НАВАГОДНІ МАЛЕБЕН

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Мы уступалі ў гэты год, як уступаюць у бяскрайняю сьнежную раўніну: ніводнай плямы, ніводнага сьледу, усё было беласьнежна чыста. А калі аглядаемся, то бачны, што шмат, шмат мы праклалі крывых шляхоў. І ў гэтым мы павінны каяцца перад Богам, — але каяцца творча: не толькі шкадаваць пра тое, што было няскладнага, а навучыўшыся, уступіць у новы год з новай мудрасьцю, зь новым разуменьнем.

МАЛЕБЕН НА ПАЧАТАК НОВАГА ГОДА

Сьвятар: Дабраслаўлёны  Бог наш, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў.

Мы ж адказваем: Амін.

Чытальнік: Слава Табе, Божа наш, слава Табе.

Уладару нябесны, суцяшальнік, Духу ісьціны, што ўсюды прысутны і ўсё напаўняеш, Скарбніца дабра й Жыцьцядацелю, прыйдзі і ўсяліся ў нас і ачысьці нас ад усяго благога, і збаў, Добры, душы нашы.

Сьвяты Божа, Сьвяты Моцны, Сьвяты Несьмяротны, памілуй нас. (тройчы)

Слава Айцу, і Сыну, і Сьвятому Духу, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.

 

Пасланьня Сьвяцейшага Мяфодзія, Мітрапаліта Кіеўскага і Усёй Украіны, Прадстаяцеля Украінскае Аўтакефальнае Праваслаўнае Царквы

Хрыстос Нараджаецца!

Прысьвятыя ўладыкі, годныя айцы, упадабаныя ў Хрысьці Ісусе браты і сёстры!

Больш двух тысяч гадоў прайшло з той дзівоснае ночы, калі каля Бэтлеему, у невялікае пячоры адбылася найважная падзея ды найбольшы цуд у гісторыі чалавецтва – Сын Божы зрабіўся Сынам Чалавечым, Бог зрабіўся чалавекам, Боскае Слова апранулася ў рызы чалавечае прыроды.

Пасланьне Архіепіскапа Канстантынопаля-Новага Рыму і Ўсясьветнага Патрыярха ВАРФАЛАМЕЯ на Нараджэньня Хрыстова

ЛАСКАЙ БОЖАЙ

АРХІЕПІСКАП КАНСТАНТЫНОПАЛЬСКІ - НОВАГА РЫМУ

І ЎСЯСЬВЕТНЫ ПАТРЫЯРХ

УСЁЙ СУПОЛЬНАСЬЦІ ЦАРКВЫ

ЛАСКА, МІР І МІЛАСЬЦЬ АД ЗБАЎЦЫ ХРЫСТА, НАРОДЖАНАГА Ў БЭТЛЕМІ

Хрыстос ізноў нараджаецца, і Ангелы зноў сьпяваюць:

“Слава на вышынях Богу, і на зямлі мір, у людзях - добрая воля!”

(Лк. 2:14-15).

Упадабаныя браты і сёстры, дзеці ў Госпадзе,

Ангелы сьпяваюць гэтыя тры велічныя абвяшчэньні, ды, на жаль, большасьць людзей, хаця і сьвяткуюць Нараджэньне Хрыстова, не могуць зразумець значэньня гэтага ангельскага сьпеву. Яны пытаюць самі сябе: хіба сапраўды сёньня Бог праслаўляецца людзьмі і чаму належыць Яго услаўляць; дзе можна знайсьці абвешчаны мір на зямлі і чаму сучасным людзям належыць жыць у добрай волі?

АКАФІСТ СЬВЯТОМУ АПОСТАЛУ АНДРЭЮ ПЕРШАПАЛІКАНАМУ

Кандак 1

Першапакліканага апостала Хрыстовага, сьвятога Эвангельля прапаведніка, Кіеўскай зямлі боганатхнённага асьветніка Андрэя прыслаўнага сьпевамі ўшануем, стоячы на вяршыне гары, дзе Крыж паставіла рука ягоная, і яму, як пасьлядоўніку вярхоўнаму ў Царкве, што за сабой указаў ёй шлях да Хрыста, шчыра сьпяваем: Радуйся, Андрэй, апостал Хрыстовы Першапакліканы.

Ікас 1

Анёлам дабравесьнікам Ягнятка Хрыста, узяўшага грахі сусьвету, быў ты, Андрэй апостал, і зь Ім заўсёды знаходзішся на нябёсах; адкуль і пачуў сьпеў, што прыносім табе ў храме тваім, на месцы, дзе стаялі ногі твае, і, як багаты мілатой Боскаю, падай нам слова добрае, каб так сьпявалі табе:

Радуйся, зорка, ад горада Віфсаіду нам зазьзяўшая; радуйся, роўнагодны брат вярхоўнага апостала Пятра.

АБ ЦУДАТВОРНІЦТВЕ Ў СУБОТУ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

У Эвангельлі часта распавядаецца пра тое, як Хрыстос здзейсьніў той ці іншы цуд у суботні дзень і гэтым выклікаў зьдзіўленьне адных, абуранасьць іншых і вялікую, глыбокую радасьць людзей простых, якія не задумваліся над парушэньнем Ім закону, а цешыліся аб тым, што Бог, як бы парушаючы закон, можа быць, выяўляе бясконцую Сваю літасьць, Свой удумлівы клопат пра людзей. І перад намі устае пытаньне: чаму Хрыстос у суботні дзень, як бы ў парушэньне старажытнага заканадаўства, зьдзяйсьняе Свае справы міласэрнасьці? І чаму заўсёды гэтыя справы міласэрнасьці зьяўляюцца цудам вылячэньня цела і, разам з гэтым, цудам духоўнага адраджэньня чалавека? Няўжо Хрыстос зьдзяйсьняе Свае справы міласэрансьці, выяўляе Боскую ўладу прабачаць грахі, Боскую сілу рабіць чалавека суцэльным да канца, у душы, у целе, ва усім — у суботні дзень для таго толькі, каб выклікаць зьдзіўленьне?..

