Wednesday, December 30, 2009

АБ ПАМЕСНЫМ СТАТУСЕ І СВАІМ МЕСЦЫ Ў ДЫПТЫХУ

У сваім новым інтэрвію Сьвяцейшы Мяфодзій, мітрапаліт Кіеўскі і ўсёй Украіны, Кіраўнік Украінскае Аўтакефальнае Праваслаўнае Царквы, у прыватнасьці адзначыў журналістам, што “Наша мэта не толькі дасягнуць фармальнай еднасьці ўкраінскага праваслаўя, але і яго малітоўнага і эўхарыстычнага яднаньня зь сусьветным праваслаўем.” На думку мітрапаліта Мяфодзія, Кіраўнік УПЦ КП прапануе Ўкраінскае Царкве адміністрацыйны шлях яднаньня. Для Філарэта цяпер галоўнае – гэта дасягнуць адміністрацыйнае еднасьці. На думку ж япіскапату нашай Царквы, аб’яднаньне мусіць мець не сацыялягічны, а кананічны характар. Для нас галоўнае – адшуканьне супрычасьця зь сусьветным праваслаўем. Цалкам аб гэтым чытайце ў выкладзеным інтэрвію.

Сьвяцейшы Мітрапаліт Мяфодзій

“Украінская Царква – дастаткова вялікая і кананічна разьвітая, каб мець памесны статус і свае месца ў дыптыху”.

Кар.: Сабор 26 жніўня аднагалосна ўхваліў Зварот да Сусьветнага Патрыярха Варфаламея, дзе зьмешчана просьба ўзяць УАПЦ пад свой амафор. Чаму Ваша Царква шукае еднасьці з Канстантынопалем і не шукае яе з Кіеўскім патрыярхатам?

Наша мэта не толькі дасягнуць фармальнае еднасьці ўкраінскага праваслаўя, але і яго малітоўнага і эўхарыстычнага яднаньня зь сусьветным праваслаўем. Патрыярх Філарэт прапануе Ўкраінскае Царкве адміністрацыйны шлях яднаньня. На ягоную думку, галоўнае – гэта дасягнуць адміністрацыйнае еднасьці. Ён лічыць, што галоўнае – разбудаваць структуру Царквы, а яе вызнаньне, гэта, быццам, справа “тэхнічная”, прыйдзе час – вызнаюць, уласна кажучы, будуць прымушаны самой гісторыяй вызнаць. На думку япіскапату нашае Царквы, аб’яднаньне мусіць мець не сацыялягічны, а кананічны характар. Дзеля нас галоўнае – адшуканьне супрычасьця зь сусьветным праваслаўем.

Кар.: Але падобнае супрычасьце магчыма і ва ўлоньні ЎПЦ. Чаму ж тады ЎАПЦ не жадае прыяднацца да ЎПЦ?

Наша Царквы не разглядае сёньня магчымасьці “прыяднаньня”. УПЦ сапраўды знаходзіцца ў еднасьці зь сусьветным праваслаўем. Перш чым разглядаць варыянты аб’яднаньня царкоўных структураў, мы мусім вызначыцца адносна кананічнага статусу Царквы. УАПЦ гатовая да кампрамісу. Але гэты кампраміс не можа палягаць у прыяднаньні нашае Царквы да ЎПЦ на падмурку яе чыннага статусу.

Кар.: Чаму?

Таму, што ў праваслаўным царкоўным дыптыху няма сёньня такой Царквы, як УПЦ. Яна не ёсьць прысутнай: ані ў дыптыху РПЦ, ані ў дыптыху Сусьветнага Патрыярхату.

Кар.: А ці гэта важна?

Без сумневы. Прысутнасьць у дыптыху – гэта адна з галоўных адзнак кананічнай незалежнасьці Царквы. Я, звычайна, не люблю паралелей паміж дзяржаўным і царкоўным жыцьцём, бо яны часта недакладныя. Але ў гэты выпадку дазволю сябе правесьці падобную паралель: прысутнасьць у дыптыху – гэта як міжнароднае вызнаньне дзяржавы.

Кар.: А чаму тады ЎПЦ няма ў дыптыху? Вы жадаеце сказаць, што яе не вызнаюць?

Чаму ж не вызнаюць. Вызнаюць, але як сукупнасьць япархій РПЦ на тэрыторыі Ўкраіны. А мы не лічым магчымым прыяднацца да “сукупнасьці япархій РПЦ на тэрыторыі Ўкраіны”. Украінская Царква – дастаткова вялікая і кананічна разьвітая, каб мець памесны статус і займаць сваё месца ў дыптыху.

Кар.: Значыцца, на Вашу думку, прысутнасьць у дыптыху – гэта галоўны чыньнік памеснасьці?

Ва ўкраінскім выпадку – так. УПЦ карыстуецца вялікім абсягам правоў. І Мітрапаліт Уладзімір недарма кажа аб тым, што па сукупнасьці гэтых правоў УПЦ фактычна роўная сёньня Памеснае Царкве. Але галоўная праблема гэтай Царквы ў тым, што яе правы замацаваны ў розных кананічных дакумэнтах РПЦ. Значыцца гэтыя правы нічым не гарантаваныя, апрача ўнуранай дакумэнтацыі Маскоўскага Патрыярхату. Сёньня гэтыя правы ёсьць. А заўтра іх можа ўжо не быць. Невыпадкова ва ЎПЦ ёсьць як прыхільнікі аўтакефаліі, так і тыя ўладыкі, што жадаюць павярнуць УПЦ статус Экзархату. Вяртаньне да Экзархату – гэта шлях у нікуды. І пакуль такая магчымасьць для далейшай долі ЎПЦ існуе – казаць аб нашым аб’яднаньні не актуальна. Аднаўленьне еднасьці можа адбыцца выключна на падмурку памеснага статусу, галоўнае адзнакай якога мусіць быць унясеньне Ўкраінскае Царквы да дыптыху.

Кар.: Але Вы гатовыя прыяднацца да Сусьветнага Патрыярхату і не гатовыя аб’яднацца зь Царквой, якая жыве побач зь Вамі? Вам не здаецца, што гэта нелягічна?

Калі б УАПЦ у прынцыпе не жадала аб’яднацца зь УПЦ, то нашы Цэрквы не знаходзіліся б у дыялёгу, а мэта гэтага дыялёгу не была вызначана як аднаўленьне еднасьці Ўкраінскага Праваслаўя. Ідзецца не аб агульным жаданьні, а аб канкрэтных умовах. Галоўная праблема ЎПЦ – нявызначанасьць яе статусу і намаганьне імпэрскіх колаў Расеі выкарыстаць гэтую Царкву ў якасьці прылады ўплыву.

“Пратэстные настроі ў рэшце могуць вывесьці Кіеўскі Патрыярхат па-за межы праваслаўнае традыцыі, пераўтварыць яго на выключна нацыянальны царкоўны праект на ўзор Армянскае Апостальскае Царквы”

Патрыярх Філарэт – гэта ўплывовая постаць ва ўкраінскім праваслаўі. Аднак, на жаль, гэтая постаць не здольная сёньня быць увасабленьнем царкоўнае еднасьці. Філарэт – гэта тып царкоўнага дзеяча–палітыка. А Ўкраінская Царква сёньня патрабуе на іншага – на асобу, якая б здолела дзеяць ахвярна, як пастыр, а не палітык. Палітыка Філарэта – гэта палітыка ціску. Гэта – выключна палітычная пазыцыя. Часткова гэта праўдзіва. Як казаў калісьці Сьвяцейшы Патрыярх Мсьціслаў, “вызнайце сябе самі…”. Але гэты прынцып не можа абсалютызаваць. Царква сапраўды здольная выжыць у становішчы кананічнае ізаляванасьці. Але толькі пры адной умове: калі яна не адыдзе ад дагматычнага і кананічнага паданьня сусьветнага праваслаўя.

Што ж стасуецца УПЦ КП, то яна ўжо неаднаразова ў сваёй гісторыі перажывала пэрыяды вострага канфлікту з Канстантынопалем. І знакава, што кожны раз, калі адносіны між імі і Сусьветным Патрыярхам завострываліся, пазыцыя Кіеўскага Патрыярхату зазнавала эвалюцыю ў бок ізаляцыянізму. Гэта – вельмі небясьпечная зьява. Бо калісьці, неабходнасьць “апраўдацца” у тым, чаму Кіеўскі Патрыярхат не прызнаецца сусьветным праваслаўем, можа прывесьці Філарэта, альбо ягоных наступнікаў, да адмовы праўдзівасьці і кананічнае чыннасьці сусьветнага праваслаўя. Гэта – прыродная рэакцыя сацыяльнае групы, права якой, так бы мовіць, парушаюцца.

Аднак такія “пратэстныя” настроі ў канечным выпадку могуць вывесьці Кіеўскі Патрыярхат за межы праваслаўнае традыцыі, пераўтварыць яго на выключна нацыянальны царкоўны праект на ўзор Армянскае Апостальскае Царквы. Заклікі да такой эвалюцыі ЎПЦ КП ўжо луналі. Прыкладам такога падыходу можа служыць кніга дзяячкі УПЦ КП у Амэрыцы Аксаны Хамчук “Царква па-за царкоўнай агароджай”. Ідэалёгія Хамчук – ідэалёгія выключна нацыянальная. Але ў галоўнай праблеме сучаснага аўтакефальнага руху – кананічнае ізаляцыі – Хамчук бачыць перадумову дзеля будаўніцтва ўласнае нацыянальнае Царквы, якая б знаходзілася “па-за межамі” сучаснага праваслаўнага сьвету. Лёгіка Хамчук наступная. Калі сусьветныя сталіцы Праваслаўя адвярнуцца ад Украінскае Царквы, то яна, у сваю чаргу, таксама зьменіць арыенціры. Значыцца адмовіцца ад жаданьня здабыць вызнаньне Памесных Праваслаўных Цэркваў і зьдзяйсьняе свой праект цалкам самастойна, так, быццам, “афіцыйнага” праваслаўя не існуе.

