Sunday, October 18, 2009

ЛАЦІНЯНІНУ АЛЬБО АБ ДАДАТКУ Ў СЫМБАЛЕ

Сьв. Марк Эфэскі

Лацінянін: Дзіўлюся, чаму вы нас вінаваціце за дадатак у Сымбале, калі, вось, і Другі Сусьветны Сабор перадаў Сымбаль Веры, цалкам зьмяніўшы Сымбаль Першага Сабора, дадаткамі павялічыўшы, а астатняе растлумачыўшы для большай выразнасьці. Такім чынам, калі захоўваецца неразбуральнасьць догмату, нічога не парушаецца зьменай у словах.

Грэк: З гэтым мы згаджаемся і нам не невядома, што ў стаўленьні слоў Сымбаль Веры Другога Сусьветнага Сабора ў параўнаньні з Сымбалем Першага Сусьветнага Сабора, зьяўляецца зьмененым. Але тое, што дазвалялася зьмяняць тым Айцам, не значыць тым самым, мы кажам, што і табе гэта дазваляецца.

Лацінянін: Чаму жа не?

Грэк: Першым чынам таму, што тыя Айцы – гэта быў Сусьветны Сабор, табе жа гэта – не уласьціва, як бы ты ні ганарыўся папай і яго прыматам. Затым, тады гэта было дазволена, бо датуль не было забароненае (уносіць зьмены ў Сымбаль Веры). Да цябе ж, які адважыўся пасьля забароны зрабіць дадатак, гэта ніяк не адносіцца, апрача толькі аднаго – падлягаць тым праклёнам, якія вымавілі Айцы (на тых, якія адважацца уносіць зьмены ў Сымбаль Веры).

Лацінянін. Але калі жа гэта было забароненае і на якой падставе?