ЗВЫШГОДНЫ ЯФРЭМ СІРЫН. АБ ПОСЬЦЕ

 “Вось цяпер часіна спрыяльная, вось, цяпер дзень выратаваньня.” (2 Кар. 6:2). Надышоў цяпер час, у які прымаюцца малітвы і просьбы.

Царства Боскае цяпер блізка да кожнага, хто служыць Богу ў праўдзе, бо надышлі дні чыстага посту для таго, хто сапраўды ў чысьціні посьціць.

Такім чынам, упадабаныя, будзем трымаць пост гэты са старанасьцю і з чыстым сэрцам, бо ён салодкі й прыемны для жывучых гэтыя дні сьвята. Гэты сьвяты пост ужываецца для барацьбы зь сатаной, бо без посту і малітвы ніхто няздольны перамагчы злога. Гэты пост ужываецца, упадабаныя, каб прасіць і вымольваць міласэрнасьць у Усядобрага і Міласэрнага, Які не адпрэчвае просячага. Гэты пост, упадабаныя, адчыняе браму нябесную, бо ўздымае нас зь зямлі й узносіць у вышыню.

АКАФIСТ ЗВЫШГОДНАМУ МУЧАНIКУ МЯРКУРЫЮ СМАЛЕНСКАМУ

Кандак 1

Абраны абаронца горада Смаленска, асьвячаны ўладарствам Адзігітрыі, пераможца моцны, мучанік Хрыстовы, як маючы ласку да Паслаўшай цябе на подзьвіг гэты, малі каб выратавацца душам нашым, да ўдзячна сьпяваем табе: Радуйся, сьвяты мучанік Мяркуры, смаленскі цудатворца.

Ікас 1

Анёлаў супрычасьніка, мудрасьцю хітрыкаў пагрэбаваўшы і род княскі, багацьця пакінуўшы і пакліканы дзеля зьдзясьненьня прыслаўнага цуду Боскае Маці ў горадзе Смаленску, цнотай упрыгожанага, апяваем так:

Радуйся, ад юнацтва поясам праўды падпярэзаны.

Радуйся, асалоду зямную адкінуўшы.

Радуйся, славай спарахнеючай пагрэбаваўшы.

Радуйся, кветка добрапахучая зямлі Беларускай.

Радуйся, пераселяны ў дом Боскае Маці і сьвятлозьзяўчы.

Радуйся, абранік Адзігітрыі слаўны.

Радуйся, горада яе ўпрыгожаньня.

Радуйся, цудаў Яе зьдзяйсьненьня.

Радуйся, ваяроў страшных камандзёр, нябёсамі абраны.

Радуйся, мучаніцтвам венчаны.

Радуйся, жыцьцё вечнае атрымаўшы.

Радуйся, сьвяты мучанік Мяркуры, смаленскі цудатворца.

ПРАВАСЛАЎНЫЯ БЕЛАРУСЫ ЛЬВОВА ПАМЯНУЛІ АХВЯР ГАЛАДАМОРУ

26 лістапада, па дабраслаўленьню кіруючага архірэя Львоўска-Самбірскае япархіі, Правялебнага уладыкі Іяана (Швеца), старшыня япархіяльнага прэс-цэнтру прат. Сяргей Горбік адслужыў у Львове 26 лістапада паніхіду па ахвярах Галядамору на беларускай мове для праваслаўных беларусаў горада і вобласьці.

У час служэньня протаіерэй Сяргей зьвярнуўся да вернікаў зь наступнымі словамі:

Слова ў дзень памяці ахвяр Галядамору на Украіне

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа!

І калі Ён зьняў пятую пячатку, я ўбачыў пад ахвярнікам душы забітых за слова Божае і за сьведчаньне, якое мелі яны. І залямантавалі яны моцным голасам, кажучы: дакуль, Уладыка сьвяты і праведны, ня судзіш і ня помсьціш жыхарам зямным за кроў нашу?  … і сказана ім, каб яны супакоіліся яшчэ на нядоўгі час, пакуль і саслужнікі іхнія і браты іхнія, якія будуць забітыя, як і яны, дапоўняць лік.

(Адкр. 6:9 - 11).

Мы сёньня сабраліся, каб памоліцца за украінскіх мучанікаў: мужчын, жанчын, дзяцей - усіх тых, хто зрабіўся ахвярай Галядамору. Ён не быў стыхійным бедзтвам ці сьледзтвам няўмелага гаспадараньня на зямлі. Гэта было добра сплянаванае і ажыцьцёўленае злачынства камуністычнага кіраўніцтва СССР. У Крамлі, у цяпле і сытасьці, кіраўнікі дзяржавы старанна прадумвалі плян зьнішчэньня мільёнаў украінцаў.

