Сьвяціцель Ігнацій Брянчанінаў
Пакайцеся і веруйце ў Дабравесьце! пакайцеся, бо наблізілася Царства Нябеснае.[1]. Такія былі першыя словы пропаведзі Богачалавека. Гэтыя жа словы дагэтуль прамаўляе Ён нам праз Эвангельля.
Калі грэх найболей узмацніўся ў сьвеце, — прыйшоў усёмагутны Лекар у сьвет. Ён прыйшоў у краіну выгнаньня, у краіну зьнямог і пакут нашых, папярэдніх вечнай пакуце ў апраметнай, дабравесьціць збавеньне, уцеху, вылячэньне усім людзям, без усякай выняткі. Пакайцеся!
Сіла пакаяньня заснаваная на сіле Боскай: Лекар усямагутны, — і лячэньне, дадзенае Ім, усямагутна.
Тады — падчас пропаведзі Сваёй на зямлі — Госпад заклікаў да вылячэньня усіх хворых грахом, не прызнаў невылечным ніякага граху . І зараз Ён працягвае заклікаць усіх, абяцае і даруе прабачэньне усякага граху, вылячэньне усякай грахоўнай хваробы.
О, вандроўцы зямныя! о, вы усё, што імкнуцца або крочаць па шырокім шляху, пры няўціхлым шуме зямных клопатаў, забавак і забаў, па кветках, перамяшаным з калючым цёрнам, што сьпяшаюцца па гэтым шляху да канца, усім вядомаму і усімі забытаму — да змрочнай дамавіны, да яшчэ больш змрочнай і страшнай вечнасьці, спыніцеся! Атрасіце абаяньне сьвету, стала утрымліваючаму вас у палоне! Прыслухайцеся да таго, што ўзьвяшчае вам Выратавальнік, зьвернеце належную увагу на словы Ягоныя! Пакайцеся і веруйце ў Дабравесьце! Кажа Ён вам, пакайцеся, бо наблізілася Царства Нябеснае.
Вельмі трэба вам, зямныя вандроўцы, зьвярнуць поўную увагу на гэта істотна карыснае, выратавальны покліч: інакш вы дасягніце дамавіны, дасягнеце прыступку і брамы вечнасьці, не прыдбаўшы ніякага правільнага паняцьця ні аб вечнасьці, ні аб абавязках уступаючага ў яе, прыгатаваўшы сабе ў ёй адны справядлівыя пакараньні сьмерцю за вашы грахі. Найцяжкі з грахоў — няўвага да слоў Выратавальніка, грэбаваньне Выратавальнікам. Пакайцеся!
Лісьлівы, зманлівы шлях зямнога жыцьця: для пачаткоўцаў ён уяўляецца бясконцай нівай, напоўненым рэчаіснасьці; для зьдзяйсьняўшых яго — шляхам самым кароткім, абстаўленым пустымі снамі. Пакайцеся!
І славу, і багацьце, і усе іншыя тленныя набыцьці і перавагі, на набыцьцё якіх ужывае усё зямное жыцьцё, усе сілы душы і целы, асьлеплены грэшнік, ён павінен пакінуць у тыя хвіліны, у якія гвалтоўна здымаецца зь душы адзежа яе — цела, калі душа вядзецца няўмольнымі анёламі на суд праведнага Бога, ёй невядомага, занядбанага ёй. Пакайцеся!
Працуюць, сьпяшаюцца людзі узбагаціць сябе спазнаньнямі, але толькі спазнаньнямі малаважнымі, прыдатнымі толькі для часу, спрыяльныя для задавальненьня патрэбам, выгодам і жадункам зямнога жыцьця. Спазнаньне і справа, істотна патрэбныя, для якіх адзіна падараваная нам зямное жыцьцё — спазнаньне Бога і прымірэньне зь Ім пры пасярэдніцтве Збавіцеля — мы суцэль пагарджаны. Пакайцеся!