Мяне часта пытаюць – а што такое этнафілетызм, ад якога адмаўляецца ЎАПЦ. І ці варта было гэта рабіць, ці часам не адмовілася ЎАПЦ разам з этнафелітызмам і ад засад патрыятызму. На маю думку, ідэалёгія Хамчук – гэта і ёсьць іскравы прыклад этнафелітызму. Гэтай жа ідэалёгіі адкрыта прытрымліваецца і іншы дзеяч Кіеўскага Патрыярхату – мастацтвазнаўца Зьміцер Стэпавік, якому Кіеўскі Патрыярхат надаў званьня “доктара царкоўных навук”. Жывуць падобныя ідэі і сярод сьвятарства ЎПЦ КП…

“Філарэт памыляецца, калі лічыць, што ягоная Царква можа быць самадастатковай”

Аб чым гэта сьведчыць? Калі падобныя настроі існуюць ва ЎПЦ КП ужо сёньня, калі мінула толькі 17 гадоў пасьля пачатку расколу, то што можа здарыцца з гэтай царкоўнаю групай праз дзесяткі гадоў ізаляцыі? Ці не сфармуецца да таго часу ў сярэдзіне ЎПЦ КП такая сыстэма багаслоўскіх поглядаў, якая будзе несумяшчальная зь верай і багаслоўем Сусьветнай Царквы?

Патрыярх Філарэт упэўнены, што ягоная царква можа праіснаваць у ізаляцыі яшчэ 100 гадоў. А на маю думку, праз 100 гадоў ізаляцыі ад сусьветнага праваслаўя Кіеўскі Патрыярхат пераўтворыцца ўжо на нешта канчаткова адсечанае ад памесных Праваслаўных Цэркваў.

Ізаляцыя – гэта не толькі штучны стан. Гэта ненатуральны стан для Царквы. На маю думку, такая арыентаванасьць – гэта фатальная памылка. Філарэт памыляецца, калі лічыць, што ягоная Царква можа быць самадастатковай. Як неад'емная частка сусьветнага праваслаўя, яна мусіць знаходзіцца ў сталых зносінах зь іншымі Праваслаўнымі Цэрквамі. Калі ж зносіны абрываюцца, то Царква жыве ў становішчы “асаблівай небясьпекі”.

Патрыярх Філарэт лічыць, што сёньня трэба разбудоўваць адзіную аўтакефальную Ўкраінскую Царкву без Масквы і Канстантынопалю. А калі яму заўважаюць на тое, што ў такім выпадку Царква не будзе мець эўхарыстычных зносінаў зь іншымі памеснымі Цэрквамі, ён вызнае: “так, нейкі час не будзе мець, і гэта вельмі кепска”. Але адначасна Філарэт тлумачыць, што эўхарычтычныя зносіны ягоным вернікам і не вельмі патрэбныя.

“Паглядзіце, – кажа патрыярх Філарэт – калі вы прыходзіце ў храм, то вы прыходзіце да Хрыста, ці ў храм нейкага там патрыярхату? Вы спавядаецеся ў грахах, атрымоўваеце іх водпуск, прычашчаецеся сьвятых Таямніц Хрыстовых. Хто вам патрэбны ў храме – патрыярх ці Хрыстос? Калі вы маеце Хрыста, то ўжо больш вы нікога не патрабуеце”. Прыведзены прыклад – гэта багаслоўская інсынуацыя, разрахаваная на чалавека, які не мае багаслоўскае адукацыі і мысьліць як спажывец. Сапраўды, мы шукаем у Царкве не герархаў, а Хрыста. Але фармальнае вызнаньне праваслаўнае веры і царкоўнае традыцыі яшчэ не робіць царкоўную структуру праваслаўнай. Яна яшчэ мусіць знаходзіцца ў эўхарыстычнае еданасьці з памеснымі Праваслаўнымі Цэрквамі.

Інакш, абапіраючыся на лёгіку Філарэта, прэтэндаваць на тое, што яна ёсьць неад’ёмнай часткай праваслаўя можа любая сэктанцкая царкоўная група, якая фармальна прытрымліваецца праваслаўнага веравучэньня і абраду. Напрыклад, група так званага кіеўскага патрыярха Алега (Майсея) Куліка. Ягоная ілжэцарква таксама мае храмы і сьвятароў. Што ж, згодна з лёгікай Філарэта, там магчыма прычашчацца? Царква Майсея напраўду “не царква”, а ягоныя сьвятары – “не сьвятары”, адкажа Філарэт. А я жадаю яго спытаць – хто менавіта і на падставе якіх крытэрыяў мае вызначаць, якая царкоўная група ёсьць Царквой, а дзе паўната царкоўнасьці зьнікае? Па нормам нармальнага становішча, крытэрыям ёсьць жыцьцёвая еднасьць з паўнатой праваслаўнае Царквы, што выяўляе сябе не толькі ў самаідэнтыфікацыі япіскапату, але і ў тым, ці знаходзіцца ён у эўхарыстычных і малітоўных зносінах зь япіскапатам сусьветнай Праваслаўнае Царквы.

“Учынак Філарэта, які самавольна зьмяніў праваслаўны дыптых – гэта не патрыяршы ўчынак”

“Эўхарыстыя адзіна”, сьцьвярджае патрыярх Філарэт. “І нават калі мы цяпер не служым разам, усё адно мы, зьдзяйсьняючы Эўхарысьцію згодна зь запаветам Хрыстовым і так, як навучае Праваслаўная Царква, маем еднасьць у Хрысьці”. Такім чынам, вынікае, што зьвязка між Цэрквамі мае толькі містычны характар і аніяк жыцьцёва не выяўлены. Патрыярх Філарэт таксама кажа аб тым, што зьдзяйсьняе Эзхарысьцію, “згодна зь запаветам Хрыста і так, як навучае Праваслаўная Царква”. Але запавет Хрыста і царкоўнае Паданьне мае не толькі літургічны характар, ідзецца не толькі аб вонкавую форму зьдзяйсьненьня Літургіі.

Згодна зь запаветам Хрыста, Эўхарысьція мае зьдзяйсьняцца ў еднасьці – як сьведчаньне еднасьці хрысьціян і як спосаб дасягненьня еднасьці. Але патрыярх Філарэт не зьдзяйсьняе эўхарысьцію такім чынам, каб яна зьяўлялася выяўленьнем еднасьці. Зьвярнулі увагу на тое, якую форму памінаньня першагерархаў на Вялікім Уваходзе ўжывае Філарэт? Ці памінае ён дыптых патрыярхаў цалкам? Не. Як вядома, ён не памінае ані Балгарскага, ані Маскоўскага патрыярхаў. Чаму? Спачыўшага Патрыярха Алескія ІІ Філарэт не памінаў, бо лічыў яго вінаватым у расколе ўкраінскага праваслаўя. Відавочна, што і патрыярха Кірылу спаткаў такі самы лёс. А патрыярха Балгарскага Максыма Філарэт не памінае, бо ў ліпні 1996 г. ён браў удзел у інтранізацыі “паралельнага” і “альтэрнатыўнага” да Сьвяцейшага Максыма “патрыярха Пімена”.

Хто даў патрыярху Філарэту права зьмяняць агульнацаркоўны дыптых? Добра, патрыярх Алескій і ягоны наступнік з ягонай крапкі зору вінаватыя прад Філарэтам. Але няўжо яны існуюць самі па сябе? Няўжо патрыярх Алексій альбо ягоны наступнік Кірыла не ёсьць законнымі першагерархамі Расейскай Праваслаўнай Царквы? Тое ж самае стасуецца і Балгарскай Царквы. Хто даў патрыярху Філарэту права не памінаць законнага кіраўніка Балгарскае Царквы? Памінаньне першагерархаў на Вялікім Ўваходзе – гэта не фармальная “дыпляматычная працэдура”.

Гэта літургічны акт, якім мясцовая Праваслаўная Царква сьведчыць сваю еднасьць зь іншымі памеснымі Цэрквамі. І калі зь дыптыху выкрэсьліваюцца імёны аднаго альбо некалькіх кіраўнікоў Памесных Цэркваў, якія няўхільна спавядаюць праваслаўную веру і законна абраны на сваю пасаду – то гэта не толькі акт свавольля. Гэта – адзнака нежаданьня мець зносіны ў Эўхарысьціі з паўнатой Царквы. Адзнака таго, што першагерарх не можа пераступіць праз асабістыя пачуцьця і амбіцыі… Я магу зразумець псыхалягічные матывы Філарэта, калі ён адмаўляецца памінаць Маскоўскага Патрыярха. Патрыярх Алексій ІІ быў герархам, які прымаў канчатковае рашэньне аб кананічных санкцыях адносна Філарэта. А цяперашні Патрыярх Кірыла – галоўны ідэоляг гэтага рашэньня.

І менавіта саборным рашэньнем гэтай Царквы на Філарэта была накладзена анафэма. Але ўчынак Філарэта, які самавольна зьмяніў праваслаўны дыптых – гэта не патрыяршы ўчынак. Патрыярх – гэта асоба, якая мусіць аб’ядноўваць, а не наадварот падзяляць. У гэтым сэнс ягонага служэньня. А калі патрыярх самавольна, без рашэньня архірэйскага сабору сваёй Царквы зьмяняе дыптых – то гэта ўчынак чалавека, якая ня здолела ўзьняцца над асабістымі пачуцьцямі, над асабістай амбіцыяй. Бо ані асабістая пазыцыя Філарэта, ані пазыцыя япіскапату Маскоўскага Патрыярхату не ёсьць падставай дзеля таго, каб адмаўляцца ад зносін з гэтай Царквой, і, у прыватнасьці, выкрэсьліваць імя яе кіраўніка зь дыптыху.

Дзеі Філарэта тут пазбаўлены лёгікі, парадаксальны. Бо ў свой час, у пэрыяд між тым як Філарэта пазбавілі сану і да “аб’яднаньня” з часткай УАПЦ, ён працягваў памянаць Патрыярха Алексія як свайго першагерарха. Мне згадваецца, што гэты факт абураў спачыўшага патрыярха Ўладзіміра (Раманюка). Ён меркаваў у голас – цікава, а да якой Памеснае Царквы на той час належаў Філарэт? Калі да Царквы Патрыярха Маскоўскага, якога ён тады згадваў як свайго патрыярха, то мусім вызнаць, што на той час ён знаходзіўся ў Царкве, усе кананічныя ворганы якой, апрача яго самога, лічылі яго асобай, якую пазбаўлена сьвятарскага сану. Калі да Кіеўскага Патрыярхату, то тады яго яшчэ не было створана, і Філарэт не знаходзіўся ў зносінах з яго кіраўніком Патрыярхам Мсьціславам.

Украінская Аўтакефальная Праваслаўная Царква робіць ўсё, ад нас залежнае, каб пераадолець ізаляванасьць. Пазыцыя ЎПЦ КП супрацьлеглая.

http://uaoc.net/2009/12/29/predstojatel/

СТАЯЧЫЯ ПРЫ КРЫЖЫ

“Каля крыжа Ісуса стаялі Маці Ягоная, і сястра Маці Ягонай Марыя Клеопава, і Марыя Магдаліна.”

(Ян. 19:25)

У тэксьце другога Эвангельля згадваецца аб іншай групе людзей – “А ўсе, хто ведаў Яго, і жанчыны, якія ішлі сьледам за Ім з Галілеі, стаялі воддаль і глядзелі на гэта.” (Лк. 23:49).

