ДНІ ХВАРОБЫ І НЕМАЧЫ ЦЕЛА

Вось, ты стаў здаровы; не грашы болей, каб ня сталася з табою чаго горшага.

Ян. 5:14

Таму і любасна мне ў немачах, … бо калі я нямоглы, тады моцны.

2 Кар. 12:10

На працягу жыцьця шматлікія дні чалавек павінен пра­водзіць у хваробах, або немачы цела. Як гаворыць прарок Да­выд: “Дзён гадоў нашых - семдзесят гадоў, а пры бо­ль­шай крэпасьці - восемдзесят гадоў; і самая лепшая пара іх - пра­ца і хвароба...” (Пс. 89:10).

Хваробы і немачы не чужыя і хрысьціяніну разам са усім чалавечым родам.

У прынцыпе, няшчасьце для чалавецтва складае не хва­ро­ба, а чыньнік яе - хвароба душы - запал і грэх, якія і ля­жаць у аснове хваробы цела. Як піша а.Ян Кранштацкі “Усе нашы хваробы сутнасьць пакараньне Божа за грахі, яны чысьцяць, пагаджаюць нас з Богам і уводзяць зноў у лю­боў Ягоную”.

Таму хвароба ёсьць як бы нагадваньня нам ад Госпада пра нашу больш страшную бяду - уражаньня грахом нашай ду­шы. Таму для выгнаньня хваробы трэба першым чынам па­каяньня. Госпад, перш чым вылечыць расслабленага, пра­ба­чыў яго грахі (Мк 2:3-12). А калі Ён вылечыў у “авечай хрысьцільні” хварэўшага 38 гадоў, то сказаў яму: “Вось, ты акрыяў, не грашы больш, каб не здарылася з та­бою чаго горш” (Ян 5:14). Таму можна думаць, што вы­ля­чэ­нь­не хвароб па малітвах Царквы або праведніка вядзе да пра­ба­чэ­нь­ня грахоў (Як. 5:16), і, як вынік гэтага, ёсьць вы­ле­ка­ва­нь­не.

Аднак хвароба і немач - доля не толькі вялікіх грэш­ні­каў. Госпад сказаў апосталу Паўлу: “…сіла Мая зьдзяй­сь­ня­ец­ца ў немачы” (2 Кар 12:9), і ап.Павел гаворыць аб сабе: “Таму і любасна мне ў немачах, у крыўдах, у нястачах, у га­не­нь­нях, ва уцісках за Хрыста: бо калі я нямоглы, тады моц­ны.” (2 Кар 12:10).

Сьвятыя айцы лічаць наогул укормленасьць цела і зана­д­та прысутную ў ім фізычную сілу пэўнай перашкодай да ду­хоў­на­га жыцьця, на гэтым будуецца неабходнасьць су­ро­вых аскетычных подзьвігаў для тых, хто жадае жыць жы­ць­цём духу і мае занадта здаровае цела.

“Здароўе ёсьць падарунак Божы”, - гаварыў звг. Сэрафім. Але не заўсёды бывае карысны гэты па­да­ру­нак. Як і усякая па­ку­та, хвароба мае сілу чысьціць нас ад ду­шэў­най брыдоты, заг­лад­ж­ваць нашы грахі, зьміраць і зьмяк­чаць нашу душу, пры­му­шае задумвацца, усь­ве­дам­ляць сваю немач і ус­па­мі­наць аб Боге. Звг. Марк Падзь­віж­нік пісаў: “Калі убачыш ча­ла­ве­ка грэшнага, які ніколі не ка­яў­ся і ніколі нічым не хварэў, ве­дай, што яго чакае не­мі­ла­сэр­ны суд”.

Аб добрым наступстве хвароб так пісаў мітрапаліт Фі­ля­рэт (Маскоўскі): “Не бескарысна ў хваробе выпрабоўваць па­чу­ць­цё адхіленьня ад сьвету, каб і пасьля хваробы прыт­рым­лівацца гэтага пачуцьця. Нядзіўна, калі пачуцьцё гэта не так лёгка прыходзіць пасьля хваробы, як падчас хваробы, у хва­ро­бы Бог падае яго на карысьць нямогламу, а ў здароўі пат­ра­буе, каб ён імкнуўся здабыць яго”.

