СЛОВА У ДЗЕНЬ НАРАДЖЭНЬНЯ ХРЫСТОВАГА

Архіяпіскап Лука (Война – Ясенецкій)

Таямніцу бачу / незвычайную і цудоўную: / пячора — неба, пасад Хэрувимскі — Дзева, / ясьлі — ёмішча, / дзе прылёг няўмешчальны Хрыстос Бог, / Якога мы ў песьнях узьвялічваем.

У цяперашні вялікі дзень ўзгадвае Сьвятая Царква глыбока таямнічаю і неспасьціжную вялікую падзею, прад якой усе іншыя падзеі ў гісторыі сьвету цалкам нікчэмныя – Нараджэньне Прадвечнага Сына Божага ў чалавечым целе ад Усясьвяцейшай і Усядабраслаўлёнай Дзевы Марыі, дзеля выратаваньні гінуўшага ў грахах роду чалавечага.

Пячора, у якой адбылася гэтая глыбокая таемніца, зрабілася сапраўды небам, бо ў ёй зьявіўся Бог. Малыя ясьлі, зь якіх карміліся жывёлы, зьмясьцілі Няўмяшчальнага усяго сусьвету Бога.

У прарока Ісаі, у складальніка Псальмаў Давыда, у кнігах Царстваў чытаем, што Бог сядзіць на хэрувімах, як на Сваім пасадзе, а цяпер бачны Прадвечнага Сына Боскага спачываючым на ложы і на руках Сваёй Усячыстай Сапраўды Дзеве зямной Маці, Якая зараз сапраўды завецца Пасадам Хэрувімскім.

Упадзем жа ніцма прад Віфліемскай пячорай, у якой пажадаў зьявіцца сьвету ў самым убогім становішчы Цар Нябесны ў выяве Богачалавека.

Нам неспасьціжная такая бязьмерная пакора і пагарда да усякай сьвецкай славы цяпер нарадзіўшагася Госпада Ісуса.

Але успомнім словы Боскія, абвешчаныя праз прарока Ісаю: “Мае думкі – ня вашыя думкі, ні вашыя шляхі – не Мае шляхі, кажа Гасподзь. Але Як неба вышэй за зямлю, так дарогі Мае вышэй за дарогі вашыя, і думкі Мае вышэй за думкі вашыя.” (Іс.55:8–9)

І не па-нашаму, а па-свойму адзначыў Госпад і Бог наш Ісус Хрыстос веліч Свайго нараджэньня ў пячоры Віфліемскай.

Цудоўна, як даступна толькі Богу, узьвясьціў Ён аб Сваім зямным нараджэньні блізкім і далёкім, простым і неадукаваным, мудрым і навукоўцам. Простыя былі блізкія да Яго, зь іх асяродзьдзя пазьней Ён абраў Сваіх Апосталаў. Яны належалі да абранага Ім народу, яны верылі ў Праўдзівага Бога, разумелі мову Сьвятога Пісаньня. І да іх паслаў Ён у глыбокую начную гадзіну Свайго Анёла, які сказаў ім: “Ня бойцеся; я ўзьвяшчаю вам вялікую радасьць, якая будзе ўсім людзям: бо сёньня нарадзіўся вам у горадзе Давідавым Збаўца, Які ёсьць Хрыстос Гасподзь; і вось вам знак: вы знойдзеце Дзіця ў пялюшках, Яно ляжыць у ясьлях.” (Лк. 2:10–12) І раптам расчынілася неба прад вачамі пастухоў, і зьявіўся прад імі цэлая процьма анёлаў, якія пацвердзілі толькі што абвешчанае ім дзіўным нябесным сьпевам: “Слава ў вышынях Богу, і на зямлі мір, і ў людзях добрая воля” (Лк. 2:14).

Зусім іншым, але таксама цудоўным чынам адкрыў Госпад Бог вялікую таямніцу спасланьня на зямлю Свайго Прадвечнага Сына іншым, вельмі далёкім людзям – усходнім вешчунам, мудрацам навукоўцам і шляхетным людзям, яшчэ ня ведаючым Праўдзівага Бога. І цудоўнай зьявай зоркі заахвоціў Ён іх пайсьці ў далёкі шлях і пакланіцца Увасобіўшамуся Сыну Боскаму, Выратавальніку сусьвету.

Хто былі гэтыя усходнія вешчуны? Яны былі вельмі выбітнымі навукоўцамі старажытнага сьвету, глыбокімі і няспыннымі назіральнікамі зорнага неба, рухаў і плыні зорак.

Сродкі, якімі валодала іх навука, былі вельмі прымітыўныя. Яны не мелі тэлескопаў і іншых магутных аптычных прыбораў, якімі валодаюць цяперашнія астраномы, але яны былі глыбока знаёмыя зь матэматыкай, гэтай вельмі важнай навукай, бо без яе было немагчыма разуменьне руху зорак і плянэт. Іх навука, астралёгія, лічыцца зараз ілжывай навукай, бо яны верылі, што па руху зорак і асабліва па зьяўленьні новых можна пазнаваць і прадказваць гістарычныя падзеі, нараджэньне і лёс вялікіх людзей.

Богу было заўгодна прыцягнуць розуму і сэрцы гэтых старажытных навукоўцаў людзей да Нараджэньня Госпада Ісуса Хрыста, да нарадзіўшайся ў іх дні ў целе Другой Асобе Сьвятой Тройцы – Выратавальніку сусьвету.

О як жадаў бы я, каб аб гэтым – аб старажытных навукоўцаў вяшчунах, аб цудоўнай зорцы, якая прывяла іх у Бэтлеем, – успомнілі і цяперашнія навукоўцы, якія ў большасьці сваёй замянілі веру ў Бога верай у навуку; каб памяталі яны аб тым, што ёсьць дзьве сфэры быцьця: быцьцё матэрыяльнае і быцьцё духоўнае.

Надзвычай вялікая магутнасьць навукі, усё глыбей і глыбей пранікаючай у таямніцы матэрыяльнага быцьця, і не відаць канца вялікім дасягненьням яе.

Але ды не ганарацца навукоўцы сваёю мудрасьцю!

І нагадаю я жывучым толькі навуковай верай дзіўнае слова Госпада Ісуса Хрыста: “…Я бачыў сатану, які ўпаў зь неба, як маланка” (Лк. 10:18).

Падаюць толькі зьверху уніз, і зрыньваньне сатаны зь неба на зямлю сьведчыць аб тым, што нябёсы – гэтая сфэра духоўнага быцьця – значна вышэй быцьця матэрыяльнага.

Гэта жа пацьвярджае нам і спакуса Госпада Ісуса Хрыста злым пасьля 40-дзённага посту Ягонаму ў пустэльні. Злы узьвёў Госпада Ісуса на высокую гару і, паказаўшы Яму ў імгненьне часу усё царства зямныя і славу іх, сказаў: “Табе дам уладу над ўсімі гэтымі царствамі і славу іх, бо яна аддадзена мне, і я, каму хачу, даю яе; і вось, калі Ты паклонішся мне, дык усё будзе Тваё.” (Лк. 4:6–7)

Цалкам магчыма, што магутная навука калі-небудзь адкрые усе таямніцы матэрыяльнага быцьця. Але як злы, скінуты зь неба за гонар свой, пазбавіўся удзелу ў вялікіх таемніцах духоўнай сфэры, так і ганарлівым навукоўцам, страціўшаму веру ў Бога, недаступна усё тое, што датычыцца да вышэйшай сфэры духоўнага быцьця, у якой існуюць і дзейнічаюць свае адмысловыя законы, недаступныя чалавечаму розуму.

Гэтыя законы даступныя толькі сьвятым, якія сталі храмамі Духу Божага, сябрамі і нават братамі Госпада і Бога нашага Ісуса Хрыста, цяпер сышоўшага зь нябёсаў на зямлю для выратаваньня роду чалавечага Сваёй Боскай пропаведзьдзю, не толькі ёю, але нават – страшна сказаць – Сваёй Плоцьцю і Крывёй.

Ідзіце усьлед за Ім разам са мною і усе вы, браты і сёстры мае.

Амін.

1957 г.

СЬВЯЦІЦЕЛЬ РЫГОР БАГАСЛОЎ. КАЗАНЬНЕ НА НАРАДЖЭНЬНЕ ХРЫСТОВА

Хрыстос нараджаецца; слаўце! Хрыстос зь нябёсаў; выходзіце ў грамніцы! Хрыстос на зямлі; узносіцеся. “Засьпявайце Госпаду, уся зямля” (Пс. 95:1). І скажу абодвум у сукупнасьці: ды вяселяцца нябёсы і цешыцца зямля дзеля Нябеснага, потым Зямнога! Хрыстос у целе; з трапятаньнем і радасьцю вяселіцеся, — з трапятаньнем па чыньніку граху, з радасьцю па чыньніку надзеі. Хрыстос ад Дзевы: захоўвайце цноту, жонкі, каб стаць вам маці Хрыстовымі! Хто не пакланяецца Існаму ад пачатку? Хто не услаўляе Апошняга?