Грэк: Я табе усё дакладна распавяду. Пасьля таго, як Сымбаль Веры быў выкладзены Першым Сусьветным Саборам, шматлікія і розныя выклады веры (г.з. Сымбалі Веры) былі складзеныя рознымі Саборамі з мэтай вылучыць Адзінасутныя. Але яны не былі санкцыянаваныя. Другі Сабор, які таксама быў Сусьветным Саборам, і думку Першага Сабора захаваў і зрабіў свой уласны выклад, менавіта – той, які мы ужываем без дадатку, а вы – з дадаткам; аднак, ні той, ні іншы з гэтых двух Сабораў не занёс рашэньні аб які-небудзь забароне зьмены Сымбаля. Таму–та на Трэцім Сусьветным Саборы быў прынесены Сымбаль Веры, складзены аднадумцамі Несторыя і маючы ў сабе ерэтычнае вучэньне, пры ўжываньні якога (Сымбаля) яны і хрысьціць адважваліся некаторых у Лідзіі. Праслухаўшы яго і судзіўшы, што больш недапушчальна, каб усякі жадаючы зьмяняў Сымбаль, Айцы неадкладна вынесьлі пастанову, каб з тых часоў ніхто не адважваўся зьмяняць веру, выкладзеную Айцамі, гэта значыць Сымбаль Веры. Таму і дабрашчасны Кірыла Александрыйскі, ведаючы пастановы Сабора (бо ён сам быў старшынёй таго вялікага Сабора), у пасланьні да Яна Антыёхійскаму так кажа: "Ніякім выявай мы не дапушчальны парушаць веру, выкладзеную Айцамі нашымі, гэта значыць Сымбаль Веры; ні нам самім, ні іншым мы не дазваляем зьмяняць ніводнага словы яго зьместу, ніводнага нават склада парушыць, памятаючы кажучага: “Не зьмяняй мяжу вечных, якую паклалі Айцы твае”[i], бо гэта не яны казалі, але праз іх казаў Дух Бога і Айца, Які ад Яго зыходзіць, але не чужы ж – Сыну, паводле паняцьця існасьці”[ii]. Ці чуеш, што не толькі думку, але і слова і нават склад ён забараняе зьмяняць і парушаць? – “Не дапушчальны, ні нам самім ні іншым”, кажа ён як бы ад асобы усяго Сабору. І хоць гэта быў Сусьветны Сабор, аднак, яны вынесьлі пастанову аб забароне і вымавілі тыя страшныя пакараньні (парушальнікам Сымбаля). Такім чынам, калі яны не дапушчаюць сабе самім, то як дапусьцяць табе? Гэта жа выяўляецца і на самой справе: бо яны не адважыліся дадаць у Сымбаль слова “Багародзіца”, аб якім і вялася усё змаганьне, але і яны, як і да таго, як і мы дагэтуль, казалі: “Ад Духа Сьвятога і Марыі Дзевы”. Прыведзеныя словы вялікага Кірылы уяўляюць для мяне дакладнае і вельмі відавочнае сьведчаньне яго меркаваньня, якое ён меў адносна боскага Сымбаля і сыходжаньне Сьвятога Духу, бо, з аднаго боку, ён выяўляе жаданьне, каб Сымбаль быў непарушным і ў стаўленьні да слова і склада, і, з іншага боку, багасловіць, што Дух Сьвяты зыходзіць ад Айца, а Сыну – уласьцівы, як адзінасутны з Ім. Ці можа быць што-небудзь больш ясным і больш відавочным, чым гэта? Дзіўна жа, што ён і то і іншае прадставіў у адно, як бы прадбачачы прароцкім духам, што вы, італьянцы, будзеце парушальнікамі і таго і іншага. Так Сьвятыя ведалі і будучыню прадбачыць і будучае зло папярэджваць! Успрыняўшы гэтыя словы, і усе Усходнія япіскапы на тым сышліся і пацалавалі сьвет. Так, прынамсі, яны кажуць праз Феадарыта, пішучага гэта: “Прачытаўшы ў зборы граматы Эгіпцян і дбайна вывучыўшы іх сэнс, мы знайшлі, што яны згодны са словамі пасланьня, пасланага адтуль. Бо яны упрыгожаныя эвангельскай высакароднасьцю (ευαγγελική ευγένεια καλλύνεται): у іх Госпад наш Ісус Хрыстос узьвяшчаецца дасканалым Богам і дасканалым Чалавекам, а аб Духу Сьвятым гаворыцца, што не ад Сына або праз Сына Ён мае быцьцё, але што Ён ад Айца зыходзіць, уласьцівы ж Сыну, як названы адзінасутны з Ім”[iii]. Ці бачыш, як яны разумелі словы: “не чужы Сыну, паводле паняцьця існасьці”? Але і калі Нясторый: казаў у сваім Сымбалі: “Дух Сьвяты не ёсьць Сын, і не праз Сына мае быцьцё”, вялікі той Сабор прыняў сказанае, і нічога не запярэчыў і не ганіў, з чаго вынікае, што яму было заўгодна прыняць гэта, як свой догмат. Бо калі б было інакш, няўжо яны маўчалі б? Такім чынам, ведай, што Трэці Сусьветны Сабор зьяўляецца першым Саборам, які вынес пастанову аб забароне унясеньня зьмен у Сымбаль, і першым зганіўшым ваш догмат, праз то выслоўе Нясторыя, якое прыняў і прызнаў як сваё. Не шукай іншага сабора, які гэта ухваліў: бо гэта цалкам забароненае тым вялікім Саборам, а дазваляючы гэта, зрэшты, ніяк не зьяўляецца Саборам, але – ілжэсаборам.

