НЯДЗЕЛЯ ПРАБАЧЭНЬНЯ

мітрапаліт Антоній (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Мы сёньня увечар уступаем цалкам у Вялікі Пост. Усе мінулыя тыдні былі часам, калі мы павінны былі пагрузіцца ў сябе, вырабіць над сабой уважлівы, строгі, ачышчальны суд. А зараз мы уступаем у час, калі крок за крокам мы павінны крочыць за Хрыстом, спачатку ў Пакутныя дні і на Галгофу, на Расьпяцьце, а затым прылучыцца, колькі кожны здолее, колькі кожнаму будзе Богам дадзена, да радасьці і цуду Уваскрэсеньня. А затым выйсьці ў сьвет, як апосталы вышлі, для таго каб прынесьці сьвету, у якім мы жывем, радасьць і выратаваньне.

Але сёньня мы уступаем у Вялікі пост брамай пакаяньня. Мы молімся аб тым, каб Госпад прабачыў нам грахі нашы гэтак жа, як мы прабачаем тым, якіх мы лічым сваімі даўжнікамі, і, зь іншага боку, каб яны нас прабачылі.

Калі мы думаем аб прабачэньні, мы думаем аб тым, што вінаваты павінен прызнаць сваю віну і будзе дараваны, гэта значыць што усё будзе забытае, што мінулага не будзе, што наступіць час, дзе усё новае. Але гэта далёка не так, таму што мы усё ведаем, што нават калі мы шчыра павініліся, калі сэрца наша разьдзіралася ад скрухі аб нашай грэшнасьці, — нават тады гэтая грэшнасьць наша не зжытая, і грахі нашы усё яшчэ на нас ляжаць цяжарам.

І калі мы просім прабачэньні ў іншага, мы павінны ведаць, што ён гэта ведае, і калі хтосьці просіць прабачэньні ў нас, мы павінны ведаць, што і ён не вольны, але што ён мае рашучасьць, а можа быць, толькі жаданьне, а можа быць, толькі мару аб тым, каб стаць новым чалавекам. І тады прабачэньне не складаецца ў тым, каб усё было забытае, а складаецца ў тым, што мы чалавеку кажам і ад чалавека чакаем тых жа слоў: “Ты яшчэ не вольны ад свайго мінулага, але я ў цябе веру, я веру, як Бог у цябе верыць, да апошняга дня твайго жыцьця я буду верыць у магчымасьць для цябе стаць новым стварэньнем; і прашу і цябе — зірні на мяне! Я перад табой вінаваты, і не толькі перад табой, — перад процьмай людзей я вінаваты; і я малю усіх: браты, сёстры, дзеці, айцы і маці — не губляйце надзеі, не губляйце веры ў магчымасьць і мне павініцца і пачаць новае жыцьцё”.

Вось пра што мы будзем прасіць цяпер Хрыста Выратавальніка, і Боскую Маці, і сьвятых, імёны якіх мы носім, і сьвятых, якія нам дарагія, і анёла нашага ахоўніка, і адзін аднаго: “Прабач!” Гэта значыць: не губляй надзеі! Не губляй веры ў магчымасьць майго выпраўленьня. І тут успамінаецца слова сьвятога апостала Паўла, які кажа: “Адзін аднаго цяжар носіце, і так вы выканаеце закон Хрыстоў”. Будзьце гатовыя несьці на сваіх плячох чужую грэшнасьць, чужую слабасьць, усё тое, што яго гняце, разбурае, калечыць, нявечыць; кожнаму зь нас загадана гэта несьці разам зь іншым і дзеля іншага ў надзеі, што знойдзецца хоць адзін чалавек, які за нас і разам зь намі панясе нашу грахоўную ношу.

Падумаем аб гэтым. Падумаем аб усіх тых, перад якімі мы так або інакш вінаватыя, і, калі гэта магчыма, падыдзем да іх і скажам: я перад табой вінаваты! Я яшчэ не зьмяніўся, або: не зьмянілася, я усё яшчэ такі і такая, які быў, але я маю волю, жаданьне, мару стаць іншым чалавекам. Панясі са мной гэтую ношу цярпеньнем, верай, надзеяй, а калі можаш — нават любоўю. А любоў — подзьвіг вялікі; любоў не складаецца ў ласкавых пачуцьцях; любоў складаецца ў тым, каб чалавек сваю душу, свой супакой, сваю радасьць аддаў бы іншаму дзеля яго выратаваньня.

Вось мы цяпер будзем прасіць прабачэньне ў Хрыста, у Маці Боскай, будзем прасіць прабачэньне адзін у аднаго. Будзем так, сур'езна прасіць прабачэньне і возьмем разам цяжар кожнага зь нас і усіх нас разам узятых.