Ізноў расьсейваецца цемра, ізноў зьяўляецца сьвятло; ізноў Егіпет пакараны цемрай, ізноў Ізраіль азораны слупам. “Сьвеціць сьвятло ваша перад людзьмі, каб яны бачылі вашыя добрыя учынкі і услаўлялі Айца вашага” (Мц. 5:16). “Хто ў Хрысьце, той новае стварэньне; старажытнае мінула, цяпер усё новае.” (2 Кар. 5:17) Літара саступае, дух пераважае; цені праходзяць, іх месца заступае ісьціна. Прыходзіць Мелхіседэкк; народжаны без маці нараджаецца без айца, — у першы раз без маці, у другі без айца. Парушаюцца законы існасьці; сьвет вышэйшы павінен напоўніцца. Хрыстос загадвае, не будзем пярэчыць. “Пляскайце ў далоні, усе народы” (Пс. 46:2); “Бо дзіця нарадзілася нам; Сын дадзены нам; уладарства на плячах у Яго, і дадуць імя Яму: Дзівосны, Дарадца, Бог Моцны, Бацька Вечнасьці, Князь Міру.” (Іс. 9:6) Ды абвяшчае Ісая: “падрыхтуйце шлях Госпаду” (Мц. 3:3). І я абвяшчу сілу дня. Бесьцялесны увасабляецца, Слова цьвярдзее, Нябачны становіцца бачным, Неадчувальны адчуваецца, Нятленны пачынаецца. Сын Божы робіцца сынам чалавечым; “Ісус Хрыстос учора і сёньня і навекі Той самы.” (Жыд. 13:8)

Хай юдэі спакушаюцца, эліны сьмяюцца, ерэтыкі спыняюць прамовы! Тады яны павераць, калі убачаць Яго узыходзячым на неба; калі ж і не тады, то абавязкова, калі убачаць Яго будучыні зь неба і сеўшага судзіць. Але гэта будзе пасьля, а цяпер сьвята Багаяўленьня, або Каляды; бо так і інакш завецца дзень гэты, і два найменьня даюцца аднаму сьвяту, таму што Бог зьявіўся чалавекам праз нараджэньне. Ён — Бог, як Існы і Заўсёды Існуючы ад Заўсёды Існуючага, вышэй віны і слова (таму што няма слова, якое было б вышэй Слова); і Ён зьяўляецца дзеля нас, нарадзіўшыся пасьля, каб Той, Хто дараваў быцьцё, дараваў і добрае быцьцё, лепш жа сказаць, каб мы, сышоўшыя зь добрага быцьця праз грэх, зноў вернутыя былі ў гэтае праз увасабленьне. А ад зьявы найменьне Багаяўленьні, і ад нараджэньня — Каляды. Такое наша сьвята, якое сьвяткуем цяпер — прышэсьце Бога да людзей, каб нам перасяліцца, або (дакладней сказаць) вярнуцца да Бога, так, адклаўшы старога чалавека, увасобімся ў новага і, як памерлі ў Адаме, так будзем жыць у Хрысьце, з Хрыстом народжаныя, укрыжаваныя, пахаваныя і паўстаўшыя. Бо мне неабходна зьведаць гэтую выратавальную зьмену, каб, як з прыемнага адбылося журботнае, так з журботнага ізноў паўстала прыемнае. “Калі памножыўся грэх, шчодра закрасавала мілата” (Рым. 5:20). І калі ужываньне было віною асуджэньня, то ці не тым больш апраўдала Хрыстову пакуту?

Такім чынам будзем сьвяткаваць не пышна, але Боска; не па сьвецкім, але мірна і набожна; не наша сьвята, але сьвята Таго, Хто стаў нашым, лепш жа сказаць, сьвята нашага Уладара; не сьвята нямогласьці, але сьвята вылячэньня; не сьвята стварэньня, але сьвята узнаўленьня. Як жа выканаць гэта? Не будзем вянчаць брамы дамоў, складаць лічбы, упрыгожваць вуліцы, насычаць зрок, апавяшчаць слых жалейкамі, нежыць нюх, лашчыць густ, цешыць дотык — гэтыя кароткія шляхі да заганы, гэтая брама граху. Не будзем прыпадабняцца жонкам — ні мяккай і усхваляванай вопраткай, якіх уся вытанчанасьць у бессэнсоўнасьці, ні гульнёю камянёў, ні бляскам золата, ні хітрыкам падфарбоўваньня, якія прыводзяць у падазрон натуральную прыгажосьць і вынайдзеных у зьневажаньне выявы Боскай. Не будзем удавацца ў танцы і піяцтва, зь якімі, як ведаю, спалучаны “распусьце і блуд” (Рым. 13:13), бо ў худых настаўнікаў і урокі худыя, або лепш сказаць, ад непрыдатнага насеньня і нівы непрыдатныя. Не будзем высьцілаць драўнянымі галінамі высокіх ложкаў, уладкоўваючы раскошныя трапэзы ў дагаджаньне страўніку; не будзем высока шанаваць водары вінаў, кухарскіх запраў, і каштоўнага алею. Хай ні зямля, ні мора не прыносяць нам у дарунак дарагога бруду — так навучыўся я зваць прадметы раскошы! Не будзем імкнуцца перасягнуць адзін аднаго неўстрыманьнем (а усё тое, што залішне і звыш патрэбы, па маім меркаваньні, ёсьць неўстрыманьне), асабліва, калі іншыя, створаныя зь адных зь намі рэчаў і складу, прагнуць і трываюць галечу. Наадварот, пакінем усё гэта язычнікам, паганскай пышнасьці і паганскім сьвятам. Яны і багамі называюць асалоджываючыхся тукам, а адпаведна з гэтым служаць бажаству ежай зямной, як нячысьцікі вынаходнікі, жрацы і шануючыя нячысьцікаў дэманаў. Але калі чым і павінна нацешыцца нам, якія пакланяюцца Слову, то нацешыцца словам і Боскім законам і паданьнямі як аб іншым, так і аб чыньніках гэтага сьвята, каб асалода ў нас было уласна свае, і не чужое Стварыўшаму нас.

Або, калі заўгодна, я, які цяпер у вас распарадчыкам сьвята, вам — добрым саўдзельнікам сьвята прапаную аб гэтым слова, колькі магу, багата і шчодра, каб вы ведалі, як можа прышэлец частаваць прыродных жыхароў, селянін — гараджан, не знаёмы з раскошай — раскошных, бядняк і бяздомны — знакамітых па багацьці. Пачну ж з гэтага: жадаючыя нацешыцца прапанаваным ды ачысьцяць і розум, і слых, і сэрца, таму што ў мяне слова аб Богу і Боскае, ды ачысьцяць, каб выйсьці адсюль, нацешыўшыся сапраўды не чым—небудзь дарэмным. Само ж слова будзе і вельмі поўнае, і разам вельмі кароткае, так, каб ні беднасьцю не засмуціць, ні празьмернасьцю не надакучыць.

Бог заўсёды быў, ёсьць і будзе, або, лепш сказаць, заўсёды ёсьць; бо словы “быў” і “будзе” азначаюць дзяленьні нашага часу і уласьцівыя існасьці мінаючай; а Існы — заўсёды. І гэтым імем мянуе Ён Сам Сябе, гутарачы зь Майсеем на горы; таму што засяроджвае ў Сабе Самім цалкавітае быцьцё, якое не пачыналася і не спыніцца. Як нейкае мора сутнасьці, неазначальнае і бясконцае, якое распасьціраецца за межы усякага паданьня аб часе і існасьці, адным розумам (і то вельмі смутна і недастаткова, не ў разважаньні таго, што ёсьць у Ім Самім, але ў разважаньні таго, што вакол Яго), праз накідваньне некаторых абрысаў, адцяняецца Ён у адзінае нейкае аблічча рэчаіснасьці, што уцякае раней, чым будзе улоўлены, і высьлізгвае раней, чым зразумелы, гэтулькі жа асьвятляючы уладарства ў нас, калі яно вычышчанае, як шпаркасьць ляцячай маланкі асьвятляе погляд. І гэта, здаецца мне, для таго, каб спасьцігнутым прыцягваць да Сабе (бо цалкам неспасьціжнае безнадзейна і недаступна), а неспасьціжным прыводзіць у зьдзіўленьне, праз зьдзіўленьне жа узбуджаць большае жаданьне, і праз жаданьне чысьціць, і праз ачышчэньне рабіць Богападобнымі; а калі зробімся такімі, ужо гутарыць, як зь цяперашнімі (адважыцца слова вымавіць нешта адважнае) — гутарыць Богу, які уступіў у яднаньне з багамі і спазнанаму імі, можа быць гэтулькі ж, колькі Ён ведае спазнаных Ім.

Такім чынам Бажаство бязьмежна і неасяжна. У Ім цалкам пазнавальнае адно — Яго бязьмежнасьць; хоць іншы і лічыць прыналежнасьцю існасьці — быць або зусім неспасьціжным, або цалкам спасьцігаемым. Але дасьледуючы, што складае сутнасьць простай існасьці, таму што прастата яшчэ не складае яго існасьці, сапраўды гэтак жа як і ў складаных істотах не складае існасьці адна толькі складанасьць. Розум, разглядаючы бязьмежнае ў двух адносінах — у стаўленьні да пачатку і ў стаўленьні да канца (бо бязьмежнае распасьціраецца далей пачаткі і канца і не знаходзіцца паміж імі), калі накіроўвае погляд свой у вышэйшую бездань і не знаходзіць, на чым спыніцца і дзе пакласьці мяжу сваім паданьням аб Богу, тады бязьмежнае і неспасьціжнае заве безпачатковым; а калі, накіраваўшыся ў далёкую, выпрабоўвае падобнае ранейшаму, тады заве Яго несьмяротным і нятленным, калі жа зводзіць у адзінства то і іншае, тады мянуе вечным, бо вечнасьць не ёсьць ні час, ні частка часу, таму што яна невымерная. Але што для нас час, вымераны ходам сонца, то для вечных вечнасьць — нешта зьяднанае зь вечнымі істотамі і як бы некаторы часавы рух і адлегласьць.

Гэтым ды абмяжуецца цяпер наша разважаньне аб Богу, таму што няма часу больш разьмяркоўваць, і прадмет майго слова складае не Багаслоўе, але Боскае домабудаваньне. Калі ж называю Бога, разумею Айца і Сына і Сьвятога Духа, як не разьліваючы Бажаство далей гэтага ліку Асоб, каб не увесьці мноства богаў, так не абмяжоўваючы малодшым лікам, каб не асуджалі нас у недахопе Бажаства, калі патрапім або ў юдэйства, абараняючы адзінаначальле, або ў паганства, абараняючы шматбоскасьць. У абодвух выпадках зло роўна, хоць ад процілеглых чыньнікаў. Такое Сьвятое Сьвятых, зачыненае і ад самых Серафімаў і услаўленае трыма Сьвятынямі, якія сходзяцца ў адзінае Уладарства і Бажаство, пра што іншы нехта выдатна і вельмі высока мудрагеліў перш нас.

