьветач ягоны - Ягня.” (Адкр. 21:23).

Няўжо не відавочна нам паказаў ён і тут на Фаворы цяпер Боска перамяніўшагася Ісуса, Які меў, сапраўды, як сьвяцільнік, цела; замест жа сьвятла паказаную на гары для узышоўшых з Ім славу Боскасьці? Але і аб жывучых у гэтым градзе ён жа кажа, што яны “І ночы ня будзе там, і ня будуць мець патрэбы ні ў сьветачы, ні ў сьвятле сонечным, бо Гасподзь Бог асьвятляе іх” (Адкр. 22:5). Што жа гэта за Сьвятло, “у Якога няма перамены, ані ценю пераменнасьці” (Як. 1:17)? Што жа гэта за такое нязьменнае і нявячэрняе гэтае Сьвятло? - Няўжо гэта не ёсьць Сьвятло Боскасьці? - Але і Майсей і Ільля, і асабліва Майсей, які быў душою не спалучанай са сваім целам - як маглі яны быць бачныя і услаўленыя пачуцьцёвым сьвятлом?

Бо і яны, “зьявіўшыся ў славе, яны казалі абодва пра зыход Ягоны, які яму належала зьдзейсьніць у Ерусаліме.” (Лк. 9:31). Якім жа чынам апазналі іх Апосталы, ніколі не бачыўшыя іх раней, калі толькі не сілаю гэтага Сьвятла, якая расчыняе (іх розум да спазнаньня)? Але каб нам не занадта стамляць вашу увагу, астатнія з Евангельскіх слоў мы захаваем да часу усясьвятога і Боскага Ахвярапрынашэньня. Верачы жа так, як мы былі навучаныя тымі, якія былі асьвечаныя Хрыстом, г.з. - тымі, якія адзіныя валодаюць дасканалым веданьнем; - таму што “таемныя Маі для Мяне і Маіх” кажа Бог праз Прарока; - такім чынам, выдатна верачы так, як былі навучаныя, і разумеючы таямніцу Гасподняга Ператварэньня, пойдзем да зьзяньня гэтага Сьвятла і, пажадаўшы прыгажосьці нязьменнай славы, ачысьцім вочы розуму (душы) ад зямных брыдот: пагарджаючы ўсё то прыемнае і павабнае, што нетрывала; што хоць і уяўляецца салодкім, але дастаўляе вечную пакуту; што хоць бы і спрыяла прыгажосьці цела, але душу-то апранае ў пачварную гэтую вопратку граху, па чыньніку якой, быўшы зьвязаны па руках і нагам той, хто не меў вопратку нетленную судотыкі (са Хрыстом), вывяргаецца ў гэты агонь і цемру поўную; ад якой ды пазбавімся усе мы зьзянем і спазнаньнем нярэчывага і заўсёды існуючага Сьвятла Гасподняга Ператварэньня, у славу Яго і Безуладнага Яго Айца і Жыватворчага Духа, Якіх адзінае і тое ж зьзяньне і Бажаство і слава і царства і сіла, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.

ЗАЯВА ПАТРЫЯРХІІ ЎКРАІНСКАЕ АЎТАКЕФАЛЬНАЕ ПРАВАСЛАЎНАЕ ЦАРКВЫ З НАГОДЫ ЗАКАНЧЭНЬНЯ ВІЗЫТУ ВА ЎКРАІНУ ПАТРЫЯРХА МАСКОЎСКАГА І ЎСЁЙ РУСІ.

Шчыра жадаючы аднаўленьня еднасьці Ўкраінскае Царквы, Украінская Аўтакефальная Праваслаўная Царква лічыць, што адзіным шляхам да еднасьці ёсьць брацкі дыялёг паміж падзеленымі галінамі ўкраінскага праваслаўя.

Менавіта таму наша Царква сёньня глыбока занепакоена публічнымі выступамі і дзеямі Патрыярха Кірылы, сьведкамі якіх зрабілася ўкраінская грамада ў часе візыту Патрыярха Маскоўскага ў нашу краіну.

Мільёны праваслаўных украінцаў спадзяваліся, што візыт новага Патрыярха Рускай (Расейскай) Праваслаўнай Царквы адчыніць новыя магчымасьці для дыялёгу аб аднаўленьні еднасьці ўкраінскага праваслаўя. Але патрыярх Кірыла не толькі адмовіўся ад сустрэч і перамоваў з прадстаўнікамі ўкраінскага аўтакефальнага руху, але і прадэманстраваў, што ён зьяўляецца суцэльным і прынцыповым праціўнікам украінскай царкоўнай незалежнасьці.

Візыт Патрыярха Кірылы ва Ўкраіну засьведчыў, што мэты вышэйшага кіраўніцтва РПЦ адносна Ўкраіны ёсьць далёкімі ад тых мэтаў, якія мусіць ставіць прад сабой Сьвятая Праваслаўная Царква. Аналіз дзеяў і прамоў Патрыярха Кірылы сьведчыць аб тым, што ягоны візыт мае не толькі пастырскі, але і выразны палітычны характар.