Я казаў доўга, але жадаю яшчэ адно дадаць, і я усё гэта кажу з глыбіні маёй душы. Я перад усімі вамі, перад кожным зь вас, перад кожнай зь вас безнадзейна вінаваты. Я абдурыў усе надзеі, я апынуўся нягодны і Бога, і Царквы, і людзям — і я прашу вас: пацярпіце! Памаліцеся аб тым, каб і мне павініцца. Я гэта кажу не дзеля пропаведзі, не дзеля чырвонага слоўца, я кажу гэта з разьдзіраючага болю душы: перад кожным зь вас, хто тут, перад усімі, каго тут няма, жывымі і зараз нябожчыкамі я вінаваты і заслугоўваю поўнае асуджэньне.

У Эвангельлі ёсьць слова, аб тым, што ад слоў сваіх апраўдаесься і ад слоў сваіх асуджаныя. Тое, што я прапаведую, тое, што я пішу, тое, што я кажу, зьяўляецца праўдай, і кожнае гэтае слова — маё асуджэньне: так ты ведаў, і так ты не жыл... Дапамажыце мне, панясіце малітоўна і мой цяжкі цяжар. І будзем адзін да аднаго ставіцца менавіта так: спадзявацца на усё, верыць у магчымасьць усяго, падтрымліваць адзін аднаго. І тады рана або позна самае, можа быць, каменнае сэрца трэсьне, самая, можа быць, паланёная льдамі душа растане, самае, можа быць, выродлівае жыцьцё зьмяніцца — не малітвамі аднымі, а тым, што іншыя не зракліся, не адкруціліся, не сказалі: ты нам чужой, ты нам апаганеньне, ты абраза Хрысту, ты зьневажаньне Эвангельля... Адзін аднаго цяжар насіце… Станем насіць адзін аднаго цяжару, і выканальны гэтым закон Хрыстоў. Амін.

СЛОВА Ў ДЗЕНЬ СЬВЯТА ГРАМНІЦЫ

архіяпіскап Лука (Война – Ясянецкі)

У старажытнасьці упершыню пачуў мір тую малітву сьвятога Сымона Богапрымальнік, якую вы цяпер чуеце кожны дзень на вячэрняй: “Сёньня адпускаеш раба Твайго, Уладыка, паводле слова Твайго, зь мірам, бо бачылі вочы мае збавеньне Тваё, якое Ты ўгатаваў перад абліччам усіх народаў, сьвятло на асьвятленьне язычнікаў, і славу народу Твайго Ізраіля.”

У міры, у глыбокім душэўным міры сышоў у вечнасьць сьв. Сымон Богапрымальнік пасьля 300-летняга жыцьця ў чаканьні выкананьня прароцтва Ісаі: “Дзева ва ўлоньне прыме і народзіць Сына, і назавуць яго Эмануілам, што значыцца “Зь намі Бог””

А навошта вы зараз стала чуеце гэтую малітву? Чаму яна, як ніякая іншая, паўтараецца на кожнай вячэрняй?

Затым і для таго, каб памяталі аб гадзіне сьмяротнай, каб памяталі, што і вам належыць памерці ў такім глыбокім міры, як памёр сьв. Сымон Богапрымальнік.

Няўжо вы не ведаеце, як страшна паміраюць злыя грэшнікі, якія жылі усё жыцьцё ў нягоднасьці, у хлусьні, крадзяжу, забойствах; як паміраюць на шыбеніцы і на плахе здраднікі радзімы? Няўжо не ведаеце, якая сьмерць усякага няверніка, а асабліва блюзьнер: як страшна яму паміраць, як уздрыгвае сэрца яго, калі паўстае перад ім сьмерць?

Толькі што чулі вы слова псальма: “Сьмерць грэшнікаў страшная”. Сапраўды страшная і пазбаўленая усякага міру.

А вам нагадвае малітва сьв. Сымона Богапрымальніка, што павінны вы не такой лютай, ганебнай сьмерцю памерці, а самой чыстай, сьвятой.

У глыбокім міры з сэрцам сваім павінны паміраць усе мы, хрысьціяне.

Ведаеце, як паміралі праўдзівыя хрысьціяне, як не была падобная іх сьмерць на сьмерць грэшнікаў: як памёр Серафімаў Сароўскі, стоячы на каленах прад выявай Уладаркі Багародзіцы; як паміраў таксама перад выявай Уладаркі мітрапаліт Філарэт і шматлікія іншыя.

Вось такога мірнага скону просіце ў Бога, калі чуеце на вячэрняй сьвятую малітву: “Сёньня адпускаеш раба Твайго, Уладыка, паводле слова Твайго, зь мірам.”

Жыць у міры і памерці ў міры павінны усе мы, хрысьціяне.