Але паколькі для Дабрыні не даволі было практыкавацца: толькі ў сузіраньні Сябе Самой, а належыць, каб мілата разьлівалася, ішла далей і далей, каб лік ашчасьліўленых было як мага большы (бо такая уласьцівасьць найвысокай Дабрыні), то Бог вымудроўвае па—першае Анёльскія і нябесныя сілы. І думка стала справай, якая выканана Словам і зьдзейсьнена Духам. Так адбыліся другія сьветласьці, слугі першай Сьветласьці, ці разумець пад імі або разумнай духаў, або як бы нерэчывы і бесьцялесны вагонь, або іншую якую існасьць найболей блізкаю да апісаных. Жадаў бы я сказаць, што яны нерухомыя на зло і маюць адзіна рух да дабра, як існыя вакол Бога і непасрэдна адукаваныя ад Бога (бо зямное карыстаецца другасным азарэньнем), але прызнаваць і зваць іх не нерухомымі, а нязручна рухомыя, пераконвае мяне зараніца па сьветласьці, а за ганарыстасьць зрабіўшыся і званы цемраю, з падпарадкаванымі яму Богаадступнымі сіламі, якія праз сваё выдаленьне ад дабра сталі падставай злу, і нас у яго залучаюць.

Так і па такіх падставах створаны Богам разумны сьвет, колькі магу аб гэтым мудрагеліць, малым розумам важачы вялікае. Паколькі ж першыя стварэньні былі Яму жаданыя; то вымудроўвае іншы сьвет — рэчывы і бачны; і гэта ёсьць стройны склад неба, зямлі і таго, што паміж імі, дзіўны па выдатных якасьцях кожнай рэчы, а яшчэ больш годны зьдзіўленьня па складнасьці і згодзе цэлага, у якім і адно да іншага і усё да усяго складаецца ў выдатным стаўленьні, служачы да поўнасьці адзінага сьвету. А гэтым Бог паказаў, што Ён моцны стварыць не толькі роднае Сабе, але і цалкам чужую існасьць. Родныя ж Бажаству прыроды разумныя і адным розумам спасьцігнутыя, цалкам ж чужыя стварэньні, кіруемыя выключна пачуцьцямі, а з гэтых апошніх яшчэ далей стаяць ад Боскай існасьці стварэньні зусім неадушаўлёныя і нерухомыя.

Але што нам да гэтага? — скажа, можа быць, які—небудзь праз меру дбайны аматар сьвят. Туры каня да мэты — мудрагель аб тым, што стасуецца сьвята, і для чаго мы сабраліся цяпер. — Так і зраблю, хоць пачаў крыху здалёк, да чаго прымушаны стараннасьцю і словам.

Такім чынам, розум і пачуцьцё, гэтулькі розныя паміж сабою, сталі ў сваіх межах, і адлюстравалі сабою веліч Стваральнага Слова, як нямыя захавальнікі і першыя прапаведнікі пышнасьці. Але яшчэ не было зьмешваньні з розуму і пачуцьцяў, спалучэньня процілеглых — гэтага досьведу вышэйшай Прамудрасьці, сеючы шчодрасьці ў стварэньні існасьці; і не усё багацьце Дабрыні было яшчэ выяўлена. Пажадаўшы і гэта паказаць. Мастацкае Слова стварае жывую істоту, у якой прыведзеныя ў адзінства адно і іншае, гэта значыць нябачнае і бачная прырода; стварае, кажу, чалавека, і зь створанага ужо рэчыва узяўшы цела, а ад Сябе уклаўшы жыцьцё (што ў слове Боскам вядома пад імем разумнай душы і выявы Боскай), тварыць як бы нейкій другі сьвет — у малым вялікі; пастаўляе на зямлі іншага анёла, з розных прырод складзенага прыхільніка, гледача бачнага стварэньня, таямніцу стварэньня разумнага, цара над тымі, што на зямлі, падпарадкаванага вышэйшаму царству, зямнога і нябеснага, часавага і несьмяротнага бачнага і толькі розумам выяўляемага, анёла, які займае сярэдзіну паміж веліччу і ганебнасьцю, адзін і той жа ёсьць дух і цела — дух дзеля мілаты, цела дзеля уздыманьня, дух, каб знаходзіцца і услаўляць Дабрадзея, цела, каб пакутаваць, і пакутуючы узгадваць і павучацца, колькі абдараваны ён веліччу; дзеяць жывую істоту, тут раней падрыхтаванае і перасяляемае ў іншы сьвет, і (што складае канец таямніцы) праз імкненьне да Бога дасягае абагаўленьня. Бо умеранае тут сьвятло ісьціны служыць для мяне да таго, каб бачыць і вытрымаць сьветласьць Боскую, годную Таго, Хто зьвязвае і дазваляе, і ізноў спалучыць найцудоўным чынам.

Гэтага чалавека, ушанаваўшы воляю, каб дабро прыналежыла не менш абіраючаму, чым і уклаўшаму насеньне гэтага, Бог паставіў у раі (што б ні азначаў гэты рай) стваральнікам несьмяротных расьлін — можа быць Боскіх намераў, як простых, так і больш дасканалых; паставіў голым па прастаце і натуральнасьцю жыцьця, без усякай пакроваў і агароджы; бо такім належала быць першароднаму. Дае і закон для практыкаваньня волі. Законам жа была запаведзь: якімі расьлінамі яму карыстацца, і якой расьліны не дакранацца. А апошнім было дрэва пазнаньня, і укаранёнае ў пачатку не зламысна, і забароненае не па зайздрасьці (ды не адчыняцца пры гэтым вусны Багаборцы і ды не пераймаюць зьмею!); наадварот яно было добра для ужываньня своечасова (таму што дрэва гэтае, па майму разуменьню, было сузіраньне, да якога бясьпечна могуць прыступаць толькі добра адукаваныя), але не добра для простых яшчэ і для празьмерных у сваім жаданьні; падобна як і дасканалая ежа ёсьць благой для слабых і патрабуючых малака.

Калі жа, па зайздрасьці злога і па спакушэньню жонкі, якому яна сама падвергнулася як найслабая, і якое вырабіла як майстэрская ў перакананьні (о нямогласьць мая! бо нямогласьць прабацькі ёсьць і мая уласная), чалавек забыўся дадзеную яму запаведзь, і пераможаны горкім смакаваньнем: тады праз грэх робіцца ён выгнаньнікам, выгнаны ў адзін час і ад дрэва жыцьця, і з раю, і ад Бога; надаецца ў скураныя рызы (можа быць у найгрубае, сьмяротнае і супрацьстаяўшае цела), у першы раз спазнае уласны сорам, і хаваецца ад Бога. Зрэшты і тут набывае нешта, менавіта сьмерць — у спыненьне граху, каб зло не стала несьмяротным, Такім чынам самае пакараньне робіцца чалавекалюбствам. Бо так, у чым я упэўнены, карае Бог.

Але ў заступленьне шматлікіх грахоў, якія узрасьціў корань пашкоджаныя ад розных чыньнікаў і ў розныя часы, чалавек і раней навучаем быў шматвобразна: словам, Законам, Прарокамі, дабрадзействамі, пагрозамі, карамі, паводкамі, пажарамі, войнамі, перамогамі, паразамі, знакамі нябеснымі, знакамі ў паветры, на зямлі, на моры, нечаканымі пераваротамі ў лёсе людзей, гарадоў, народаў (усё гэта мела мэтай загладзіць пашкоджаньне); нарэшце стала трэба наймоцнае лекаваньне, па чыньніку наймоцных хвароб: чалавеказабойства, пралюбадзейства, клятвапарушэньня, садаміі, і гэтага апошняга і першага зь усяго зла — ідаласлужэньня і глыбокай пашаны стварэньня замест Творцы. Паколькі усё гэта патрабавала наймоцнага дапаможніка; то і падаецца наймоцнае. І яно было наступнае: само Боскае Слова, прадвечнае, нябачнае, неспасьціжнае, бесьцялеснае, пачатак ад пачатку, сьвятло ад сьвятла, крыніца жыцьця і несьмяротнасьці, адбітак прататыпнай Прыгажосьці, пячатка непераносная, выява нязьменлівы, азначэньне і слова Айца, прыходзіць да Сваёй выявы, насіць цела дзеля цела, злучаецца з разумнай душой дзеля маёй душы, чысьцячы падобнае падобным; робіцца чалавекам па усім, акрамя граху. Хоць ва улоньні мае Дзева, у якой душа і цела прадачышчаны Духам (бо належала і нараджэньне ушанаваць, і дзявоцтва упадабаць); аднак жа адбыўшыся ёсьць Бог і зь успрынятым ад Яго адзінае зь двух процілеглых — цела і Духу, зь якіх Адзін абагавіў, а іншае абагавілася.

О новае зьмешваньне! О цудоўнае растварэньне! Існы пачынае быцьцё; Няствораны ствараецца; Неўмяшчальны умяшчаецца праз разумную душу, пасрэдніка паміж Бажаством і грубай плоцьцю; Даючы Багацьце жабракуе — жабракуе да цела майго, каб мне узбагаціцца Яго Бажаством; Напоўнены высільваецца — высільваецца ненадоўга ў славе Сваёй, каб мне быць прычасьнікам поўнасьці Яго. Якое багацьце дабрыні! Што гэта за таямніца аб мне? Я атрымаў выяву Боскую, і не захаваў Яе; Ён успрымае маё цела, каб і выяву выратаваць, і цела зрабіць несьмяротным. Ён уступае ў другія зь намі зносіны, якія значна цудоўней першых, паколькі тады дараваў нам лепшае, а зараз успрымае горшае; але гэтае Богапрыгажэй першага, гэтае вышэй для маючых розум!

