Верую ў адзінага Бога Айца, Усеўладарнага, Тварцу неба і зямлі, усяго бачнага й нябачнага. I ў адзінага Госпада Ісуса Хрыста, Сына Божага, аднароднага, ад Айца народжанага перад усімі вякамі. І ў Духа Сьвятога, Госпада жыцьцятворчага, Які ад Айца зыходзіць, Каму нароўні зь Айцом і Сынам пакланеньне й слаўленьне належаць, Якім усё асьвячаецца. У Сьвятую Тройцу непадзельную, невыказную і неапісальную. У Сьвятую Тройцу усяўладную і усядзеючую, раўнабоскую і роўнамагутную, роўную па волі і роўную па розуме, роўную па сутнасьці і адзінасутную, сувечную і субеспачатковую. І ў адзінаначальле трыіпастаснае ў Сыне Богу, народжаным, у Духу Богу, утрымліваючым і жыватворчым усё. Бо Дух заўсёды ёсьць зь Айцом і Сынам, і ніколі не падзяляліся адзін ад аднаго. І Айцец заўсёды быў і існаваў зь Сынам. І Сын існаваў зь абодвума — Айцом і Духам. Так пакланяюся і слаўлю непадзельную Сьвятую Тройцу, адзінае Бажаство ў трох тварах.
Падобна і сьвятую Багародзіцу вызнаю больш сьвятой за херувімаў і серафімаў, вышэйшаю усіх стварэньняў і вышэй нябёсаў, як па целе нарадзіўшую адзінага ад Тройцы Хрыста Бога нашага, дзеля нас што сышоў да нас і зрабіўшагася чалавекам дзеля нашага выратаваньня. Разам зь Ім паважаю і слаўлю і сьвятых Ягоных падзьвіжнікаў, і пакланяюся ім і шаную іх. Сьвятому Яну Папярэдніку і Хрысьціцелю, і былым да яго прарокам, і пасьля яго усяхвальным апосталам, сьвятым і добрапераможным пакутнікам, і усім сьвятым пакланяюся, шаную іх і прашу малітваў іх. Бо праз іх усё ратуемся, бо жаданьне (тых, хто) баіцца Яго выконвае Бог (Пс.144:19). Пакланяюся і годным мошчам іх і шаную іх; бо шматлікія цяла сьвятых пакутнікаў струменілі міро і лекаў, і шматлікія хваробы праз іх вылечваліся.
Шаную, пакланяюся і цалую і годныя і сьвятыя абразы іх, не як богаў, але як скарочанае апісаньне, уразуменьне і напамінак пакут іх. Таму што абразы не сутнасьць толькі напісаньне цела і указаньне на яго, але паказваюць і пакуты цела. Бо за пакуты, якія зьведалі дзеля Хрыста, Бога нашага, улагоджваюцца, шануюцца і ушаноўваюцца глыбокай пашанай (сьвятыя). А калі б гэтага не пацярпелі за Хрыста, то мы не мелі б патрэбы маляваць іх у кнігах і цэрквах.
Як шматлікія ў дамах сваіх робяць малюнкі людзей, бацькі — дзяцей сваіх, дзеці — бацькоў сваіх, на падставе любові і узаемнай паміж сабою сувязі, і для незабыўнай памяці, так што і цалуюць іх — зрэшты, не як богаў, а дзеля памяці і любові да іх, так належыць разумець і пра абразы сьвятых, што для напамінку і для нашай любові, і для выпраўленьня жыцьця нашага, а разам і язычнікаў, прыступаючых да веры ў Хрыста Ісуса, для сьведчаньня добрага іх спавяданьня, яны напісаны ў цэрквах і кнігах. І калі тыя на падставе цялеснай любові да дзяцей сваім малююць малюнкі для напамінку пра іх, то тым больш павінны мы пісаць абразы сьвятых з пакутамі іх, (маляваць) праліўшых кроў сваю зь любові да Хрыста.