А ведаеце вы, як мала міру ў сьвеце. Ведаеце, як трымцяць людзі, пакутуючы душою сваёй, не маючы міру – ні вонкавага міру з людзьмі, ні унутранага міру са сваім сумленьнем.

А нас заклікае Госпад да міру і супакою. Памятайце, памятайце заўсёды словы Хрыстовы: “Прыйдзеце да Мяне, усе струджаныя і прыгнечаныя, і Я супакою вас вазьмеце ярмо Маё на сябе і навучэцеся ад Мяне, бо Я лагодны і пакорлівы сэрцам; і знойдзеце спакой душам вашым”.

Вось, вось дзе праўдзівы супакой, вось, дзе трэба шукаць супакой – зусім не тамака, дзе шукаюць людзі сьвету гэтага – шукаюць і не знаходзяць. Жадаюць пазьбегнуць пакут цялесных, пакут душэўных сваёй сілай, сваім розумам, сваімі стараньнямі – нічога не дасягаюць, бо мір толькі ў Бога, Які ёсьць Бог сьвету.

О, як шмат няшчасных працаўнікоў, задушаных непасільнай працай; о, як шмат асуджаных уласнымі грахамі і брудам навакольных іх, бо граху і хлусьні поўны сьвет.

Усюды і усюды хлусьня, усюды і усюды адсутнасьць праўды і нідзе, нідзе няма праўды, і нідзе няма міру, нідзе няма супакою. А супакой толькі ў Бога, толькі ў Хрыста: “Прыйдзеце да Мяне, усе струджаныя і прыгнечаныя, і Я супакою вас”. Як супакоіць Ён іх? Ён супакоіць іх у Сваім улоньні, супакоіць іх Сваёй любоўю, Сваім дабраслаўленьнем, Сваімі зносінамі зь імі, Ён супакоіць іх, як сяброў Сваіх.

А для таго, каб супакоіў, трэба шукаць, трэба заклікаць Яго: “Вазьмеце ярмо Маё на сябе і навучэцеся ад Мяне, бо Я лагодны і пакорлівы сэрцам; і знойдзеце спакой душам вашым”.

Трэба цяжкае, невыноснае, поўнае зла і хлусьні няволя сьвету гэтага адпрэчыць, скінуць з плячэй сваіх і ускласьці на іх лёгкае і добрая ярмо Хрыстова.

Што гэта за ярмо? Гэтае лёгкае, добрае ярмо, гэта то ярмо, якое узяўшы на плечы свае, чалавек адчуе радасьць, адчуе мір і супакой, бо колькі б цяжкага ні дзеялі нам людзі за імя Хрыстова, гэты цяжар ніколі не перасягне той радасьці, якую адчувальны, узяўшы на плечы ярмо Хрыстова, бо будзем адчуваць, ясна адчуваць, што Сам Госпад Ісус Хрыстос ідзе побач з намі і Сам падтрымлівае крыж наш. Ён робіць яго лёгкім, а ярмо ярмом радасным, бо ад крыжа, нават ад цяжкіх пакут крыжа прыходзіць радасьць, вялікая Божая радасьць. І гэтая радасьць робіць ярмо Хрыстова лёгкім і добрым.

Чалавек, які усклаў ярмо Хрыстова на плечы свае, становіцца іншым чалавекам, не такім, якім быў раней, бо навучыцца ад Самога Хрыста пакорнасьці і пакоры.

А пакорнасьць і пакора – гэта то вялікае, то добрае, што агароджвае ад усякіх пошасьцяў і пакут, ад усіх нападаў д'ябальскіх. Прад пакорнасьцю і пакорай нямоглыя нячысьцікі, нямоглы сам сатана, бо пайшоўшы за Хрыстом зрабіліся падобныя Яму, Узору пакорнасьці і пакоры.

Такім чынам, калі жадаеце, каб на вас споўніліся словы малітвы Сімеона Богапрыёмніка, калі жадаеце мець адвагу ў гадзіну сьмяротны, паўтарыць яго малітву і сказаць: “Сёньня адпускаеш раба Твайго, Уладыка, паводле слова Твайго, зь мірам.” – калі гэтага жадаеце, то пайдзіце за Хрыстом, узяўшы ярмо Яго на сябе, навучаючыся ад Яго, бо Ён рахманы і пакорлівы сэрцам. Амін.

1953 г.