Кожны зь нас павінен сьвядома далучыцца да той або іншай групы. Як цяжка бачыць такі малы лік стаялых “пры крыжы” і такое мноства людзей, “якія глядзяць здалёк”. Няўжо і мы застанемся на адлегласьці? Няўжо не пасьпяшаемся заняць месца ў крыжа, якое прыналежыць і нам, як усякаму верніку? Праўдзівая любоў акружаная дзіўнай, невытлумачальнай таямніцай яна уся добраахвотна аддаецца пакуце за іншага.

Хто можа вымераць усю глыбіню скрухі Усясьвятой Дзевы, калі Яна стаяла пры крыжы? Кожны стогн Боскага Пакутніка трос Яе душу, аддаваўся болем ва усёй Яе істоце. Аднак Яна стаяла. Вось плён праўдзівай любові! Маці Боская нічым іншым не магла давесьці Сваю веру, як толькі стаяць пры крыжы, словы былі непатрэбныя. У нямой глыбокай павазе, у бясконцай скрусе Яна стаяла!

Некаторыя мастакі адлюстроўваюць Дзеву Марыю ў зьнямозе, у непрытомнасьці - гэта было б натуральна і уласьціва чалавечай прыродзе. Але ў словах Эвангельля выяўляецца звышнатуральная сіла мілаты Боскай: Яна стаяла пры крыжы!

Што жа можа заахвоціць чалавека стаяць тамака, дзе крыж яго жыцьця? Сіла, выходзячая не зь яго, а дадзеная яму звыш, сіла мілаты Боскай, выпрабоўваючая ачышчаючая веру нашу праз дадзены крыж. Чалавек, прыняўшы пакорліва крыж свой і стаячы пры ім, можа прывесьці іншых да Бога лепш усякай пропаведзі. Усё жыцьцё яго становіцца жывым сьведчаньнем, нямою пропаведзьдзю,захапляючай зь сабой людзей і паказваючай шлях да неба.

У вялікія дні пакуты і сьмерці Выратавальніка апраўдалася прароцкае слова старца Сімеона: “Табе Самой зброя пратне душу, - каб адкрыліся помыслы многіх сэрцаў.” (Лк. 2:35) Стоячы ў крыжа, Дзева Марыя зразумела значэньне гэтых слоў, зброя пакуты пранізала Яе душу, і ў гэтым крыжы, падстава Яе скрухі, Яна угледзела любоў Боскую.

Толькі пры сьвятле крыжа адкрыюцца і нашы вочы да уразуменьня ісьціны; мы угледзім сьвятло Хрыстова на месцы нашай скрухі, коштам гэтай скрухі адкрыюцца вочы нашы. “Слава Табе, паказаўшаму нам сьвятло!”


КАЛЯДНАЕ ПАСЛАНЬНЕ.КІРАЎНІКА УКРАІНСКАЕ АЎТАКЕФАЛЬНАЕ ПРАВАСЛАЎНАЕ ЦАРКВЫ, СЬВЯЦЕЙШАГА МЯФОДЗІЯ, МІТРАПАЛІТА КІЕЎСКАГА І ЎСЁЙ УКРАІНЫ.

Нараджэньня Боганемаўля Хрыста напоўніла наш сьвет радасьцю. Хрыстос Выратавальнік прынёс у сьвет тое, чаго найбольш яму нехапала – еднасьць з Богам і мір з неба. Бог зрабіўся чалавекам, і і гэта гістарычная падзея зьмяніла долю кожнага чалавека і долю Боскага сьвету цалкам. Чалавек зрабіўся прычасьнікам Боскай прыроды, у яго зьявілася магчымасьць абагаўленьня і пераўтварэньня ўсяго стварэньня. Сучаснае чалавецтва стаіць прад выклікам падзелу. Культуры і цывілізацыі непадобны адна на адну, чалавецтва пазнае крызу салідарнасьці, у адносінах людзей пануе грэх і адчужэньне. Нараджэньне Хрыстова – гэта зьяўленьне ў гэтым сьвеце нябеснага міру, зьяўленьне Боскай мілаты, якая вылечвае грэх і аб’ядноўвае чалавека з Богам і блізкім.

Зрабіўшыся чалавекам, аб’яднаўшы ў сябе чалавечае і боская, Госпад Ісус Хрыстос абдараваў сьвет унікальнай магчымасьцю жыць у еднасьці. Аднак гэтая еднасьць, гэтая новая добрая магчымасьць новага жыцьця павязана зь выбарам. Госпад не навязвае нам сваіх дароў, а адчыняе нам магчымасьць новага жыцьця – жыцьця ў заснаванай Хрыстом і асьвячонай Духам Сьвятым Царкве.

Радасьць Нараджэньня Хрыстовага палягае не толькі ў тым, што Бог зрабіўся чалавекам, але і ў тым, што ў дабрадатныя новазапаветныя часы ў кожнага чалавека зьявілася магчымасьць зрабіцца богам па мілаце.

Бог зрабіўся чалавекам, Слова зрабілася плоцьцю. І гэтая сьвятая, абагаўлёная плоць не зьнікла пасьля Ўзьнясеньня. Госпад узьнёсься ў Целе, Ён не прыпыніў быць чалавекам і сядзячы па правую руку Айца. Аднак, Узьнясеньня не аддзяліла Выратавальніка ад чалавецтва, за якое Ён пацярпеў крыжовую сьмерць. У сьвеце засталася Царква Хрыстова, якую сьвяты апостал Павал называе “Целам Хрыстовым”. І знаходзячыся ў гэтай Царкве, прымаючы ў ёй сьвятыя таямніцы, кожны чалавек мае рэальную магчымасьць ўвайсьці ў поўныя зносіны з Богам.

Цудоўным чынам Царква ёсьць пячора, у якой нарадзіўся Выратавальнік. Як піша адзін зь вялікіх багасловаў Усходняе Царквы Афанасій Александрыйскі, “ясьлі, дзе нарадзіла Ўсясьвятая Дзева, зрабіліся вобразам Царквы, у якой ахвярнік ёсьць ясьлямі; сьвятаром – Іосіф, клірыкамі – вешчуны; дыяканамі – пастухі; сьвятарамі – Анёлы, архірэям – Госпад; пасадам – Дзева Марыя…”

Жывучы набожным жыцьцём і бяручы чынны ўдзел у таямніцах Царквы, кожны зь нас мае магчымасьць на асабістым досьведзе перажыць усе духоўныя падзеі Боскага Ўвасабленьня. Як піша сьвяты Сімеон Новы Багаслоў, калі чалавек ачысьціў сваё сэрца і адукавалася, ён прымае ў сябе Боганемаўля Хрыста і адчувае Яго рухі. Хрыстос усярэдзіне чалавека зачынаецца, нараджаецца ў набожнасьці, і тады чалавек перажывае ўсе гэтыя падзеі ў глыбіні свайго быцьця.

Нараджэньне Хрыстова прынесла сьвету менавіта тое, чаго так бракавала нашай краіне – еднасьць. Мы падзелены на Ўсход і Захад, багатых і жабракоў, падзелены рэлігійным, моўным чыньнікам. Аднак ўсе гэтыя адрозьненьні пераадольваюцца мілатой. Нас падзяляе грэх, жаданьне ўлады над блізкімі, а аб’ядноўвае – Выратавальнік, Ягоная пакора і радасьць.

Прымем жа дабрадатныя дарункі Нараджэньня Хрыстовага! Увойдзем да паўнаты радасьці, якой абдараваў нас Хрыстос! Пераадолеем у Хрыстовай любові падзелы, якія існуюць сёньня ва ўкраінскім грамадзтве! Няхай Боганемаўля Хрыстос абдаруе кожную ўкраінскую сям’ю і нашу набожную Ўкраіну Сваім мірам і мілатой.

Сьвяцейшы Мяфодзій, Мітрапаліт Кіеўскі і ўсёй Украіны, Кіраўнік УАПЦ

Нараджэньне Хрыстова

7 студзеня 2010 л.Б. г. Кіеў.


Tuesday, December 29, 2009

НА СЬВІТАНКУ ЖЫЦЬЦЯ

“Ходзіце, пакуль ёсьць сьвятло. Прыходзіць ноч, калі ніхто не можа дзеяць”

(Ян. 12:35. 9:4)

Працуйце, пакуль ёсьць сьвятло - асабліва сьвятло ранішняе! Мы не можам добра пераканаць маладых, як каштоўныя іх маладыя гады. Старыя часам аддаюцца бясплённаму шкадаваньню аб згубе юнацкасьці або ж, прыгнечаныя трывожнымі успамінамі, імкнуцца забыцца мінулае, каб дажыць спакойна свой век, не думаючы аб велічэзнай карысьці, якую іх шматгадовы досьвед мог бы прынесьці робячай памылкі моладзі. Кожны зь нас павінен папярэджваць маладых сяброў сваіх аб вялікім значэньні маладых гадоў для наступнага жыцьця. Бо усе іх шчасьце, грамадзкае становішча, душэўны спакой, лёс часавага і вечнага жыцьця залежаць ад памкненьняў дзён юнацкасьці. Як ранішні сьвітанак мае ў сабе нешта урачыстае, так і маладыя гады, адораныя багацьцем сьвежых, маладых сіл, павінны працякаць у глыбокай, урачыстай сьвядомасьці пачынаючагася жыцьця.

Памятайце, што кожны дзень вырашае беззваротна ваш лёс! У кожным зь іх ляжыць зародак будучыні, наступны лёс залежыць ад маладых гадоў, якія кладуць падмурак усяго жыцьця. Таму не прапускайце ні аднаго дня без працы над сабою; дайце сабе ясную справаздачу аб стане вашай душы і зь юных гадоў працуеце над выкараненьнем у ёй зла, маючы заўсёды перад сабой высокі ідэал, да якога усе мы павінны імкнуцца.

Шануеце ж гэты каштоўны дар маладосьці, глядзіце на яго як на даручаны вам скарб, не губляйце дарма часу, не выпускайце выпадку, які ужо не вернецца, а карыстайцеся, карыстайцеся маладымі гадамі, у якіх вы можаце зрабіць так шмат для сябе і для іншых!


ГОСПАД ЗЬДЗЕЙСЬНІЦЬ

“Госпаду перадай дарогу тваю, і на яго спадзявайся, і Ён зробіць”. “Гасподзь зробіць за мяне!”