Публічныя заявы Патрыярха Кірылы сьведчаць аб тым, што, параўнальна з памёршым Патрыярхам Алексіям ІІ, ён заняў новую, больш радыкальную пазыцыю адносна ўкраінскага царкоўнага пытаньня. У прыватнасьці, відавочна, што Патрыярх Кірыла:

1. Не бачыць а ні ва Ўкраінскай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы, а ні ва ЎПЦ Кіеўскага Патрыярхату паўнавартасных партнёраў у справе дыялёгу і аднаўленьня еднасьці Ўкраінскае Царквы;

2. Лічыць украінцаў і расейцаў не дзьвюма братнімі народамі, а адзіным народам (у прыватнасьці ў часе выступаў у Крыму Патрыярх неаднаразова выкарыстоўваў выслоўе “наш народ” адносна сучасных украінскага і расейскага народаў);

3. Без належнай павагі ставіцца да ўкраінскае дзяржавы, што выяўляецца, у прыватнасьці, у некарэктным стаўленьні да Прэзыдэнта Ўкраіны (выступ 27.07.2009 пасьля пакладаньня кветак да помніка ахвярам Галадамору);

4. Фармальна асуджаючы “палітычнае праваслаўе”, напраўду прытрымліваецца гэтай памылковай царкоўнасьці, што, у прыватнасьці, выявілася ў тым, што Патрыярх дазваляе сябе ўмешвацца ў палітычнае жыцьцё Ўкраіны робячы адпаведныя заявы і дзеі;

5. Заклікае грамадзян Украіны да акцый грамадзянскай непакоры ў выпадку абвяшчэньня ва Ўкраіне аўтакефаліі (выступ у Данецку);

6. Прытрымліваўся выразна акрэсьленай палітычнай гістарычна -філязоўскае канцэпцыі, згодна якой Расея, Украіна і Беларусь разам мусяць складаць ядро “расейскага сьвету” альбо “цывілізацыі”, якая супрацьстаўляецца Захаду;

7. Лічыць немэтазгоднай не толькі аўтакефалію Ўкраінскае Царквы, але і сучасны статус УПЦ як самакіраванай Царквы з правам шырокай аўтаноміі (аб гэтым сьведчыць той факт, што Патрыярх у працягу свайго візыту публічна амаль не згадваў аб тым, што ЎПЦ ёсьць самакіраванай Царквой з правам шырокай аўтаноміі, але націскаў на ідэю еднасьці і непадзельнасьці Маскоўскага Патрыярхату);

8. Лічыць дэкаратыўнай пасаду Кіраўніка ЎПЦ (аб гэтым, у прыватнасьці, сьведчыць той факт, што ў часе візыту расейскі бок сыстэмна парушала царкоўны пратакол такім чынам, каб штучна зьменшыць годнасьць Кіраўніка ЎПЦ);

9. Намагаецца распрацаваць і зацьвердзіць уласную гісторыясофію Кіева як агульнага дзеля Ўкраіны і Расеі “Ерусаліму” і “Канстанцінопаля”. Разам з тым, Патрыярх прагне замацаваць у царкоўнай сьвядомасьці значэньне старажытнага Хэрсанэсу як альтэрнатыўнага Кіеву старажытнага хрысьціянскага горада;

10. Лічыць сябе сапраўдным (на супрацьвагу Сусьветнаму Патрыярху Варфаламею) духоўным лідэрам праваслаўнага сьвету і “расейскай цывілізацыі”. Штучна і насуперак гістарычным дадзеным інтэрпрэтуе тытуляцыю Патрыярха Маскоўскага (“Патрыярх Маскоўскі і ўсёй Русі, і ўсіх Паўночных краін”) такім чынам, каб апраўдаць сваю кананічную ўладу над краінамі СНД;

11. Сьцьвярджае, што РПЦ ўваходзіць да Пентархіі – сыстэмы вяршэнства ў непадзельнай Царквы пяці патрыярхаў (Рыму, Канстанцінопаля, Александрыі, Анціохіі і Ерусаліму). Аднак, сыстэма Пентархіі склалася пасьля IV Сусьветнага Сабору (451 г.), а заснаваньне Маскоўскага Патрыярхату адбылося больш чым на тысячагодзьдзе пазьней (1593 г.). Апрача гэтага, рашэньня аб уключэньні Маскоўскага Патрыярхату да сыстэмы Пентархіі ніколі не прымалася ўсяправаслаўнай паўнатой, а багаслоўская думка РПЦ у часы патрыярха Алексія ІІ не лічыла Пентархію актуальнай сыстэмай царкоўнага кіраваньня, падкрэсьліваючы, што ўсе аўтакефальныя Цэрквы ёсьць роўнымі ў сваёй годнасьці;

12. Лічыць кананічна немэтазгоднымі аўтакефаліі краінаў балканскага рэгіёну, у прыватнасьці, Балгарскай, Сэрбскай і Румынскай (выступ Патрыярха Кірылы 29.07.2009 г. у часе сустрэчы з клірыкамі, выкладчыкамі і студэнтамі КДАіС)

Асобнай згадкі варта ідэя, якая была абвешчана ў часе абмеркаваньня набліжанымі да Патрыярха Кірылы расейскімі журналістамі – прапазыцыя адносна да заснаваньня ў Кіеве рэзыдэнцыі Патрыярха Маскоўскага. Няцяжка зразумець, што ў выпадку падобнага кроку, вышэйшае кіраўніцтва РПЦ будзе ставіць пытаньне аб зьмене тытулу “Патрыярха Маскоўскага і ўсёй Русі” на “Патрыярха Маскоўскага, Кіеўскага і ўсёй Русі”. Зразумела і іншае – уводзячы да тытулу Кіраўніка РПЦ дадатковы тытул “Кіеўскі”, РПЦ будзе намагацца скасаваць пасаду Мітрапаліта Кіеўскага і ўсёй Украіны, для кананічнага кіраваньня горадам Кіевам можа быць прызначаны патрыяршы Вікарый. Такім чынам, рашыўшыся на такі некананічны крок, першагерарх РПЦ:

· зьнішчыць любыя адзнакі самастойнасьці і незалежнасьці ў кіраваньні ЎПЦ, ператварыўшы яе з самакіраванай Царквы ў складзе Маскоўскае Патрыярхіі на супольнасьць япархій РПЦ на тэрыторыі Ўкраіны;

• правакуе глябальны канфэсійны канфлікт ва Ўкраіне;
• узмацняе падзел паміж заходнімі і ўсходнімі рэгіёнамі Ўкраіны;

· ператварае сёньняшнюю ЎПЦ на цалкам залежную ад Масквы структуру і прыладу імпэрскага палітычнага ўплыву з мэтай вяртаньня Ўкраіны да палітычнага і дзяржаўнага поля Расеі.