Вось чаму сьвятыя і праведнікі дабратліва церпяць і пе­ра­но­сяць свае немачы і хваробы. Шматлікія з іх не лічылі на­ват патрэбным лячыцца пры хваробах. Абгрунтаваньне гэ­та­га мы знаходзім у звг.Макара Вялікага, які так піша ад­на­му манаху: “Калі бы верыў ты, што вечныя і нелекуемыя яз­вы несьмяротнай душы і грахоўныя хваробы лечацца Хрыс­том, то паверыў бы, што Ён моцны вылекаваць і ча­со­выя целавыя немачы і хваробы, і да Яго Адзінага зьвяр­таў­ся бы, пагрэбаваўшы мэдычнай дапамогай і паслугамі... Але, вядома, скажаш мне наступнае: Бог на лекаваньня це­ла даў зямную траву і лекавыя рэчывы і для целавых ня­мог­ла­сь­цяў падрыхтаваў мэдычныя дапаможнікі... І я згодзен, што гэта так... але Госпад да уцехі і вылекаваньню це­ла, да задавальненьня патрэбаў ягоных даў медычныя ле­кі людзям сьвецкім і усім зьнешнім; ім дазволіў карыстацца усі­мі сродкамі, таму што яны не ў стане яшчэ цалкам ад­даць сябе Богу. А ты, манах, прыйшэлы да Хрыста, па­жа­даў­шы быць сынам Божым і нарадзіцца звыш ад Духу... па­ві­нен набыць нейкія новые і незвычайныя перад усімі сьвец­кі­мі людзьмі і веру, і паняцьце, і жыцьцё”.

Некаторыя сьвятыя не толькі не зьвярталіся да мэ­дыч­най дапамогі, але нават не адважваліся прасіць Бога ад зба­ве­нь­ня ад хваробы. Так, аднойчы да звг.Пахомія прыйшоў яго вучань Хвядор, які пакутваў жорсткім галяўным болем, і прасіў звышгоднага, каб ён малітваю сваёю спыніў моцны га­ляў­ны боль. Але звышгодны адказваў яму: “Ці думаеш ты, што гэты боль або іншая падобная пакута адбываецца без волі і патураньня Божага? Цярпі, і калі Бог даб­ра­па­жа­дае, Ён дапаможа і вылечыць цябе”.

Старцы звг.Варсануфі Вялікі і Ян таксама раілі сваім вуч­ням пры наяўнасьці дастатковай веры пры хваробах не ля­чыц­ца ў зямных лекараў, а аддаваць сябе цалкам Госпаду – “Лекару душаў і целаў нашых”.

Так, звг. Варсанофій Вялікі піша: “Аб здароўі сына май­го (духоўнага) маглі бы памаліцца Богу некаторыя з пе­ра­бы­ва­ю­чых тут сьвятых, каб ён не быў хворы ні аднаго дня, – і гэта выканалася бы, але тады ён не атрымаў бы плоду цяр­пе­нь­ня”.

Аднак у іншым выпадку звг.Варсануфій Вялікі маліў Бо­га аб паслабленьні пакутаў хваробы аднаго свайго вучня. Але ў гэтым выпадку ён пачуў такі адказ ад Бога: "Пакінь, ды выпрабую яго для карысьці душы яго, і ды адкрыецца праз целавую пакуту, якое цярпеньне яго, і што ён павінен ат­рым­лі­ваць у спадчыну за маленьні і працы".

Вось чаму не лячыўся таксама і звг.Серафім Сароўскі. Ён каля трох гадоў пакутаваў ад вадзянкі і палову гэтага ча­су правёў у пасьцелі. Пры крайнім абвастрэньні хваробы нас­та­я­цель Сароўскай пустэльні прапанаваў звышгоднаму зап­ра­сіць лекара. Звышгодны адказваў яму: “Я аддаў сябе, ой­ча сьвяты, праўдзіваму Лекару душы і цела, Госпаду на­ша­му Ісусу Хрысту і Усячыстай Яго Маці, калі ж любоў ва­ша вырашыць, забясьпечыце мяне, убогага, Госпада дзеля, ня­бес­ным лекаваньням” (г.з. прычасьцям Сьвятых Та­ям­ні­цаў). Па прыняцьці Сьвятых Таямніц звышгоднаму зья­ві­ла­ся Богамаці і вылечыла яго дакрананьнем рукі.

У іншы раз, калі звышгодны ляжаў у зьнямозе пасьля зьбі­ва­нь­ня яго разбойнікамі, ён таксама быў удастоены зья­вы яму Божай Маці. Пры гэтым Богамаці сказала ў бок ле­ка­раў: “Што вы працуеце?” Ачуўшыся ад забыцьця, звыш­год­ны зноў адмовіўся ад дапамогі лекараў і пасьля ба­ча­нь­ня стаў хутка папраўляцца.

Звышгодны.Варсануфі Вялікі гаворыць: “Быўшы хво­рым, я ніколі не клаўся і не пакідаў сваёй працы, хоць і моц­ныя хваробы мяне спасьцігалі. Але незадоўга да таго, як я замкнуўся ў кельлю, ганарыстасьць прымудрылася і не ста­ла дапушчаць да мяне хвароб: смуткую зараз, жадаючы цяр­пе­нь­ня, а што рабіць - не ведаю”.