(Пс. 36:5. 137:8)

Немагчыма дапусьціць, каб Госпад пасылаў нам выпрабаваньня, скрухі і клопаты, якія перавышалі бы нашы сілы. Непасільнай ношы няма на гэтым сьвеце! Разам зь ношай дасца ад Госпада і досыць сілы, каб яе несьці; яна цяжкая, яна нас душыць, гняце, часам нам здаецца, што мы зьнемагаем у працы і гатовыя ў адчаі адмовіцца ад яе, або ж мы думаем, што не вынесем выпрабаваньня.

Досьвед хрысьціянскага жыцьця вучыць нас іншаму. Спадзеючыся на Бога, чакаючы ад Яго штодня і сілу, і указаньні, мы не саслабеем на шляху і вынесем да канца усё тое, на што нашых уласных сіл, вядома, не хапіла бы. “Ён зьдзейсьніць” за нас.

Перад намі, напрыклад, цяжкі шлях, высокая, стромкая, непрыступная гара стаіць перад намі. Уздымаючы стомлены погляд на гэтую гару, мы толькі і бачны наперадзе адны перашкоды і перашкоды на кожным кроку; і сапраўды, без жывой, цьвёрдай веры ў Бога гара гэтая непрыступная. Аднак калі мы, забываючы нашу слабасьць, нашу немач, будзем бесьперастанку заклікаць да Бога аб дапамозе, крок за крокам, мы адолеем і перашкоды, і самую гэтую гару Як на крылах, уздымемся мы на вышыню праўды Боскай, у зьзяньне Яго сьвятла, дзе ўладараць мір дасканалы і бясконцая радасьць.

Не маркоцьцеся на шляху! Госпад “пакорлівым дае мілату”; літасьць Яго не высілілася, “рука Яго не скарацілася на то, каб выратаваць” (Іс. 59:1). Сьвятло Яго не загасьне, даверцеся Яму, і Ён давядзе вас да канца. “Распачаўшы ў вас добрую справу будзе зьдзяйсьняць яго нават да дня Ісуса Хрыста” (Флп. 1:6).


Sunday, December 27, 2009

СПРАВА ХРЫСТОВА

Сын Чалавечы не на тое прыйшоў, каб Яму служылі, а каб паслужыць”

(Мк. 10:45)

Выратавальнік Сваім прыкладам навучыў нас жыць не для таго, каб нам служылі, а каб самім служыць. Нялёгка выканаць гэта. Хоць людзі часта кажуць аб велічы служэньня блізкім, аднак для таго, каб паслужыць на справе, неабходна прасякнуць дзеяньнем Духу Боскага. Самая іста вучэньня Хрыста складаецца ў тым, каб у кожнай, нават выпадковай сустрэчы бачыць выпадак нейкаму паслужыць.

Любячы Бога усім сэрцам нашым, мы не можам не любіць і блізкіх; усякае служэньне ім ёсьць служэньне Самому Хрысту. У прыпавесьці аб Страшным судзе нам гэта ясна паказана. Госпад прымае Сам усё тое, што мы робім для пакорлівай, жабрачкі браціі нашай. Усё наша жыцьцё зьмянілася бы, калі бы мы маглі бачыць Самога Хрыста ў кожным патрабуючым, якога сустракаем.

У нас часам зьяўляецца шкадаваньне аб тым, што мы не жылі ў часы Выратавальніка; зь якою радасьцю, здаецца, мы тады кінулі б усё, каб ісьці за Ім і Яму служыць. Але не забудземся, што і вера наша, і наша служэньне маюць перад Ім вялікую каштоўнасьць і зараз, калі стагодзьдзі мінулі пасьля Яго зямнога жыцьця. “дабрашчасныя тыя, што ня бачыўшы – паверылі.” (Ян. 20:29), – казаў Хрыстос.

Бачачы ў кожным Самога Хрыста, мы не асьмелімся нікога абыйсьці, ні да каго паставіцца нядбайна або раўнадушна. Без мітусьні, без шуму мы заўсёды павінны быць напагатове паслужыць кожнаму, чым толькі можам. Колькі галечы, колькі зла, колькі маральнага і сардэчнага голаду атачае нас паўсюль, няўжо жа нам цяжка знайсьці шырокае поле для справы любові, для справы Боскай.

Нідзе не сказанае, каб Выратавальнік дапамагаў грашыма, але тое, што Ён даваў, было непараўнальна даражэй. Ён нікога не адштурхваў, нікога не абражаў, нікога не адпускаў без слова любові і суцяшэньні. У гэтым сэнсе кожны можа пераймаць Хрысту, абыходзячыся ласкава і рахмана з кожным, хто зьвяртаецца да нас. Маючы заўсёды ў сэрца шчырае жаданьне палегчыць чужую ношку, мы можам зрабіць шматлікае і прынесьці карысьць і суцяшэньне тамака, дзе пануе непасільны прыгнёт.

Усякае дробнае пачуцьцё самалюбства і гонару, якое прымушае нас чакаць чагосьці ад іншых, зьнікне для таго, хто сапраўды мае ў сабе Дух Хрыстоў. Здавольваючыся ў жыцьці нашай самым сьціплым месцам, паспрабуем стаяць напагатове, каб паясьніца вашая аперазаная, і сьвяцільні гараць” (Лк. 12:35); каб заўсёды быць гатовымі, па прыкладу Хрыста, умыць ногі малодшых братоў.

Ніякая праца не можа здавацца зьняважлівай маючаму ў сябе Дух Хрыстовы!

Наадварот, пры думцы, што Ён, Усемагутны, Усесьвятой, быў сярод людзей “як слуга” (Лк. 22:27), мы будзем імкнуцца быць годнымі дакрануцца да усякай працы, робячай чалавека больш шляхетным і годным, – “Большы зь вас хай будзе вам слуга: … а хто паніжае сябе, той узвысіцца.” (Мц. 23:11–12)


МУЧАНІКІ АПАЛОНІЙ, ФІЛІМОН, АРЫЯН І ФЕАЦІХ АНТЫНОЙСКІЯ

Памяць 14 сьнежня

Сьвятыя мучанікі Апалоній, Філямон, Арыян і Феаціх папакутавалі за веру ў Эгіпце, у г. Антыное, пры імпэратару Дыякліціяне (284 — 305). Сьвяты Арыян да свайго звароту ў Хрыстову веру быў ганіцелем хрысьціян, у тым ліку мучанікаў Апалонія і Філімона. Спачатку мучанік Апалоній, спужаўшыся магчымых пакут, упрасіў музыку—язычніка Філімона пераапрануцца ў ягоную вопратку і прынесьці за яго ахвяру ідалам. Але нечакана сьвяты Філімон паспавядаў сябе перад язычнікамі хрысьціянінам. Сьвяты Апалоній раскаяўся і таксама паспавядаў Хрыста. Пасьля катаваньняў абодва мучаніка былі пакараныя. Іх кат Арыян, вылечыўшы сваё параненае вока прахам, узятым ад магілы Філімона, раскаяўся, зьвярнуўся ў хрысьціянскую веру і хрысьціўся са усім домаі і целаахоўнікамі. За любоў да Хрыста яны добраахвотна пайшлі на пакуты і былі адданыя сьмерці. Сярод целаахоўнікаў старэйшым быў мучанік Феаціх, які ўзгадваецца разам зь іншымі сьвятымі. Мучанікі Філімон і Апалоній загінулі 16 сакавіка 286 г., а мучанікі Арыян і Феаціх — 4 сакавіка 287 году.

У Ерусалімскай Царкве ёсьць адмысловы старажытны трапар мучаніку Апалонію, які мае паходжаньне зь старажытных эгіпэцкіх манастыроў.

Трапар мучаніку Апалонію

Задумам Боскім на шлях сьмелага спавяданьня павернуты, / лютасьць язычнікаў перамог ты, / мучанік слаўны Апалоній, гонар і абаронца нябесны гораду Антынону, / і іншых верай Хрыстовай запаліў слаўна. / За гэта вянец ад Уладара ўсіх прыняўшы, / прад пасадам Яго стаіш. / Малі Хрыста Бога, каб выратаваліся душы нашы.


Saturday, December 26, 2009

САПРАЎДНАСЬЦЬ ПРАВАСЛАЎНАГА ТРАДЫЦЫЯНАЛІЗМУ

Хрыстос Яннарас

1. Сапраўднасьць або адчужэньне добрай весткі?

Для царкоўнай сьвядомасьці слова “паданьне” – гэта выклік, і зусім не тэарэтычны, але вельмі рэальны: паданьне зьяўляецца практычнай меркай таго, ці захавала хрысьціянскае дабравесьце сваю сапраўднасьць або яно было зьменена або адчужанае.

Для таго, каб выблытацца з інтэлектуальных схем, будзе карысна зьвярнуцца да мэтадалягічнай характарыстыкі, якую Маркс у сваіх раньніх працах адчыняў у тэрмінах “адчужэньні” і “практык”. Гэта зручныя сродкі крытычнай праверкі праўдзівасьці вынікаў пазнаньня.

Калі веданьне выводзіцца з непасрэднага досьведу пэўных адносін чалавека з рэальнасьцю як дадзенасьцю, то праверка праўдзівасьці гэтага веданьня можа быць ажыцьцёўленая толькі нэгатыўна: засьведчаньнем таго, што адносіны гэтыя зьмяніліся і ператварыліся ў адносіны залежнасьці, падначаленьні, эксплёатацыі. І калі сам чалавечы суб'ект выяўляецца і вызначаецца праз тыя адносіны, якія ён усталёўвае, то экзыстэнцыяльная праўдзівасьць суб'екта будзе таксама ацэньвацца ў залежнасьці ад зьмены тых адносін, якія вызначаюць суб'ект.

Я вазьму на сябе адвагу сьцьвярджаць, што гэтае мэтадалягічнае палажэньне марксізму ў вышэйшай ступені царкоўнае, бо яно суадносіцца з адзіным вядомым царквы спосабам правяраць праўдзівасьць таго, што яна перадае як сваё дабравесьце.

Дабравесьце Царквы можна разумець дваяк: 1) як досьвед удзелу ў адносінах, якія ствараюць “Цела” Царквы (яе еўхарыстычную выяву), у адносінах, што вызначаюцца спосабам існаваньня, вольным ад абмежаваньняў часу, прасторы, раскладаньня і сьмерці; 2) як слова (logos), заклікаўшае і запрашаўшае да жывога удзелу ў гэтай экзыстэнцыяльнай падзеяю Царквы, да сьведчаньня, толькі на узроўні досьведу, аб еўхарыстычным спосабе існаваньня.

Такім чынам, пазнаньне хрысьціянскага дабравесьця нараджаецца з дзейснага удзелу альбо ў пэўных адносінах, альбо ў закліку да удзелу ў гэтых адносінах. І праверка сапраўднасьці гэтых адносін, удзелы ў падзеях Царквы, можа адбывацца толькі нэгатыўна – сьведчаньнем аб фактычным іх зьмене, іншымі словамі – аб ерасі.