У сваю чаргу наша Царква разглядае падобныя пляны РПЦ як непрыхаваную агрэсію адносна ЎПЦ і ўкраінскага праваслаўя цалкам. Адначасна мы з сумам канстатуем, што калі вышэйшае кіраўніцтва РПЦ рашыцца на падобнае кананічна неапраўданае рашэньне, гэта прывядзе толькі да новых царкоўных падзелаў і спыненьню дыялёгу аб аднаўленьні еднасьці ўкраінскага праваслаўя паміж УПЦ і нашай Царквой. Зьмена тытулу Маскоўскага Патрыярха не зьніме з парадку дзённага пытаньне стварэньня ва Ўкраіне Памеснай Праваслаўнай Царквы. Аднак, такі імпэрскі палітычны крок здолее яшчэ больш ускладніць кананічнае становішча ва Ўкраіне, правакуючы завастрэньне адносін паміж украінскім аўтакефальным рухам і РПЦ.

Украінская Аўтакефальная Праваслаўная Царква заклікае ўкраінскіх царкоўных, дзяржаўных і палітычных дзеячаў зьвярнуць увагу на такі плян вышэйшага кіраўніцтва РПЦ і адэкватна адрэагаваць на новыя абставіны царкоўна-канфэсійнага жыцьця ў краіне. Украіна – шматканфэсійная і мульцікультурная краіна, і яе грамадзяне з павагай ставяцца да ўсіх канфэсій і культур, якія існуюць на нашай дабраслаўлёнай зямлі. Аднак, у лёсавызначальны для нашай краіны час, калі існуюць намаганьні зьнішчыць нашу дзяржаўную і царкоўную незалежнасьць, украінская грамада мусіць мужна выступіць на абарону царкоўных і нацыянальных вольнасьцяў.

Беручы да ўвагі ўсё вышэй выкладзенае, мы з сумам канстатуем, што характар візыту Патрыярха Кірылы сьведчыць аб тым, што гэты герарх не налагоджаны на правядзеньне дыялёгу адносна аднаўленьня царкоўнай еднасьці ўкраінскага праваслаўя. Дзеі і словы Патрыярха Кірылы сьведчаць, што ён не лічыцца з думкай япіскапату ЎПЦ, які асудзіў “палітычнае праваслаўе” у сьнежні 2007 году, а сьвядома намагаецца навязаць гэтай Царкве ролю прылады выкананьня ва Ўкраіне палітычнага ўплыву Расеі.

У часе свайго візыту ва Ўкраіну Патрыярх Кірыла шмат казаў аб еднасьці. Але царкоўная еднасьць разумецца Патрыярхам Кірылам выключна ў адміністрацыйным асьпэкце: як юрысдыкцыйная еднасьць Маскоўскага Патрыярхату. Больш таго, сама па сябе кананічная еднасьць Украінскай Царквы з Маскоўскім Патрыярхатам для Патрыярха ёсьць недастатковаю. У большасьці сваіх прамоў патрыярх Кірыла згадваў аб тым, што Расея, Украіна і Беларусь ёсьць “адзіная расейская цывілізацыя”, аднаўленьню якой, на ягоную думку, мусіць спрыяць РПЦ. Такім чынам, пазыцыя Патрыярха Маскоўскага фактычна ёсьць наскрозь палітычнай, а ідэалёгія, якую ён прапагандуе – крыху падноўленай вэрсіяй расейскай імпэрскай ідэалёгіі.

Падмена хрысьціянскага вучэньня сьвецкай ідэалёгіяй, замена праваслаўнага царкоўнага мышленьня на геапалітычнае, сытуацыйная інтэрпрэтацыя кананічнай традыцыі Праваслаўнай Царквы, усё гэта – характэрныя адзнакі шматлікіх прамоў і публічных выступленьняў Патрыярха Кірылы ва Ўкраіне. Мы глыбока занепакоены гэтай тэндэнцыяй штучнай палітызацыяй царкоўнага жыцьця. На нашу думку, палітыка і геапалітычныя інтарэсы не мусяць вызначаць жыцьцё Царквы.

Украінская Аўтакефальная Праваслаўная Царква з сумам канстатуе, што гэтую новую пазыцыю вышэйшага кіраўніцтва РПЦ не можа быць узята за падмурак яднаньня праваслаўных хрысьціян у нашай краіне. Геапалітычны міф аб “расейскай цывілізацыі” альбо “сьвет” не здольны аб’яднаць Украіну. Наадварот яго прапаганда з дапамогай царкоўных структур прынясе новы разлад у царкоўнае жыцьцё Ўкраіны, узмоцніць супрацьстаяньне паміж праваслаўнымі хрысьціянамі з украінскай і расейскай культурнай ідэнтычнасьцю, паглыбяць рэлігійны, моўны і палітычны падзел, які існуе ва ўкраінскім народзе.