Але, добра, пойдзем далей! Ды і пасьля таго Сабора, быў сабраны Чацвёрты (Сусьветны) Сабор, які, прачытаўшы спачатку уласную пастанову і абодва Сымбаля, прыняў абодва Сымбаля (Нікейскі і Канстантынопальскі) як бы адзін, і пасьля чытаньня неадкладна пацьвердзіў: “Належыць для поўнага спазнаньня набожнасьці і сьцьвярджэньні – сьвяты гэты і дабрашчасны Боскай мілаты Сымбаль”[iv]. Ці чуеш: “сьвяты Сымбаль”? Такім чынам, абодва Сымбаля – адзін Сымбаль: бо другі утрымлівае ў сабе першы. І трэці Сусьветны Сабор сказаў аб двух Сымбалях, як аб адным. Але паслухай, што ідзе за гэтым: – “Бо ён дасканала вучыць аб Айцы і Сыне і Сьвятым Духу”. Ці чуеш: “ён дасканала вучыць”? Такім чынам, у ім нічога няма недасканалага адносна Сьвятога Духа, і Сымбаль Веры не патрабуе дадатку. Але якім чынам належыць захоўваць гэты Сымбаль, яны кажуць пры канцы: “Такім чынам, праз тыя пастановы і азначэньні, якія нам было заўгодна вынесьці, Сьвяты і Сусьветны гэты Сабор пастанавіў, што нікому не дапускаецца уносіць іншую веру, г.з. пісаць, або складаць, або вучыць, або уносіць. Якія адважыліся ж пісаць, або складаць іншую веру, такіх – калі яны япіскапы або клірыкі, – аднімаць япіскапаў ад япіскапства і клірыкаў ад кліру, – а калі – парафіяне, – аддаваць анафэме іх”. А тое, што тут “верай” завецца Сымбаль Веры, ясна, лічу, для маючых розум; бо Сабор кажа, зусім, не аб пастанове, паколькі і пасьля гэтага былі розныя пастановы. Гэтую жа “веру” робяць “іншы” не толькі шматлікія словы, але і адзін толькі дадатак або выключэньне або зьмена. Бо “пісаць”, “складаць” і “уносіць” відавочна паказваюць на складаньні слоў, а гэта – забараняецца.

Лацінянін: Не, гаворыцца “іншая” вера ў сэнсе “процілеглая” – што утрымлівае чужыя Царкве догматы, бо вера, маючая (у сабе) тлумачэньне і растлумачэньне, зусім не ёсьць “іншая” вера, хоць бы адрозьнівалася (ад асноўнага Сымбаля Веры) адным або шматлікімі словамі.