Догматы, як кадыфікаваныя азначэньні царкоўнага досьведу, не зьяўляюцца да таго, як узьнікае скрыўленьне гэтага досьведу - ерась. Вось чаму сама ерась у сваёй аснове – гэтае не ідэалягічнае ухіленьне ад дагматычных азначэньняў, але практычнае размываньне адносін, складальнікаў экзыстэнцыяльную падзею Царквы. Тэрмін “ерась” паказвае на адрыў і выхад за межы адносін, складаючых Царкву ў яе поўнасьці (кафалмчнасьць) у кожнай маёнткавай еўхарыстыі.

2. Паданьне як выраз досьведу

Адносіны, складаючыя экзыстэнцыяльныя падзеі Царквы, не расплывістыя і не абстрактныя. Гэта суцэль пэўныя спосабы, тыпы і формы дзейныя, якія робяць магчымай сувязь з жыцьцём і існаваньнем. Гэтыя пэўныя спосабы перадаюцца ад пакаленьня да пакаленьня як плён і выраз агульнага досьведу. Перадаецца (“перадаваць” па-грэцку – paradido) менавіта практыка дасьведчанага удзелу ў спосабе існаваньня Царквы. Гэтая перадача ў досьведзе завецца Паданьнем (грэцкі paradosis) Царквы.

Паданьне – гэта перадача досьведу, г.з. прыцягваючыся зносіны ў адзіным і тоесным досьведзе: “Аб тым, што мы чулі, што бачылі сваімі вачамі, што разглядалі і што адчувалі рукі нашы, аб Слове жыцьця, – бо жыцьцё зьявілася, і мы бачылі і сьведчым, і ўзьвяшчаем вам гэтае вечнае жыцьцё... каб і вы мелі зносіны з намі” (1 Ян 1:3). Жыцьцё вечная – не догма і не ідэалёгія. Гэта гістарычны досьвед і успрыманьне чалавекам Таго, Хто паўстаў з мёртвых, Ісуса Хрыста, досьвед і успрыманьне пэўнага экзыстэнцыяльнага факту, які працягваецца, каб быць актуальным і паказаным у кожнай памеснай еўхарыстыі. Без удзелу ў зносінах людзей, якія спазнаюць жыцьцё вечнае, без непасрэднага досьведу гэтага еўхарыстычнага спосабу успрыманьня і, адпаведна, без Паданьня–перадачы практыкі (тыпаў і формаў) гэтага самога досьведу, хрысьціянскага дабравесьця, гэта толькі “бессэнсоўная балбатня” (Лк 24:11), пустая ідэалёгія.

3. Паданьне і індывідуальныя “меркаваньні”

Калі пазнаньне дабравесьця – гэта плод дасьведчанага удзелу ў адносінах зносін, то ператварэньне гэтага пазнаньня ў індывідуальныя “меркаваньні”, індывідуальныя інтэлектуальныя перакананьні, сьведчыць аб яго зьмене.

Новая выява існаваньня (“жыцьцё вечнае”), абвешчанае Царквой, складаецца ў дзейсным адхіленьні індывідуалізму і ажыцьцяўленьні жыцьця як зносін любові, у якім людзі выводзяць сваё існаваньне не з прыроды, але з адносін – гэта не іх тленная біялягічная індывідуальнасьць, але высільваньне (“кеносіс”) усякага індывідуальнага пачатку і прынашэньне сябе ў любові. “Хто пакладзе душу сваю дзеля Мяне, той зьберажэ яе” (Лк 9: 24). Царкоўны спосаб існаваньня – гэтае ажыцьцяўленьне троечнага спосабу існаваньня, вечнага жыцьця Бога, Які ёсьць Любоў (1 Ян 3: 16), узаемапранікненьні (пэрыхарезы) існаваньні Трох Боскіх Асоб. Бог вечны не таму, што гэта абумоўленае Яго прыродай, але таму, што Ён вольна валіць Сябе жыць, паколькі Ён любіць, і Любоў ёсьць Ягоны спосаб існаваньня.

Такім чынам, усякая чалавечая зацятасьць у захаваньні індывідуалістычнага існаваньня – гэтае адхіленьне дабравесьця аб вечным жыцьці, зацятасьць у сьмерці. Разуменьне дабравесьця як “крыніцы” індывідуальных мэтафізычных меркаваньняў (індывідуальнай “веры”) і нормаў індывідуальнай маральнасьці – гэтае сапраўднае скасаваньне добрай весткі, радыкальнае адхіленьне самой сутнасьці зарокаў Царквы.

Вось чаму зьмена разуменьня дабравесьця par excellence (па перавазе) – гэта яго адрыў ад досьведу адносін, утвараючых “эвангельскі” спосаб існаваньня, гэтае разуменьне, якое адлучае сябе, такім чынам, ад досьведу удзелу ў еўхарыстычным Целе Царквы. У гэтым выпадку рэальная экзыстэнцыяльная падзея – Добрая вестка – ператвараецца ў індывідуальную ідэалёгію, індывідуальную “рэлігію”, індывідуальную мараль, але нішто з гэтага не можа выратаваць чалавека ад сьмерці.

Гісторыя хрысьціянства – сынтэз і выцісканьне усёй справы чалавецтва, разьмешчанага на лязе волі, гэта таксама гісторыя, складзеная з адчужэньня і ерасяў: разнастайная зацятасьць у сьмерці, якая супрацьпастаўляла сябе праўдзіваму жыцьцю. Людзі прагнуць жыцьці, але ў тое ж самы час адпрэчваюць яе неабходныя умовы: рызыка адносін, выхад з сябе, прапанова сябе ў ахвяру любові. “Грэхападзеньне” чалавека – гэта яго шлях да індывідуалістычнага існаваньня ў якасьці “самотнай асабістасьці”. Чалавек атаясамляе існаваньне і жыцьцё з мінаючымі здольнасьцямі сваёй біялягічнай індывідуальнасьці. Людзі імкнуцца зацьвердзіць сябе сродкам сваіх індывідуальных дабрадзейнасьцяў. Яны зьмяняюць (г.з. перакручваюць) свае адносіны (з іншымі), імкнучыся да прымусу, панаваньня, эксплёатацыі, або нават наадварот – да падначаленьня саміх сябе бясхібным чынам і аўтарытэтам, якія сваёй прызнанай вагай гарантуюць чалавеку індывідуальную браню.

На гэтым шляху яны ператвараюць дабравесьце царквы – часам Пісаньне, часам Паданьне, а часам і іх разам – у аб'ектыўны “аўтарытэт”, з якога яны чэрпаюць мэтафізычныя і маральныя ісьціны, якія падсілкоўваюць іх эгацэнтрычную самаўпэўненасьць. Яны робяць з Царквы “рэлігію”, ператвараючы яе ў інстытуцыю, забясьпечаную бюракратыяй, якая кіруе верай так, як быццам вера – гэта ідэалёгія. Аўтарытэт інстытуцыі і вага, уласьцівы ідэалёгіі, гарантуюць правільнасьць індывідуальнага выбару “веры”. Усё працуе на то, каб забясьпечыць заняпалага чалавека бранёй, каб спрыяць яго зацятасьці ў сьмерці. Еўхарыстыя перастае быць ажыцьцяўленьнем эвангельскага спосабу існаваньня, зьявай праўдзівага жыцьця і ператвараецца ў індывідуальны абавязак удзельнічаць у агульнай малітве. Дагмат, які выказвае агульны царкоўны досьвед, ператвараецца ў аўтаномны ідэалягічны зьмест, у рацыяналістычны дысцыплінарны кодэкс, што абараняе індывіда ад няведаньня і памылак. Багаслоўе падпарадкоўваецца прыярытэту мэтад, ператвараючыся ў пабудаваную на доказах “навуку”, якая прапануе інтэлектуальна несумнеўныя факты. Аскэза верных – акт і практыка удзелу ў дынаміцы адносін, складаючых Царкву, – кадыфікуецца як правілы закона і прынцыпы індывідуальнай маральнасьці. Такім чынам, паданьне, замест таго, каб быць перадачай і успрыманьнем жывога досьведу, ператвараецца ў збор скамянелых формул “праваслаўя” (артадоксіі), сілкуючых індывідуальную самадастатковасьць, адданую мёртвым схемам.

4. Традыцыяналізм ператварае Царкву ў рэлігію

На мове царквы мы называем “традыцыяналізмам” крайнюю тэндэнцыю ператварыць Царкву ў рэлігію, замяніць зносіны ў царкоўным Целе індывідуальнай дысцыплінай і прытрымліваньню гатовым мадэлям і кадыфікаваным формулам. Спосабы удзелу ў царкоўных зносінах адлучаюцца і пачынаюць існаваць незалежна ад самога факту удзелу і яго працягу, перастаюць служыць і выяўляць уключанасьць у царкоўны спосаб існаваньня. Яны абсалютызуюцца ў якасьці самадастатковых каштоўнасьцяў, становяцца ідаламі, незалежнай “сьвятой” дадзенасьцю, якую неабходна захоўваць цэлай і нязьменлівай на ўсе часы.

Іншымі словамі, традыцыяналізм падмяняе унікальнае і жыцьцёва важнае функцыянаваньне царкоўнага Паданьня (перадачу досьведу праз тыпы і формы дзейнасьці, якія робяць магчымай сувязь з жыцьцём і існаваньнем) мноствам “паданьняў”, адрэзаных ад перадачы сумеснага досьведу. Гэтыя “паданьні” разумеюцца як аўтаномны "рэлігійны" матэрыял, аб'ектываваны і нязьменлівы, перадаваемы ад пакаленьня да пакаленьня, як каштоўная радавая спадчына. Гэтая каштоўная спадчына павінна захоўвацца нязьменным не таму, што яно дакранаецца нашага жыцьця і дынамікі нашых надзей, але таму, што само гэтае захаваньне надзяляе нас галоўным у пазнаньні, дае нам імя адданых наступнікаў.