Грамніцы

2 лютага

Па закону Майсея, у юдэяў кожнае першае дзіцё мужчынскага полу на саракавы дзень ад нараджэньня мусіў быць пасьвячоны Богу. Вось як аб гэтым апавядае сьвяты апостал Лукаш: “А калі споўніліся дні ачышчэньня іхняга паводле закона Майсеевага, прынесьлі Яго ў Ерусалім, каб явіць Госпаду, і каб прынесьлі ў ахвяру, паводле сказанага ў законе Гасподнім, дзьве галубкі альбо два птушаняты галубіныя.” (Лк. 2:22 – 24)

Немаўля Госпада прынесьлі у Храм Ерусаліму Багародзіцай і Іосіфам у цяперашні дзень, які ёсьць саракавым ад нараджэньня Выратавальніка. Бо па закону Майсея: “калі жанчына зачне і народзіць немаўля мужчынскага полу, дык яна нячыстая будзе сем дзён; як у дні пакутніцтва яе ачышчэньнем, яна будзе нячыстая; .. і трыццаць тры дні павінна яна сядзець, ачышчаючыся ад крывей сваіх; ні да чаго сьвяшчэннага не павінна дакранацца і да сьвяцілішча не павінна падыходзіць, пакуль ня мінуцца дні ачышчэньня яе.” (Ляв. 12:2, 4 )

Хоць Марыя, зрабіўшыся маці Госпада, асьвяцілася нараджэньнем Яго і, застаўшыся Дзевай, не мела патрэбы ў ачышчэньні, усё ж яна, па глыбокай павазе да закону Майсея, выканала яго.

А быў у Ерусаліме адзін чалавек па імю Сымон, чалавек праведны і набожны, які суцяшэньня чакаў Ізраілю. І Сьвяты Дух быў на ім. І ад Духа Сьвятога яму была абвешчана: не бачыць сьмерці, раней чым пабачыць Хрыста Госпада. І Дух у храме скіраваў яго. І як уносілі бацькі Дзіцё – Ісуса , каб зрабілі над ім па звычаю закону, узяў ён на рукі Яго, аддаў хвалу Богу і прамовіў: “Сёньня адпускаеш раба Твайго, Уладыка, паводле слова Твайго, зь мірам, бо бачылі вочы мае збавеньне Тваё, якое Ты ўгатаваў перад абліччам усіх народаў, сьвятло на асьвятленьне язычнікаў, і славу народу Твайго Ізраіля. А Язэп і Маці Ягоная дзівавалі ад сказанага пра Яго. І дабраславіў іх Сымон, і сказаў Марыі, Маці Ягонай: вось, ляжыць Гэты на ўпадак і на ўзвышэньне многіх у Ізраілі і на азнаку нязгодаў, – і Табе Самой зброя пратне душу, - каб адкрыліся помыслы многіх сэрцаў. І была таксама Ганна прарочыца, дачка Фануілава, з роду Асіравага, якая дажыла да глыбокай старасьці, пражыўшы з мужам ад дзявоцтва свайго сем гадоў, удава гадоў васьмідзесяці чатырох, якая не адыходзіла ад храма, постам і малітваю служачы Богу дзень і ноч. яна, у тую самую гадзіну падышоўшы, славіла Госпада і казала пра Яго ўсім, хто чакаў ратунку ў Ерусаліме.” . (Лк. 2:29 – 38)

Словы Сымона, які прыняў Госпада, збыліся. Ісус Хрыстос даў людзям новы закон мілаты і любові. Але Ягонае вучэньне, як і сам Выратавальнік сусьвету, зрабілася дзеля шматлікіх прадметам нянавісьці і супярэчнасьці. А Маці Боская, бачыўшы пакуты і крыжовую сьмерць Свайго Боскага Сына, перажыла столькі гора і мук сэрца – быццам той меч душу яе працяў.

Грамніцы належаць да ліку старажытных сьвятаў. Яго апісалі ў сваіх творах Айцы Царквы ІІІ, IV, V стагодзьдзя.

Асабліва ўрачыста яго пачалі сьвяткаваць пры імпэратары Юсьцініяне, калі зь ім павязаны ўспаміны аб выратаваньні Канстантынопалю ад страшнага мору.

Прадсьвята Грамніц адбываецца 1 лютага, а адданьне – 9 лютага. У VІІ ст. Андрэй Крыцкі, у VІІІ Кузьма Маіўмскі, сьв. Ян Дамаскін і Герман патрыярх Канстантынопалю, у ІХ ст. Іосіф Студыт ды іншыя упрыгожылі сьвята Грамніцы шматлікімі сьвятымі сьпевамі, якія і да сёньня выконваюцца ў Праваслаўнае Царкве.

Трапар сьвята, тон 1

Радуйся, дабрадатная Багародзіца Дзева, / бо з Цябе зазьзяла Сонца праўды, Хрыстос Бог наш, / асьвячаючы ў цемры знаходзячыхся. / Весяліся і ты, старац справядлівы, / які прыняў у абдымкі Вызваліцеля душаў нашых, / даруючага нам уваскрэсеньне. Слава Айцу, і Сыну, і Сьвятому Духу, цяпер і заўсёды, і на вякі вяукоў. Амін.