Да дня народзінаў і да надыходзячых 180 ўгодкаў сьмерці беларускай сьвятой пакутніцы, гэраіні паўстанцаў – Эміліі Плятэр

Сьмерць палкоўніка

Адам Мецкевіч (1798-1855)

У пушчы леса стралковая рота

Стары дом лесьніка ахоўвае

Вартавыя вартуюць браму,

А палкоўнік ў хаце памірае

Зь вёські зьбяжаліся сяляне

Бачна, аточаны ён любоўю

Калі людзі простыя сумуя,

Сьціпла пытаюць аб ягоным здароўі

І аддаў ён загад салдату,

Каб асядлаў ён каня варанога

І прывёў каня да яго ў хату –

Каб у апошні раз яго зноў пабачыць

Загадаў даць шаблю байвую,

Быццам зноў у бойку сьпяшаўся;

Як Чарнецкі, у вялікіх ваяр слаўны,

Паміраючы са зброяй разьвітацца.

А як павялі каня з хаты

Сьвятар зь дарункамі сьвятымі зьявіўся

Пабялелі ад гора салдаты

А народ каля ганку маліўся

Нават камбанаты Касьцюшка

Што нейднойчы кроў пралівалі

Сьлез ня ведалі, але каля гэтай хаты

Быццам малыя дзеці рыдалі.

Зазванілі званы на сьвітанку

І сышлі нязаўважна жаўнеры

Акупанты расейскія блізка…

Але шоў народ да ваяра ў хату

І сядло пад яе галавою

Побач шабля, ружжо баявое.

І хоць быў ваяр жорсткім салдатам

Прыгажосьцю яго зьдзівананы

Стан пяшчотны! – ды гэта ж дзяўчына

Гэраіня ў палкоўнічым строі

Камандзёр беларускіх паўстанцаў – сьвятая Эмілія Плятэр

Сьвяты Стэфан Мілюцін кароль Сэрбскі, брат ягоны Драгуцін і маці іх Алена

Памяць 30 кастрычніка / 12 лістапада

Сьвяты Стэфан быў малодшым сынам караля Стэфана - Ураша I і унукам першавенчанага караля сьвятога Стэфана (памяць 24 верасьня). Ён кіраваў Сэрбіяй з 1275 па 1320 год. Пасад Стэфан Милюцін атрымаў ад старэйшага брата свайго Драгуціна, набожнага хрысьціяніна, які пасьля нядоўгага валадараньня перадаў уладу брату, а сам, умілаваўшы пустэльніцтва, зачыніўся ў Среме, дзе зьдзяйсьняў таемныя подзьвігі ў яме-магіле, выкапанай уласнаручна. У сваім праведным жыцьці сьвяты Драгуцін шмат працаваў над вяртаньнем да праўдзівай веры ерэтыкоў-багамілаў. Ён адышоў да Госпада 2 сакавіка 1316 года.

Канон сьвятому звышгоднаму Ялісею Лаўрышэўскаму, тон 8

Песьня 1

Ірмас: Мора прайшоў як сушу, і эгіпэцкага зла пазьбегнуўшы, ізраільцяны засьпявалі: “Выратавальніку і Богу нашаму сьпяваем”

Прысьпеў: Звышгодны ойча наш Ялісей, малі Бога за нас.

Чысьціню розума атрымаў праз цяжкія подзьвігі, разумовага фараона перамог і ад рабства граху вызваліўся ты, звышгодны, малітвамі тваімі выратаваныя, цябе ўзьвялічваем.

Грэх перамогшы малітвай і постам, душу ўпрыгожыў ты шматлікімі дабротамі, што роўныя анёльскім, гэтаму пераймаючы ўслаўляем Госпада, у гэтым і нас удастой стаяць малітвамі тваімі.

Гасподзь, слава Табе, падаўшаму нам дзівоснага малітоўніка і абаронца зямлі нашай, і дазволь, Уладыка, сьвету ў міры знаходзіцца, малітвамі звышгоднага слугі Твайго.

Багародзічны: Пачатак нашага выратаваньня, Усясьвятая Багародзіца, пакладзі пачатак нашага выпраўленьня, малітвамі Ялісея, абраньніка Твайго.

ПАМЯЦЬ ЗВЫШГОДНАЯ ЯЛІСЕЯ ЛАЎРЫШЭЎСКАГА

23 кастрычніка / 5 лістапада

Амаль восем стагодзьдзяў прайшло зь моманту заснаваньня лаўрышэўскага манастыра, заснавальнікам якога быў вялебны Ялісей. На беразе ракі Нёман у аддаленых месцах ад людзей, сярод лясоў і балот, пераймаючы старажытным пустэльнікам, пачаў свой подзьвіг сьвяты Ялісей. Пакінуўшы марнасьць зямнога жыцьця і занядбаўшы чалавечую славу дзеля любові да Хрыста, ён рушыў усьлед свайму Госпаду. Шмат стагодзьдзяў прайшло з тых часоў. Аднак памяць слугі Божага застаецца незабыўнай для беларускага і украінскага народаў.

Звышгодны Ялісей нарадзіўся ў сям'і жмудзінскага князя Тройната, які, верагодней за усё, быў язычнікам. Дзіцячыя і юнацкія гады, якія праходзілі ў сям'і багатых і уплывовых бацькоў, паслужылі набыцьцю добрай адукацыі, дастатковага для таго, каб знаходзіцца ў вышэйшых плястах грамадзтв. Дасягнуўшы паўналетняга узросту, Ялісей, адрозьніваючыся ад іншых аднагодкаў разумовымі здольнасьцямі, паступіў на службу пры двары вялікага князя Міндоўга.