Вядома, у царкоўным жыцьці маюцца нейкія “канстанты” на усе часы: догматы, маральныя правілы, літургічныя чыны. Аднак не выпадкова першыя “дагматычныя” фармулёўкі хрысьціянскага багаслоўя (рашэньні Сусьветных сабораў непадзеленай царквы) былі названыя межамі (орасамі), а не догматамі. Мяжа пазначае мяжу, г.з. абмежаваньне, дэтэрмінацыю (апісаньне) царкоўнага досьведу. Як апісаньне і абмежаваньне, азначэньне ніколі не замяняе і не вычэрпвае досьведу, але толькі суадносіцца з ім: яно пазначае досьвед. Гэтак жа маем справу і з канонамі, якія былі прынятыя на Сусьветных саборах: яны вызначаюць і адзначаюць неабходныя перадумовы правільнага ладу Царквы або маральнасьці удзельнікаў еўхарыстычнага збору, ніколі не замяняючы і не вычэрпваючы дынамікі дасягненьня правільнага ладу і маральнасьці. Падобна гэтаму і богаслужбовы чын (тэкст і структура богаслужэньня, гімнаграфія і іканаграфія) захоўвае і выяўляе еўхарыстычнае ажыцьцяўленьне Царквы, не замяняючы і не вычэрпваючы яго.

У традыцыяналізьме жа, наадварот, догматы, каноны і літургічныя чыны перастаюць суадносіцца з царкоўным досьведам, пазначаць і вызначаць яго. Кожны элемэнт набывае самадастатковасьць і становіцца каштоўнасьцю сам па сабе. Догматы ператвараюцца ў ідэалягічныя прынцыпы, каноны – у заканадаўчыя пастановы, а літургічны чын – у абавязковы цырыманіял. І індывід, “які прымае” гэтыя прынцыпы, што выконвае пастановы і пэдантычна выконваючы цырыманіял, упэўнены ў сабе, у сваёй "веры", у сваёй “дабрадзейнасьці” і сваім “набожнасьці”, нават калі ён так ніколі і не спазнаў досьведу таго спосабу існаваньня, які складае Царкву.

5. “Артадоксія” – гэта не традыцыяналізм

На мове нашых сучасьнікаў слова “традыцыйны” мае тэндэнцыю атаясамляцца, на узроўні значэньня, са словам “артадаксальны”. Вядома, артадоксія мае тэндэнцыю пазначаць прыхільнасьць догме, літары ідэалёгіі. Але на практыцы гэта эквівалентна кансэрватызму, зацятасьці ва ўспадкаваных формах кадыфікаванай практыкі. У гэтым даляглядзе той чалавек артадаксальны, хто застаецца адданы першапачатковай і сапраўднай фармулёўцы вучэньня, строгаму прытрымліваньню асьвячонай практыцы, у супрацьлегласьць тым, хто зьмяняе першапачатковую сапраўднасьць або адыходзіць ад яе.

Такім чынам, любая дагматычная ідэалёгія – рэлігійная, грамадзкая або палітычная – мае сваю артадоксію. Людзі кажуць, напрыклад, аб лютэранскай, фрэйдысцкай або марксісцкай артадоксіі, каб пазначыць прыхільнасьць (кансэрватыўную і, увогуле, бясплённую) фармулёўкам самога Лютэра, самога Фрэйда або самога Маркса – у параўнаньні гэтай прыхільнасьці з найпозьнімі інтэрпрэтацыямі або рэформамі падмуркамі ідэй, хоць гэтыя найпозьнія інтэрпрэтацыі могуць мець і стваральны характар.

Звычайна заклік да артадоксіі робіцца не без таго, каб карыстацца славай узгадваньня верным першапачатковага і сапраўднага. Пад “карыстацца славай” мы маем на увазе звычайнае прызнаньне і павагу да спадчыны паданьня, але таксама і да людзей, якія яго захоўваюць і уяўляюць. Такім чынам, артадоксія прыводзіцца ў дзеяньне як сродак апраўданьня не гэтулькі кансэрватыўных ідэй, колькі кансэрватыўных людзей. Яна часта служыць таму, каб псыхалягічна “падмаляваць” маладушнасьць духоўнага бясплодзьдзя. Тыя, хто не адважваецца або не можа стварыць у сваім жыцьці нічога новага, становяцца фанатычнымі прыхільнікамі артадоксіі. З яе яны чэрпаюць важкасьць, аўтарытэт і, нарэшце, уладу як прадстаўнікі і захавальнікі сапраўдных каштоўнасьцяў – гэта абаронцы формаў, тлумачальнікі літары. У канчатковым рахунку яны ператвараюць так званую артадоксію ў разнавіднасьць індывідуальных дасьпехаў эгацэнтрызму.

6. Фундамэнталізм у Праваслаўі

Калі падчас Вялікай схізмы адзінаццатага стагодзьдзя (1054 г.) папа і патрыярх Рыму узяў на сябе ініцыятыву па расколваньні адзінага цела адзінай, сьвятой, саборнай (кафалічнай) і апостальскай Царквы, аддзяліўшы цэрквы Заходняй і Цэнтральнай Эўропы, ён прысвоіў ім імя “Каталіцкай цэрквы”. Астатнія патрыярхі хрысьціянскай “ойкумены” (сусьвету) сталі пазначаць сябе “праваслаўнымі”, каб адрозьніць Праваслаўную кафалічную царкву ад Рымскай каталіцкай царквы.

Такім чынам, пазначэньне “праваслаўны” ставіцца да спэцыфічнага шляху разуменьня кафалічнасьці царквы. Стрыжнем усіх багаслоўскіх новаўвядзеньняў Рыму было вытлумачэньне кафалічнасьці як геаграфічнай унівэрсальнасці, у то час як Праваслаўе заставалася перакананае ў кафалічнасьці кожнай мясцовай еўхарыстыі. Для Праваслаўя кожная асобная еўхарыстыя, якая зьдзяйсьняецца з згадваньнем мясцовага япіскапа, ажыцьцяўляе і уяўляе дасканалую Царкву ў яе поўнасьці (грэцкае katholou) і экзыстэнцыяльная падзея спосабу існаваньня, абвешчаным Эвангельлем.

Калі са часам вялікая частка хрысьціянскай “ойкумены” была падпарадкаваная турэцкаму варварству (у XV стагодзьдзі), старажытныя патрыярхаты (Новага Рыму–Канстантынопалю, Александрыі, Антыёхіі і Ерусаліма) былі на шмат стагодзьдзяў асуджаныя на культурнае маўчаньне і паніжэньне колькасьці. Наадварот, Цэнтральная і Заходняя Эўропа ў часы Рэнэсансу і затым Асьветы стала маці літаральна “касмаганічнай” культурнай трансфармацыі. Заходнеэўрапейская цывілізацыя (спосаб ладу, але таксама і разуменьні жыцьця) прадэманстравала дзіўны дынамізм і унівэрсальнасць, стаўшы сынонімам прагрэсу і разьвіцьці чалавечага грамадзтва.

Людзі, застаўшыеся праваслаўнымі і змагаўшыяся за вызваленьне ад турэцкай няволі, у XIX стагодзьдзі былі вельмі хутка асыміляваныя ў заходнюю выяву прагрэсу і разьвіцьця або самі імкнуліся да асыміляцыі. Радыкальнае “уваходжаньне ў захад” праваслаўнай Расеі было справакаванае ў XVIII стагодзьдзі рашучымі рэформамі Пятра Вялікага. Такім чынам, пачынаючы з гэтага часу заходняя прылада і разуменьне жыцьця стала таксама панаваць і сярод праваслаўных. Багаслоўскія і эклезыялёгічныя адрозьненьні, падзяляючыя Праваслаўе і Захад, перасталі адлюстроўвацца ў рэальным жыцьці людзей. З гэтага часу Праваслаўе стала вылучацца толькі на узроўні чыста тэарэтычных ідэалягічных адрозьненьняў і арыгінальнасьці асобных абрадавых практык.

Ідэалягічнае і абрадавае разуменьне царкоўнага Праваслаўя непазьбежна прыводзіць да узрастаньня традыцыяналізму. Вось чаму нават цяпер у Праваслаўных цэрквах можна бачыць багацьце цьвёрда кансэрватыўных рухаў, якія падмяняюць сабой праўдзівае Праваслаўе. Можна бачыць адраджэньне ідэалягічнага анты–заходніцтва, фанатычную апазыцыю “экумэнічнаму руху” і недавер да міжхрысьціянскага “дыялёг”. Гэтыя сымптомы, шматлікія ў сёньняшнім Праваслаўі, у сутнасьці не адрозьніваюцца ад таго, што можна роўна бачыць у Рымскім Каталіцызьме або ў Пратэстанцызьме. Марфалёгія і тыпалёгія гэтых сымптомаў можа адрозьнівацца, але дзіўная падабенства характарыстык тых людзей, хто паўсюль складае традыцыяналізм: тое ж стан розуму, тая жа псыхалёгія, тыя жа стэрэатыпы, тыя жа нежыцьцёвыя кадыфікацыі.

Гэтае падабенства антрапалягічных наступстваў паказвае агульны і асноўны характар любога традыцыяналізму, яго сапраўдны твар, як я апісаў яго на гэтых старонках: гэта стабільная прыхільнасьць эгацэнтрычным дасьпехам індывідуальнасьці пасродкам схем закону, ідэалягічнай перакананасьці і формаў, якія робяцца ідаламі; гэта адмова прымаць удзел у досьведзе зносін у адносінах, страх даросласьці, г.з. боязь волі, боязь рызыкі, які непазьбежны, калі прапаноўваеш сябе ў ахвяру любові.

У традыцыяналізьме можна ясна бачыць зьмену і скрыўленьне меж дабравесьця Царквы.

Пераклад “Беларускай Аўтакефаліі” з працы: Christos Jannaras. “The Challenge of Orthodox Traditionalism” // Consilium Special/Fundamentalism as an Ecumenical Challenge/ Ed. by Hans Kung and Jurgen Moltmann, SCM Press, Lnd, 1992.


ДАЎЖНІКІ

Любоў зь іх найбольшая

(1 Кар. 13:13)

Калі любоў жыве ў сэрца, яно поўнае радасьці. Любоў азарае увесь Божы сьвет, радаснай усьмешкай. Узіраючыся ў наша жыцьцё, мы пераконваемся ў тым, што кожны пражыты намі дзень пакідае нас даўжнікамі — даўжнікамі любові і ласкі да нашых блізкім. Мы не аддаём ім належнага, ніколі не аддаём цалкам усяго, што маглі б аддаць.

Любіць не значыць толькі не рабіць злога, але значыць рабіць дабро, якое ў нашых сілах.

Любоў да Бога усяляе ў нас гатоўнасьць заўсёды пакорліва выконваць Яго волю, якая б яна ні была. Любоў да блізкіх падахвочвае нас служыць і дабрадзеяць ім бесьперапынку. Любоў стала стварае. Пры кожным нашым дакрананьні да жыцьця чалавека любоў нейчым узбагачае гэтае жыцьцё і надае ёй вялікі кошт у яго уласных вачах. Чалавек адчувае, што варта жыць, калі ён сустракае любоў у адносінах зь людзьмі.