Што скажуць нам на гэта нагаворшчыкі, злыя знатакі Боскасьці, адмоўнікі годна шанаванага, агорнутыя цемраю пры самім Сьвятле, невукі пры самой Мудрасьці, тыя, за якіх Хрыстос дарма памёр, няўдзячныя стварэньні, стварэньні нячысьціка? Гэта ставіш ты ў віну Богу — Яго дабрадзейства? Таму Ён малы, што для цябе зьмірыў Сябе? што да заблукаўшай авечкі прыйшоў “Пастыр Добры аддае жыцьцё сваё за авечкі” (Ян. 10:11); прыйшоў на тыя горы і груды, на якіх прыносіў ты ахвяры, і што здабыў заблукаўшага, і здабытага успрыняў на тыя жа рамёны, на якіх панёс крыжавое дрэва, і успрынятага ізноў прывёў да вышэйшага жыцьця, і прыведзенага далучыў да знаходзячыхся ў чыне сваім? Што запаліў сьвяцільнік — цела Свае, і ачысьціў храм — чысьцячы сусьвет ад граху, і адшукаў драхму — Царскую выяву, завалены запалам; па здабыцьці ж драхмы склікае знаходзячыхся ў любові Яго Сілы, робіць удзельнікамі радасьці тых, якіх зрабіў патаемнікамі Свайго домабудаваньня? Што зьзяючае Сьвятло крочыць за прыйшоўшым сьвяцільнікам, Слова — за голасам, Жаніх — за вядучым нявесту, рыхтуючы Госпаду “народ адмысловы” (Ціт. 2:14) і прадачышчаючы вадою для Духа? Гэта ставіш у віну Богу? За то лічыш Яго найнізкім, што “узяўшы ручнік, аперазаўся … і пачаў абмываць ногі вучням” (Ян. 13:4—5) і паказвае дасканалы шлях да узвышэньня — пакору? Што зьміраецца дзеля душы схіліўшайся да зямлі, каб узвысіць зь Сабой схіленае да зямлі грахом? Як не паставіш у віну таго, што Ён есьць зь мытарамі і ў мытароў, што вучнямі мае мытароў, ды і Сам набывае нешта? Што жа набывае? Выратаваньне грэшнікаў. Няўжо і лекара абвінаваціць іншы за тое, што нахіляецца да ран і церпіць смурод, толькі бы падаць здароўе хворым? абвінаваціць і таго, хто зь міласэрнасьці нахіліўся да ямы, каб, па законе, выратаваць упаўшае ў яе быдла?

Праўда, што Ён быў пасланы, але як чалавек (таму што ў Ім дзьве існасьці; так Ён стамляўся, і прагнуў, і жадаў, і быў у змаганьні, і плакаў — па законе прыроды цела); а калі пасланы і як Бог, што з гэтага? Пад пасольствам разумей спрыяньне Айца, да Якога Ён адносіць справы Свае, каб ушанаваць нятленны пачатак, і не здавацца сапернікам Богу. Аб Ім гаворыцца, што здраджаны (Рым. 4:25); але напісана, што ён сам сябе аддаў (Эф. 5:2, 25). Гаворыцца, што Ён уваскрэшаны Айцом і узьнесены (Дзеі. 3:15; Дзеі. 1:11); але напісана таксама, што Ён Сам Сябе уваскрэсіў, і узышоў ізноў на неба (1 Сал. 1:14; Эф. 4:10), — першае па спрыяньні, другое па уладзе. Але ты выстаўляеш на выгляд уніжальнае, а мінаеш маўчаньнем узвышаючае. Разважаеш, што Ён пакутаваў, а не дадаеш, што пакутаваў добраахвотна. Колькі і цяпер пакутвае Слова! Адны паважаюць Яго як Бога, і зьліваюць; іншыя ганбяць Яго як цела, і адлучаюць. На якіх жа больш угневаецца Ён, або, лепш сказаць, якім адпусьціць грэх? Ці тым, якія зьліваюць, або тым, якія расьсякаюць зло і негодна? Бо і першым належыла падзяліць, і апошнім злучыць, — першым адносна да ліку, апошнім адносна да Бажаства. Ты спакушаесься целам? І юдэі таксама спакушаліся. Ці не назавеш Яго і Самарянінам? Аб тым, што далей, умоўчу. Ты не верыш у Бажаство Яго? Але ў Яго і нячысьцікі верылі, о ты, які больш няверуючы чым нячысьцікі і несьвядомыя юдэі! Адны найменьне Сына прызнавалі азначаючым роўную годнасьць; а іншыя ў выганяючым пазнавалі Бога; бо пераконвала ў гэтым сыходзячае ад Яго. А ты ні роўнасьці не прымаеш, ні Боскасьці не вызнаеш у Ім. Лепш было б табе абрэзацца і стаць ашалелым (скажу нешта сьмешнае), чым у неабрэзаным і ў разумным стане мець хітрыя і бязбожныя думкі.

Неўзабаве потым убачыш і ачышчаючагася ў Ярдане Ісуса — маё ачышчэньне, або, лепш сказаць, праз гэта ачышчэньне робячае чыстымі воды; бо не меў патрэбы ў ачышчэньні Сам Ён – “Ягня Божае, Якое бярэ на Сябе грэх сьвету” (Ян. 1:29); убачыш і адчыняючыся нябёсы (Mк. 1:10); убачыш, як Ісус і прымае сьведчаньне ад роднаснага Яму Духа, і спакушаецца, і перамагае, і акружаны служачымі Яму Анёламі, і “ацаляючы ўсякую хваробу і ўсякую немач” (Мц. 4:23), і ажыўляе мёртвых (о калі бы ажывіў і цябе — памерлага праз злую веру!), і выганяе нячысьцікаў, то Сам, то праз вучняў, і не шматлікімі хлябамі насычае тысячы, і ходзіць па моры, і аддаецца, і крыжуецца, і ўкрыжоўвае мой грэх, прыводзіцца як ягня, і прыводзіць як Ярэй, як чалавек хаваецца, і паўстае як Бог, а потым і узыходзіць на неба, і прыйдзе са славаю Сваёю. Колькі сьвятаў дастаўляе мне кожная таямніца Хрыстова! Ва усіх жа іх галоўнае адно — маё зьдзяйсьненьне, узнаўленьне і вяртаньне да першага Адама!

А зараз амаль нашэньне ва улоньні, і скачы, калі не як Ян ва улоньні, то як Давыд пры спачынку Ківоту; пашануй перапіс, па якой і ты упісаны на нябёсах; пакланяйся нараджэньню, праз якое вызваліўся ты ад кайданоў нараджэньня; ушануй гонар малому Бэтлеем, які ізноў прывёў цябе да Раю; схіліся прад ясьлямі, праз якія ты, зрабіўшыся бязмоўным, выгадаваны Словам. Спазнай (загадвае табе Ісая), бо “вол ведае гаспадара свайго, і асёл ясьлі гаспадара свайго” (Іс. 1:3). Ці прыналежыш да ліку чыстых, і законных, і “паганая вам” (Ляв. 11:41) словы, і прыдатных у ахвяру, або да ліку яшчэ нячыстых, не ужываемых ні ў ежу, ні ў ахвяру, і складаеш здабытак паганства; ідзі са зоркаю, прынясі зь вяшчунамі дарункі — золата, і ліван, і сьмірну — як Цару, і як Богу, і як памерламу дзеля цябе; услаў з пастырамі, радуйся зь Анёламі, апявай зь Арханёламі; ды складзецца агульнае сьвята нябесных і зямных Сіл. Бо я упэўнены, што нябесныя Сілы цешацца і перамагаюць цяпер зь намі; таму што яны чалавекалюбівыя і Багалюбівыя, — як і Давыд уяўляе іх узыходзячымі са Хрыстом па пакуце Яго, сустракаемымі і аддаючым загады адзін аднаму “Падымеце шчыты свае, брамы” (Пс. 23:7). Адно толькі можаш ненавідзець з былога пры Нараджэньні Хрыстовым — гэтае дзетазабойства Ірада; лепш жа сказаць, і ў ім амаль ахвяру аднаго веку з Хрыстом, папярэднюю новаму ахвяраваньню.

Ці зьбяжыць Хрыстос у Егіпет, зь Ім і ты ахвотна зьбяжы. Добра зьбегчы са Хрыстом гнаным. Ці замарудзіць Ён у Эгіпце, заклікай Яго зь Егіпет, аддаючы Яму тамака добрую глыбокую пашану. Ідзі бязгрэшна па усіх вяках і сілам Хрыстовым. Як Хрыстоў вучань, ачысьціся, абрэжся, адбяры ляжачае на табе зь нараджэньня пакрывала; потым вучы ў храме, выгані гандлюючых сьвятыняю. Зьведай, калі трэба, зьбіцьцё камянямі; вельмі ведаю, што схаваесься ад кідаючых камяні, і пройдзеш пасярод іх, як Бог; таму што слова не бывае пабіваема камянямі. Ці прыведзены будзеш да Ірада; не адказвай яму больш. Тваё маўчаньне пашануе ён больш, чым доўгія прамовы іншых. Ці будзеш сечаны бізунамі; дамагайся і іншага, спазнай жоўць за першае смакаваньне, выпі воцат, шукай апляваньні, прымі усе зьнявагі і прыніжэньні. Увянчайся цёрнам — суровасьцю жыцьця па Богу; апраніся ў барвовую рызы, прымі кій; хай схіляюцца прад табою лаючыя ісьціну. Нарэшце, ахвотна укрыжуйся, памры і прымі пахаваньне са Хрыстом, ды зь Ім і уваскрэсісься, і уславісься, і запануеш, бачачы Бога ва усёй Ягонай велічы, і Ім бачны, — Бога ў Тройцы ўшанаванага і ўслаўленага, Якога молім, ды будзе і цяпер, колькі гэта магчыма для вязьняў цела, паказана нам, аб Хрысьце Ісусе Госпадзе нашым. Яму слава ў павекі. Амін.

АДЛЮСТРАВАНЬНЕ НАРАДЖЭНЬНЯ ХРЫСТОВАГА Ў БОГАСЛУЖЭНЬНІ

М. Усьцінскі

“Вялікая ёсьць пабожнасьці таямніца: Бог зьявіўся ў плоці”

(1 Цім. 3:16)

Нараджэньне на зямлі Сына Боскага зьявілася крыніцай новага жыцьця, нясучае абнаўленьне роду чалавечаму і ўсяму сусьвету. “Бо жыцьцё зьявілася, – кажа Ян Багаслоў, – і мы бачылі і сьведчым, і абвяшчаем вам гэтае вечнае жыцьцё, якое было ў Айца і зьявілася нам” (1. Ян. 1:2) “і гэтае жыцьцё ў Сыне Ягоным” (1 Ян. 5:11). Засваеньне гэтага жыцьця пазбаўляе людзей ад рабства соваеце і тленьню і даруе вольнае Бога сыноўства.

Гэтая глыбокая ісьціна падрабязна адчыняецца ў Апостальскім чытаньні сьвята.