 

СЛОВА Ў ДЗЕНЬ ПАМЯЦІ ВАЛЫНСКІХ СЬВЯТЫХ

10/23 кастрычніка

Спамінайце настаўнікаў вашых, якія дабравесьцілі вам слова Божае, і, гледзячы на канец іхняга жыцьця, пераймайце іхнюю веру"

(Жыд. 13: 7)

У  імя Айца, Сына і Сьвятога Духа.

У сёньняшні нядзельны дзень мы урачыста услаўляем памяць усіх сьвятых дабраслаўлёнае Валынскае зямлі. Землі, на якую яшчэ ў далёкім ІХ стагодзьдзі упалі урадлівыя зерні сьвятых настаўнікаў славянскіх, роўнаапостальных Кірыла і Мяфодзія. Сьвяткуем памяць непераможных пакутнікаў, Кіеўскага Праваслаўя, якія за спавяданьне імя Хрыстова, за Праваслаўную веру трывалі шматстайныя пакуты, мучэньні і сьмерць. Зьдяйсьняем памяць сьвятых пастыраў і сьвяціцеляў, якія словам і справай, вучэньнем і жыцьцём навучалі і навучаюць жывой веры ў Хрыста і набожнаму жыцьцю, якія дбайна абаранялі чысьціню і праўду вучэньня Праваслаўнае Царквы і за тое таксама перажывалі пакуты і скуху. Зьдзяйсьняем памяць і вялебных мужчын і жанчын, якія ў пустэльнях і пячорах сваімі дзівоснымі подзьвігамі дасягалі вышыні нябеснай, вышыні анёлаў, узыходзілі да неспасьціжнай духоўнай дасканаласьці.

ПАКРОЎ УСЯСЬВЯТОЙ БАГАРОДЗІЦЫ

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

З самага пачатку хрысьціянства на Русі Боская Маці лічылася Заступніцай зямлі нашай. Пад Яе покрывам, сілай Яе малітвы расла вера праваслаўная на нашай зямлі. І часам шмат хто пытае, задаюць пытаньне сабе і іншым: Якім жа гэта чынам, калі зямля Руская, Царква наша родная першапачаткова былі пад абаронай Усячыстай Дзевы Багародзіцы, - якім чынам магла наша Руская гісторыя і лёс нашай Царквы часам быць такім страшным і такім трагічным? Колькі болю, колькі страху прайшло праз нашу гісторыю, і не толькі ў яе сьвецкія часы, але і ў самай Царкве. Мучанікі паўставалі са стагодзьдзя ў стагодзьдзе, сьведкі Хрыстовы гінулі. Як жа гэта можна сумясьціць зь нашым перакананьнем, што над Царквой нашай, над радзімай нашай - Поляг Усячыстае Дзевы Багародзіцы? Мне думаецца, што гэта можна зразумець, калі толькі успомніць, як Яна стаяла ў крыжа Сына Свайго адзінароднага і ні словам не абмовілася, ні крыкам, ні сьлязой не упрасіла, каб Яго не крыжавалі, таму што Яна ведала, што Сын Божы, зрабіўшыся сынам чалавечым праз Яе, прыйшоў для таго, каб жыць, вучыць, жыцьцё Сваю аддаць і памерці на крыжы для выратаваньня чалавечага роду. І мы, хрысьціяне, не толькі людзі, якія верым у Хрыста, мы, хрысьціяне, Ягоныя вучні, мы ад Яго атрымалі ў спадчыну запаведзь любыць адзін аднаго так, як Ён нас умілаваў, мець такую ж любоў, якой зямля не ведае: Ніхто большай любові не мае, як той, які жыцьцё свае пакладзе за сяброў сваіх...

ЗВЫШГОДНЫ МУЧАНІК АПАНАС, ІГУМЭН БЕРАСЬЦЕЙСКІ

Памяць 5 верасьня

“О, калі б правільна былі ўзважаныя мае енкі, і разам зь імі паклалі на шалі пакуту маю! Яна пэўна пераважыла б пясок марскі!” (Ёв 6:2-3) — мог бы згадаць словы шматпакутнага Ёва звышгодны мучанік Апанас, ігумен Берасьцейскі, які змагаўся мячом духоўным за праваслаўную веру, гнаны і забіты адрачэнцамі, сынамі хлусьні.

Вялебны пакутнік Апанас нарадзіўся каля 1595-1600 года ў небагатай праваслаўнай сям'і, верагодна, зьбяднелага шляхціча (мяркуючы па тым, што служыў будучы ігумен настаўнікам пры двары магната). Магчыма, ён быў з сям'і гарадскога рамесніка - як сам на тое паказвае ў мемуарах, называючы сябе “нендзым Человеком, простым, гарбарчиком, калугером убогим”. Як у нас часта бывае, у нас няма зьвестак ні аб месцы нараджэньня, ні аб сьвецкім імені сьвятога; невядома таксама, чым зьяўляецца імя “Піліпавіч” – прозьвішчам альбо імям па бацьку.

СЛОВА Ў ДЗЕНЬ СЛАЎНАЕ ПЕРАМОГІ ПАД ВОРШАЙ – 8 ВЕРАСЬНЯ 1514 ГОДА

прат. Сяргей Горбік

Няма большае за тую любоў, як калі хто пакладзе душу сваю за сяброў сваіх

Ян. 15:13

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Гісторыя Беларусі і Украіны, двух братэрскіх народаў, якія стварылі Кіеўскую Русь і  Вялікае Княства Літоўскае, багатая вайсковымі перамогамі, якія здабылі незгасальную славу беларускаму і украінскаму народам. Задумам Божым Беларусі і Украіне пасылаліся шматлікія выпрабаваньні, але яны заўсёды выходзіла зь іх з гонарам і славай, узыходзячы ад сілы ў сілу. Гэтыя выпрабаваньні сталі горнам, у якім выкоўваўся і гартаваўся дух беларускага і украінскага народаў.