Браты! Прыгледзімся з боку, пры сьвятле Эвангельлі, у зямное жыцьцё наша. Яно нікчэмнае! усё выгоды яго адымаюцца сьмерцю, а часта і значна раней сьмерці рознымі нечаканымі акалічнасьцямі. Нявартыя гэтыя тленныя, так хутка зьнікаючыя выгоды, звацца выгодамі! Хутчэй, яны — падманы, сеткі. Папаўшыя у гэтыя сеткі, і зьняволеныя імі, пазбаўляюцца праўдзівых, вечных, нябесных, духоўных выгод, што дастаўляюцца вераю ў Хрыста і перайманьню крокаў Ягоных па таямнічым шляху жыхарства эвангельскага. Пакайцеся!
У якім мы страшным асьляпленьні! Як відавочна даказваецца гэтым асьляпленьнем наша падзеньне! Мы бачым сьмерць нашых братоў; мы ведаем, што і нам абавязкова і, можа быць, вельмі хутка належыць яна, таму што ніхто зь людзей не застаўся назаўжды на зямлі; мы бачым, што шматлікім, і перш сьмерці, здраджвае зямны дабрабыт, што ператвараецца ён часта ў зло, падобнае на штодзённае смакаваньне сьмерці. Не гледзячы на гэтае, гэтулькі відавочнае сьведчаньне самога досьведу, мы ганяемся за аднымі часавымі выгодамі, як бы за сталымі, за вечнымі. На іх адных зьвернутая ўся наша увага! забыты Бог! забытая велічная і разам грозная вечнасьць! Пакайцеся!
Здраджвае, брація, абавязкова здраджвае нам усе тленныя выгоды: багатым здраджвае іх багацьце, хвалебным іх слава, юным іх юнацкасьць, мудрацам іх мудрасьць. Толькі адно вечнае, істотнае дабро можа прыдбаць чалавек падчас вандроўкі зямной: праўдзівае Богапазнаньне, прымірэньне і злучэньне з Богам, што даруе Хрыстос. Але для атрыманьня гэтых вярхоўных выгод, трэба і пакінуць жыцьцё грахоўную, трэба зьненавідзець яе. Пакайцеся!
Пакайцеся! Што значыць павініцца? значыць: прызнацца, раскаяцца ў грахах сваіх, пакінуць грахі свае — адказваў нейкі вялікі сьвяты Айцец на такое пытаньне — і ўжо больш не вяртацца да іх [2]. Такім чынам шматлікія грэшнікі ператварыліся ў сьвятых, шматлікія беззаконныя ў праведнікаў.
Пакайцеся! адкідайце ад сябе не толькі відавочныя грахі —забойства, рабаўніцтва, блуд, паклёп, хлусьню, але і згубныя забаўкі, і асалоды цялесныя, і летуценьні злачынныя, і думкі беззаконныя — усё, усё, забароненае Эвангельлем. Ранейшае і грахоўнае жыцьцё абмыйце сьлязамі шчырага раскаяньня.
Не скажы сам сабе ў засмучэньні і расслабленьні душэўным: “я упаў у цяжкія грахі; я прыдбаў доўгім грахоўным жыцьцём грахоўныя навыкі: яны зрабіліся ад часу як бы ў прыродныя уласьцівасьці, зрабілі для мяне пакаяньне немагчымым” [3]. Гэтыя змрочныя думкі выклікае ў табе вораг твой, яшчэ не заўважаны і не разумеем табою [4]: ён ведае магутнасьць пакаяньня, ён і баіцца, каб пакаяньне не вызваліла цябе зь яго улады, — і імкнецца адцягнуць цябе ад пакаяньня, прыпісваючы Боскай ўсемагутнасьці і вылечваньню немач.