Праграма Патрыярха Кірылы нечым нагадвае праграму аднаго з ягоных папярэднікаў на маскоўскай катэдры – Патрыярха Нікана, які намагаўся мадэрнізаваць Расейскую Царкву, зацьвердзіць яе лідэрства ў праваслаўным сьвеце. Патрыярх Нікан лічыў сябе саўладаром Расейскай дзяржавы і называў сябе “вялікім спадаром і ўладаром”. Аднак, за гэтую часовы ўдзел Патрыярха ў кіраваньні дзяржавай Расейская Царква і асабіста Патрыярх Нікан заплаціў занадта высокую цану. Пасьпешная і павярхоўная мадэрнізацыя прывяла да маштабнага падзелу ў Расейскай Царкве, а яе кіраўніка – сустрэў кананічны суд усходніх патрыярхаў, якія бачылі ў дзейнасьці Нікана небясьпечныя для еднасьці праваслаўнага сьвету гегемонскія тэндэнцыі.

Украінская Аўтакефальная Праваслаўная Царква заклікае Патрыярха Кірылу адмовіцца ад спакусы палітычнага лідэрства і пераглядзець свае погляды адносна ўкраінскага царкоўнага пытаньня. Украіна стамілася ад палітызацыі царкоўнага жыцьця. Мы разумеем, што палітызацыя праваслаўя дыскрэдытуе Праваслаўную Царкву і немінуча прывядзе да маргіналізацыі яе ўплыву на грамадскае жыцьцё.

Украіна не чакае ад Маскоўскага Патрыярха казаньня “палітычнага праваслаўя” і каштоўнасьцяў расейскай геапалітычнае дактрыны. Праваслаўная грамада Ўкраіны чакае ад праваслаўнага сьвету, і, у тым ліку, ад Маскоўскага Праваслаўя не прынясеньня ў наша жыцьцё новых спакусаў, а ахвярнага пастырскага стаўленьня: разуменьня нашых праблемаў, братэрскай любові і шчырага жаданьня дапамагчы вылечыць царкоўны падзел.

Мы перакананы, што рана ці позна з дапамогай альбо актыўнай супраціўленьні Маскоўскага Патрыярхату ва Ўкраіне паўстане адзіная Памесная Праваслаўная Царква. Госпад пашле падзеленаму ўкраінскаму праваслаўю Добрага самараніна, які вылечыць ягоныя раны. І калі гэтым Добрым самарянінам з прыпавесьці Хрыста адмовіўся зрабіцца Патрыярх Маскоўскі, ім зробіцца герарх іншай Памеснае Царквы, які працягне Ўкраіне руку дапамогі і здабудзе сябе і сваёй Царкве ўдзячнасьць мільёнаў праваслаўных украінцаў.

Мы канстатуем, што ў сучасных умовах ва Ўкраіне значнай актуальнасьці набывае падыход да царкоўнага жыцьця, які дэманструе сёньня Сусьветны Патрыярх і лідэр праваслаўнага сьвету Сьвяцейшы Патрыярх Варфаламей: воля ад спакусы этнафілітызму, адчынены да праблемаў сучаснага чалавецтва, вернасьць царкоўнай традыцыі і апостальскаму ідэалу пастыра, які мусіць быць “усім для ўсіх”.

7 жніўня 2009 л. Б.

Прэс-служба Патрыярхіі УАПЦ

http://uaoc.net/?p=2799

Ерась Filioque

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέο

Η αίρεση του Filioque

Мітрапаліт Наўпакцскі і сьв. Уласія Ерафей

Ерась Filioque

Filioque – асноўныя адрозьненьні

Адным зь асноўных адрозьненьняў паміж праваслаўнымі і франка-лацінянамі зьяўляецца вучэньне аб Сьвятым Духу, так званае Filioque. Франка-лаціняне дадалі ў Сымбаль веры гэтую фразу таму, што нібы Сьвяты Дух зыходзіць ад Айца і ад Сына (Filioque), скажаючы такім чынам слова Хрыста і вучэньне Айцоў Царквы, як яно было выяўлена саборна на II Сусьветным Саборы і на іншых Саборах. На гэтым пункце была засяроджаная анціерытычная палеміка шматлікіх Айцоў. Тут я нагадаю галоўным чынам аб трох вялікіх Сьвяцільніках, гэта значыць сьвц. Фоціе Вялікім, сьвц. Рыгоры Паламе і сьвц. Марку Эфескам Яўгеніку.

У заходняй частцы аб'яднанай Рымскай імпэрыі вельмі рана пачала разьвівацца вучэньне аб тым, што Сьвяты Дух зыходзіць ад Айца і ад Сына, тым самым руйнавалася унутратраічнае стаўленьне паміж Асобамі Сьвятой Тройцы. Аднак, з цягам часу, гэтая тэма ў канчатковым выніку стала цэнтральным пунктам адрозьненьня Заходняй “Царквы” ад Усходняй Царквы. Мне жадалася бы адзначыць некалькі характэрных пунктаў у якіх выяўляецца зацятасьць папізму ў ерэтычным вучэньні.

Калі ў 1054 г. кардынал Гумбэрт паведамляў таце аб тым, што ён паклаў на пасад Сьвятой Сафіі Канстанцінопальскай падчас Боскай літургіі лібеліўм, у якім выказвалася анафэма Патрыярху і усім праваслаўным як ерэтыкам, галоўным жа асуджэньнем Патрыярха і праваслаўных было тое, што яны пасеялі мноства жыціцаў і “як духазмагары і багаборцы выключылі з Сымбаля веры сыходжаньне Духу і ад Сына”. Гэта значыць нас асуджалі за тое, што мы выдалілі гэтую фразу з Сымбаля веры, які усталяваў II Сусьветны сабор!!

Некаторыя сьцьвярджаюць, што гэтыя анафэмы сышлі ў мінулае і, такім чынам, не існуе праблемы. Вядома, усё ж праблема існуе таму, што толькі простай дзеяй выдаленыя анафэмы, але не выдаленая ерась Filioque, якая пазьней нават вельмі узмацнілася.