Грэк: Дзіўлюся, што ты не дасьледуеш сэнсу прыведзеных слоў, але яшчэ больш цягнеш у свой бок тыя (прыведзеныя) выслоўі. Бо, лічыць, што “іншае” азначае тое ж, што і “процілеглае”, – уласьціва мужу не мудраму і не дасьведчанаму ў прыродзе рэчаў вывучыць кожнай рэчы уласьцівае ёй найменьне. Бо, несумнеўна, “іншае” – шырэй, чым – “процілеглае”, і не усё “іншае” у стаўленьні чагосьці ужо тым самым і “процілеглае” яму: напрыклад, чалавек па форме зьяўляецца нечым “іншым”, чым конь, але ніяк не “процілеглым”, бо ў агульным паняцьці існасьці ён яму нічым не процілеглы. Такім чынам, праз “іншую веру” яны не мелі на думцы пазначыць “процілеглую”: ніхто не пазначае вызначанага чалавека агульным тэрмінам “жывая істота”. А што яны пазначаюць словам “іншая”, вынікае з слоў “пісаць” і “складаць”, як гэта было сказанае вышэй. Затым, проста было бы сьмешна, што складаючы процілеглую і ерэтычную веру (г.з. Сымбаль Веры) – калі ён япіскап або клірык, толькі зрынаўся бы, а калі – парафіянін, аддаваўся б анафэме, паколькі аддаюцца анафэме ў роўнай ступені усе ерэтыкі, будзь то япіскап або парафіянін. Але не ерэтыкоў яны мелі на увазе гэтым запалохаць або адхіліць, бо і пасьля гэтага было шмат ерэтыкоў, але Сымбаль ніхто не адважыўся зьмяніць, акрамя вас адных. Такім чынам, забарона датычыцца тэксту, а не толькі сэнсу, як вы лічыце. І, такім чынам (паколькі вы парушылі гэтую забарону), вашы япіскапы і клірыкі ужо – не япіскапы і не клірыкі, быўшы пазбаўлены сану такімі вялікімі і старажытнымі Саборамі, а парафіяне – падлягаюць анафэме і адлучэньню. Гэтымі ж амаль словамі вызначаюць і наступныя Саборы, Пяты і Шосты, і пасьля іх – Сёмы, які і апавясьціў вялікім голасам: “Мы трымаемся законаў Царквы; мы выконваем азначэньні Айцоў; мы дадаючых або адымаючых нешта ад Царквы аддаём анафэме”. І потым: “Калі хто усё паданьне царкоўнае напісанае і не напісанае адкіне, ды будзе анафэма”[v]. Няўжо вы не парушаеце напісанае паданьне Айцоў тым, што уносіце навіну? Як вы не чырванееце, прамаўляючы ў астатнім увесь Сымбаль так, як яго склалі тыя Айцы, а адно адзінае слова устаўляючы ад сябе? Бо дадаваць або адбіраць словы, гэта – справа ерэтыкоў, якія жадаюць дзякуючы гэтаму умацаваць сваю ерась. Няўжо вы паступілі бы так у стаўленьні Эвангельлі або Апостала, або любога з вашых Настаўнікаў? Няўжо вы бы не запатрабавалі пакараньня таго, што адважыўся на гэта, калі бы ён быў схоплены? Нават калі бы і не было такіх пастаноў і страшных пакараньняў і мноства забаронаў, няўжо не сорамна ў чужыя пісаньні, ужо выдадзеныя і пануючыя ва усім сусьвеце, устаўляць свае уласныя словы, і гэтым узбуджаць такую спакусу ў Царкве? Нячулыя і агрубеўшыя вы, “у вас жалезная душа ў сэрца”[vi]: вы пагарджаеце братоў, якія церпяць спакусу і падзеленых з вамі, толькі б вам не адмовіцца ад сваёй волі і навіны! Што яшчэ? – Пасьля Сёмага Сусьветнага Сабора зьбіраецца іншы Сабор зноў, у часе Васіля, імпэратара Рымлян, скліканы Найсьвяцейшым Патрыярхам Фоціем. Гэты Сабор быў названы Восьмым Сусьветным і меў легатаў Яна, дабрашчаснага Папы Старажытнага Рыму, – Паўла і Яўгенія япіскапаў, і Пятра, прэсьвітэра і кардынала. Гэты Сабор санкыянаваў Сёмы (Сусьветны) Сабор, зацьвердзіў дабрашчаснага Фоція на яго пасадзе і дзёрзкасьць маючых з тых часоў казаць гэты дадатак у Сымбале аддаў анафэме. “Калі хто”, кажа ён, “акрамя гэтага сьвятога Сымбаля адважыцца іншы пісаць або Дадаваць або зьмяншаць і дзёрзка адклікацца аб гэтай пастанове, ды будзе асуджаны і вывергнуты з усяго хрысьціянскага сьвету”[vii]. Гэта жа самае датычыцца гэтага дадатку ў Сымбале кажа яшчэ шырэйшае і відавочна і папа Ян у пасланьні да найсьвяцейшага Фоція. Гэты Сабор выдаў таксама каноны, якія знаходзяцца ва усіх зборнікаў канонаў. Такім чынам, не несправядліва мы адлучаем сябе ад вас, якія ні ў што ставіце такіх вялікіх Айцоў і Сусьветныя і шматлікія Саборы.

Лацінянін: Я дагэтуль, сапраўды, яшчэ не чуў нічога падобнага. Дзіўлюся жа зараз, што тыя, якія некалі адважыліся занесьці дадатак (у Сымбаль Веры), нягледзячы на такія забароны, не пасаромеліся таксама прамаўляць яго і перадаць нашчадкам.

Пераклад на беларускую мову па выданьню: Mgr. Louis Petit, Patrologia Orient. Т.17, р.415-421



[i] Высл.12:28.

[ii] Cyrill. Alex. P.G. t. 77, s. 180.

[iii] Маецца на ўвазе наступны твор дбр. Феадарыта: Ар. Mansi. ор. cit. t. V. p. 876.

[iv] Concil. Chalced. sess. quinta. Mansi op. cit. t. VII p. 118. et P.G. t. 102 s. 364.

[v] Чацьвёртае паседжаньне гэтага сабору Mansi t. XII.

[vi] Гамэр. Іліада Х:357

[vii] Mansi. oр. cit. t. XVII, р. 520-521.