“Калі споўніўся час, Бог паслаў Сына Свайго (Адзінароднага), Які нарадзіўся ад жанчыны … каб нам атрымаць усынаўленьне. Таму ты ўжо ня раб, а сын; а калі сын, дык і спадкаемец Божы празь Ісуса Хрыста.” (Гал. 4:4, 5, 7)

Зьява на зямлі Бога ў целе, як падзея найвялікшай важнасьці, магло зьдзейсьніцца толькі тады, калі чалавецтва найболей востра адчула галечу ў збавеньні ад зла і досыць пасьпела для прыняцьця Выратавальніка. Гэта і адзначае апостал выразам “калі споўніўся час”.

Падрыхтоўка чалавецтва да прышэсьця Збавіцеля ажыцьцяўлялася рознымі шляхамі для юдэяў і язычнікаў.

Добрая вестка аб Збавіцелю, паведамленая першым людзям, была пацверджаная прабацькам жыдоўскага народу зь зарокам аб тым, што зь яго асяродзьдзя адбудзецца Той, Хто служыць “спадзевам народаў”. На Ізраільскі народ была ускладзеная высокая місія захоўваць праўдзівую веру і зарок аб прышэсьці Месіі.

У сваёй масе ён часта апынаўся нявартым гэтага высокага прызначэньня, але лепшыя яго прадстаўнікі — прабацькі, патрыярхі і прарокі захавалі пэўнасьць запавету з Богам і цьвёрдую веру ў прышэсьце Збавіцеля пранесьлі праз усю бурную падзеямі гісторыю Ізраілю. І чым бліжэй падыходзіў момант зьявы Богачалавека, тым напружаней станавіліся чаканьне Яго прышэсьця.

У перадсьвяточных службах вельмі ярка адлюстраваны працэс падрыхтоўкі абранага народа да прыняцьця Збавіцеля. Дзьве нядзельных службы, папярэднія сьвяту Каляд, прысьвечаныя услаўленьню сьвв. праайцоў і айцоў. Тут згадваюцца імёны Адама, Авеля і усіх старажытных патрыярхаў, Сіма, Мелхісэдэка, Аўраама, усіх родапачынальнікаў, правадыроў і прарокаў жыдоўскага народу і набожных прамаці Боганемаўля Хрыста.

У нядзелю сьвв. Айцоў Апостальскае чытаньне з 11 главы. Пасланьне да Жыдоў гаворыць аб подзьвігу меры старазапаветных праведнікаў, “каго ўвесь сьвет ня быў варты” (Жыд. 11:38). “Усе гэтыя памерлі ў веры, не атрымаўшы абяцаньняў, а толькі здалёк глядзелі, і радаваліся, і казалі пра сябе, што яны вандроўнікі і прыхадні на зямлі” (Жыд. 11:13). У Эвангельскім чытаньні гэтай нядзелі ад Мацея пералічваюцца продкі Хрыста па плоці (Мц. 1:1-25).

Але асабліва ярка чаканьне Месіі адлюстроўваецца ў прароцтвах, якія ў якасьці парэмійных чытаньняў уваходзяць у склад Каляднай вячэрняй.

У адной з першых мы чуем прыходзячыя з глыбіні стагодзьдзяў голас прарока Валааму “Бачу Яго, але яшчэ ня сёньня; бачу Яго, але ня блізка. Узыходзіць зорка ад Якава і паўстае жазло ад Ізраіля” (Лік. 24:17). У адной зь апошніх выкладаецца прароцтва Данііла аб надпрыродна адсечаным камэні, у якім у парадку зьмены царстваў ужо набліжана паказваецца час, калі “Бог Нябесны паставіць царства, якое вавек ня зруйнуецца” (Дан. 2:44). Першапачатковы зарок аб адкупленьні, дадзенае прабацькам, у парэмійных чытаньнях паступова увасабляецца ў пэўныя формы і набывае рысы жывога гістарычнага факту.

У прароцтве Міхея паказваецца Бэтлеем, як месца нараджэньня Вялікага Правадыра Ізраілю, а старазапаветны эвангеліст Ісая узьвяшчае аб вырастаньні галіны (жазла) з кораня Ісеява, аб нараджэньні Эмануіла ад Дзевы і яркімі рысамі адлюстроўвае Царства Месіі, як Царства праўды і міру, калі “воўк будзе жыць разам зь ягнём, і барс будзе ляжаць разам з казьлянём; і цяля, і малады леў, і вол будуць разам, і малое дзіця будзе вадзіць іх.” (Іс. 11:6)

Аб тым, што лепшыя прадстаўнікі жыдоўскага народу жылі мэсіянскімі спадзяваньнямі, кажуць шматлікія падзеі, сучасныя Нараджэньню Хрыстоваму. Мы знаходзім іх выраз і ў прароцкіх песьнях Захарыя і Елізаветы, і ў радасным гімне Богамаці, і ў Сімяёнавым прароцтве аб 40-дзённым Немаўляці, у якім прыгатавана выратаваньне для усіх народаў, і, нарэшце, у хваляваньні Ірада і усяго Ерусаліму аб прышэсьці вешчуноў зь усходу.

Першымі з жыдоўскага народу удастоіліся атрымаць радасную вестку аб нараджэньні Прадвечнага Боганемаўля і зьдзейсьніць глыбокую пашану Яму простыя сэрцам і розумам Віфліемскія пастыры.

Але апекай Боскай Задуму не былі пакінутыя і язычнікі. Што лепшыя зь іх скарысталіся натуральным адкрыцьцём, аб якім кажа ап. Павел (Рым. 1:19-20), і блізка падышлі да правільных паняцьцяў аб Бажастве, аб гэтым кажуць лепшыя прадстаўнікі элінскай філязофіі. Айцы Царквы шанавалі клясычную культуру і карысталіся тым зь яе, што адпавядала духу хрысьціянства.

Народы Азіяцкага Усходу, дзе так ярка сьвеціць сонца і так хораша начное неба, займаліся вывучэньнем нябесных сьвяцілаў. Астраномія халдзейскіх мудрацоў была своеасаблівай, — яна цесна зьвязвалася зь астралёгіяй. Але не трэба забываць, што гэта быў дзіцячы пэрыяд навукі, у спадчыну ад якога, аднак, застаўся шэраг каштоўных рэчаў, як, напрыклад, усталяваньне пэрыяд паўтаральнасьці зацьменьняў, што давала магчымасьць прадказваць іх наступ, дзяленьне сонечнага шляху ў дзень раўнадзенства, а адгэтуль і усякага круга, на 360°, асновы календару і інш.

Гэтым жа мудрацам Усходу, як годным прадстаўнікам паганскага сьвету, Боскі Задум адчыняе вестку аб нараджэньні Боганемаўля зразумелым для іх спосабам.

Пакланеньне вешчуноў апісваецца ў эвангельскім чытаньні сьвяточнай літургіі. Аб гэтай жа падзеі гаворыцца ў трапары, у кандаке і ў шматлікіх сьпевах Каляднай службы.

Але зьява Бога на зямлі мела значэньне цэнтральнага факту не толькі ў чалавечай гісторыі. “Таму што стварэньне скарылася марнасьці не па добрай волі, а па волі таго, хто ўпакорыў (яго), спадзеючыся, што і само стварэньне вызвалена будзе з рабства тленьня ў свабоду славы дзяцей Божых.” (Рым. 8:20-21) Выратаваньне людзей Увасобіўшымся Богам зьвязваецца зь узнаўленьнем сыноўскай годнасьці і услаўленьні усяго стварэньня “Калі ж усё ўпакорыць Яму, тады і сам Сын скарыцца Таму, Хто скарыў ўсё Яму, хай будзе Бог усё ва ўсім.” (1 Кар. 15:28)

Такі менавіта сэнс надаецца сьвяточнай падзеі зьместам першай парэміі Каляднай вячэрняй, якая апавядае аб тварэньні сьвету (Быц. 1:1-14). Увасабленьне Сына Боскага разглядаецца, такім чынам, як акт нейкага новаўтварэньня.

Ва услаўленьні нованароджанага Немаўля гарманічна зьліліся неба і зямля, сьвет анёльскі і чалавечы. Гэты усеагульны радасны гімн гучыць і ў трапары Сьвята (“зазьзяў сусьвету Сьвет розуму”), і ў кандаку, і ў вершырах на ліціі (“Неба і зямля сёньня зрабіліся адным, таму што нарадзіўся Хрыстос”), у сьветлых і высокамастацкіх канонах (“сьпявай Госпаду ўся зямля”) і наогул ва ўсіх сьвяточных сьпевах.

Зрэшты, увядзеньнем у прадсьвяточную службу зьмененых у дачыненьне да падзеі сьпеваў Пакутнага тыдня (“Хваляй марской”, “Да цябе раніцай” і інш.) і радасныя сьпевы самога Сьвята дазваляюць Каляды прыраўняць да Сьвята Сьвятаў – Уваскрошаньню Хрыстоваму.

НАРАДЖЭНЬНЕ ГОСПАДА НАШАГА ІСУСА ХРЫСТА

25 сьнежня

За 5508 да Нараджэньня Хрыстовага Сам Бог за парушэньня Ягонага запавету выгнаў нашых продкаў з раю, але па Сваёй вялікай міласэрнасьці паабяцаў ім Выратавальніка і гэтую абяцанку неаднаразова паўтараў, каб падрыхтаваць людзей да Ягонага прыняцьця. Усе прароцтва адносна зьяўленьня на сьвет Сына Божага спраўдзіліся. Нават прарокі Юдэйскія казалі, што ён мусіць нарадзіцца ў Віфлееме.

Дзева Марыя чакала Сына, Якога Бог абяцаў ёй праз Анёла. Жыла Марыя ў невялікім горадзе Назарэце, жыхары якога – жыды – знаходзіліся пад уладай рымлянаў.