Найвялікшы багаслоў папістаў Тамаш Аквінскі, якога завуць Doctor angelicus абараняе гэтую ерась. У адным з зацемак на гэтае вучэньне ён піша: “Такім чынам чыньнік Сьвятога Духу зьяўляецца агульным Айцец і Сын”. І у іншай зацемцы ён піша: “Айцец і Сын зьяўляюцца адзіным чыньнікам Сьвятога Духу”. І ён працягвае: “Хоць гаварылася, што Сьвяты Дух зыходзіць толькі ад Айца, але не выключаецца і Сын у гэтым сыходжаньні”.

Усе спробы для злучэньня "Цэркваў" пасьля схізмы 1054 г. мелі сваім цэнтральным пытаньнем ерась Filioque, з тым адрозьненьнем, што праваслаўныя прапаноўвалі выключыць даданьне з вучэньня Сымбаля веры, у то час як лаціняне няўхільна і моцна утрымлівалі гэтае вучэньне і вядома ж сьцьвярджалі, што праваслаўныя прыбралі з Сымбаля веры гэтую фразу. Паказальным зьяўляецца тое, што на Саборы ў Ліёне ў 1274 г.. і на Саборы Фэрара-Фларэнтыйскім 1438-39 г.г. Filioque было цэнтральным пытаньнем гутарак і вядома жа пазьней пасьля аказанага ціску і гвалты разглядалася ў праваслаўных як неабходнае для выключэньня, як аб гэта казаў сьвц. Марк Яўгенік. Але і усё імкненьні праваслаўных прывесьці лацінян да праваслаўнай веры напіхваліся на іх дагматычнае вучэньне аб Filioque.

Такім чынам, схізма паміж двума Цэрквамі адбылася з-за ерасі Filioque, і па гэтай падставе Генадзь Схолары казаў: “Схізма вядома жа адбылася з-за дадаткі ў Сымбаль, зьяўляецца годным вярнуць лацінян праз агіду ад дадатку”. І Айцы Царквы сьцьвярджаюць, што немагчыма вярнуць Папізм у Праваслаўную Царкву ад якой ён адпаў, калі ён не адмовіцца ад ерасі Filioque.

Багаслоўскае аспрэчваньне Filioque

Давайце жа зьвернем нашу увагу на асноўныя пункты ерасі Filioque, каб выявіць вялікую важнасьць гэтага пытаньня.

1) Паводле рашэньня III Сусьветнага сабора нельга дадаваць або выдаляць ні аднаго словы зь ужываемага Сымбаля веры. І вядома Сымбаль Нікея-Канстанцінопальскі прызнаецца, таму што кожны Сабор прызнаў рашэньні папярэдняга Сабору.

2) Пытаньне аб Сьвятой Тройцы зьяўляецца таямніцай, якую немагчыма зразумець чалавечай лёгікай. Толькі догмат аб таямніцы Сьвятой Тройцы мы можам зразумець, але не таямніцу. Гэта азначае, што знаходзімся ў стане даверу багаадкрытым словам Хрыста, не падвяргаючы іх дасьледаваньню розумам.

3) Хрыстос нам адкрыў сувязь Асоб Сьвятой Тройцы. Апосталы дасягнулі асабістага бачаньня ў дзень сьвятой Пяцідзесятніцы. Такім чынам таямніца Сьвятой Тройцы зьяўляецца пытаньнем адкрыцьця Самога Бога а не адкрыцьця чалавека. Гэтае адкрыцьцё чалавек атрымаў “аднойчы” у дзень сьвятой Пяцідзесятніцы (пасл. Юды, 3). Сьвятыя на працягу стагодзьдзяў удзельнічаюць у гэтым адкрыцьці, якое яны успадкавалі ад Апосталаў у дзень Пяцідзесятніцы. Аб гэтым гаворыцца таму, што лаціняне разьвілі цікаўную тэорыю, што з цягам стагодзьдзяў мы лепш пачынаем разумець і паглыбляцца ў Адкрыцьцё. Гэта мае непасрэдную сувязь са схалястыкай. У Праваслаўі гаворыцца, што догмат таямніцы Сьвятой Тройцы перажываюць тыя, якія спасьцігаюць Адкрыцьцё і яго выяўляюць адпаведна патрэбам кожнае эпохі.

4) Хрыстос адкрыў, што Бог Слова нарадзіўся і Сьвяты Дух зыходзіць ад Айца. Такім чынам, Айцец зьяўляецца ненароджаным, Сын зьяўляецца народжаным і Сьвяты Дух зьяўляецца сыходзячым. Асобы Сьвятой Тройцы валодаюць агульнай сутнасьцю, або прыродай, а не агульнымі асабістымі уласьцівасьцямі, якія іста – ненароджанасьць, народжанасьць і сыходжаньне. Блытаніна паміж уласьцівасьцямі руйнуе сувязі Асоб Сьвятой Тройцы. Калі б Сьвяты Дух зыходзіў і ад Айца і ад Сына, тады адбылося бы наступнае: Сын павінен нарадзіцца ад Айца і Сьвятога Духа, у адваротным выпадку Сьвяты Дух быў бы ніжэй, паколькі была бы складзеная дуада (Айцец-Сын). Калі бы было так, то для таго, каб і Сьвяты Дух быў раўназначны іншым асобам, неабходна, каб і зь Яго адбывалася нешта, але ў такім разе зьнік бы Траічны Бог, паколькі уводзіцца чацьвёртая асоба.

