НАВАГОДНІЯ ДУМКІ

архіяпіскап Апанас (Мартас)

“З Новым Годам, зь новым шчасьцем!” — так вітаюць узаемна сябры і знаёмыя пры наступе кожнага новага года. Людзі сьвету і па-сьвецку наладжаныя робяць гэта з куфлем віна ці чаркай гарэлкі ў руцэ, з крыкам “ура,” зь музыкай і танцамі, з шумам і весялосьцю. І гэты распаўсюджаны звычай зь вялікай стараннасьцю выконваецца і часткай нашых беларускіх эмігрантаў па новым календары са зьневажаньнем царкоўных законаў, якія забараняюць танцы і балі ў час посту перад Нараджэньнем Хрыстовым. Навагоднія пажаданьні “новага шчасьця” выяўляюцца і прыносяцца зь нейкім сьляпым перакананьнем, што ад гэтых пажаданьняў сапраўды “новае шчасьце” прыйдзе. Пры гэтым забываюцца пра тое, што наша шчасьце залежыць не ад пажаданьняў сяброў і знаёмых, хай нават самых сардэчных, а ад унутранага стану душы кожнага зь нас, не ад нейкіх вонкавых акалічнасьцяў, а ад Госпада Прамысьліцеля. Калі ў нашай душы пануе сапраўднае пекла з прычыны нездаволеных пажаданьняў і намераў, калі душа пагружаная ў засмучэньне і скруху, то аб якім шчасьце можна казаць? Наш цяжкі душэўны стан ніколькі не зьменіцца да лепшага ад навагодніх пажаданьняў сяброў і знаёмых. “Новае шчасьце” зьдзейсьніцца і магчыма толькі тады, калі мы самі духоўна абновімся, зробімся новымі людзьмі ў рэлігійным і маральным разуменьні значэньня гэтых слоў.

А ў чым гэта духоўнае абнаўленьне складаецца, паказвае нам сьвяты Апостал Павел словамі: “адкладзём ранейшы лад жыцьця трухлявага чалавека, які парахнее ў спакусьлівых жаданьнях,” “абновімся духам розуму нашага,” “увасобіўшыся ў новага чалавека, створанага па Богу, у праведнасьці і сьвятасьці праўды.” Іншымі словамі, гэта азначае — “калі мы увасобімся ў любоў, якая ёсьць сукупнасьць дасканаласьці,” калі “Слова Хрыстова будзе уселяцца ў нас багата, зь усякаю прамудрасьцю,” калі мы будзем “навучаць і навучаць адзін аднаго псальмамі, услаўленьнем і духоўнымі песьнямі, у мілаце апяваючы ў сэрцах вашых Госпада,” а коратка кажучы: “калі мы будзем усё рабіць у імя Госпада Ісуса Хрыста, дзякуючы праз Яго Богу і Айцу.” Такое вучэньне Слова Боскага ў самым важным для нас, у самым жыцьцёвым, ад чаго залежыць наша шчасьце на зямлі. Хто ж жадае, апроч гэтага яснага вучэньня Сьвятога Пісаньня, знаходзіць іншыя шляхі да шчасьця, да усталяваньня сьвету, дабрабыту і дастатку на зямлі, той жорстка памыляецца і нічога акрамя горкага і пакутлівага расчараваньня не даможацца. Яркім доказам гэтага зьяўляецца пасяленьне на нашай радзіме Беларусі бязбожнага і жорсткага камунізму, ад якога некаторыя чакалі шчасьці і дастатку. Такое ж расчараваньне чакае усіх тых, хто імкнецца спарадкаваць зямное жыцьцё чалавека ці людзей наогул без Бога, не жадаючы падумваць пра унутраныя духоўныя асновы яго, хто бачыць усё шчасьце людзей у адной толькі вонкавай форме жыцьця, у лепшым, па іх меркаваньні, палітычным дзяржаўным ладзе, як бы ён ні зваўся. Усе гэтыя імкненьні да “новага шчасьця” ў адных зьяўляецца наіўнай марай, а іншых дэмагагічнай прапагандай для зману людзей.

Без веры ў Бога, без абнаўленьня жыцьця ў духу Эвангельскага вучэньня зусім не дасягальнае шчасьце на зямлі. “Без Мяне не можаце дзеяць нічога” — кажа Хрыстос. Без Яго і без дапамогі створанай Ім Царквы мы не можам дасягнуць шчасьці і зьдзейсьніць штосьці добрае. Ён прыйшоў на зямлю, каб дараваць людзям шчасьце і, знаходзячыся зь Ім, мы можам спасьцігнуць гэта шчасьце. Зараз шмат кажуць і пішуць аб палітыцы. Палітыкай займаюцца не толькі дзяржаўныя дзеячы (міністры, сэнатар, дэпутаты і усякія лідэры палітычных партый), але ёю займаюцца і шэраговыя людзі. Палітыкай спадзяюцца усяго дасягнуць,  і народ ашчасьлівіць. Але гэта ілюзія, самападман і зман іншых. Палітыкай шмат займаюцца нашы старэючыя грамадзкія дзеячы ў эміграцыі. Недружалюбнасьцю і антаганізмам адзін да іншага па палітычных матывах мараць Беларусь выратаваць ад камуністаў і зрабіць вольнай. Забываюць пры гэтым словы Хрыста: “Без Мяне не можаце дзеяць нічога.” Не палітыка, — а вера Хрыстова. Не палітычная, а духоўная, маральная праца і царкоўная дзейнасьць. Вось што толькі можа выратаваць Беларусь, выратаваць увесь крочачы да згубы сьвет, выратаваць  ад канчатковага зьнікненьня на чужыне. Але гэта не азначае, што мы начыста адпрэчваны усякую палітыку і усякую палітычную дзейнасьць. Зусім не! Мы толькі сцвярджаем і падкрэсьліваем, што Вучэньне Сьвятога Пісаньня зьяўляецца для нас адзіным аўтарытэтам.

Для праваслаўных беларусаў у эміграцыі на першым месцы павінна стаяць Праваслаўная вера і Праваслаўная Царква. Усё астатняе, як бы яно ні здавалася выдатным і узьнёслым, павінна быць для нас на другім месцы. “Шукайце перш Царствы Боскага і праўды Ягонай” — сказаў Хрыстос, і усё астатняе прыкладзецца нам. Вось чаму так сумна бачыць, калі беларусы, гэтак шмат пакутныя і сваю Радзіму страцілі, знаходзячыся тут у эміграцыі, ніколькі не падумваюць і пальцам не варушаць, каб пачаць сваё духоўнае абнаўленьне, а працягваюць жыць усімі тымі ж бязбожнымі інтарэсамі, антыцаркоўнымі поглядамі, якія прывялі да бяды Беларусь. Наіўна думаць, што без поўнага духоўнага абнаўленьня, без поўнага вяртаньні да Бога і без сапраўднага набожнага жыцьці, шляхам адной толькі палітычнай дзейнасьці, можна быццам бы выратаваць Беларусь. І нават самую Царкву нашу жадаюць падпарадкаваць сваёй палітыцы, зрабіць яе прыладай сваіх палітычных інтрыг, цацкай свайго палітычнага запалу. Вечнае жадаюць падпарадкаваць часаваму, нябеснае — зямному, сьвятое — грэшнаму. Што можа быць жудасьней, безнадзейней, злачыньней такой духоўнай сьлепаты, такой крайняй неразумнасьці, ад якіх толькі адзін крок да самых глыбінь пякельных? Такія настроі, якія выяўляюцца і ў нашай беларускай грамадзе, не абяцаюць нам “новага шчасьця” ў будучым годзе.

1963 г.