БЕЛАРУСКАЯ АЎТАКЕФАЛІЯ: ХРАНАЛЁГІЯ ПАДЗЕЯЎ

Янка Запруднік

Слова “аўтакефалія” абазначае самастойнасьць царквы як інстытуцыі, інакш кажучы, царкоўнае самакіраваньне (па—грэцку аўта — сам, кефале — галава). Ерархія аўтакефальнай царквы не прызнае над сабой іншых царкоўных аўтарытэтаў, не падлягае ані духоўнай, ані адміністрацыйнай уладзе іншай царкоўнай юрысдыкцыі. Шмат якія аўтакефальныя цэрквы (прыкладам, румынская, сэрбская, баўгарская й інш.) — адначасна й цэрквы нацыянальныя.

Ідэя аўтакефаліі ўзьнікла яшчэ за часамі раньняга хрысьціянства як вынік супярэчнасьці паміж усяленскім, унівэрсальным характарам Хрыстовае навукі, зь аднаго боку, а зь другога — геаграфічнай абмежаванасьцю дзяржаўных утварэньняў. Ідэя аўтакефаліі выплывае таксама зь супадзеньня ў шмат якіх выпадках інтарэсаў царкоўных зь інтарэсамі дзяржаўнымі, нацыянальнымі.

СЛОВА ПРАВЕДНІКА БУДЗЕ ЖЫЦЬ ВЕЧНА

патрыярх Павал (Стойчэвіч) (+15.11.2009 г.)

Верачы ў Госпада, зьдзяйсьняем сэнс жыцьця

Гасподзь для нас, вернікаў, – усё. Ён – хлеб жыцьця, Ён – вада жывая, Ён – сьвятло, Ён – пастыр добры. Так што Ён – усё для нашага жыцьця. Верачы ў Яго, мы жывём Ім і гэтым зьдзейсьнены сэнс і мэта нашага жыцьця і робімся здольнымі увайсьці ў вечную асалоду Царства Нябеснага. Вось таму заўсёды і трэба памятаць, што жывём мы – Хрыстом. Кажа сьвяты апостал Павел: “Ужо не я жыву, але жыве ў мне Хрыстос” (Гал. 2:20). Гэтым жыцьцём вечным, жывучы ў Хрысьце і з Хрыстом, мы, паўтару яшчэ раз, зьдзейсьнім сэнс і мэту свайго жыцьця, а гэта, па сьвятых словах Эвангельля, ёсьць асалода вечнага Царства Боскага. У вось гэту асалоду Царства Нябеснага увайсьці ужо ў гэтым сьвеце жадаю і вам, і сабе.

МАЛІТВЫ НА ВОЗЕРЫ (працяг 8)

сьвяціцель Мікалай Сэрбскі

81. Гасподзь, не дай народу майму ў бяздумнасьці паўстаць на Цябе, Жыцьцядаўца  

Абвясьцілі няверныя вайну супраць Бога неба і зямлі – лісьця сухія супраць ветрака горнага! Пакуль ветрык ціха вее, і шуршэньне лісьця чуецца, но ўзаўецца ветрык і раскідае лісьця па ўзгоркам балотных, лясах і шляхах, і, зьяднаўшыся з брудам, згубяцца лісьця адзінокія.

Бо адчувае няверны ў натоўпе сілу сваю і падае голас, а ў адзіноце страх і немач зьядаюць яго. Верны адчувае немач натоўпу і падзяляе яе, а ў адзіноце сілу Тваю адчувае і дзеліць яе з Табой, таму адзінота — сіла і песьня ягоная.

Каму вайну абвясьцілі вы, вар'яты? Ці таму, Хто адной думкай распальвае сонцы і статкі сьвяцілаў нябесных падганяе Сваім кіем? Сапраўды, не так сьмешная вайна, вербамі грому абвешчаная ці вераб'ямі кондарам драпежным.

Выкавалі вы мячы, якімі адзін аднаго зьнішчаеце, і зь імі ж узьняліся на Госпада? Глядзіце, ходзіць Ён па мячах вашых, як па моху лясному. Крэпасьцей вашых баіцца не болей, чым магілаў вашых.