Той жа старац пры хваробах не раіць узмоцнена пра­сіць аб вылячэньні. Ён гаворыць: “Нядобра узмоцнена ма­ліц­ца аб тым, каб атрымаць вылячэньне, не ведаючы, што та­бе карысна. Пакінь гэта Сказаўшаму, “...ведае Айцец ваш, у чым вы маеце патрэбу, перш вашага прашэньня" (Мц. 6:8). Памоліцеся ж Богу, гаворачы так: “Владыка, я ў ру­ках Тваіх, памілуй мяне па волі Тваёй і, калі мне ка­рыс­на, неўзабаве вылечы мяне “.

Прасі маліцца аб тым жа і сьвятых і вер несумнеўна, што Бог створыць карыснае для цябе і дзякуй Яму ва усім, ус­па­мі­на­ю­чы слова Пісаньня: “За усё дзякуеце” (1 Фес. 5:18), і атрымаеш карысьць душэўную і цялесную”.

Такім чынам, у хваробах нам таксама трэба спадзя­вац­ца першым чынам не столькі на дапамогу зямных лекараў, ко­ль­кі на міласьць Божу і для гэтага прынасіць пакаяньне і шу­каць вылячэньні ў таемніцах споведзі, прычасьця і Але­я­а­сь­вяш­чэ­нь­ня.

Варта заўсёды памятаць, што ці лечыцца хрысьціянін у ле­ка­раў, або не лічыць патрэбным гэта рабіць, - ва усіх вы­пад­ках найважнейшым зьяўляецца пакорлівае спадзяваньне на прабачэньне грахоў і міласьць Божу.

Аб гэтым так гавораць старцы Варсануфі Вялікі і Ян: “Тыя, якія зьвяртаюцца да лекараў і якія не зьвяртаюцца да іх, паступаюць так у надзеі на Бога. Якія зьвяртаюцца га­во­раць: “У імя Гасподне аддаем сябе лекарам, ды праз іх Бог па­дасьць нам вылячэньне”. А не зьвяртаючыеся ў надзеі на імя Яго не зьвяртаюцца да іх, і Ён лечыць іх. Такім чынам, ка­лі ты ужываеш лекаваньня - не згрэшыш, а калі не ужы­ва­еш, не высока мудрагель. Ведай жа, што, хоць ты і да ле­ка­раў зьвернесься, але будзе толькі тое, што заўгодна волі Бо­жай”.

Аб тым жа гаворыць так і звг.Сілуян Афонскі: “Душа, адаў­ша­я­ся волі Божай, лёгка нясе усякую скруху і усякую хва­ро­бу, таму што і ў хваробы яна моліцца і сузірае Бога. “Госпадзі, Ты бачыш маю хваробу. Ты ведаеш, які я грэш­ны і нямоглы, дапамажы мне цярпець і дзякаваць Твёй даб­ры­ні”. І Госпад палягчае хваробу, і душа адчувае Божу да­па­­мо­гу і бывае вясёлая прад Богам і удзячная”.

Варта згадаць, што і пры нежаданьні шукаць дапамогі ў лекараў хрысьціянін можа зграшыць; і ў гэтай справе, як і ва усякім, хрысьціяніну патрэбна разважлівасьць.

Прыкладам гэтаму можа служыць выпадак з адной ду­хоў­най дачкой вядомага пастыра а.Валянціна Ам­фі­тэ­ат­ра­ва. Яна моцна хварэла вачамі, але не жадала лячыцца і нас­той­лі­ва прасіла а.Валянціна, каб той вылечыў яе вока сваёю ма­літ­ваю. Бачачы ў гэтым жаданьні цудоўнага вылячэньня ад­сут­насьць пакоры і праява гонару, а.Валянцін адмовіўся ма­ліц­ца за яе і прапанаваў ёй зьвярнуцца да лекараў, г.з. кро­чыць тым шляхам, якім крочаць усе людзі.

Старац а.Нэктар Опцінскі паказваў, што і ў спа­вя­да­ль­най кніжцы ёсьць пытаньне: “Не ці грэбуеш ты ля­чэ­нь­нем?”, і дадаваў: “І дактары ад Бога, і лекі таксама”.

Вось яшчэ некалькі прыкладаў, як старцы ставіліся да хва­ро­баў.