5) Застаючыся вернымі слову Хрыстову, мы кажам, што Бог Слова нараджаецца ад Айца і Сьвяты Дух зыходзіць ад Айца (Ян. 15:26). Аднак, мы не можам зразумець, як Ён нараджаецца і чаму так адбываецца. Да гэтага пытаньня мы падыходзім апафаціческі. У дадзеным выпадку мы маем патрэбу ў так званым апафаціческам багаслоўі. Што датычыцца Бога, то мы прызнаем, “што Ён ёсьць”, гэта значыць што Ён існуе, але мы не разумеем наколькі “Ён ёсьць” сутнасьць, настолькі і "хто ёсьць" асоба. Выяўныя уласьцівасьці, ненароджанасьць Айца, народжанасьць Сына, сыходжаньне Сьвятога Духа, зьяўляюцца выявай існаваньня, гэта значыць зьяўляецца выявай спосабу з дапамогай якога існуюць Асобы.

Такім чынам Сьвяты Дух зыходзіць ад Айца і пасылаецца праз (διὰ τοῦ Ὑιοῦ) Сына. На грэцкай мове іншым зьяўляецца сыходжаньне і іншым спасланьне. Спасланьне не зьяўляецца выяўнай уласьцівасьцю, не зьяўляецца выявай існаваньня, але місіяй. Сыходжаньне жа зьяўляецца выяўнай уласьцівасьцю, выявай існаваньня Сьвятога Духу, у то час як спасланьне зьяўляецца місіяй і зьявай у сьвеце, якое адбываецца праз Сына, як і Сын увасабляецца праз Сьвяты Дух. Як учалавечываньне Бога Слова сродкам (διὰ) Сьвятога Духу не атаясамляецца з чыньнікам нараджэньня Бога Слова ад Айца, так сапраўды і спасланьне Сьвятога Духу праз (διὰ) Хрыста не атаясамляецца з сыходжаньнем Сьвятога Духа ад Айца.

6) Сьвц. Рыгор Палама і сьвц. Марк Эфескій разумеюць місію і спасланьне Сьвятога Духу праз Сына як гэта становіцца відавочным пры знаёмстве з некаторымі старажытнымі сьвятаайцоўскімі тэкстамі, у сэнсе зьявы Сьвятога Духу ў сьвеце па энэргіі і ў часе. Гэта значыць, іншым зьяўляецца прадвечнае па сутнасьці сыходжаньне Сьвятога Духу, якое зьдзяйсьняецца толькі ад Айца, і іншым зьяўляецца зьява па энэргіі ў часе Сьвятога Духа, якое зьдзяйсьняецца ад Айца праз Сына, або нават ад Айца і ад Сына. Гэтае малаважнае адрозьненьне, якое зьяўляецца істотным, не зразумелі лаціняне і нанава тлумачаць адпаведныя тэксты.

7) Самыя асноўныя адрозьненьне паміж Праваслаўем і Папізмам выяўляецца ў пытаньні аб сутнасьці і энэргіі Бога. Мы, праваслаўныя, верым, што паколькі сутнасьць Боская зьяўляецца нярэчывай, то і энэргія Яго зьяўляецца нярэчывай. Сутнасьць не існуе без энэргіі-дзеяньні. Калі сутнасьць зьяўляецца нярэчавай, то нярэчавай зьяўляецца і яе дзеяньне-энэргія, і калі сутнасьць зьяўляецца рэчавай, то рэчавай зьяўляецца і яе дзеяньне-энэргія. Тамаш Аквінскі і сучасныя папскія багасловы вераць у actus purus (чыстае дзеяньне). Гэта значыцца ён лічыць, што нярэчывая энэргія-дзеяньне абсалютна асацыюецца з чыстым дзеяньнем Бога і чалавек не можа прыйсьці да зносін і сувязі з Богам з дапамогай actus purum, але з дапамогай рэчавай энэргіі Бога. Такім чынам у Бажаство лаціняне уводзяць рэчавыя энэргіі, што ў рэчаіснасьці робіць немагчымым выратаваньне чалавека, паколькі яно не можа быць дасягнутае з дапамогай рэчавых энэргій.

Калі хто-небудзь выявіць уважлівасьць, то ён пераканацца ў тым, што абмеркаваньне пытаньня аб сыходжаньні і спасланьні Сьвятога Духа мае дачыненьне да пытаньня аб сутнасьці і энэргіях-дзеяньнях Бога. Характэрна тое, што дыялёг паміж сьвц. Рыгорам Паламай і схалястам Варлаамам пачаўся з filioque і адразу жа перайшоў да пытаньня аб тым, ці зьяўляецца энэргія-дзеяньне Бога нярэчывым або рэчавым.

8) Гісторыя увядзеньня filioque вельмі цікавая. Дасьледаваньні, якія былі зробленыя прафэсарам протапрэсьвітэрам Янам Раманідзісам,асьвятлілі гістарычныя падзеі. Ён лічыў, што filioque выкарыстоўвалася франкамі супраць рымлян, як заходняй, так і усходняй частак адзінай Рымскай імпэрыі. Рымскія праваслаўныя папы гераічна супрацівіліся уводзінам filioque у Сымбаль веры. У канчатковым выніку яно было унесяна, калі ў першы раз на катэдру Старажытнага Рыму узышоў італа-франкскі папа Бенедыкт VIII (1009-1014). Заходнія і усходнія рымляне ў IX ст. былі праваслаўнымі і змагаліся з франкамі як інаслаўнымі. Схізма адбылася не паміж Рымскімі Папамі і Рымскімі Патрыярхамі, але паміж Рымскімі Папамі-Рымскімі Патрыярхамі зь аднаго боку і франкамі ерэтыкамі – зь іншага.