Прад нараджэньнем Месіі Рымскі імпэратар Аўгуст загадаў па ўсёй імпэрыі правесьці агульны перапіс насельніцтва. Кожны мусіў пайсьці ў тое месца, адкуль паходзілі ягоныя продкі, і там запісацца. Паколькі старац Іосіф і Дзева Марыя былі з роду Давыда, то яны мусілі пайсьці ў Віфлеем, горада Давыда. Вандроўка была доўгая, амаль 170 км., таму яны дайшлі да горада, калі ён ужо быў перапоўнены людзьмі, якія прыйшлі сюды для перапісу. І не было ніводнага месца, дзе была б магчымасьць спыніцца на ноч. І хадзілі яны ад дому да дому, і ніхто не жадаў іх прыняць. Старац Іосіф і Марыя прымушаны былі спыніцца за горадам у пячоры, куды пастухі заганялі ў нягоду авечак. Надышла ноч. І тут зьдзейсьнілася прароцтва аб нараджэньні Выратавальніка: “Дзева ва ўлоньні зачне і народзіць Сына, і дадуць імя Яму: Эмануіл.; Вось, Дзева ва ўлоньні зачне; народзіць Сына, і дадуць Яму імя: Эмануіл, што азначае: зь намі Бог” (Іс. 7:14; Мц. 1:23) .

У гэтай сьціплай пячоры нарадзіўся ў Дзевы Марыі Сын Ісус Хрыстос, наш Выратавальнік. Яна Яго спавіла і паклала ў ясьлі, куды клалі сена для гадаваньня авечак. У полі былі пастухі, якія начавалі і сьцераглі статак свой. Анёлы Госпада зьявіліся каля іх, і слава Госпада азарыла іх. І яны спужаліся, і быў іх страх вялікі. Але Анёлы прамовілі ім: “Ня бойцеся; я ўзьвяшчаю вам вялікую радасьць, якая будзе ўсім людзям: бо сёньня нарадзіўся вам у горадзе Давідавым Збаўца, Які ёсьць Хрыстос Гасподзь; і вось вам знак: вы знойдзеце Дзіця ў пялюшках, Яно ляжыць у ясьлях.” (Лк. 2:10-11)

“Калі Анёлы адышлі ад іх на неба, пастухі сказалі адзін аднаму: хадзем у Віфляем і паглядзім, што там сталася, пра што абвясьціў нам Гасподзь. І пасьпяшаўшыся, прыйшлі, і знайшлі Марыю і Язэпа, і Дзіцятка, Якое ляжала ў ясьлях. А ўбачыўшы, расказалі пра тое, што было абвешчана ім пра Дзіцятка Гэтае. І ўсе, хто чуў, дзівавалі з таго, што расказвалі ім пастухі. А Марыя прымала ўсе словы гэтыя, складаючы ў сэрцы Сваім. І вярнуліся пастухі, славячы і хвалячы Бога за ўсё тое, што чулі і бачылі, як ім сказана было.” (Лк. 2:15 – 20)

Прад нараджэньнем Ісуса зьявілася на ўсходзе ад Віфлеему зорка Ягоная. Тры мудрацы зь Усходу прыйшлі да Ерусаліму і спыталі: “Дзе ёсьць народжаны Цар Юдэйскі? Мы бачылі зорку Ягоную на Ўсходзе і прыйшлі пакланіцца Яму”.

Цар Ірад пачуў гэта і вельмі моцна ўсхваляваўся. Ён сабраў першасьвятароў і кніжнікаў і даведаўся ад іх, што Хрыстос мусіў нарадзіцца ў Віфлееме, бо так напісалі прарокі.

Тады Ірад паклікаў да сябе трох мудрацоў і сказаў, каб яны пайшлі ў Віфлеем, даведаліся аб Немаўлятку, і, павярнуўшыся, распавялі яму, бо ён жадае пайсьці да Яго пакланіцца.

Зорка паказалі ім шлях да месца, дзе знаходзіўся Немаўля Ісус. Мудрацы пакланіліся Яму і далі Яму свае падарункі: золата, ладан і міро. Ноччу Анёл засьцярог мудрацоў, каб яны павярталіся да сваёй краіны іншым шляхам.

Ірад раззлаваўся і загадаў сваім ваярам пайсьці ў Віфлеем і там забіць усіх дзяцей, якім няма двух гадоў. Ён лічыў, што сярод забітых дзяцей будзе Ісус. Але Анёл зьявіўся ў сьне Іосіфу і прамовіў: “Устань, вазьмі Немаўля і Маці Ягоную і ўцякай ў Егіпет, знаходзься тамака, пакуль не скажу табе, бо Ірад жадае шукаць Немаўля, каб забіць Яго”.

Іосіф усё так зрабіў, як казаў Анёл. А Ірад быў пакараны: ён неўзабаве памёр у вялікіх пакутах.

У памяць Нараджэньня Госпада нашага Ісуса Хрыста ўсталявана царкоўнае сьвята. Пачатак сьвяткаваньня пачынаецца зь Апостальскіх часоў.

У IV ст. на месцы пячоры Віфлеемскай, якая была праслаўлена нараджэньнем Ісуса Хрыста, роўная апосталам царыца Алёна пабудавала храм. У V ст. Анатоль, патрыярх Канстантынопалю, у VІІ ст. Сафроній і Андрэй Ерусалімскі, VІІІ ст. Ян Дамаскін, Козьма Маіўмскі і Герман, Х ст. – патрыярх Канстантынопальскі і іншыя, імёны якіх нам невядомыя, напісалі да сьвята Нараджэньня Хрыстовага шмат сьвятых сьпеваў, якія сёньня сьпявае Царква.

Трапар сьвята

Нараджэньня Тваё, Хрысьце Божа наш, / асьвяціла сьвет сьвятлом веданьня, / бо праз яго зоркам службоўцы / зоркаю былі адукааныя / Табе пакланяцца, Сонцу праўды, / і ведаць Цябе, з вышыні Узыходзячае Сьвяціла. / Госпад, слава Табе!

ЗВЫШГОДНЫ НІФАНТ, ЯПІСКАП КІПРСКІ

Памяць 23 сьнежня

Звышгодны Ніфант, япіскап Кіпрскі (IV), нарадзіўся ў Пафлагоніі, адукацыю атрымаў у Канстантынопалі. У дзяцінстве ён быў рахманым і добрым, часта наведваў царкоўную службу. Але ў юнацкасьці ён стаў весьці разгульнае і грахоўнае жыцьцё. Часамі, прыходзячы ў сябе, ён жахаўся глыбіні свайго падзеньня, але, лічачы, што яму ужо не атрымаць прабачэньні, працягваў ганебнае жыцьцё. Аднойчы ён сустрэў свайго сябра, які доўга зь зьдзіўленьнем глядзеў на яго твар. На пытаньне Ніфанта, чаму ён дзівіцца, сябар адказваў: “Я ніколі не бачыў раней у цябе такога твару, ён чорны, як у эфіёпа”. Гэтыя словы паказалі Ніфанту глыбіню яго падзеньня, і ён стаў заклікаць да Боскай Маці, просячы Яе заступніцтва.

Пасьля доўгай малітвы ён убачыў, што Аблічча Боскай Маці на сьвятым абразе асьвятлілася і Яна усьміхнулася.

З тых часоў Ніфант бесьперастанку маліўся Царыцы Нябеснай. Калі ён упадаў у грэх, Аблічча Богамаці ад яго адварочвалася, а пасьля пакутных сьлёз і малітвы ізноў міласьціва пазірала на яго. Нарэшце, Ніфант цалкам зьмяніў сваё жыцьцё, стаў праводзіць час у малітве і пакаяньні. Пасьля хваробы, ад якой атрымаў вылячэньне дапамогай Боскай Маці, ён прылучыўся Сьвятых Таямніц, затым прыняў манаскі пострыг і узмацніў свае подзьвігі, мардуючы цела ў змаганьні зь запалам.

Гэтае змаганьне было шматгадовым, на сьвятога Ніфанта шмат разоў нападалі нячысьцікі, але зь дапамогай Боскай ён перамагаў іх. Ад Госпада ён атрымаў дарунак адрозьніваць інтрыгі нячысьцікаў і перамагаць іх, а таксама бачыць зыход душы пасьля сьмерці. Ужо ў старасьці, прыйшоўшы ў Александрыю, ён быў у бачаньні паказаны Патрыярху як годны прыняць архірэйскі сан. Яго паставілі ў япіскапа горада Канстанцыі на Кіпры. Аднак япіскапам ён прабыў нядоўга. Аб часе сваёй сьмерці сьвяціцель Ніфант пазнаў за тры дня. Перад сконам яго наведаў сьвяціцель Апанас Вялікі Перад сьмерцю сьвяты спадабніўся убачыць Анёлаў і Усячыстую Боскую Маці.

АХВЯРА БОГУ – ДУХ СУПАКОРАНЫ

“І адкрыўшы скарбы свае, прынесьлі Яму дары: золата, ладан і сьмірну.”

(Мц. 2:11)

Вяшчуны не задавальняліся адной глыбокай пашанай Немаўлю Ісусу і вонкавым выразам сваіх пачуцьцяў, але прынесьлі свае дарункі да Яго ног. І мы павінны прынесьці Яму дарункі нашы, заклад нашай любові, паклаўшы іх перад Ім, не здавольваючыся аднымі сьпевамі і укленчанаю малітвай. Ёсьць вялікая прымешка напускной адчувальнасьці ў чалавечай глыбокай пашане Бажаству Людзі гатовыя сьпяваць хвалебныя песьні Творцу, але спыняюцца перад ахвяраю свайго пакорнага сэрца, якая адна заўгодная Богу Яны просяць Бога “паслаць работнікаў у вінаграднік Свій”, але не адказваюць самі на Яго заклік.

Вяшчуны ж не толькі прынесьлі дарункі, але дарункі багатыя, каштоўныя, тое, што яны мелі лепшага. І нам варта прынесьці Богу тое, што мы шануем больш за усё, чыстае золата нашай любові, фіміям лепшых нашых пачуцьцяў, каштоўную сьмірну нашых лепшых жаданьняў. Занадта часта мы аддаём Богу толькі бездапаможныя рэшткі нашых духоўных нашых скарбаў, тое, што мы не маглі ужыць у нашым сябелюбным жыцьці, тое, што не трэба нам, то мы ахвяруем Богу, ад Якога атрымалі усё. Не, лепшую частку нашай сутнасьці, самае дарагое, самае узьнёслае аддамо Яму на служэньне.