Устаноўшчык пакаяньня — Творца твой, стварыўшы цябе зь нічога. Тым лягчэй Ён можа узнавіць цябе, ператварыць тваё сэрца: зрабіць сэрца Багалюбівае зь сэрца грэхалюбівага, зрабіць сэрца чыстае, духоўнае, сьвятое, зь сэрца пачуцьцёвага, цялеснага, зламыснага, юрлівага.
Браты! спазнаем невыказную любоў Боскую да заняпалага чалавечага роду. Госпад зрабіўся чалавекам, каб праз ачалавечаньне зрабіць для Сябе магчымым прыняцьце на Сябе пакараньняў сьмерцю, заслужаных чалавекамі, і пакараньнем сьмерцю Ўсясьвятога вызваліць вінаватых ад пакараньня сьмерцю. Што прыцягнула Яго да нас сюды, на зямлю, у краіну нашага выгнаньня? Ці праўды нашы? Не! Яго прыцягнула да нас той бядотны стан, у якой увяла нас наша грэшнасьць.
Грэшнікі! падбадзёрымся. Для нас, менавіта для нас, Госпад зьдзейсьніў вялікую справу свайго ачалавечаньня; на нашы хваробы паглядзеў Ён зь неспасьціжнаю міласьцю. Спынім ваганьні! спынім маркоціцца і сумнявацца! Напоўненыя верай, стараннасьцю і падзякай прыступім да пакаяньня: праз яго прымірымся з Богам. І беззаконьнік, калі адвернецца ад усіх грахоў сваіх, якія рабіў, і будзе трымацца ўсіх пастановаў Маіх і паводзіцца законна і праведна, жывы будзе, не памрэ. Усе злачынствы ягоныя, якія рабіў ён, не папомняцца яму; у праўдзе сваёй, якую будзе рабіць, ён жывы будзе. [5] Такое абяцаньне дае Бог грэшніку, вуснамі Свайго вялікага прарока.
Будзем адпавядаць, па нашых слабых сілах, вялікай любові да нас Госпада, як могуць адпавядаць любові Стваральніка Яго стварэньня, і стварэньні заняпалыя: павінімся! Павінімся не аднымі вуснамі; засьведчым наша пакаяньне не аднымі нешматлікімі, кароткачасовымі сьлязамі, не адным вонкавым удзелам у царкоўным Богаслужэньні, у выкананьні царкоўных абрадаў, чым здавольваліся фарысэі. Прынясем разам са сьлязамі, зь вонкавым набожнасьцю, і плод годны пакаяньні: зьменім жыцьцё грахоўнае на жыцьцё эвангельскае.
І навошта вам паміраць, доме Ізраілеў? [6].Навошта вы гінеце,. хрысьціяне, ад грахоў вашых вечнаю сьмерцю? навошта напаўняецца вамі пекла, як бы не было усталявана ў царкве Хрыстовай усемагутнага пакаяньня? Дадзены гэты бясконца добры падарунак доме ізраілеў — хрысьціянам — і якой бы ні быў час жыцьця, якія бы ні былі грахі, ён дзейнічае зь аднолькаваю сілаю: чысьціць усякі грэх, ратуе усякага, хто зьвяртаецца да Бога, хоць бы то было ў апошнія, перадсьмяротныя хвіліны.
І навошта вам паміраць, доме Ізраілеў?Ад таго канчаткова гінуць хрысьціяне вечнаю сьмерцю, што ва увесь час жыцьця зямной займаюцца адным парушэньнем клятваў хросту, адным служэньнем граху, яны гінуць ад таго, што не надаюць ні найменшай увагі Слову Боскаму, што абвяшчае ім аб пакаяньні. У самыя перадсьмяротныя хвіліны яны не умеюць скарыстацца усемагутнаю сілаю пакаяньня! Не умеюць скарыстацца, таму што не атрымалі аб хрысьціянстве ніякага паняцьця, альбо атрымалі паняцьце самае недастатковае і блытанае, якое мусіць быць названа хутчэй поўным няведаньнем, чым якім-небудзь спазнаньнем.
