мітрапаліт Антоній (Суражскі)
У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.
Наступіла другая падрыхтоўчая нядзеля да Посту; мы успамінаем сёньня Закхея мытара. Імя “Закхей” значыць “праведнасьць”, “справядлівасьць”. Як недарэчна гэтае імя ў кантэксьце яго жыцьця, зь якой горкай насьмешкай, мусіць, людзі думалі аб тым, як гэты чалавек названы і як ён жыве. Як усе людзі, якія былі ім зьняважаныя, абяздоленыя, абкрадзеныя, уціснутыя, мусіць, прамаўлялі яго імя, прымаючы яго як абразу, як насьмешку: як маглі такога чалавека назваць такім сьвятым імем, зрабіць яго знакам такіх вялікіх, сьвятых рэчаў, як праведнасьць і справядлівасьць, калі уся яго жыцьцё — зьдзекаваньне над справядлівасьцю, калі уся яго жыцьцё — служэньне мамоне няпраўды?
Але вось, прыйшла нейкая гадзіна, і гэты чалавек, жыцьцё якога была так выродліва, было ў такой супярэчнасьці зь яго імем і як бы зь яго глыбінным прызначэньнем, раптам апынуўся тварам да твару зь Выратавальнікам Хрыстом. Ён жадаў Яго бачыць, і для гэтага ён не пабаяўся падвергнуцца зьдзекаваньню, насьмешкам сваіх суграмадзян. Чалавек, верагодна, пажылы, па зямному годны, багаты, узьбіраецца на дрэва, таму што ён занадта малы ростам, каб праз галовы іншых людзей убачыць Выратавальніка. І Выратавальнік, праходзячы міма, як кажа Эвангельле, яго бачыць… Няўжо Ён не бачыў іншых людзей? Вядома, бачыў! Але ў той момант Хрыстос зазірнуў у глыбіні гэтага чалавека і убачыў, што не дарма ён названы сьвятым імем справядлівасьці, сьвятым імем праведнасьці. І Хрыстос яго паклікаў да Сабе; Ён паверыў самому сьвятому, што ў гэтым чалавеку было дзесьці закапана, закапана усім ягоным жыцьцём, затуманенае усім. Ён увайшоў у яго дом, і калі Закхей угледзеўся ў свайго Выратавальніка, убачыў у Ім поўнасьць чалавечай велічы, бясконцую крэпасьць і бясконцую літасьць, любоў да крыжа, жаль і спагаду, і разам з гэтым няўмольную праўду і праведнасьць — ён зламаўся. Гады і часы нявартага жыцьця раптам, як пыл, разьляцеліся, і застаўся перад Хрыстом чалавек, сапраўдны, праведны чалавек, здольны на пакаяньне, здольны сказаць, што калі ён чым пакрыўдзіў каго б то ні было, ён у чацьвёра яму верне, і калі ён каго—небудзь зьняважыў або адабраў паклёпам — ён усё яму спаўна аддасьць...
Ён паверыў у Хрыста, ён паверыў у сябе самога, ён паверыў у чалавечую веліч, у сьвятасьць і дзівоснасьць чалавечага прызначэньня, ён адчуў, што быць такім, якім ён пражыў усе гады свайго жыцьця, — няварта. Ён захацеў вырасьці, як кажа сёньняшняе Пасланьне, у поўную меру росту Хрыстова, вырасьці ў годнасьць чалавека. Ён стаў сапраўды праз веру сынам Аўраама.
Што жа нам перашкаджае крочыць тым жа шляхам? У мінулую нядзеля нам быў прадстаўлены вобраз сьляпога Варцімея, які не мог бачыць ні зыготкага сонца, ні зьзяючага сьвету, ні праходзячага Хрыста, ні блізкага свайго, ні сябе, ні шляху перад сабой, і Хрыстос адкрыў яму вочы на усё. Закхей уяўляецца нам прыкладам чалавека, які здольны пераадолець іншае зло, што сустракае нас на шляху жыцьця. Так, мы таксама сьляпыя, мы таксама няздольныя бачыць сьвет, асьветлены мілатой, Хрыста, дзейснага ў ім па царску, блізкага свайго, і шляху свайго. Але мы яшчэ асьлепленыя іншым чынам: ганарыстасьцю, страхам перад судом чалавечым. Мы бачым, мы не цалкам сьляпыя, але Бога мы не бачым, а бачым толькі кплівыя, палохаючыя нас твары людзей, прачытаны на гэтых тварах асуджэньне і насьмешку, калі так часта на іх напісаная жаль, боль аб тым, што мы так зьняважаныя, так нявартыя сябе саміх. Крывадушны чалавек, па слове Яна Лесьвічніка, гэта чалавек, якой Бога не баіцца, а перад людзьмі дрыжыць і поўзае: няўжо мы не такія? Хто зь нас для таго, каб тварам да твару паўстаць перад Выратавальнікам сваім Хрыстом, здольны, як Закхей, паставіць сябе ў такое становішча, у якім усё яго абсьмяюць? Няўжо мы здольныя на гэта? Як рэдка мы бываем досыць мужныя, каб тварам у твар сустрэць насьмешку і зьневажаньне!
Закхей гэтага не пабаяўся, і вось пра што ён нам кажа: не бойся чалавечага суду, не бойся яго насьмешкі, не бойся!.. Не будзь асьлеплены тварамі, шматлікімі тварамі людзей, паглядзі на адзінае аблічча, якое ёсьць сапраўдным чалавечым Абліччам, Аблічча Хрыста, твайго Бога і твайго Брата па чалавецтве, твайго Выратавальніка; забудзься усё, прыгледзься ў Яго і адкрый Яму дзьверы ў сваё жыцьцё, у сваё сэрца, у свой розум! Адкрыйся Яму да канца! Адкрый свой дом, сваё сэрца, свой розум — але дарогай коштам. Закхей не толькі пераадолеў страх перад людзьмі, але ён даў слова, якое ён выканаў, выправіць сваё жыцьцё. Вось другое яго нам навучаньне: калі мы жадаем стаць дзецьмі Аўраама, г.з. дзецьмі веры, мы павінны быць гатовыя выправіць жыцьцё коштам чагосьці, як зрабіў гэта Закхей.
Удумаемся ў гэтую вобраз, як мы удумаліся ў мінулую нядзеля ў вобраз Варцімея сьляпога, і прыступім у гэты тыдзень па—новаму, адважна, радасна да таго, каб, адкрыўшы вочы, пераадолеўшы сьлепату, зараз убачыць адзінае на патрэбу і стаць вольнымі людзьмі. Не будзем рабамі сваёй сьлепаты, рабамі свайго страху, рабамі любога чалавека, які захоча нас узяць у палон, рабамі таго, што нам прыналежыць, што мы набылі, чым мы валодаем і што намі на самай справе валодае. Станем вольнымі і пойдзем адным крокам далей у глыбіні Царства Божага, у радасьць поўнасьці жыцьця, поўнасьці меры росту Хрыстова. Амін!