СЬВЯТАЯ ВЕЛІКАМУЧАНІКА АНАСТАСІЯ УЗОРНАРАШУЧАЯ

Дзень памяці 22 сьнежня

Сьвятая вялікапакутніца Анастасія Узорнарашучая (+ кал. 304) пацярпела падчас кіраваньня рымскага імпэратара Дыякліціяна (284-305). Нарадзілася ў Рыме, у сям'і сэнатар Прытэкстата. Айцец быў язычнік, маці Фаўста — таемная хрысьціянка, якая даручыла выхаваньне маленькай дзяўчынкі вядомаму сваёй вучонасьцю сьвятому Хрысагану (+ кал. 304 г.; памяць 22 сьнежня). Хрысаган вучыў Анастасію Сьвятому Пісаньню і выкананьню закона Боскага. Пасьля канца вучэньня аб Анастасіі казалі як аб мудрай і выдатнай дзеве. Пасьля сьмерці маці, не лічачыся з жаданьнем дачкі, айцец выдаў яе замуж за язычніка Памплія. Каб не парушыць клятву дзявоцтва і пазьбегнуць шлюбнага ложка, Анастасія пачала спасылацца на невылечную хваробу і захоўвала чысьціню.

У вязьніцах Рыму ў то час знаходзілася шмат зьняволеных хрысьціян. У жабрацкай вопратцы сьвятая таемна наведвала вязьняў, — мыла і гадавала хворых, няздольных рухацца, перавязвала раны, суцяшала усіх, хто патрабаваў гэтага. Яе настаўнік два года знаходзіўся ў зьняволеньні. Сустракаючыся зь ім, яна вучылася яго вялікім цярпеньнем і адданасьцю Выратавальніку. Муж сьвятой Анастасіі, Памплій, пазнаўшы аб гэтым, жорстка зьбіў яе, зьмясьціў у асобным пакоі і ў дзьвярэй паставіў варту. Сьвятая смуткавала, што пазбавілася магчымасьці дапамагаць хрысьціянам. Пасьля сьмерці айца Анастасіі Памплій, каб завалодаць багатай спадчынай, стала катаваў жонку. Сьвятая пісала свайму настаўніку: “Муж мый... катуе мяне як супэрніцу яго паганскай веры ў такім цяжкім зьняволеньні, што мне нічога не застаецца, як толькі, аддаўшы дух Госпаду, зваліцца мёртваю”. У зваротным лісьце сьвятой Хрысаган суцяшаў пакутніцу: “Сьвятлу заўсёды папярэднічае цемра, і пасьля хваробы часта вяртаецца здароўе, і пасьля сьмерці абяцанае нам жыцьцё”. І прадказаў хуткую сьмерць яе мужа. Праз некаторы час Памплія прызначылі амбасадарам да пэрсыдзкага цара. Па дарозе ў Пэрсію ён патануў падчас раптам распачаўшайся буры.

Зараз сьвятая ізноў магла наведваць знаходзіўшыхся ў вязьніцах хрысьціян, атрыманую спадчыну яна ужывала на вопратку, ежу і лекі для хворых. Сьвятога Хрысагана адправілі ў Аквілею (горад у верхняй Італіі) на суд да імпэратара Дыякліціяна, — Анастасія рушыла усьлед за сваім настаўнікам. Цела сьвятога Хрысагана пасьля яго пакутніцкай сьмерці, па Боскім адкрыцьці, было утоена прэсьвітэрам Заілам. Праз 30 дзён пасьля сьмерці сьвятой Хрысаган зьявіўся Заілу і прадказаў аб блізкім сконе трох юных хрысьціянак, якія жылі недалёка, — Агапіі, Хіёніі і Ірыны (+304). І загадаў паслаць да іх сьвятую Анастасію. Такое бачаньне было і сьвятой Анастасіі. Яна пайшла да прэсьвітэра, памалілася ў мошчаў сьвятога Хрысагана, затым у духоўнай гутарцы умацавала мужнасьць трох дзеў перад будучымі катаваньнямі. Пасьля сьмерці пакутніц, яна сама пахавала іх цела.

Сьвятая Анастасія стала вандраваць, каб усюды, дзе толькі можна, служыць хрысьціянам, зьняволеным у вязьніцах. Так яна атрымала дарунак лекаваньня. Працай і словам суцяшэньня сьвятая Анастасія палягчала зьняволеньне шматлікіх людзей, апекай аб целах і душах вызваляла іх ад ланцугоў адчаю, страху і бездапаможнасьці, таму і названая Узорнарашучай. У Македоніі сьвятая пазнаёмілася зь маладой удавой -хрысьціянкай Феадоціяй, якая дапамагала ёй у набожнае працы.

Зрабілася вядома, што Анастасія — хрысьціянка, яе узялі пад варту і адвялі да імпэратара Дыякліціяну. Распытаўшы Анастасію, Дыякліціян пазнаў, што яна усе свае сродкі патраціла на дапамогу жывучых у нястачы, а залатыя, срэбныя і медныя статуэткі пераплавіла на грошы і нагадавала шматлікіх галодных, апранала голых, дапамагала нямоглым. Імпэратар загадаў адвесьці сьвятую да вярхоўнага жраца Ульпіяна, каб той схіліў яе да ахвяры паганскім багам або аддаў жорсткаму пакараньню сьмерцю. Жрэц прапанаваў сьвяты Анастасіі зрабіць выбар паміж багатымі дарункамі і прыладамі катаваньня, пакладзенымі зь двух бакоў каля яе.

Сьвятая, не вагаючыся, паказала на прылады катаваньня: “Акружаная гэтымі прадметамі, я стану прыгажэй і больш годнай жаданаму Жаніху майму — Хрысту...” Перш, чым падвергнуць сьвятую Анастасію катаваньням, Ульпіян вырашыў апаганіць яе. Але, як толькі дакрануўся да яе, асьлеп, страшны боль сьціснул яму галяву, і праз некаторы час ён сканаў. Сьвятая Анастасія апынулася на волі і разам з Феадоціяй працягвала служыць вязьням. Неўзабаве сьвятая Феадоція і тры яе сына былі адданыя пакутніцкай сьмерці анфіпатам (начальнікам вобласьці) Нікіцеям у іх родным горадзе Нікее (кал. 304). Сьвятую Анастасію другі раз кінулі ў вязьніцу і 60 дзён катавалі голадам. Кожную ноч пакутніцы зьяўлялася сьвятая Феадоція, ухваляла і умацоўвала ў цярпеньні. Бачачы, што голад не прычыніў сьвяты шкоды, ігемон Ілірый загадаў утапіць яе разам зь асуджанымі злачынцамі, сярод якіх быў і гнаны за веру хрысьціян Еўціхіян (+кал. 304). Ваяры пасадзілі вязьняў на карабель і вышлі ў адкрытае мора. Далёка ад берага яны пераселі ў лодку, а ў караблі зрабілі некалькі прабоін, каб ён затануў. Судна стала апускацца ў ваду, але вязьні убачылі пакутніцу Феадоцію, якая кіравала ветразямі і скіраваўшую карабель да берага. 120 чалавек, зьдзіўленыя цудам, паверылі ў Хрыста — сьвятыя Анастасія і Евціхіян хрысьцілі іх. Пазнаўшы аб здарэньні, ігемон загадаў пакараць сьмерцю усіх прыняўшых хрост. Сьвятую Анастасію расьцягнулі над вогнішчам паміж чатырма слупамі. Так зьдзейсьніла свой пакутніцкі подзьвіг сьвятая Анастасія Узорнарашучая.

Цела сьвятой засталося цэлым, — пахавала яго набожная хрысьціянка Апалінарыя. Пасьля канца ганеньняў яна пабудавала над дамавінай сьвятой велікамучаніцы Анастасіі царкву.

Трапар Анастасіі Узорнарашучай

Пераможнага Ўваскрошаньня / праўдзіва названая нявестай ты, / мучаніца Хрыстова, / перамогай над ворагамі зрабіўшая пакут цярпеньне, / дзеля Хрыста, Жаніха твайго, / Яго ж палюбіла ўсім сэрцам ты. / Яго малі, каб выратаваліся душы нашы.

АЖЫВІ МЯНЕ, ГОСПАДЗІ…

“І нябёсы над ім капаюць расою.”

(Др.Зак. 33:28)

Дзеяньне Духа Сьвятога на чалавечую душу падобна дзеяньню расы арашаючай, асьвяжаючай царства прыроды. Як усе мы патрабуем гэтага дабратворнага уплыву! Без мілаты Духа Сьвятога душа наша не што іншае, як зямля сухая, як зьвяўшая, гінуўшая расьліна. Яна абнаўляецца, асьвяжаецца гэтай дабрадатнае расой, пасланай Богам.

Дух Божы дае нам жыцьцё і усё тое, што жыцьцё зь сабою прыносіць. Адораныя дарункамі Духа Сьвятога, мы пачуваемся шчасьлівымі, добрымі, моцнымі, і ў нас ні ў чым няма нястачы. Але без гэтага сьвятога дарунка мы нямоглыя. Малітва наша застаецца сухою, чытаньне слова Боскага не прыносіць нам карысьці, словы жыцьця ператвараюцца для нас у мёртвую літару, наша дзейнасьць нас не задавальняе, у душы нашай няма жыцьця духоўнага.

Якое гэтае цудоўнае абяцаньне: “Нябёсы Яго падаюць расу” — гэтыя словы даюць нам упэўненасьць у тым, што Госпад нас не пакіне. Гарачы вецер сумневу і спакусы, гатовы асмаліць,адышоўшых ад Госпада, будзе адкінуты выратавальным дзеяньнем дабратворнай расы. Дух Божы пераможа ў нашым сэрцы дух злосьці, Ён зьменіць усё наша жыцьцё, Ён адкрые наш розум да уразуменьня слова Боскага і цудоўным Сваім сьвятлом асьвяціць атачыўшую нас цямрэчу.

Госпадзі, Ты, Які насычае зямлю жыватворнай вільгацьцю, Ты, Які шкадуеш бязмоўныя расьліны, зьлітуйся і над маёй душой,што ў муках знаходзіцца, ажыві мяне, Госпадзі, Духам Тваім Сьвятым, пашлі мне дабратворную расу Тваёй любові, здаволь смагу душы маёй і не дай мне загінуць!