9) На Фэрара-Фларэнтыйскім саборы сьвц. Маркам Яўгенікам былі даказаныя праваслаўныя погляды. Падпісаньне уніі прысутнымі праваслаўнымі за выключэньнем сьвц. Марка Яўгеніка і некаторых іншых, было прадуктам і вынікам ціску і цяжкіх акалічнасьцяў той эпохі. У выніку унія не перамагла па двух чыньнікам. Па-першае, таму што наступныя саборы яе асудзілі, а па-другое, таму што народ аказаў супраціў, але не таму, што ён быў па-багаслоўску недасьведчаным, але таму, што быў досыць адукаваны адносна здрады, якая было зьдзейсьнена. Гэта паказвае, што гутаркі неабходна праводзіць у духу узаемнай павагі, а не з дапамогай палітычных ціскаў і тэндэнцый.

10) У выніку выкарыстаньне розных тэрмінаў, якія паўсталі ў заходнім багаслоўі, робіцца сродкам для таго, каб зразумець з дапамогай дакладнага слова пытаньні, якія адносяцца да баганатхнённаму багаслоўю. Гэта зьяўляецца выразам схалястыкі, якая не можа адрозьніць абмежаваныя тэрміны розуму, і тэрміны, якія будуць нараджацца як катафатычным, так і апафатычным багаслоўем. Але нават розныя тэрміны стварылі ў заходнім багаслоўі нейкі цэльны лад мысьленьня, якія толькі спараджае сапраўдны праблематызм. Таму розная дагматычная тэрміналёгія ў рэчаіснасьці зьвязаная зь адмаўленьнем або пераацэньваньнем праваслаўнага ісахізму, паводле аналізу сьвц. Рыгора Паламы, які зьяўляецца падставай праваслаўнага багаслоўя і духоўнага жыцьця.

Такім чынам, вытлумачэньне тэрмінаў, якія выкарыстоўваліся з цягам часу не зьяўляецца толькі тэмай навуковага аналізу, але умовамі для адкрыцьця праўдзівага ісахізму і жыцьцём ім.

http://www.egolpio.com/PAPISMOS/filioque.htm

ВІЗЫТ ПАТРЫЯРХА ЯК ПРАВЕРКА НА НАШУ ВАШЫВАСЬЦЬ

Як і кожны законапаслухмяны украінскі грамадзянін, я лічу крымінальным злачынствам якія бы то ні было прэтэнзіі на тэрытарыяльную цэласнасьць сваёй дзяржавы. Я лічу, што людзі, якія сьвядома правакуюць канфлікты на рэлігійнай або палітычнай глебе, абавязаныя несьці за гэта крымінальную адказнасьць, незалежна ад сваіх пасад альбо рознага роду імунітэтаў, ад якіх сілаю і уладай дзяржавы Украіна яны могуць быць вызваленыя. Так што калі візы Патрыярха можа мець палітычную глебу, то яго варта і разглядаць уласна як палітычная падзея, падрыхтаванае вызначанай выявай з вызначанай мэтай. Адпаведна сёньня кантроль над гэтым візытам павінен ажыцьцяўляцца, хутчэй, службай бясьпекі Украіны, чым украінскімі рэлігійнымі дзеячамі. І менавіта супрацоўнікі якія адпавядаюць органаў абавязаныя камэнтаваць візыты такога плян. Гэта першае.

Што жа дакранаецца пэўна самога візыту. Безумоўна, як кіраўнік сваёй Царквы, Патрыярх Кірыла мае поўнае права наведваць сваіх вернікаў і маліцца з імі. Ізноў жа мы, як суцэль дэмакратычная і цывілізаваная дзяржава (не ў крыўду Расеі будзь сказанае), павінны падаць яму такую магчымасьць. Раней мы гэта рабілі ў стаўленьні былога рымскага япіскапа Яна Паўла II. А летась – у стаўленьні Сусьветнага Патрыярха Варфаламея і нябожчыка папярэдніка самога Кірылы на маскоўскім патрыяршым пасадзе. Але, як кажуць, тут ёсьць адно "але". Маскоўскі Патрыярх павінен разумець, што ён едзе не да сабе дадому, а ў гасьцях трэба сябе паводзіць адпаведна статуту госьця.

Па кожнай нагодзе я нагадваю суразмоўцам, што наша Царква – УАПЦ - вядзе на афіцыйным узроўні багаслоўскі дыялёг з Маскоўскім патрыярхатам. Гэты дыялёг мы разглядаем як вялікі пазытыўны фактар у рашэньні пытаньня вылячэньня украінскага расколу. Нам бы не жадалася, каб візы Патрыярха Кірылу спыніў гэтае супрацоўніцтва.

Хіба што Яго сьвятасьць прывязе нам Томас аб аўтакефаліі, які і ў гэтым выпадку таксама не будзе кананічным, паколькі гэта мы павінны даваць ім яго, а не яны нам. Таму што Кіеўская Царква зьяўляецца маці для Маскоўскай. Гэта аксіёма, якая нават не абмяркоўваецца разумнымі людзьмі.

У той жа час нават сярод вернікаў нашай Царквы маецца значная частка духавенства і парафіян, якая асуджае імпэрскія амбіцыі Масквы, што імкнецца праз царкоўныя пытаньні вырашаць уласныя палітычныя праблемы. Такім чынам, нават калі наша герархія аднагалосна падтрымае гэты заклік, то не факт, што народ не выступіць супраць яго. Першым чынам, мы шукаем хрысьціянскай любові і аднадумства. Жадаецца данесьці людзям простую і відавочную ісьціну аб тым, што праблемы нашы паўсталі не толькі з-за вонкавых ворагаў, а і ў выніку уласных асабістых недахопаў.