Слова любові ёсьць дабраслаўленьне, яно натхняе і узвышае душу. Зыходзячы ад Бога, любоў дзее дабро. Яна — адкрыцьцё Самога Бога. Любоў сыходзіць на зямлю, як Анёл Божы, Анёл міру і радасьці. Яна гучыць у нашым жыцьці, як нябесная песьня, і сее паўсюль добрае насеньне, якія узыдуць у вечнасьці. “Бог ёсьць любоў(1 Ян. 4:8), любоў не можа не служыць блізкім. Кожны зь нас, нават і той, хто нічога не мае, можа любіць і раздаваць любоў вакол сябе. Крыніца любові павінна біць ключом, яна імкнецца нястрымна зь нашага сэрца, знаходзячы ужываньне усюды ў справах любові.


МУЧАНІКІ ЯЎГЕНІЙ, ЯЎСТРАЦІЙ, АЎКСЕНЦІЯ, МАРДАРЫЯ І ОРЭСТ

Памяць 13 сьнежня

Пачатак IV стагодзьдзя, час уладараньня імпэратара Дыёклетыяна (284-305 г.) на Усходзе, адзначылася страшным па сваёй жорсткасьці ганеньнем на хрысьціян.

Імпэратар Дыёклетыян, жадаючы адрадзіць дагасаючую паганскую рэлігію, у 302-м годзе выдаў указ, якім загадвалася руйнаваць хрысьціянскія храмы і пазбаўляць хрысьціян усіх грамадзянскіх правоў і пасад. Неўзабаве пасьля гэтага ён выдаў другі указ, які прадпісваў ужыць усе меры да таго, каб схіліць хрысьціян да адрачэньня ад сваёй веры, а непакорлівых пакараць сьмерцю.

Занадта вялікая была нянавісьць язычнікаў да хрысьціян, каб гэтыя імпэратарскія указы заставаліся ў бяздзейнасьці. Неўзабаве па даносе ворагаў турмы напоўніліся хрысьціянамі-япіскапамі, прэсьвітэрамі і парафіянамі. У Армэні быў схоплены прэсьвітэр Араўракінскае цэрквы Аўксенцій, які разам з іншымі хрысьціянамі быў аддадзены ў горадзе Саталіёне на суд вобласному кіраўніку Лісію, жорсткаму ганіцелю хрысьціян.

У Саталіёне над войскам начальнічаў Еўстрацій, хрысьціянін, муж набожны, прапаведнік хрысьціянскай выявы жыцьця. Пазнаўшы, што прэсьвітэр Аўксенцій знаходзіцца ў гарадзкой турме, Еўстрацій прыйшоў да яго і прасіў яго маліцца, каб Госпад умацаваў яго на пакутніцкі подзьвіг. І, калі прэсьвітэр Аўксецій разам з іншымі зьняволенымі хрысьціянамі паўстаў на суд, Яўстрацій абвясьціў сябе хрысьціянінам. Угневаны Лісій загадаў пазбавіць Яўстрація усіх воінскіх званьняў і аддаць катаваньням. Сябар Яўстрація - Яўген, таксама вайскавод, пажадаў падзяліць долю свайго сябра Яўстрація і усенародна абвясьціў сябе хрысьціянінам. Ён адразу жа быў закаваны ў ланцугі і разам з іншымі кінуты ў вязьніцу.

На раніцу усіх зьняволеных павялі ў горад Нікапаль. У ланцугах, пад ударамі ваяры пагналі сьвятых мучанікаў, а Яўстрацію надзелі яшчэ боты з цвікамі, якія пранізвалі яго нагі. Крочачы па сваім пакутным шляху, мучанікам прыйшлося праходзіць праз свой родны горад Араўракін. Грамадзяне вышлі насустрач, каб бачыць Яўстрація, якога усё любілі і паважалі, але не зьмялі падысьці да яго, таму што баяліся наклікаць на сябе гнеў і ганеньне начальнікаў.

Аднак нехта Мардарый занядбаў небясьпекай. Пакінуўшы сваю сям'ю на апеку набожных суседзяў, а больш - на задум Божы, ён рушыў усьлед за сваімі сябрамі, гатовымі прыняць пакутніцкі вянок. На усе пагрозы Лісія Мардарый рахмана адказваў: “Я хрысьціянін.” Прэсьвітэр Аўксенцій, Яўген і Мардарый пасьля шматлікіх катаваньняў былі пакараныя. Перад сваім пакараньнем сьмерцю сьвятой Мардарый маліўся Госпаду: “Уладар Божа Айцец Усятрымаючы, Госпад Сын Адзінародны Ісус Хрыстос і Сьвяты Дух, адзіная Боскасьць і адна Сіла, памілуй мяне грэшнага, і Табе вядомымі шляхамі выратуй мяне нявартага слугу Твайго, таму што Ты дабраслаўлёны ва усе стагодзьдзі. Амін” (Гэтая малітва сьвятога Мардарыя чытаецца ў храме ў канцы 3-й гадзіны).

На зьмену толькі што закатаваных хрысьціян прывялі новых мучанікаў, гатовых сваёй крывёй засьведчыць сваю вернасьць і любоў да Хрыста.Кіраўнік Лісій, убачыўшы крыжык на грудзі свайго ваяра Орэста, спытаў: “Не ці хрысьціянін ты?” Орэст не стаў адмаўляцца: “Я слуга Бога Усявышняга,” - адказаў ён. Яго адразу ж схапілі і далучылі да іншых мучанікаў.

Калі жа прышлі ў Нікапаль, шматлікія ваяры абвясьцілі сябе таксама хрысьціянамі. Лісій быў зьбянтэжаны; ён баяўся, што пакараньне сьмерцю такога мноства хрысьціян выкліча хваляваньні ў народзе і спагаду да мучанікаў. Ён вырашыў адправіць Яўстрація і Орэста ў горад Севасьцію, дзе кіраўніком горада быў нейкі Агрыкалай, вядомы сваёй жорсткасьцю.

Сьвяты Яўстрацій, паўстаўшы перад сваім новым катам, так мудра і пераканаўча казаў яму аб Богу, аб любові Яго, аб невымоўнай дабрыні, якая заахвоціла Сына Боскага увасобіцца і пакутаваць за людзей, аб бяздумнасьці і марнасьці ідалапаклонства, што жорсткі судзьдзя схіліўся да літасьці. Жадаючы выратаваць Яўстрація, ён пераконваў яго няшчыра зрачыся ад Хрыста і прынесьці ахвяру багам, абяцаючы яму дарункі і ушанаваньні. Але Яўстрацій заставаўся непахісным. Тады ў яго на вачах замучылі на распаленым лыжку маладога ваяра Орэста. Цяпер Яўстрацій застаўся адзін.

Апошнюю ноч у вязьніцы сьвяты мучанік правёў у няспыннай малітве, умацаваны Богам на будучыя пакуты. Радасна выслухаў раніцай Яўстрацій свой сьмяротны прысуд. З малітвай на вуснах ён увайшоў у вогненую печ і ў ёй аддаў дух свой Госпаду.

Пасьля ў памяць пяці сьвятых мучанікаў (Яўгенія, Аўксенція, Еўстрація, Мардарыя і Орэста) каля Канстантынопаля ў агароджы манастыра Алімп пабудавалі храм. Малітвамі сьвятога Яўгена і з ім пацярпелых мучанікаў Госпад ды выратуе нашы душы.

Трапар сьвятым мучанікам

Мучанікі Твае Госпадзі, / у пакутах сваіх вянцы прынялі нятленныя ад Цябе, / Бога нашага: бо мелі моц Тваю, / катаў перамагчы, зваяваўшы і дэманаў нямоглую жхёрзкасьць. / Іх малітвамі выратуй душы нашы.


Friday, December 25, 2009

СЬВЯЦІЦЕЛЬ СПІРЫДОН ТРЫМІФУНЦКІЙ

Памяць 12 сьнежня

Сьвяціцель Сьпірыдон Трыміфунцкій нарадзіўся ў канцы III стагодзьдзя на высьпе Кіпр. Аб яго жыцьця зьвестак захавалася мала. Вядома, што ён быў пастухом, меў жонку і дзяцей. Усе свае сродкі ён аддаваў на патрэбы блізкіх і вандроўцаў, за гэта Госпад узнагародзіў яго дарма цудатворцы: ён вылечваў невылечна хворых і выганяў нячысьцікаў. Пасьля сьмерці жонкі, у валадараньне імпэратара Канстантына Вялікага (306-337), ён быў абраны япіскапам горада Трыміфунта. У сане япіскапа сьвяціцель не зьмяніў сваёй выявы жыцьця, злучыўшы пастырскае служэньне зь справамі міласэрнасьці. Па сьведчаньню царкоўных гісторыкаў, сьвяціцель Сьпірыдон у 325 годзе прымаў удзел у дзеях I Сусьветнага Сабору. На Саборы сьвяціцель уступіў у змаганьне з грэцкім філёзафам, якія баранілі ерась Арыя. Простая прамова сьвяціцеля Сьпірыдона паказала усім немач. чалавечай мудрасьці перад Прамудрасьцю Боскай: “Слухай, філёзаф, што я буду казаць табе: мы верым, што Ўсемагутны Бог зь нічога стварыў Сваім Словам і Духам неба, зямлю, чалавека і увесь бачны і нябачны сьвет. Слова гэта ёсьць Сын Божы, Які сышоў дзеля нашых грахоў на зямлю, нарадзіўся ад Дзевы, жыл зь людзьмі, папакутаваў, памёр для нашага выратаваньня і затым уваскрос, загладзіўшы Сваімі пакутамі першародны грэх, і суўваскрасіў зь Сабою чалавечы род. Мы верым, што Ён Адзінасутны і Роўнагодны зь Айцом, і верым гэтаму без усякіх брудных выдумак, бо таямніцу гэтую спасьцігнуць чалавечым розумам немагчыма”.

У выніку гутаркі супэрнік хрысьціянства зрабіўся яго дбайным абаронцам і прыняў сьвяты Хрост. Пасьля гутаркі са сьвятым Сьпірыдонам, зьвярнуўшыся да сваіх сяброў, філёзаф сказаў: “Слухайце! Пакуль змаганьне са мною вялося пасродкам доказаў, я выстаўляў супраць адных доказаў іншыя і сваім мастацтвам спрачацца адбіваў усё, што мне казалі. Але калі, замест доказу ад розуму, зь вуснаў гэтага старца пачала зыходзіць нейкая адмысловая сіла, доказы сталі нямоглыя супраць яе, бо чалавек не можа пярэчыць Богу. Калі хто-небудзь зь вас можа думаць гэтак жа, як я, то ды паверыць у Хрыста і разам са мною ды рушыць усьлед за гэтым старцам, вуснамі якога казаў Сам Бог”.