Адмысловае месца ў гэтым шэрагу займае бітва пад Оршай, якая была сапраўды лёсавызначальнай у гісторыі Беларусі і Украіны. У цяжкі час, калі шматлікія орды усходніх варвараў, маскоўскіх захопнікаў, паганілі сьвятыні Кіеўскага праваслаўя і спусташалі землі Беларусі і Украіны, пагражалі самаму існаваньню нашых народаў, Усядобраму Задуму Божаму заўгодна было выявіць вялікую літасьць. Успомнім: стотысячнаму войску маскоўскіх захопнікаў супрацьстаяла толькі трыццаць тысяч адважных праваслаўных рыцараў пад ваярскім кіраваньнем князя Кастуся Астроскага, нашчадка хвалебнага роду вялікіх ваяроў і сьвятых падзьвіжнікаў Кіеўскага праваслаўя. На аршанскім полі было сапраўды паказана веліч Праваслаўнага духу нашых продкаў, паказаны прыклад любові да Бога і Радзімы, прыклад самаахвяраваньня ў імя Хрыста і Айчыны.

БЕЛАРУСКА-УКРАІНСКАЯ АНТЫБАЛЬШАВІЦКАЯ АПЭРАЦЫЯ НА ПАЛЕСЬСІ

21 жніўня ўсе беларускія патрыёты адзначаюць 70-я ўгодкі пераможнае беларуска-ўкраінскае вайсковае апэрацыі на Палесьсі ў 1941 годзе. Мы, праваслаўныя беларусы, сёньня молімся за ўсіх беларускіх змагароў, якія ў 1941 годзе ўзялі зброю, каб ачысьціць нашу зямлю ад маскальска-жыдоўскіх акупантаў, каб беларусы былі гаспадарамі на сваёй зямлі. Вечная памяць ім і вечная слава!

Сяргей Ёрш, прат. Сяргей Горбік

Пачатак нямецка-савецкай вайны стаў сыгналам для ан­ты­са­вец­кіх выступаў на Палесьсі. Больш арганізавана гэта адбылося ў яго ўкраінскай частцы, дзе яшчэ з даваенных часоў існавала ба­я­вая арганізацыя “Украінскае Нацыянальнае Адраджэньне”, якая з пачаткам вайны стала звацца “Палескай Сеччу” (пазьней — Палеская Сеч Украінскай Паўстанчай Арміі альбо проста ЎПА), а яе кіраўнік Баравец (“Байда”) стаў атаманам Тарасам Бу­ль­бай. На заходнебеларускім Палесьсі падобнай арганізацыі не было, але групы і суполкі былых паўстанцаў, антысаветчыкаў з розных раёнаў падтрымлівалі кантакты паміж сабой. На не­ле­га­ль­ным становішчы заставалася некалькі беларускіх аддзелаў, якія ў верасьні 1939 году ўдзельнічалі ў антыпольскім паў­с­та­нь­ні. З выбухам вайны ўсе яны выступілі са зброяй у руках і ўста­наў­лі­ва­лі сваю ўладу ў вёсках і мястэчках. Адбывалася гэта пры ак­тыў­най падтрымцы насельніцтва, якое было расчараванае са­вец­кай уладай, найперш яе эканамічнымі мерапрыемствамі і рэп­рэ­сі­я­мі. Такім чынам на значнай частцы беларускага Па­ле­сь­ся ўжо ў канцы чэрвеня 1941 году ўтварыліся атрады самааховы, у задачу якіх уваходзіла абарона жыцьця і маёмасьці на­се­ль­ніц­т­ва на падкантрольнай тэрыторыі, зрыў мабілізацыі ў Чырвоную Ар­мію, вызваленьне вязьняў турмаў і канцлягераў НКВД.

ПЕРАТВАРЭНЬНЕ ГОСПАДА

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Два разу прыйшлося чалавеку уступіць у славу Боскую і знутры гэтай славы запазычыць новае веданьне пра Жывога Бога. Першы раз распавядае нам Біблія пра тое, як Майсей паднімаўся на гару Сінайскую з тым, каб атрымаць ад Бога тыя запаведзі вечнага жыцьця, якія павінны былі прыгатаваць чалавецтва да сустрэчы і прыняцьця Хрыста. Людзі, пакінутыя ў падножжа гары, чужыя па сваёй грэшнасьці і зачыненасьці сваіх сэрцаў таямніцы сустрэчы з Богам, пазіраючы на гару, бачылі яе атачоную цёмным воблакам, бурай, громам і маланкамі. І Майсей у страху і трапятаньні, але з непахіснай верай паднімаўся на гэту гару для таго, каб там сустрэць Жывога Бога і ад Жывога Бога атрымаць жыватворчыя словы. І падняўшыся на вяршыню гары, Майсей уступіў у гэта цёмнае, непранікальнае воблака, і знутры як бы, увайшоўшы ў яго, ён быў азораны сьвятлом; бо гэта воблака, цёмнае і непранікальнае для вонкавага позірку, гэта сьвятло, сьвятло нястворанае, сьвятло нястворанае Боскага жыцьця. І толькі здольныя уступіць у яго верай, глыбокай пашанай, адкрытасьцю душы могуць зь цемры перайсьці да сьвятла.