Ужо шмат гадоў каталікі Расеі не могуць дачакацца візыту ў сваю краіну Папы Рымскага, паколькі супраць гэтага катэгарычна выступае Маскоўская патрыярхія. Усе матывы адмовы ў візыце зводзяцца да таго, што нібы такі візы прынясе людзям больш злога, чым дабра, пасее варожасьць паміж праваслаўнымі і каталікамі адзінай Расійскай Фэдэрацыі. І вось, датычна ліпеньскага візыту Патрыярха Кірылы я бы мог сказаць нешта падобнае. Пасьля апошніх газавых канфліктаў, якія, дарэчы, яшчэ не спыніліся, паміж нашымі народамі сёньня склаліся вельмі няпростыя адносіны. Я ужо не кажу аб Крыме, флёце, двухмоўі і падобных рэчах.

Дык вось, сёньня досыць маленькай іскрынкі, каб гэтае супрацьстаяньне узмацнілася, раскалоўшы паміж сабой не толькі дзьве суседнія краіны, але і само праваслаўнае грамадзтва ў межах Украіны. Баюся, што за гучнымі лёзунгамі тыпу "Не прымеце нашага Патрыярха, не будзе вам і нашага газу" хаваецца крыніца новых рэлігійных і палітычных сутыкненьняў і супярэчнасьцяў. З гэтага пункта гледжаньня візы Патрыярха вельмі небясьпечны. Патрыярх (прынамсі, менавіта гэты) – не толькі уласна рэлігійная асоба, колькі адзін з найуплывовых на сёньня стратэгаў і тактыкаў па выкананьню пляна Крамля.

Я выдатна разумею мэту розных спроб, прадпрымаемых нацыянальна і патрыятычна налаштаванымі коламі, выказаць свая незадаволенасьць заплянаваным візытам. Гэтыя людзі маюць не толькі абгрунтаваную уласную пазыцыю, але і поўнае права на яе, паколькі яны фактычна нясуць адказнасьць за будучыню украінскай Царквы і украінскага народа. Як для нашай мэнтальнасьці, так і з пункта гледжаньня апостальскага разуменьня асноў эклязіялёгіі і рэлігійнага жыцьця менавіта людзі складаюць Царкву. Ні Папы, ні Патрыярхі, ні япіскапы не зьяўляюцца Царквой самі па сабе. У нас нават ёсьць строгая кананічная забарона сьвятарам служыць літургію ў пустым храме. Царква – гэта, першым чынам, народ Божы. І калі яго ігнараваць, то мы немінуча упадзем у ерась і адмаўленьне самой прыроды Цэрквы. Саборнапраўнасьць – гэта падмурак і адна з найболей характэрных рыс украінскай Царквы. Таму што народ – гэта голас Царквы.

Што жа датычыцца канкрэтна прэс-канфэрэнцыі ў УНІАНі, то мне здаецца, я ведаю, за чый рахунак быў гэты банкет і каму выгодна прапагандаваць нянавісьць паміж людзьмі. Сёньня ў нашай краіне шмат складаных праблем у адносінах з расійскай Царквой, якія варта бы вырашыць у першую чаргу. Пры гэтым падкрэсьліваю, вельмі шматлікае ў рашэньні гэтых праблем залежыць ад самога народа. Не ад міністраў, дэпутатаў, не ад так званай інтэлігенцыі. Вырашыце іх, гэтыя пытаньні, і вы выразна усьвядоміце, што гэты “кароль” зусім не страшны, а голы.

Скажыце, што страшней для нашага народа: калі ў дзяржаве існуюць тры Ўкраінскія Цэрквы або візыт палітычнага дзеяча ў куколі? Няўжо гэта нармалёва, баяцца гэтага візыту? Для чаго "на законных падставах" падманваць народ, завучы чорнае белым, а белае – чорным? Жадаеце змагацца з Маскоўскім Патрыярхам? Змагайцеся за то, каб Рускай Праваслаўнай Царкве ва Ўкраіне вярнулі яе гістарычны назоў, а Ўкраінскай Царквы пакінулі сваё. А то народ ходзіць ашуканы.

Жадаеце змагацца? Змагайцеся за тое, каб улада вярнула нашаму народу нашы сьвятыні – Пачаеўскую і Кіева-Пячорскую лаўры. Гэтыя рэчы на самай справе важнейшыя, чым бессэнсоўнае пікетаваньне Патрыярха Кірыла. Калі мы, украінцы, самі зможам абараніць свае правы ва уласнай хаце, то нам ніхто не будзе страшны – ні Кірыла, ні Бенядыкт. Калі мы сёньня будзем паважаць самі сябе, не даваць суседзям-дабрадзеям пляваць сабе ў талерку, то ў нас зьявіцца будучыня. А калі зьмірымся, будуць нам пляваць і далей. Маскве гісторыю пад сябе перапісваць нескладана: маецца больш за 70-летні досьвед.

Усё справы, тым больш царкоўныя, трэба рабіць цывілізавана і са страхам Боскім. Расея дагэтуль лічыць, што чыньнік сьмерці Алексія II зьвязаны менавіта з яго фатальным кіеўскім візытам. І хоць асабіста я не адважыўся бы так сьцьвярджаць, усё ж буду досыць цынічны для таго, каб зрабіць выснову: Кірыла так хутка не выйдзе з гульні. Сьмяротны бой, які прайграў яго папярэднік, зараз ужо ён павінен канчаткова выйграць. Прычым выключна і толькі з абсалютнай перавагай. Уладаньне фармальным тытулам ён, вядома жа, не памяняе на уладаньне рэальнай уладай над Кіевам. І аб гэтым неабходна памятаць усім, хто заве сябе праваслаўнымі. І тым больш усім, хто заве сябе украінцамі.

Пратаярэй Яўген Заплетнюк

http://uaoc.net/?p=2730