Чаму завеш мяне служыцелям ідалаў? Бо, скажы мне, ці кланяюся ідалу якога Апалёна, а лепш сказаць Згубіцеля, ці абразу Госпада нашага Ісуса Хрыста, навучаючаму мяне домабудаўнічаму Ягонаму увасабленьню? Скажы мне, ці пакланяюся ідалу якой Артэміды ці абразу усясьвятой бязгрэшнай Уладаркі нашай Багародзіцы і Заўсёды Дзевы Марыі, Маці Госпада нашага Ісуса Хрыста? Ці пакланяюся ідалу якога—небудзь Дія ці абразу сьвятога Яна Папярэдніка і Хрысьціцеля? Пакланяюся ідалу якога Дія і Геракла ці абразам сьвятых апосталаў, пакутнікаў і усіх сьвятых, ад веку дагадзіўшых Богу? І хто сьмее назваць ідаласлужэньнем выдатнае гэта тлумачэньне і ганіць пакуты Хрыстовы і сьвятых Ягоных, ці перадаўшым нам сьвятую Царкву Боскую? Бо так упрыгожанаю мы прынялі яе ад айцоў, як і боскія Пісаньні выстаўляюць домабудаўнічае увасабленьне Хрыста. Яго да нас дзеля нас сыходжаньне, пячору, зорку і вешчуноў, хрост. Ярдан і Яна, кранаючагася галявы Ягонай, і Духа Сьвятога, што сходзіць зь неба ў выглядзе голуба. Зьвернемся і да пакут Ягоных і убачым дзяцей зь лісьцем пальмаў, умывальнік і ручнік, цалаваньне Юды, суд юдэяў, прысуд Пілят, і іншае; уваскрэсеньне, радасьць сьвету, як Хрыстос топча пекла і аднаўляе Адама; падобна і — ушэсьце, сустрэць і цуды Ягоныя, прасьвятленьне сьляпога, вылячэньне паслабленага, дакрананьне хварэючай крывацёкам да краю адзежы, якая першая і зрабіла выяву Хрыста зь медзі; падобна (сустрэнем) і абразы сьвятых з пакутлівымі прыладамі і судамі, якія яны зьведалі за Хрыста, Бога нашага.
Такое выдатнае тлумачэньне і карыснае напісаньне ці можам назваць служэньнем ідалам? Бо гэта ёсьць скарочанае і добрае пісаньне, як і боскі айцец наш Залатавуст сказаў: “я люблю і жывапіс на воску, як выкананую набожнасьці”. І сьвяты Васіль, вялікі айцец наш, усхваляючы сорак сьвятых (мучанікаў), кажа: “таму што і пісьменьнікі і жывапісцы, адны — упрыгожваючы словам, а іншыя — малюючы на дошках, тыя і іншыя заахвочвалі шматлікіх да мужнасьці”. Так пісьменьнік напісаў Эвангельле і тое, што апісаў у Эвангельлі, усё домабудаваньне увасабленьня, і пакуты сьвятых, і аддаў Царкве. Падобна і жывапісец напісаў усё домабудаваньне Госпада нашага Ісуса Хрыста, і катаваньні сьвятых, і аддаў Царкве. Так што абодва выкладаюць нам адно навучаньне. Чаму ж кнігу паважаеце, а карціну ганіце, скажы мне! Якое адрозьненьне паміж імі, калі абодва вяшчаюць пра адно дзеяньне, тым часам адна лічыцца годнаю , а іншая зьневажаецца? О прыгода! Хто не абсьмяе такога меркаваньня? Хто не пагрэбуе такога вучэньня, што, тады як абодва уяўляюць адно пісаньне, адно паважаецца, а іншае топчацца? Бачыў веды, а лепш сказаць — невуцтва? У рэчаіснасьці, калі добра падумаеш, пра чалавек, той добры і спрыяльны малюнак само ёсьць вытлумачэньне і уразуменьне Эвангельлі; бо, што Эвангельле выкладае словамі, то абраз паказвае прадметна. Чаму ж тое паважаецца, а гэта адпрэчваецца? Чым адрозьніваецца папера ад каменя? Ці не абодва, як матэрыял, прыстасоўваюцца да адной вытворчасьці? Чым адрозьніваецца чарніла ад сурыку і іншых фарбаў? Ці не падрыхтоўваюцца тыя і іншыя са шматлікіх складаў і такім чынам служаць на карысьць пішучым? Скажы ж мне: прад чым спыніўся з глыбокай пашанай у кнізе Эвангельскай, прад рэчывам, ці выкладам домабудаваньня Хрыстова праз увасабленьне? Так і я не дошку паважаю, не сьцяну і не рэчыва фарбаў, а выяву цела Ягонага і абрыс домабудаваньня Хрыстовага, як і айцец наш Залатавуст у гутарцы “на мыцьцё ног”: “калі малюнкі і адметнасьці царскія уносяцца ў горад, то выходзяць ім насустрач саноўнікі і натоўпы народа з прывітаньнем і глыбокай павагай, не каменю аддаючы гонар, не зьлітаму зь воску абрысу, а малюнку цара; і дзеля малюнка належыць аддаваць такі гонар і глыбокую пашану, калі няма там царуючага”. О няшчасьце! Малюнак зямнога цара са страхам ушаноўваецца і услаўляецца, а Хрыста зьневажаецца. О спакушэньне хрысьціян! О меркаваньне і вучэньне айцоў! Хто не абсьмяе гэтага ганебнага меркаваньня? Таму што, калі знойдзецца чалавек, зьневажаючы малюнак цара, ці не падлягае крымінальнаму пакараньню? Бо зьневажаючы малюнак цара зьневажае самага цара, бо гонар ад выявы, па выразе вялікага