ЛЮБОЎ – ВЯНЕЦ ЖЫЦЬЦЯ ХРЫСЬЦІЯНСКАГА

сьвяціцель Феафан Затворнік

Законьнік нейкі прыступіў да Госпада і спытаў Яго: як успадкоўваюць жыцьцё вечнае? Законьнік, гэта значыць чалавек, які вывучае дадзены Богам закон і спачываючы на ім, і сам бы павінен быў ведаць пра гэта; таму вось Гасподзь і спытаў яго: ды як пра гэта напісана ў законе, прачытай. Законьнік прачытаў: “Палюбі Госпада Бога твайго ад усяго сэрца твайго і ад усёй душы тваёй, і усёю сілай тваёй, і усёй думкай тваёй, яка сам сабе". Тады Гасподзь сказаў яму: "Правіла гэта выконвай; гэта дзей, і жывы будзеш”; пацьвердзіў, гэта значыць адказ яго засьведчыў, што пра іншы шлях да вечнага жыцьця і выратаваньня і пытаць няма чаго: яго няма і быць не можа. Любі Бога і блізкага — вось і усё!

Які кароткі катэхізіс! Якое нескладанае законапалажэньне! Толькі два словы: любі Бога, любі блізкага; нават менш — адно слова: любі, таму што хто праўдзіва любіць Бога, той у Богу ужо любіць і блізкага, і хто праўдзіва любіць блізкага, той любіць ужо Бога. Навошта ж, скажуць, такая складанасьць спраў і ад асобы Боскай, і ад людзей? Навошта гэтыя статуты, асьвячэньні, таямніцы, гэта немалая сыстэм вучэньняў? Навошта гэта цесная брама і вузкі шлях? Навошта подзьвігі, якімі намагаюцца увайсьці ў вузкую браму, і моцная зброя, якое павінны прыняць ідучыя ў жыцьцё, гэтыя пасты, дбаньні, малітвы і іншае? Затым, каб узьвесьці нас да любові. Любоў ёсьць сьвятло і плод у духоўным выратавальным нашым жыцьці. Шмат працы, шмат подзьвігаў трэба мець, каб прынесьці гэты плод. Як у дрэве плоду папярэднічае кветка, кветцы — ліст і галіны, галінам — ствол, ствалу — корань, кораню — насеньне, і колькі пройдзе часу, пакуль зь насеньня паўзрастае дрэва і дрэва дасьць плод: так і ў духоўным жыцьці — спачатку на зямлю сэрца валіцца насеньне выратавальнага слова; з гэтага насеньня выходзіць парастак зь лісьцем і галінамі, потым утворыцца дрэва, дрэва дае плод, а плод гэты ёсьць любоў. Ён здабываецца зь цэлага складу выратавальных спраў і працы, і потым усё сабою адушаўляе і напаўняе.

Любоў, у сваім праўдзівым выглядзе, ёсьць рай духоўны. Яна ёсьць цёплае, мірнае, добразычлівае, жывое, заўсёды рухомае і радасьць ствараючае уладкаваньне, не як госьць, на час наведаўшы нашу душу, але уладкаваньне сталае, цьвёрдае, глыбока ўкарэненае, істотна неад'емнае, як, напрыклад, дыханьне ці біцьцё сэрца. У кім укаранёна гэтае пачуцьцё ці гэтая сіла, той упіваецца асалодай у сабе глыбокай, спакойнай асалодай. Хай ён і ў сталай працы, але ні працы, ні скаргаў, ні перашкод не бачыць і не адчувае; бо самыя цяжкасьці ў шляхах любові не прымяншаюць, а узвышаюць любоў, як вецер не гасіць, а больш і больш узмацняе і пашырае полымя вагню.

Так, любоў ёсьць рай, але рай страчаны. Уваходзіш унутр сябе і не знаходзіш яго там; бачыш, што на поле сэрца не расьце гэта дрэва жыцьця. З—за чаго ж? Таму, што сэрца усё зарасло злымі дрэвамі запалу, забіваючых любоў. Дзе запал, там няма месца любові. Любоў міласэрная: як жа яна будзе ў сэрца, калі там прысутнічае закамянелая абыякавасьць да пакут іншых? Любоў не зайздросьціць: як жа яна будзе ў сэрца, калі там жыве зайздрасьць? Любоў не узьнімаецца і не ганарыцца: як жа яна будзе ў сэрца, калі там пануюць гонар і ганарыстасьць?

Любоў “не шукае сваіх”: як жа яна будзе ў сэрца, у якім зыходны пачатак дзейнасьці — самалюбства? Любоў не бясчынствуе: як жа яна будзе ў сэрца, поўным запалу нягоднасьці? Любоў не цешыцца пра няпраўду: як жа яна будзе ў сэрца, схільным да лаянцы, намовам і няпраўды? Выкараніце перш гэтыя злыя дрэва запалу, і на месцы іх паўзрастае адно магутнае дрэва, якое дае і кветку, і плод любові. Але толькі пачніце выкараняць запал, і вы непазьбежна уступіце на шлях цесны і сумны, сустрэнецеся зь неабходнасьцю апранацца ў магутнаю зброю подзьвігаў і пазбаўленьняў, павінны будзеце праходзіць усё асьвячэньні, выпраўляючыя і кіруючыя законапалажэньні Царквы Бскай; гэта значыць, перш чым уступіце ў адзінства любові, павінны будзеце ажыцьцявіць вялікую працу і зьвяртаць сілы свае на шматлікія заняткі, прайсьці як бы лес, каб уступіць ва уцешную, усеяную кветкамі паляну любові.

Відавочна, што шлях да гэтага не блізкі і не лёгкі. Таму, слухаючы размовы найновых філянтропаў, не паддавайцеся легкадумна спакусьліваму закліку: “Усё, маўляў, прэч! Даволі адной любові!” Пачакайце адкідаць усё прочкі. Перш прайдзіце цярпліва усё прапанаванае вам правіламі набожнага жыцьця ў Сьвятой Царкве, усё ад малая да вялікая; праз гэта толькі дасягняце праўдзівае любові. Калі ж любоў праўдзівая прыйдзе, то сама навучыць вас, што зрабіць зь усім тым, што лічыць непатрэбным нясьпелая і неспрактыкаваная філянтропія. Калі б слова наша да сябе саміх было так моцна, што дастаткова б толькі сказаць: буду ад гэтае хвіліны любіць Бога і блізкіх, — і любоў адразу запанавала б у нашым сэрцы, — было б добра; а то на справе бывае большай часткай зусім інакш. Думка і мова кажуць: буду любіць, а сэрца ідзе насуперак гэтым словам і думкам, і калі надыходзяць справы любові, яно адмаўляецца ад іх, нават у хвіліны захапленьня філянтрапічнымі ідэямі. З—за чаго гэта? Таму, што сэрца такое загартавана эгаізмам, гонарам, пачуцьцёвасьцю, карысьцю, якіх не прагоніш аднымі навамоднымі фразамі. Таму вось апостал, калі піша пра любоў, кажа: “Пазьбягай гэтага” (1 Цім. 6:11) — гэта значыць узмоцнена імкняцеся да любові, ці: “Апранецеся ў любоў” (Кал. 3:14) — апранайцеся гэта значыць напружаную працу да набыцьця яе і моліцеся, каб Бог дараваў вам дух любові (2 Цім. 1:7), таму што любоў ёсьць ад Бога, праліваецца ў сэрцы нашы Духам Сьвятым (Рым. 5:5); а дарунак Духу трэба заслужыць і прыцягнуць: аднымі словамі гэтага не дасягнеш.

1872 г.