На тым жа Саборы сьвяціцель Сьпірыдон зьдзейсьніў супраць арыянаў навочны доказ Адзінства ў Сьвятой Тройцы. Ён узяў у рукі цагліну і сашчаміў яе: імгненна выйшаў зь яе уверх агонь, вада пацякла уніз, а гліна засталася ў руках цудатворца. “Гэта тры стыхіі, а плінфа (цагліна) адна, сказаў тады сьвяціцель Сьпірыдон,так і ў Усясьвятой Тройцы Тры Асобы, а Бажаство Адзіна”

Сьвяціцель зь вялікай любоўю клапаціўся аб сваёй пастве. Па ягонай малітве засуха зьмянялася багатым жыватворчым дажджом, а бесьперапынныя дажджы ветрам. Вылечваліся хворыя, выганяліся дэманы.

Аднойчы да яго прыйшла жанчына зь мёртвым дзіцем на руках, просячы заступніцтва сьвятога. Памаліўшыся, ён вярнуў немаўля да жыцьця. Маці, узрушаная радасьцю, звалілася нежывой. Але малітва дагаджальніка Боскага вярнула жыцьцё і маці.

Неяк, сьпяшаючыся выратаваць свайго сябра, абгаворанага і прысуджанага да сьмерці, сьвяціцель быў спынены на шляху нечакана разьліўшымся ад паводку раўчуком. Сьвяты загадаў струменю: “Стань! Так загадвае табе Уладар усяго сьвету, каб я мог перайсьці і выратаваны быў муж, дзеля якога сьпяшаюся". Воля сьвяціцеля была выкананая. і ён шчасна перайшоў на іншы бераг. Судзьдзя, папярэджаны аб адбыўшымся цудзе, з пашанай сустрэў сьвятога Сьпірыдона і адпусьціў ягонага сябра.

Вядомы з жыцьця сьвяціцеля і такі выпадак. Неяк ён зайшоў у пустую царкву, загадаўзапаліць лампады і сьвечкі і пачаць Богаслужэньне. Абвясьціўшы “Мір усім”, ён і дыякан пачулі ў адказ зьверху вялікае мноства галасоў, абвяшчаўшых: “І духу твайму”. Хор гэты быў вялікі і салодкасьпеўны больш усялякага сьпеву чалавечага. На кожнай екценьні нябачны хор сьпяваў “Госпадзі, памілуй”. Прыцягнутыя чуўшымся зь царквы сьпевам, да яе пасьпяшаліся людзі, што знаходзіліся паблізу. Па меры таго, як яны набліжаліся да царквы, цудоўны сьпеў усё больш і больш напаўняў іх слых і цешыў сэрцы. Але, калі яны увайшлі ў царкву, то не убачылі нікога, акрамя япіскапа зь нешматлікімі царкоўнымі служыцелямі, і не чулі ужо больш нябеснага сьпеву. ад чаго упалі ў вялікае зьдзіўленьне.

Сьвяты Сімеон Мэтафраст, апісальнік яго жыцьця. прыпадабняў сьвятога Сьпірыдона патрыярху Аўрааму ў дабрадзейнасьці гасьціннасьці. “Трэба ведаць і то, як ён прымаў вандроўнікаў”, пісаў блізкі да манаскіх кругоў Сазамен, прыводзячы ў сваёй “Царкоўнай гісторыі” дзіўны прыклад з жыцьця сьвяціцеля. Аднойчы ў Чатырохдзесятніцу ў яго дом пастукаўся вандроўнік. Бачачы, што вандроўнік вельмі стомлены, сьвяты Сьпірыдон сказаў дочкі: “Абмый-ка ногі гэтаму чалавеку, ды прапануй яму паесьці”. Але з прычыны посту не было зроблена патрэбных запасаў, бо сьвяціцель “спажываў ежу толькі ў вызначаны дзень, а ў іншыя заставаўся без ежы”. Таму дачка адказала, што ў хаце няма ні хлеба, ні мукі. Тады сьвяты Сьпірыдон, перапрасіўшы перад госьцем, загадаў дочкі падсмажыць быўшае ў запасе салёнае сьвіное мяса і. пасадзіўшы за стол вандроўніка, прыняўся за трапэзу, “пераконваючы таго чалавека пераймаць сабе. Калі жа апошні, называючы сябе хрысьціянінам, адмовіўся,той дадаў: “Тым ня менш патрэбна адмовіцца, бо Слова Боскае прамовіло: У чыстых усё чыстае.” (Ціт. 1:15)

Іншая гісторыя, паведамленая Сазаменам, таксама вельмі характэрная для сьвяціцеля: у сьвятога быў звычай зь сабранага ураджаю адну частку раздаваць бедным, а іншую аддаваць жывучым у нястачы ў пазыку. Сам ён асабіста нічога не даваў, а проста паказваў уваход у камору, дзе кожны мог узяць, колькі трэба, і потым вярнуць такім жа чынам, без праверкі і справаздачы.

Вядомы таксама аповяд Сакрата Схалястыка аб тым, як злодзеі вырашылі выкрасьці авечак сьвятога Сьпірыдона: глыбокай ноччу забраліся яны ў аўчарнік, але тут жа нябачнай сілай апынуліся зьвязанымі. Калі надышла раніца, сьвяты прыйшоў да статка і, убачыўшы зьвязаных разбойнікаў, памаліўшыся, разьвязаў іх і доўга угаворваў пакінуць беззаконны шлях і здабываць пражытак сумленнай працай. Потым, падарыўшы ім па авечцы і адпускаючы іх, ласкава сказаў: “Хай жа не дарма вы не спалі”.

Часта прыпадабняюць сьвятога Сьпірыдона прароку Ільле, бо гэтак жа па малітве яго падчас засух, часта якія пагражалі высьпе Кіпр, ішоў дождж: “Роўнаанёльскага Спірыдона бачым, вялікага цудатворцу. Некалі краіна ад бяздожджыцы і засухі моцна пацярпела: быў голад і хваробы, і шматлікая колькасьць людзей памерла, малітвамі ж сьвяціцеля сышоў зь нябёсаў на зямлю дождж: людзі ад напасьці вызваліўшыся, удзячна сьпявалі: Радуйся, вялікаму прароку падобны і дождж, адганяючы голад і хваробы, вельмі своечасова выклікаў ты”.

Усё жыцьцё сьвяціцеля дзівіць дзіўнай прастатой і сілай цудатворцы. падараванай яму ад Госпада. Па слове сьвяціцеля абуджаліся мёртвыя, утаймоўваліся стыхіі, руйнаваліся ідалы. Калі ў Александрыі патрыярхам быў скліканы Сабор дзеля зьнішчэньні ідалаў і капішчаў, па малітвах айцоў Сабора упалі усе ідалы, акрамя аднаго, самога ушанаванага. Патрыярху ў бачаньні было адчынена, што ідал гэты застаўся для таго, каб быць паваленым сьвяціцелем Сьпірыдонам Трыміфунцкім. Выкліканы Саборам сьвяціцель сеў на карабель, і ў той момант, калі карабель прыстаў да берага і сьвяціцель ступіў на зямлю, ідал у Александрыі са усімі ахвярнікамі зрынуўся ў прах, чым узьвясьціў патрыярху і усім япіскапам набліжэньне сьвяціцеля Сьпірыдона.

У праведнасьці і сьвятасьці пражыў сьвяты Сьпірыдон зямное жыцьцё і ў малітве аддаў душу сваю Госпаду (каля 348 году). У гісторыі Царквы сьвяціцель Сьпірыдон шануецца разам са сьвяціцелем Мікалаем, архіяпіскапам Мір Лікійскіх.

Мошчы яго спачываюць на высьпе Корфу ў царкве ягонага імя (апрача правай рукі, якая знаходзіцца ў Рыме)

Трапар Спірыдону, яп. Трыміфунцкаму, цудатворцы

Сабору Першага зьявіўся ты змагаром і цудатворцам, / Баганосны Спірыдон, ойча наш. / Таксама і мёртвую ў труне уваскрэсіў, / і зьмяю ў золата пераўтварыў, / і заўсёды сьпявалі табе сьвятыя малітвы Анёлы, што меў ты саслужыцелямі, сьвяціцель сьвяты. / Слава Даўшаму табе моц, / Слава вянчаўшаму цябе, / Слава Зьдзяйсьняючаму табой усім вылячэньне.


ПРАСІЦЕ!

“ Жадаеце й ня маеце; … бо ня просіце”

(Як. 4:2)

У гэтых словах складаецца чыньнік агульнай нашай духоўнай слабасьці.

Вернікі часта задаюць сабе пытаньне: чаму я такі нямоглы супраць граху, так слаба пераймаю майму Настаўніку і Госпаду, так павольна рухаюся наперад? Адказ готаў! “Не маеце, таму што не просіце”. Часта прапаведнікі зьдзіўляюцца, чаму іх слова не знаходзіць водгуку ў пастве і уся праца іх бясплённая? Тлумачэньне ў тых жа словах: “Не маеце, таму што не просіце”.

У Дзеях апосталаў мы убачым сталую перамогу, атрыманую вернікамі над паганствам, і няспыннае распаўсюджваньне веры. Перашкод жа тады было не менш, чым зараз. Процідзеяньне было моцным, лютым, разьлютаваным, але сьціплыя барацьбіты за веру былі мацней сапернікаў. Як растлумачыць гэта? “Яны стала знаходзіліся ў вучэньні апосталаў, у зносінах і пераламленьні хлеба і ў малітве”. Гэта была паства, што няспынна малілася, яна стала “знаходзілася ў малітве”.

Служэньне апосталаў было малітоўным, і толькі такое служэньне прыводзіць да перамогі. Аб ці шматлікіх цяпер можна сказаць, што яны “знаходзяцца ў малітве”, ці шматлікія могуць сказаць пра сябе: “мы заўсёды будзем у малітве і служэньні слова” (Дзеі. 6:4).

Калі ў нашы дні прыхадзкое жыцьцё і дасягнула вядомага парадку і добраўпарадкаваньня, то ў ім усё ж бракуе вялікай рухальнай сілы, непераможнай духоўнай моцы! Гэтая сіла дасягаецца толькі малітваю. Сам сатана уздрыгвае пры выглядзе укленчанай паствы, гарачая малітва вернікаў для яго страшней усяго, у яго няма прылады супраць яе. Малітва ёсьць ключ да усіх вышэйшых выгод, ёю дасягаецца і то, чым валодае Сам Госпад. Малітва палымяная, малітва веры усё можа ў які умацоўвае яе Ісусе Хрысьце (Флп. 4:13).