ПАМАЦЬ ПРАТАЯРЭЯ ІВАНА КУШНЕРА

Пятага траўня 1943 года чырвоныя сталінскія бандыты забілі вернага сына Беларусі, сьвятара Беларускае Аўтакефальнае Праваслаўнае Царквы, пратаярэя Івана Кушнера.

Справа БАПЦ, як і ўся беларуская нацыянальная дзейнасьць пад нямецкай акупацыяй, не адпавядала палітыцы Масквы. У ліпені 1942 г. немцы перахапілі радыёвую дэрэктыву з Масквы, у якой гаварылася: "Здраднікі павінныя быць высачаныя. Сьмерць здраднікам! Гэтае датычыць і сьвятароў, якія пайшлі на згоду з новымі нячысьцікамі й пачалі ім служыць". Савецкія партызаны мардавалі ў Беларусі ўсіх тых, хто прымаў удзел у Саборы. На другі дзень пасьля вяртаньня з Сабору быў замардаваны айцец Анатоль Сярпоў з Пастаўшчыны, пасьля - а. Вячаслаў Малашка, а. Мікалай Скабей, а. Антон Каліноўскі, а. Мікалай Дзяруга, прат. I. Кушнер, а. Аладка, а. К. Маеўскі. Савецкія партызаны мардавалі пераважна сьвятароў-беларусаў. Таксама й Армія Краёва, каб перашкодзіць арганізацыі беларускага нацыянальнага й рэлігійнага жыцьця ў Заходняй Беларусі, мардавала сьвядомых і актыўных беларусаў, а сярод іх праваслаўных сьвятароў. Акаўцамі былі зьверскі замардаваныя а. Іван Аляхновіч разам з матушкай, іераманах Лукаш, прат. Леванчук.

ПСАЛТРЫ ФРАНЦЫСКА СКАРЫНЫ

Шостага жніўня 1517 года ў Празе пабачыла сьвет першая друкаваная кніга Францыска Скарыны - Псалтыр. Ён быў надрукаваны на беларускім ізводзе царкоўнаславянскае мовы, але доля тагачаснай жывой (літаратурнае) беларускае мовы складала ў ім не менш 35-37%%. Пры гэтым канон Псалтыры быў праваслаўным і ўключаў у сябе 151 Псальму.

З прадмовы да «Псалтыра» Ф. Скарыны

Усялякае Слова, Богам натхнёнае, - карысна! Яно вучыць, выкрывае, выпраўляе і карае!

«Няхай будзе божы чалавек дасканалы і скіраваны на ўсякую добрую справу!» - так піша святы апостал Павел. Менавіта дзеля нашага навучання, духоўнага і цялеснага выпраўлення існуюць святыя пісьмы. Адны - дадзены нам у Старым і Новым Законах, другія - у «Дзеяннях» святых айцоў, іншыя - у прытчах прамудрых настаўнікау, некаторыя - у песнях і псалмах Давыда і іншых божых песняроў, што складаюць «Псалтыр». Тыя пісьмы, якія пералічаны спачатку, звычайна ўтрымліваюць штосьці адно. Так, Закон вучыць, як людзям дасягнуць вечнага жыцця. Прарокі прадказваюць будучыню: добрую добрым, злую - злым. «Дзеянні» і жыцці святых айцоў навучаюць нас цярпенню і патрабуюць жыць у страху божым. Прытчы і прыслоўі вучаць малых і старых добрым звычаям. «Псалтыр» жа, адзіны, усе тыя рэчы ў сабе замыкае, усяму таму вучыць і ўсё прапаведуе! Яго псалмы - гэта скарб, безліч каштоўных каменняў! Яны розную немач духоўную і цялесную выганяюць! Душу і розум прасвятляюць! Гнеў і лютасць уціхамірваюць! Мір і пакой чыняць! Смутак і скруху адганяюць! Пачуцці ў малітвах даюць! Людзей зычлівымі робяць! Ласку і міласць мацуюць! Д'ябла праганяюць, анёлаў па дапамогу заклікаюць! Псалом - гэта шчыт супраць начных д'ябальскіх спакус і страхаў! Пакой у дзённай мітусні і беганіне! Абарона і вяселле малым, пацеха і песня старым! Жонкам - набожная малітва і ўкраса! Дзецям малым - пачатак усялякае добрай навукі, юнакам - памнажэнне іх ведаў, мужам - умацаванне вялікае! Псалом святочна ўпрыгожвае голас усёй адзінай царквы! Псалом усялякую супраціўнасць дзеля Бога выпраўляе! Псалом жорсткае сэрца змякчае і слёзы яго, як струменьчык з крыніцы, выводзіць. Псалом - анёльская песня, духоўны тэмпан, які цела спевамі весяліць і адначасна душу вучыць! Чаго толькі не знойдзеш у псалмах! Там - вялікасць боская і хвала яму! Там - справядлівасць! Там - чысціня душэўная і цялесная! Там - навука праўды! Там - мудрасць і розум дасканалы! I ўсе іншыя добрыя звычаі, нібы з крыніцы, струменяць адтуль! Там ёсць вялікая тайна пра Бога адзінага ў Тройцы! I аб увасабленні Госпада нашага Ісуса Хрыста! I аб пакутах яго без віны і аб уваскрэшанні з мёртвых! Там ёсць надзея на вечнае жыццё і выратаванне! Там - боязь Страшнага суда і пякельнага агню! Там - адкрыццё многіх тайнаў схаваных! Усе тыя рэчы, як у вялікай скарбніцы, знойдзеш у гэтым малым «Псалтыры»!