НЯДЗЕЛЯ ПРАД НАРАДЖЭНЬНЕМ ХРЫСТОВЫМ

Поратаярэй Мікола Ўгарчак, “Украінская Аўтакефалія”

“Якаў спарадзіў Язэпа, мужа Марыі, ад Якой нарадзіўся Ісус, Якога называюць Хрыстос.”

(Мц. 1:16).

У кожную апошнюю нядзелю прад сьвятам Нараджэньня Хрыстовага мы маем нагоду пачуць зь Сьвятога Эвангельля шматлікі шэраг імёнаў старазапаветных патрыярхаў і прарокаў. Гэтыя імёны радаводу, пададзеныя ў парадку іх пасьлядоўнасьці, ствараюць радавы ланцуг, які пачынаецца ад старазапаветнага патрыярха Аўрааму, а скончыўся на Іосіфе, мужы Марыі, ад якой нарадзіўся Ісус Хрыстос.

Якую мэту меў сьвяты эвангеліст Мацей, падаючы гэтыя імёны? Якімі крыніцамі ён карыстаўся, падаючы нам радавод Ісуса Хрыста? Пачынаючы Сьв. Эвангельля радаводам Ісуса Хрыста, сьв. Мацей меў падвойную мэту: даказаць, што Ісус Хрыстос быў не толькі праўдзівым Богам, але таксама праўдзівым чалавекам, што прыняў чалавечую прыроду і нарадзіўся ад Дзевы Марыі; па другое – гэтым радаводам ён сьцьвярджае, што толькі на Ісусе Хрысьце спраўдзілася прароцтва Ісаі, які прадказаў, што Месія мусіць прыйсьці з роду Давыда. Падаючы гэты радавод, сьв. Эвангеліст абапіраецца на рэлігійныя традыцыі ізраільскага народу, у якіх абяцанка Боская аб Месіі перадавалася з пакаленьня ў пакаленьне.

Менавіта гэтая традыцыя была той сьвятой крыніцай Боскага аб’яўленьня, якая не толькі захавала ў сукупнасьці абраны народ, яна дапамагла яму захаваць у памяці ўсе тыя імёны радаводу Ісуса Хрыста, а таксама ўсе прароцтва, якія адносіліся да жыцьця і дзейнасьці доўгачаканага Месіі. Яны былі прадказаны з такой вялікай дакладнасьцю, яны ахопліваюць з такой дакладнасьцю ўсе падзеі жыцьця Ісуса Хрыста на зямлі, што тут не можа быць аніводнага сумненьня ў іх праўдзівасьці. Каб наглядна пераканацца ў цудоўнай праўдзівасьці тых прароцтваў, хопіць прывесьці нават некаторыя зь іх.

Праўдзівасьць радаводу сьв. Эвангеліста Мацея сьцьвярджае, напрыклад, прарок Ісая: “Пастаўлю Давіду Галіну праведную, і зацаруе Цар і будзе рабіць мудра і будзе чыніць суд і праўду на зямлі.” (Ер. 23:5) Аб цудоўным увасабленьні: “Дык вось Сам Гасподзь дасьць вам азнаку: вось, Дзева ва ўлоньні зачне і народзіць Сына, і дадуць імя Яму: Эмануіл.” (Іс. 7:14) Аб месцы Ягонага нараджэньня, Віфляеме: “І ты, Віфляеме - Эфрата, ці ж малы ты сярод тысячаў Юдавых? зь цябе пойдзе Мне Той, Які павінен быць Валадаром у Ізраілі, і Якога паходжаньне з пачатку, ад дзён вечных.” (Міх. 5:2)

Вось гэтыя прароцтва сьведчаць аб тых усіх падзеях, якія зьдзейсьніліся на Ісусе Хрысьце, а аб якіх мы даведваемся зь Новага Запавету. Ды менавіта ў гэтай праўдзівасьці і знаходзіцца ўся маральная сіла рэлігійнай традыцыі ізраільскага народу. Гэтая традыцыя, натхнёная самім Госпадам, захавала абраны народ ад благіх шляхоў забабонаў, падтрымлівала ягоную веру ў блізкі прыход Месіі і праз гэтую веру ізраільскі народ асьвячаўся і выратоўваўся. У гэтым і збліжаецца хрысьціянская традыцыя зь старазапаветнай.

Разьніца толькі ў тым, што ізраільцяне выратоўваліся верай у Таго, які меўся прыйсьці, калі мы, хрысьціяне, выратоўваемся праз Таго, што ўжо прыйшоў, адкупіў нас Сваёй усясьвятой крывёй на крыжы і Сваім слаўным уваскрошаньнем зрабіў нас спадчыньнікамі неба і вечнага жыцьця. А гэтай Месіяй ёсьць ніхто іншы, толькі Госпад наш Ісус Хрыстос, які нарадзіўся з роду Давыда, ад Дзевы Марыі, у мястэчку Віфліем, як было прадказана прарокамі. Гэтага Хрыста мы прынялі, Яго навукай мы сябе адукавалі і на Ягоным Сьвятым Эвангельлі паклалі падмурак дзеля новай, хрысьціянскае традыцыі, якая глыбінёй сваёй напаўняе ўсё жыцьцё хрысьціянскага сьвету.

У гэтым і палягае найбольшая каштоўнасьць хрысьціянскае традыцыі, што зрабілася быццам працягам старазапаветнай і вядзе нас да выратаваньня. Гэтай традыцыі мы і ўдзячныя за ўсё наша духоўнае дабро, таму мы не сьмеем яе занядбаць, а шануем і захоўваем у сваім жыцьці. Праўда, у працягу двух тысячагодзьдзяў гэтыя хрысьціянскія традыцыі ў кожнага народу набралі пэўных асобных формаў, аднак зьмест застаўся такі ж самы: вера ў Госпада Ісуса Хрыста і выратаваньне нашых душаў праз Яго.

Украінскі народ мае таксама свае асаблівыя традыцыйныя формы, яны цалкам хрысьціянскія, увайшлі ў нашы звычаі і побыт, яны ўласьцівыя хрысьціянскаму духу і па рознаму выяўляюць ягоныя духоўныя патрэбы і ідэалы.

Незвычайным багацьцем формаў і разнароднасьцю, яны не толькі паглыбляюць, але і актывізуюць наша рэлігійнае жыцьцё. Без іх наша вера, наша рэлігія была б мёртваю, парожняй, бясплённай і гэта адчулі, падсьвядома, нават нашы браты ў дыяспары. Яны не маглі разарваць з тымі рэлігійнымі і народнымі традыцыямі, якія вынесьлі з роднага краю, і таму зь самага пачатку ўзяліся арганізоўваць царкоўныя грамады.

Гэтыя захады нашых першых пасяленцаў апраўдаліся. Хто скарыўся іхняй ініцыятыве, увайшоў у жыцьцё нашай Сьвятой Украінскай Праваслаўнай Царквы, зрабіўся яе актыўным сябрам, – той уратаваўся, хто ж зь іх зьняважыў і адышоў, – той зьнік без сьледу, той патануў у чужынскім моры, не толькі парываючы з рэлігійнае традыцыяй нашай Сьвятой Царквы, але таксама і зь сваім народам. Жыцьцё дало нам вельмі багата прыкладаў гэтай сумнай праўды. Мы не сьмеем яе зьневажаць, ад яе адыходзіць, яе не паважаць; наадварот, на трэба захоўваць яе ва ўсіх формах, як у царкоўным і рэлігійным жыцьці грамад, так і атачэньні сваёй радні, у сябе дома.

Рыхтуючыся ўрачыста адсьвяткаваць дзень сьвята Нараджэньня Хрыстова, мы мусім таксама скіраваць сябе да тых традыцыйных формаў, у якіх наш народ выяўляў свае рэлігійныя пачуцьця. На мусім саромецца іх, а сустракаем гэта сьвята так, як сустракалі яго нашы бацькі, дзяды і прадзеды. Прывучым да іх таксама і нашых дзяцей, каб і яны палюбілі гэтыя нашы традыцыі, зжыліся зь імі, іх шанавалі, а тады здолеем быць пэўнымі, што яны не пакінуць нас, не адыдуць ад нашай Сьвятой Царквы і нашага народу. Якую вялікую цану маюць гэтыя рэлігійна–нацыянальныя традыцыі, хай распавядзе наступная падзея.

Адзін канадскі настаўнік, зь нацыянальнасьці англічанін, што жыў доўгі час паміж нашымі пасяленцамі, папрасіўся да адной украінскай сям’і на Сьвяты вечар. Ён уважна сачыў за ўсім парадкам яго, пакаштаваў кожную страву, паслухаў нашы цудоўныя калядкі, а потым пайшоў зь нашымі людзьмі ў царкву на калядную богаслужбу. Пабачыўшы і перажыўшы ўкраінскія Каляды, ён пасьля сказаў: “Вы шчасьлівыя, што маеце такія прыгожыя звычаі! Захоўвайце іх, як найбольшы скарб! Мы таксама калісьці мелі падобныя звычаі, але закінулі іх, і яны незваротна прапалі для нас. Цяпер застаецца нам толькі духоўная пустэльня, бо згубленага ўжо няздольныя адрадзіць”. Якія сумныя і балючыя словы!

Такой думкі прытрымліваецца кожны разумны чалавек. Дарагія Браты і Сёстры! Хай гэтыя словы будуць засьцярогай для нас! Захоўваем свае старажытныя звычаі, асьвячоныя тысячагадовай традыцыяй Украінскай Праваслаўнай Царквы. Сустракаем Нараджэньне Хрыстова нашым прыгожым украінскім Сьвятым вечарам, за агульным сталом, у атачэньні сваёй сям’і, сваіх любімых дзяцей і зь малітвай на вуснах. Вітаем Дзіцё Боскае чароўнымі ўкраінскімі калядкамі і просім, каб Хрыстос Госпад нарадзіўся і ў нашых сэрцах і аднавіў нашы душы сваёй ласкай. Славім народжанага Госпада, каб Ён уславіў нас у Сваёй славе, як абраных дзяцей Боскіх, у спакоі, у любові і ў радасьці сьвятой. Амін.

http://uaoc.net/2010/01/02/pered-rizdvom/