Жыву Я, кажа Гасподзь Бог: — як бы прымушаны ўзмацніць ўпэўніваньня прад няверуючымі, і абудзіць увагу ў няўважных — жыву Я, кажа Гасподзь Бог: не хачу сьмерці грэшніка, а каб грэшнік адвярнуўся ад шляху свайго і жывы быў. [7] … І навошта вам паміраць, доме Ізраілеў?
Ведаў Бог немач людзей, ведаў, што яны і па хросту будуць упадаць у грахі: па гэтым чыньніку Ён усталяваў у Царкве сваёй таямніцу пакаяньня, якой чысьцяцца грахі, зробленыя пасьля хросту. Пакаяньне павінна спадарожнічаць веры ў Хрыста, папярэднічаць хросту ў Хрыста; а пасьля хросту яно выпраўляе парушэньне абавязкаў паверыўшага ў Хрыста і хрысьціўшагася ў Хрыста.
Калі шматлікія зь Ерусаліма і усёй Юдэі сыходзіліся да Яна, прапаведніка пакаяньня, на Ярдан для хросту: то вызнавалі яму грахі свае, — вызнавалі не таму, заўважае адзін сьвяты Пісьменьнік [8], каб сьвяты Хрысьціцель меў патрэбу ведаць грахі прыходзіўшых да яго, але таму, што для трываласьці іх пакаяньня трэба было злучыць з пачуцьцямі шкадаваньня аб упадзеньні ў грахі спавяданьне грахоў.
Душа, ведаючая, што яна абавязаная паспавядаць грахі свае — кажа той жа сьвяты Айцец, — гэтаю самой думкай, як бы аброцьцю, утрымліваецца ад паўтору ранейшых грахоў; насупраць гэтаму грахі, у якіх не спавядаўся, як бы зробленыя ў цемры зручна паўтараюцца.
Спавяданьнем грахоў касуецца сяброўства з грахамі. Нянавісьць да грахоў — прыкмета праўдзівага пакаяньня, — рашучасьць весьці жыцьцё дабрадзейнае.
Калі ты атрымаў звычку да граху, то вучыся спавядаць іх, – і неўзабаве вызвалісься з палону грахоўнага, лёгка і радасна будзеш пераймаць Госпаду Ісусу Хрысту.
Хто стала здраджвае сяброў сваіх, таму сябры робяцца ворагамі, выдаляюцца ад яго, як ад здрадніка, які шукае іх дакладнай пагібелі: хто вызнае грахі свае, ад таго адыходзяць яны, таму што грахі засноўваюцца і мацуюцца на гонары заняпалай існасьці, не вытрымліваюць вызнаньня і ганьбы.
Хто ў надзеі на пакаяньне дазваляе сабе грашыць адвольна і наўмысна: той паступае ў стаўленьні да Бога падступна. Таго, хто грашыць адвольна і наўмысна, у надзеі на пакаяньне, насьцігае нечакана сьмерць, і не даецца яму часу, якой ён меркаваў прысьвяціць дабрадзейнасьці [9].
Таямніцай споведзі рашуча чысьцяцца усе грахі, наробленыя словам, справай, думкай. Для таго, каб згладзіць зь сэрца навыкі грахоўныя, закаранелыя ў ім за доўгі час, трэба час, трэба сталае знаходжаньне ў пакаяньні. Сталае пакаяньне складаецца ў сталым зьнішчэньні духу, у змаганьні зь намерамі і адчуваньнямі, якімі выяўляе сябе прыхаваны ў сэрца грахоўны запал, ва утаймаваньні пачуцьцяў цела і страўніка, у пакорлівай малітве, у частай споведзі.