Ведаючы такія пажыткі ад гэтае кнігі, я, Францішак, Скарынін сын з Полацка, у лекарскіх навуках доктар, загадаў «Псалтыр» ціснуці рускімі словамі славянскае мовы. Найперш - для ўшанавання і хвалы Бога ў Тройцы адзінага і Прачыстай маці яго Марыі, і ўсіх нябесных чыноў, і святых божых. А таксама — для карысці паспалітага люду. I асабліва з тае прычыны, што мяне літасцівы Бог з гэтае мовы на свет пусціў...

АКАФІСТ СЬВЯТОМУ ДАБРАВЕРНАМУ ГЕТМАНУ ПЯТРУ САГАЙДАЧНАМУ, ПАДЗЬВІЖНІКУ ПРАВАСЛАЎНАЕ ВЕРЫ І НАБОЖНАСЬЦІ

Кандак 1

Абраны Богам Праведнік і руплівец веры, гетман Пятро Сьвяты. Ты ўсё набожнае жыцьцё прагнуў сьвятасьці і Царства Нябеснага. І здабыўшы Яго праведным жыцьцём, руплівасьцю, зь набожнасьцю сьвяткаваў Сьвяты Царкоўныя, шанаваў Выратавальніка нашага, Боскую Маці Ягоную і ўсіх Сьвятых нябесных. Таму і дасягнуў сьвятасьць вечную ў Божым Царстве. Зьвяртаемся да Цябе, праведнік у Госпадзе, нашчадкі праваслаўныя зь зямлі Ўкраінскае, краю Твайго, у якім Ты на сьвет прыйшоў, дзе вырастаў і мужнеў, пазнаваў навукі выратавальныя, дасягнуўшы сьвятасьць для сябе і для нас, пасьлядоўнікаў Тваіх, якія зь любоўю сьпяваюць Табе:

Радуйся, праведнік Пятро, абаронца праваслаўнай веры і народу!

Ікас 1

Анёламі акрыялы, ад першых дзён сьвядомасьці палюбіў ты Госпада нашага Ісуса Хрыста, Бога ўвасобленага, Пераможцу сьмерці. Для цябе Выратавальнік наш зрабіўся найпершай крыніцай набожнасьці, сьвятасьці жыцьця і прагай Царства Нябеснага. Увесь век свой зямны ты зьвяраў па Ісусу Хрысту, праз гэта ўспрыняў выратаваньне Ягонае. Навучы і нас любові і адданасьці Госпаду, гетман Пятро, сьпяваючых табе:

Радуйся, Нараджэньнем і Пераўтварэньнем Хрыста – Жыцьцядаўцы.

Радуйся, Вялікаднём і Ўзьнясеньнем на неба Госпада Славы.

Радуйся, словамі Госпада: “Я зь вамі ва ўсе дні і да канца веку!”

Радуйся, Сыходжаньнем на зямлю Духа Сьвятога, заслугамі Хрыстовага Подзьвігу.

Радуйся, Абяцаным Хрыстом Другім Ягоным Прыходам.

Радуйся, праведнік Пятро, абаронца праваслаўнай веры і народу!

СЬВЯТЫХ, СЛАЎНЫХ І ЎСЯХВАЛЬНЫХ АПОСТАЛАЎ ПЯТРА І ПАЎЛА

29 чэрвеня

НА ВЯЛІКАЙ ВЯЧЭРНЯЙ

На “Госпада клічу” Вяршыры на 8, тон 2, Андрэя Піра

Якімі пахвальнымі вянкамі / увянчаем Пятра і Паўла, / падзеленых целам / і зьяднаных Духам, / якія стаяць першымі сярод Боскіх прадвесьнікаў? / Аднаго — як апосталаў правадыра, / іншага жа — як больш іншых папрацаваўшага. / Бо іх сапраўды годна / несьмяротнай славы вянкамі вянчае Хрыстос Бог наш, / які мае вялікую літасьць.

Якімі сьпевамі выдатнымі / апяём Пятра і Паўла? / Крылы Багапазнаньня, праліцеўшыя сусьвету канцы / і да Нябёсаў узьнёсшыеся, / рукі Эвангельля міла, / ногі пропаведзі ісьціны, / рэкі прамудрасьці, канцы Крыжа; / імі дэманаў пыху Хрыстос зрынуў, / маючы вялікую літасьць.

Якімі духоўнымі песьнямі / усхвалім Пятра і Паўла? / Зваяваўшыя бязбожнасьць і заўсёды вострыя / лёзы страшнага мяча Сьвятога Духу, / Рыму хвалебныя упрыгожваньні, / усяго сусьвету асалода, / Новага Запавету Богам пісаныя скрыжалі нярэчывыя, / якія на Сіёне Хрыстос абвясьціў, / меючы вялікую літасьць.

Слава Айцу, і Сыну, і Сьвятому Духу.

Яна манаха: Трохразовым пытаньнем: / “Пётр, ці любіш ты Мяне?” / трохразовае адрачэньне Хрыстос выправіў. / Таму і да таямніцы Ведаючай Сымон: / “Госпад, Ты усё ведаеш, усё ведаеш, / Табе вядома, што я люблю Цябе!” / Тады Выратавальнік да яго: / “Пасі авечак Маіх, пасі абраных Маіх, / пасі агнцаў Маіх, якіх Сваёю крывёй набыў Я ў выратаваньне!” / Яго малі, Богадобры Апостал, / дараваць нам вялікую міласьць.

Цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.

Багародзічны: Праз Цябе, Багародзіца, прарок Давыд стаў богаайцом, / у сьпевах Таму, хто вялікія рэчы дзеля Цябе учыніў, так пра Цябе прадказаў: / “Каралева стала па правай руцэ Тваёй.” / Ён явіў Цябе, як хадатайніцу і Маці Жыцьця, / бо ад Цябе захацеў прыняць цела і стацца чалавекам Хрыстос Бог, / каб аднавіць сатлеты прагнасьцю вобраз свой і знайсьці авечку, / заблукаўшую ў бяздоньні горнам, узяць яе на плечы, прынесьці да Айца і даць ёй месца разам зь нябёснымі сіламі, і збавіць, / Багародзіца, сусьвет у велічы і багацьці міласэрнасьці сваёй.

Уваход. Пракімен дня. І чытаньня сьвята:

НЯДЗЕЛЯ 4-Я ПАСЬЛЯ ПЯЦІДЗЕСЯТНІЦЫ. ВЫЛЯЧЭНЬНЕ СЛУГІ СОТНІКА

Мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Так часта даводзіцца чуць ад людзей: я малюся, я імкнуся да Бога, я прагну сустрэчы зь Ім, – а разам з гэтым Ён быццам застаецца мне далёкім, няма ў мяне жывога пачуцьця Ягонае блізкасьці...

Сёньняшняе Эвангельле не асуджае такое стаўленьне, але павінна б расчыніць наша сэрца да нейчага іншага. У чалавека, у сотніка была пакутлівая патрэба: ягоны слуга паміраў, ляжаў у хваробе. І ён зьвярнуўся да Хрыста за дапамогай. Хрыстос яму адказаў: Я да цябе прыйду... І што ж адказаў Яму сотнік? – Не! Не прыходзь! Я нягодны, каб Ты увайшоў пад мой дах, – досыць аднаго Твайго слова, сказанага тут, каб здароўе і жыцьцё вярнуліся да майго слугі...

І Хрыстос яго паставіў у прыклад іншым людзям: паставіў у прыклад гэту дзівосную веру, якая яму дазволіла сказаць: не прыходзь, я гэтага нягодны, – досыць мне Твайго слова.

АКАФІСТ СВЯТОМУ ЯНУ ПАПЯРЭДНІКУ

Кандак 1

Непераможнага Ўладыкі прароку і папярэдніку, прыслаўнаму Яну Хрысьціцелю сьпяваем гэтую хвалебную песьню, а ты, спавясьціўшы аб прыходзе Выратавальніка, ад усялякіх бед збаў сьпяваючых:

Радуйся, слаўны Ян, Прарок, Папярэднік і Хрысьціцель Хрыстовы!

Ікас 1

Анёл – дабравесьнік зьявіўся Захарыю ў храме, каб спавясьціць яму аб вялікай міласьці Госпада, ён аб табе, Ян, прынёс радасную вестку, мы ж сьпяваем табе так:

Радуйся, дзівоснай Боскай Рады таямніца; радуйся, выкананьне цудоўнага задуму Боскага.

Радуйся, даўно прароцтвам Ісаі прадбачаны; радуйся, Збаўцы Папярэднік, прарокам прадказаны.

Радуйся, бо народжаны ты па абяцаньню Анёла; радуйся, бо ты абраны быць прарокам Усявышняга.

Радуйся, Голас Слова Госпада; радуйся, Папярэднік Сьвяціла Адвечнага.

Радуйся, зарніца, што папярэднічае прыходу Сонца Праўды; радуйся, Боскага Сьвятла сьвяцільнік.

Радуйся, анёл у целе, адукаваны Анёлам; радуйся, плод малітвы, Усявышнім падараваны.

Радуйся, слаўны Ян, прарок, папярэднік і Хрысьціцель Хрыстовы!

ЛІТУРГІЯ, СЫМБАЛЬ І ТАЯМНІЦА

прат. А. Шмеман

Я не ведаю, колькі праваслаўных сьвятароў ужо прамаўлялі з гэтае трыбуны, і не ведаю, колькім яшчэ будзе выступаць у будучыні, пасьля таго, як я сёньня зраблю свой выступ. Аднак, паколькі сэмінарыя разьмешчана на поле бітвы (Увосені 1863 г., падчас грамадзянскай вайны, у Геттысбурге адбылася кровапралітная бітва, якое прынесла перамогу войска паўночнікаў. — заўв. перакладчыка.), верагодна, варта ўспомніць, што экумэнічны рух — гэта не проста павярхоўна—ветлівыя адносіны, пры якіх мы зьмяшчаем побач езуіта, рабіна, пратэстанта, праваслаўнага і вялікі амэрыканскі сьцяг і усё усьміхаемся адзін аднаму ў духу новай эры, але ў яго ёсьць і іншы бок. І заўсёды варта памятаць пра два бакі гэтага руху. Па-першае, трэба паглядзець, наколькі мы сапраўды адзіныя, адзіныя ў Хрысьце, а па-другое — наколькі мы сапраўды разьяднаны. Думаю, што калі мы разарвём сувязь паміж гэтымі двума пытаньнямі, то зьмесьцім экумэнічны рух у няправільную пэрспэктыву.