ВЯЛІКАЯ СУБОТА ПАКУТНАГА ТЫДНЯ ВЯЛІКАГА ПОСТУ

У Вялікую суботу Праваслаўная Царква згадвае пахаваньне целам Ісуса Хрыста і сыходжаньне Ягонае ў пекла.

Зьняўшы з крыжа і абвіўшы тканінамі з пахамі, па звычаі юдэяў, Іосіф і Нікадзім паклалі усячыстае Цела Госпада у новай каменнай магіле ў садзе Іосіфа, які знаходзіўся недалёка ад Галгофы. Да дзьвярэй магілы прывалілі вялікі камень. Пры пахаваньні Ісуса Хрыста “была ж там Марыя Магдаліна і другая Марыя, якія сядзелі насупраць магілы” (Ян. 67:21).

Першасьвятары і фарысэі ведалі, што Ісус Хрыстос прадракаў пра Сваё уваскрэсеньне, але не верачы гэтаму прадказаньню і асьцерагаючыся, каб Апосталы не выкралі Целы Ісуса Хрыста і не сказалі народу: уваскрэс зь мёртвых, – у суботу выпыталі ў Пілят ваенную варту, прыставілі да труны і самую труну запячаталі (Мц. 27:57-66; Ян. 19:39-42) і тым даставілі праўдзе новае пацьверджаньне.

Сьвяціцель Ян Залатавуст піша: “Хрыстос пакладзены быў у новай магіле, у якой ніхто раней не быў пакладзены, каб уваскрэсеньне не магло быць прыпісана каму-небудзь іншаму, разам зь Ім ляжачаму; каб вучні, па блізкасьці гэтага месца, лёгка маглі прыйсьці і быць гледачамі цуду і каб сьведкамі пахаваньня былі не толькі яны, але і ворагі. Тое, што пакладзены былі пячаткі на труну і прыстаўлена варта зь ваяроў, гэта сапраўды, зь іх боку было сьведчаньнем пахаваньня, бо Хрыстос жадаў, каб і пахаваньне Ягонае было не меней пэўным, чым уваскрэсеньне. Таму вось і вучні дбайна імкнуцца даказаць, што Ён сапраўды памёр. Уваскрэсеньне Яго было пацьверджанае усім наступным часам: тым часам, калі б сьмерць Яго ў той час была утоена і не зрабілася цалкам вядомаю, тое гэта магло б пашкодзіць слову пра уваскрэсеньне”.

Усе дні пераўзыходзіць сьвятая Чатырохдзесятніца, але больш Чатырохдзесятніцы сьвяты і Вялікі Тыдзень (Пакутны) і больш самога Пакутнага тыдня ёсьць Вялікая і сьвятая Субота. Бо як у першым стварэньні сусьвету Бог, стварыўшы усе стварэньні і ў шосты дзень канчаткова стварыўшы чалавека, у сёмы дзень спачыў ад усіх спраў Сваіх, і асьвяціў яго, назваўшы суботаю, гэта значыць супакоем: так і ў стварэньні разумнага тварэньня, зьдзейсьніўшы усё (справу адкупленьня), і ў шосты дзень – пятніцу, зноў аднавіўшы спарахнелага грахом чалавека і абнавіўшы яго жыватворчым крыжам і сьмерцю, у сапраўдны сёмы дзень Гасподзь супакоілася, заснуўшы прыродным і выратавальным сном. Бог Слова плоцьцю сыходзіць ў труну, робіць сыходзіць  і ў пекла (1 Пётр. 3:19-20) зь натуральнаю і Боскаю душою, праз сьмерць адышоўшай ад цела і адданаю ім у рукі Айца, Якому Ён прынёс і Кроў Сваю, што зрабілася нашым збавеньнем. Але душа Гасподняя ў пекле не была утрымана, падобна душам сьвятых, бо яна не падлягала прабацькаўскай клятве. Усяліўся Гасподзь наш Ісус Хрыстос у труне цялесна і з Боскасьцю, злучыўшыся з плоцьцю; але ў той жа час Ён быў і ў раі з разбойнікам і, як раней сказана, у пекле зь аголенаю Сваёю душою, натуральна ж быў як Бог неапісаны, неабмежаваны. Выпрабавала цела Госпада і тленьне, гэта значыць адыход душы ад цела, але не разбурэньне цела і чальцоў і поўнае псаваньне іх. Сьвятое цела Госпада Іосіф, зьняўшы зь дрэва, хавае ў новай магіле і ў вертаградзе, над уваходам труны кладзе вельмі вялікі камень. Ад гэтага пекла скаланаецца і дзівуецца, адчуўшы наймагутную сілу; і па хуткім часе яно, несправядліва паглынуў, адпускае і Хрыста, – найбольш цьвёрды і краевугольны камень, і тых, якіх паланіла ва улоньні сваім, як ежу і асалоду для сябе.

На ютрані Вялікай Суботы, пасьля Вялікага услаўленьня, Плашчаніца пры сьпеве “Сьвяты Божа…” выносіцца сьвятарамі з храма над галявой, пры удзеле народу, і абносіцца вакол храма ва успамін сыходжаньня Ісуса Хрыста ў пекла і перамогі Ягонай над пеклам і сьмерцю. Затым, па занясеньні Плашчаніцы ў храм, яна падносіцца да адкрытай Царскай Брамы, у знак таго, што Выратавальнік неразлучна знаходзіцца з Богам Айцом і што Ён Сваімі пакутамі і сьмерцю зноў адчыніў нам дзьверы раю.

Пасьля канца Літургіі бывае дабраслаўленьне хлебу і віны, а ў большасьці храмаў адбываецца асьвячэньне кулічоў, пасак і яйкаў.

У дванаццатым гадзіны ночы зьдзяйсьняецца паўночніца, на якой сьпяваецца канон Вялікай Суботы. У канцы паўночніцы сьвятары моўчкі пераносяць Плашчаніцу зь сярэдзіны храму ў алтар Царскай Брамай і кладуць яе на Пасад, дзе яна застаецца да сьвята Ушэсьця Госпада, у памяць саракадзённага знаходжаньні Ісуса Хрыста на зямлі па Уваскрэсеньні Яго зь мёртвых.