Васіля, пераходзіць на першаснае; падобна і — зьнявага. Так належыць разумець і адносна Цара нябеснага; менавіта, што зьневажаючы абраз Яго наносіць абразу першаўзору Хрыстоваму. Ты скажаш мне, што Бог неапісальны і невымоўны, без запальны і неспасьціжны? Але апісальнае цела, якую Ён прыняў і ў якім бачны быў на зямлі са станамі яе. Ці адлучаеш цела ад Бажаства? Ды не будзе! Таму што ніколі яны не адлучаліся адзін ад аднаго, ні ва улоньні Маці, ні пры хрышчэньні, ні на крыжы, ні ў пекле. Але скажаш мне: калі ніколі не адлучаліся, то як апісваеш толькі цела? Скажы ж мне і ты: хто смактаў малако з грудзей Маці? Ці не цела? Вядома, гэтым сілкавалася цела, а Боскасьці не дакраналася гэта запатрабаваньне. І хто адважваецца казаць ці спрачацца з—за гэтага пра Боскасьць і загубіць душу сваю, як шматлікія ерэтыкі? Ці хто, ізноў, можа апісаць чалавека, створанага па выяве Боскай? Ніхто. Таму што мы пасьцігаем не уяўнае ў чалавеку па выяве Боскай, а паказанае. Паказанае ж складана і апісальна, а Бог просты, нескладаны і неапісальны. І цела, у якім увасобіўся Хрыстос ад бязгрэшнай Маці Сваёй, апісваецца як бачная была на зямлі. І гэта не ёсьць служэньне ідалам. Таму што Хрыстос, сышоўшы, зьнішчыў ідалаў на зямлі; як жа зноў пакінуў нам ідалаў? Ці скажаш, што не запаведаў нам рабіць малюнкаў і пакланяцца ім? Але Сам Хрыстос зрабіў выяву, так званы нерукатворным, і нават дагэтуль ён існуе і шануецца, і ніхто не назваў яго ідалам.
Ці скажаш, што не напісана пакланяцца абразам? Шмат і іншых паданьняў прынялі мы ад апосталаў і айцоў, якіх Хрыстос не выказаў. Бо дзе сказаў Хрыстос кланяцца на усход, ці кланяцца крыжу, Эвангельлю, ці прымаць Цела Яго толькі паз кароткі пост, ці даваць шлюб парам? Ёсьць і шмат іншага, што робіцца, хоць Хрыстос таго не запаведаў нам; але мы як прынялі ад апосталаў і айцоў, так і верым, ведаючы, што ад Бога яны навучаны таму. Бо ад сьвятых Сваіх Бог не схаваў нічога, як шкоднага, так і выратавальнага людзям. І чаму б Ён схаваў гэта ад іх?
А калі шанаваньне абразаў ёсьць служэньне ідалам, і столькі гадоў гінуў народ, то калі належыць напоўніцца вышэйшаму сьвету (Рым.11:25; Мц.24:14)? О няшчасьце! Калі ад сыходу Хрыстова да часоў спадара Германа патрыярха народ гінуў, робячы паклоны ідалам, то для чаго сыходзіў да нас Хрыстос? Але, о Божа, не можа быць, каб шанаваньне абразаў было служэньнем ідалам. Калі б яно было служэньнем ідалам, то несумнеўна хоць бы адзін Сабор адкінуў іх. Калі не адкінуў іх першы, то чаму не адрынуў другі: трэці, ізноў, як не адкінуў іх? Як не адкінуў чацьвёрты, пяты, шосты? Насупраць, (шосты) і патлумачыў ужываньне іх. Зазірні ў вызначэньні шостага сабора, у частку восемдзесят другую, і знойдзеш там доказ. Бо так вымавілі баганосныя айцы. "На некаторых малюнках сумленных абразаў пішацца ягня, указаны рукою Папярэдніка, так што прыняты ў выяву мілаты той, што ў законе нам вызначае праўдзівага Ягня, Хрыста Бога нашага. Мы ж, шануючы старажытныя выявы і сенцы, паданьне Царквы як знакі і наканаваньні праўды, упадабаны мілату і праўду (Ян.1:17), прымаючы гэта як выкананьне закона. Таму, каб і мастацтвам маляваньня вачам усіх прадстаўлена было дасканалае, загадваем з гэтага часу выяву Ягня, узьзяўшага грахі сьвету, Хрыста Бога нашага, на абразах уяўляць па чалавечай існасьці, замест старой выявы ягня, каб праз то, сузіраючы пакору Бога Словы, прыводзілі мы сабе на памяць жыцьцё Ягонае ў целы, Ягоныя пакуты і выратавальную сьмерць, і зьдзейсьненае такім чынам збавеньне сьвету”. Калі так вызначылі айцы, мы якую патрэбу маем пераступаць вызначэньні іх і рабіць разлад у Царкве Боскай? Хіба не ведаеш, што парушаючы пастановы айцоў падлягае адлучэньню? Гледзіце, што вы зрабілі, і усё яшчэ знаходзіцеся ў зле! Калі б ты сказаў мне, што яны зьявіліся з шостага Сабора, то сказаў бы нешта, хоць і так яно не мела б сэнсу; а калі яны пачаліся з прышэсьця Хрыстова, то нічога не можаш сказаць супраць іх. Ці скажаш мне, што айцы шасьці Сабораў заклапочаны былі зрыньваньнем іншых багахульстваў і ерасяў? Але што, скажы мне, горш служэньня ідалам? І чаму яны скасавалі меней небясьпечнае, а найцяжкае усіх пакінулі на пагібель народу?