Выдумалі вы словы жаласныя, якімі бэсьціце адзін аднаго і зьневажаеце, няўжо думаеце, што імі Таго зьняважыце, Які адзін ведае, што ёсьць слова і адкуль яно? Стварыў Ён зьвязкі ў горле ў вас, пашырыў лёгкія, адчыніў вусны, у іх уклаў мову. Сапраўды, не так сьмешна паўстаньне жалеек у майстэрні супраць майстра свайго і струн на арфе супраць рукі, на іх гуляючай.

Не Богу – сябе вайну абвясьцілі вы, і зь жалем глядзіць Ён на самазабойства ваша. Лісьця сухія абвясьцілі вайну колам сталёвым!

АБ СЬВЯТЫМ ПІСАНЬНІ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Эвангельле чытаецца ў цэрквы амаль на кожным набажэнстве, на кожнай службе мы стаім перад словам Божым і думаем, што гэтым мы становімся народам Божым, але ад нас патрабуецца значна большае, калі мы жадаем быць такім народам Божым, тым народам, які можа сказаць, што Боскае слова прыналежыць яму.

Біблія нарадзілася ў чалавечай абшчыне. Эвангельле нарадзілася ў Царкве; і ізраільская абшчына, і Царква Боская існавалі раней, чым паўстала Сьвятое Пісаньне. Менавіта знутры гэтай абшчыны нарадзілася пазнаньне Бога, любоў да Бога, бачаньне Яго невымоўнай прыгажосьці, бачаньне таксама стану і лёсу, станаўленьня і пакліканьня чалавека. Народ Божы – гэта такая абшчына, якая сьведчыць аб нейчым, што ёй дакладна вядома, што зьяўляецца яе жыцьцём, прадметам яе любові, яе радасьцю. Біблейскі народ – гэта не народ, які чытае Біблію, дакладна захоўвае яе і абвяшчае яе; сапраўдны народ Божы, сапраўдны народ біблейскі, сапраўдны народ эвангельскі павінен быць такой абшчынай, якая магла б сама напісаць Сьвятое Пісаньне, прапаведаваць яго зь уласнага досьведу, даць яму пачатак, нарадзіць яго. Калі мы не такая абшчына – мы не прыналежым сапраўды ні Эвангельлю, ні народу Боскаму.

ЖЫЦЬЦЁ І ЦУДЫ СЬВЯТЫХ БЯССРЭБРАНІКАЎ І ЦУДАТВОРЦАЎ КОСМЫ І ДАМІЯНА

Памяць 1 лістапада

Сьвятыя Косма і Даміян, браты па плоці, былі родам зь Азіі¹. Бацька іх быў язычнікам, маці ж, на імя Феадоція – хрысьціянка. Жывучы пасьля сьмерці свайго мужа ўдавой і бавячы час у руплівым служэньні Хрысту, яна ўсё свае жыцьцё прысьвяціла таму, каб добра дагадзіць Богу. І была яна, як тая ўдава, якую праслаўляе Апостал: “Сапраўдная ўдава і адзінокая няхай спадзяецца на Бога і трывае ў маленьнях і малітвах дзень і ноч” (1 Цім. 5:5). Жывучы набожна, яна навучыла таму ж і любімых дзяцей сваіх, Косму і Даміяна, бо выхавала іх у добрай веры хрысьціянскай і ў вывучэньні Боскага Пісаньня і скіравала іх да ўсялякае дабрадзейнасьці. Дасягнуўшы паўналецьця і ўмацаваўшыся ў цнатлівым жыцьці, па закону Госпада, Косма і Даміян былі  як бы два сьвяцільніка на зямлі, зьзяючыя добрымі справамі. Яны атрымалі дар вылячэньня і падавалі здароўе душам і целам, вылечваючы ўсялякія хваробы, вылечваючы ўсялякую нямогласьць і ўсялякую язву сярод людзей і выганяючы злых духаў. Яны надавалі дапамогу не толькі людзям, але і быдлу, і ні ад каго нічога не бралі за гэта: бо яны рабілі ўсё гэта не дзеля прыбытку, не дзеля ўзбагачэньня золатам і серабром, але дзеля Бога, жадаючы праз любоў да блізкіх выказаць сваю любоў да Яго. І не сваёй славы шукалі яны гэтым лекаваньнем сярод людзей, але славы Боскай, і вылечвалі хваробы дзеля праслаўленьня імя Госпада, падараваўшага ім такую сілу лекаваньня. Яны пазбаўлялі ад хвароб не столькі травамі, колькі імям Госпада, без платы і ўзнагароды, дарам у выкананьне Хрыстовага запавету: “дарам атрымалі, дарам аддавайце” (Мц. 10:8)² Таму яны і атрымалі ад веруючых назву бясплатных лекараў і бяссрэбранікаў. Пройдучы так набожна шлях свайго зямнога жыцьця, яны мірна і набожна спачылі. Яны праславіліся шматлікімі цудамі не толькі ў працягу свайго жыцьця, але і пасьля сьмерці, і ёсьць цёплыя малітоўнікі і добрыя лекары нашых хвароб, душэўных і цялесных.