Браты! Мы згубілі вольным грахом сьвятую нявіннасьць; недатыкальную ня толькі справе грахоўнай, але і пазнаньню зла, – нявіннасьць, у духоўным зьзяньні якой мы прыйшлі ў сьвет з рук Стваральніка. Мы згубілі і тую нявіннасьць, якую атрымалі пры аднаўленьні хростам; мы заплямілі на шляху жыцьця рознымі грахамі нашу вопратку, ачышчаную да зьзяючай беласьці Збаўцам. Засталася нам яшчэ адна вада для ўмываньня – вада пакаяньня. Што будзе зь намі, калі мы пагрэбуем і гэтым ачышчэньнем? Прыйдзецца нам стаць прад Богам зь душамі, зьнявечанымі грахом, – і грозна паглядзіць Ён на душу апаганеную, асудзіць яе ў вагонь апраметнай.
Абмыйцеся, кажа Бог грэшнікам: ачысьціцеся; адвядзеце ліхія ўчынкі вашыя ад вачэй Маіх; перастаньце рабіць зло; навучэцеся рабіць дабро; шукайце праўды; ратуйце прыгнечанага; абараняйце сірату; заступайцеся за ўдаву. Чым жа скончацца гэты суд Боскі, суд пакаяньня, на які Бог няспынна кліча грэшніка, у час ягонага зямнога жыцьця? Калі чалавек асэнсоўвае грахі свае, рашаецца на шчырае пакаяньне і выпраўленьня: тады вырашае Бог суд Свой з чалавекам наступным рашэньнем: Калі будуць грахі вашыя, як барвовае, – як сьнег адбялю; калі будуць чырвоныя, як пурпура, – як воўну адбялю [10].
Калі ж хрысьціянін пагрэбуе гэтым апошнім, шмат міласьцівым пакліканьнем Боскім: то абвяшчаецца яму ад Бога канчатковая згуба. Даброць Божая, кажа Апостал, вядзе цябе да пакаяньня [11]. Бог бачыць твае правіны: Ён доўга і цярпліва глядзіць на правіны, зьдзейсьненыя табой пад поглядам Ягоным, на ланцуг грахоў, зь якіх склалася ўсё жыцьцё тваё; Ён чакае твайго пакаяньня, і разам з тым дае тваёй вольнай волі абраньне выратаваньня альбо згубы сваёй. І міласьцю і цярпеньне Боскім ты злоўжывеш! Няма ў цябе выпраўленьня! Нежаданьня тваё ўзмацняецца! Узмацняецца ў цябе зьнявага і да Богу і да твайго асабістага, вечнага лёсу! Ты дбаеш толькі аб памнажэньні грахоў тваіх, дадаеш да ранейшых грахоў грахі новыя і асабістыя! Але, зь упартасьці тваёй і нераскаянага сэрца ты сам сабе зьбіраеш гнеў на дзень гневу і абвяшчэньня праведнага суду ад Бога, на каторым даецца кожнаму аддасьць паводле дзеяў ягоных; тым, якія ўвесь час ў добрых дзеях шукаюць славы, гонару і бесьсьмяротнасьці, – жыцьцё вечнае; а тым, якія ўпарцяцца і супрацівяцца ісьціне, ды аддаюцца няпраўдзе, – лютасьць і гнеў. Смутак і скруха ўсякай душы чалавека, які чыніць ліхое. [12] Амін.
Спасылкі
[1] Мк, 1:15. Мц. 4:17.
[2] Пімен Вялікі. Пацярык Скітскі.
[3] Звышгодны Макар Вялікі, Слова 7, гл. 2.
[4] Звышгодны Макар Вялікі, Слова 7, гл. 2.
[5] Езэк. 18:21-22.
[6] Езэк. 18:31.
[7] Езэк. 33:11.
[8] Сьвяты Ян Лесьвічнік. Слова 4.
[9] Ісаак Сірскій. Слова 90.
[10] Ісая 1:16-18.
[11] Рым. 2:4-9.
[12] Рым. 2:4-9.