У сваіх занатоўках старац Сілуян са Старога Афона пі­ша: “Тому, хто аддаўся на волю Божу, жыць шмат лягчэй, та­му што і ў хваробы, і ў беднаце, і ў ганеньні ён думае: “Так Богу заўгодна, і мне за грахі трэба цярпець”. Вось у мя­не шмат гадоў баліць галява, і цяжка мне цярпець, але ка­рыс­на, таму што праз хваробу зьміраецца душа. Душа мая палымяна жадае маліцца і здзяйсьняць дбаньні, але хва­ро­ба мне мяшае, таму што хворае цела патрабуе су­па­кою і адпачынку: і я шмат прасіў Госпада вылечыць мяне, але Госпад не паслухаў мяне, значыць, мне не на карысьць.

Вось і іншы выпадак быў са мной, і Госпад хутка пачуў мя­не і выратаваў. Аднойчы ў сьвята ў трапезу далі рыбу. Ка­лі я еў, косьць увайшла ў горла, вельмі глыбока ў грудзі. Я заклікаў сьвятога вялікапакутніка Панцяляймона, про­ся­чы вылечыць мяне, таму што доктар не зможа выняць косьць з грудзей. Калі я сказаў: “Вылечы”, атрымаў адказ у ду­шы: “Выйдзі з трапезнай, надзьміся і косьць выскачыць ра­зам з крывёй”. Я так і зрабіў: выйшаў, надзьмуўся, каш­ля­нуў, і косьць вялікая з крывёй выскачыла. Зразумеў я, што калі Госпад не вылечвае маю галяву, значыць, для ду­шы карысна так хварэць”.

Улічваючы гэтую карысьць душы ад хваробаў, оп­цін­с­кія старцы рэкамэндавалі шматлікім “падгойвацца”, а не ля­чыц­ца, г.з. шукаць толькі аднаўленьня працаздольнасьці, але не поўнага збавеньня ад хвароб.

Вось як да хваробы ставіўся праведнік і вялікі ма­лі­тоў­нік а.Ян Кранштацкі: “Ты просіш у Госпада, каб табе лю­біць Яго любоўю як сьмерць дужаю, або да сьмерці. Ус­лух­вай­ся, вось Госпад пасылае табе лютую унутраную хва­ро­бу, якая набліжае цябе да самой сьмерці. Не крыўдуй жа на Гос­па­да, але цярпі яе мужна, з падзякай Госпаду за гэта ба­ць­коў­с­кае Яго наведваньне. Гэта будзе значыць тое, што ты за­веш любоўю да Бога як сьмерць дужаю. І пры моцных уда­рах або курчах хваробы спадзявайся, што Бог не толькі ад хваробы, але і ад самой сьмерці здольны пазбавіць цябе, ка­лі Яму заўгодна...

Калі жа бачыш хваравітае разбурэньне цела, то гавары: “Госпад даў, Госпад і узяў... ды будзе імя Гасподне даб­рас­лаў­лё­на” (Ёў. 1:21). Ты абвык глядзець на цела сваё як на не­а­д'­ём­ную уласнасьць, але гэта вельмі няправільна, таму што тваё цела - Божы будынак... Не пашкадуй жа, не узь­лю­бі для Яго цела свайго тленнага, але аддай яго доб­ра­ах­вот­на і цалкам Госпаду ў волю караючага цябе Госпада, як Аў­ра­ам сына свайго Язэпа на усяспаленьня, не губляючы ве­ру ў дабрыню Божу, не падая духам, не паказваючы Богу і вуснамі бяздумнасьці, нібы няправільна цябе так моцна ка­ра­ю­ча­му, - і ты прынясеш вялікую ахвяру Богу, як Аў­ра­ам або як мучанік...

Такім чынам, цярпі вялікадушна сваю хваробу і не то­ль­кі не маркоцься, насупраць, калі можаш, радуйся сваёй хва­ро­бе... Радуйся таму, што Госпад спагнаў цябе часовым па­ка­ра­нь­нем, ды ачысьціць душу тваю ад грахоў...

Радуйся, што не аддаесься тым запалам, якім аддаўся б, быў­шы здаровы. Радуйся, што нясеш крыж хваробы і, зна­чыць, ідзеш вузкім і журботным шляхам, скіраваным да Цар­с­т­ва Нябеснага”.

А вось што пра хваробы піша а.Аляксандар Ель­ча­ні­наў: “Хвароба не няшчасьце, а павучаньне і Божа на­вед­ва­нь­не. Хворага звг.Серафіма наведала Маці Божа, і нас, калі мы пакорліва пераносім хваробы, наведваюць вышэйшыя сі­лы...

Хвароба - самы спрыяльны час для вяртаньня свайго сэр­ца да Бога. З акрыяньнем гэтая магчымасьць зноў ады­ходзіць у бясконцую далечу... Колькі прайшло перад маімі ва­ча­мі выпадкаў, калі безнадзейна цялесныя людзі пад уп­лы­вам хваробы рабіліся тонкімі, адухоўленымі, за­мі­ла­ва­ль­ны­мі”.