АБ ЧЫТАНЬНІ СЬВЯТЫХ АЙЦОЎ

сьвяціцель Ігнацій Бранчанінаў

Гутарка і таварыства блізкіх вельмі дзеяць на чалавека. Гутарка і знаёмства зь вучонымі надае шмат ведаў, зь паэтам – шмат узьнёслых думак і адчуваньняў, зь вандроўнікам – шмат ведаў аб краінах, аб норавах і звычаях народных. Відавочна: гутарка і знаёмства зь сьвятым надаюць сьвятасьці. “Зь літасьцівым Ты літасьцівы, з чалавекам шчырым – шчыры, чыстым - чысты, а з хітрым – паводле хітрыны ягонай.” (Пс. 17:26 – 27)

Ад сёньня, у час кароткага зямнога жыцьця, якое Пісаньне не назвала нават жыцьцём, а вандраваньнем, пазнаёмся са сьвятымі. Ты жадаеш належыць на небе да іх таварыства, жадаеш быць удзельнікам іх асалоды? – ад цяпер уступі ў зносіны зь імі. Калі выйдзеш з храму цела, – яны прымуць цябе да сябе, як свайго знаёмага, як свайго сябра (Лк. 16:9).

Няма бліжэй знаёмства, няма шчыльней сувязі, як сувязь адзінствам думак, адзінствам адчуваньняў, адзінствам мэты (1 Кар. 1:10).

У ДАПАМОГУ ПРЫНОСЯЧЫМ ПАКАЯНЬНЕ

сьвяціцель Ігнацій Бранчанінаў

Восем галоўных запалаў зь іх падразьдзяленьнямі і галінамі

1. Дагаджаньне чэраву.

Пераяданьне, п'янства, незахоўваньне і парушэньне пастоў, таемнае сілкаваньне, ласунак, наогул парушэньне устрыманьня. Няправільнае і залішняя любоў да целу, яе жыцьця і супакою, з чаго складаецца самалюбства, ад якога незахоўваньне вернасьці да Бога, Царквы, дабрадзейнасьці і людзям.

2. Блуд.

Блудны запал, блудныя адчуваньні і стан душы і сэрца. Прыняцьце нячыстых намераў, гутарка з імі, асалода імі, патураньне ім, стаяньне ў іх. Блудныя летуценьні і паланеньні. Незахоўваньне пачуцьцяў, асабліва адчуваньня паху, у чым дзёрзкасьць, забіваючая усе дабрадзейнасьці. Брыдкаслоўе і чытаньне блудных кніг. Грахі блудныя натуральныя: блуд і пралюбадзейства. Грахі блудныя ненатуральныя.

3. Любоў да грошаў.

Любоў да грошай, наогул любоў да маёмасьці рухомае і нерухомае. Жаданьне узбагаціцца. Разважаньне пра сродкі узбагачэньня. Летуценьне багацьця. Асьцярогі старасьці, неспадзяванай галечы, хваравітасьці, выгнаньня. Скупасьць. Карысталюбства. Нявера Богу, адсутнасьць спадзяваньня на яго задум. Прыхільнасьці ці хваравітая залішняя любоў да розных тленных прадметаў, якая пазбаўляе душу волі. Захапленьне мітусьлівымі клопатамі. Любоў да падарункаў. Прысваеньне чужога. Злачынства. Жорсткасьць да жабракоў і да усіх патрабуючых. Крадзеж. Разбой.

МАЛІТВЫ НА ВОЗЕРЫ (працяг 7)

Сьвяціцель Мікалай Сэрбскі

71. Гасподзь, збаў душу маю ад самаспакусы

Збаў аб самаспакусы душу маю, Гасподзь, так і цела маё ад граху пазбавіцца.

Збаў душу маю ад ганарыстасьці бяздумнае і гневу пякельнага, так цела маё спыніць распальвацца і вар’яцець.

Дух плоці сябе творыць, як орган размоўны, як вобраз свой. Бясслоўная і нерухомая плоць да дабра і зла, калі душа не размаўляе.

Не пазнае цела блуду, калі душа да яго не прамовіць. Блуд у сэрцы зьдзяйсьняецца; цела бачным чынам паўтарае сатканае найтонкімі ніцямі ў схованках сэрца.

Сябры мае, глядзіце на жанчыну так, як яна сама на сябе глядзіць, і, падобна каросьце, упадзе завеса спакусы зь вачэй вашых. На усялякае стварэньня ягонымі вачамі глядзіце і не зь жаданьнем блудлівым глядзець распачніце, а зь спачуваньнем.

Гасподзь, асьвяціўшы шлюб, асьвяціў Ты і бясшлюбнасьць. Хто мае мудрасьць і сілу жыцьцё свае, ад Цябе атрыманае, Табе прысьвяціць Ты дабраславіў.

ЗВЫШГОДНЫ ІОЎ ПАЧАЕЎСКІ

Памяць 28 кастрычніка

Пасьля татарскае навалы ўся Ўкраіне, апустошаная і разрабаваная татарамі, амаль абязьлюднела. Праз сто гадоў яе вызваліла беларуска–жмудзінскае войска. З гэтага часу пачалося адраджэньне Ўкраіны.

У 1559 годзе на Валынь прыехаў грэцкі мітрапаліт Нэафіт і прывёз зь сабой цудатворны абраз Боскае Маці. Па слову зь вышыні, ён пакінуў яго ў доме набожнай шляхцянкі Ганны Гойскае.

У 1596 г. шэраг герархаў Кіеўскае Праваслаўнае мітраполіі падпісалі сумнавядомую Берасьцейскую ўнію з Рымам. Праваслаўны абрад захаваўся, але асобы, даўшыя згоду на ўнію, зрабіліся каталікамі. А тых беларусаў і ўкраінцаў, што засталіся вернымі Сьвятому Праваслаўю, каталікі пачалі ўціскаць і перасьледаваць.

ПАКУТЫ СЬВЯТОЙ ВЕЛІКАМУЧАНІЦЫ ПАРАСКЕВЫ

Памяць 28 кастрычніка

У той час, як нягодны цар Дыякліціян распачаў ганеньні на хрысьціян, у горадзе Іконіі жыла адна набожная і прыгожая дзяўчына, на імя Параскева. Бацькі яе – хрысьціяне, выхаваўшы і навучыўшы сваю дачку захаваньню сьвятой веры і запаветаў Госпада, адышлі да Госпада. Яны пакінулі сваю дабрашчасную дачку ўладаркай вялікае маёмасьці.

Дасягнуўшы паўналецьця, дзяўчына Параскева пачала пераймаць веры і справам сваіх бацькоў. Яна пачала расходаваць сваю маёмасьць не на ўпрыгожаньне сваёй юнацкае прыгажосьці і маладосьці і не раскошнае жыцьцё, але на апрананьне голых, сілкаваньне галодных, частаваньне вандроўнікаў. Параскева не зьвяртала аніякай увагі на сваіх жаніхоў, што дамагаліся жыцьця зь ёй: яна неўзабаве зрабілася нявестай Адзінага несьмяротнага Жаніха, Адзінароднага Сына Боскага, дзеля Якога і жыла ў сьвятасьці і праведнасьці. Усясьвятое Імя Ягонае яна спавядала прад людзьмі няспынна, ва ўсялякі дзень, прыводзячы гэтым людзей да пазнаньня праўды.