Скажаш мне, што айцы ні пакланяліся ім, ні мелі іх на увазе? Як жа Залатавуст сказаў: “Я і зьліты зь воску малюнак люблю”? — Як сьвяты Рыгор Ніскій сказаў, што ніколі не бачыў іконы гэтай пакуты без таго, каб не праходзіць міма без сьлёз, а сьвяты Васіль павінен быў прыкласьці гэтулькі высілкаў у Кесарыі, каб напісаць абраз Хрыста? А ты кажаш — не пакланяліся ім! Які ж чалавек, бачачы на абразе Госпада раскрыжаванага, не паклоніцца?
Ці скажаш з прарокам Давыдам, што ідалы язычнікаў срэбра і золата, творы рук чалавечых, маюць вусны і не кажуць (Пс.113:12—13), і іншае? Яны сапраўды былі такія, як сказаў прарок. Але язычнікі лічылі тыя малюнкі за богаў, а Бога зусім не ведалі. Мы ж не такія, ды не будзем! Але, як сказаў ужо, паважаю Сьвятую Тройцу непадзельную, сьвятую Багародзіцу і усіх сьвятых, па стараннасьці і вялікай да іх любові пакланяюся і цалую і годныя і сьвятыя абразы іх, не як богаў, падобна элінам, але як напісаньне кароткае і зручнае для разуменьня, як прыняла іх Царква; таму яны і кажуць і не нямыя, падобна ідалам язычнікаў, як і усякае чытанае пісаньне кажа і не прамаўляе. Таму кажа Залатавуст: “Я люблю і зьліты зь воску малюнак”.
Скажаш, “не пакланяюся прадметам рукатворным”? Але і царква зроблена рукамі, і крыж, і Эвангельле, і ахвярнік, і іншыя сасуды царкоўныя. Ці скажаш, “ніхто не бачыў анёлаў, як жа малююць анёлаў”? У рэчаіснасьці часта бачылі іх сьвятыя. Сьвятая Багародзіца бачыла Гаўрыіла, бачылі міраносіцы, калі прыйшлі да труны, апостал (Пётр) у вязьніцы і пад вартаю, прарокі Ісака, Езекііль і Данііл, і наогул шматлікія сьвятыя бачылі анёлаў, паколькі маглі бачыць...
Ці скажаш, што гэта пакаленьне абагавіла іх? А ты павінен вучыць народ, як належыць шанаваць іх. Бо як загадаеш: калі селянін і прастак сустрэне слугу царскага і паклоніцца яму як цару і скажа яму “памілуй мяне, уладыка добры!”, каб пакараны быў сьмерцю і пакланіўшыся, і прыняўшы глыбокую пашану? Несправядліва, таму што па недасьведчанасьці зрабіў гэта. Але варта людзям дасьведчаным навучыць неспрактыкаванага, што гэта не цар. Таму што цар знаходзіцца ў палацы і ніхто яго не бачыць, хіба калі зьявіцца са славаю. Так належыць вучыць тых, якія па невуцтве абагаўляюць абраз Хрыстовы, што гэта не Хрыстос у целе, а абраз Ягоны. Таму што Хрыстос знаходзіцца на нябёсах, і ніхто Яго не бачыць, не ведаю — хіба калі зьявіцца ў другое прышэсьце Сваё. І, вядома, яны адукаваліся б і пакланяліся як сьлед. На гэта ёсьць архірэі, каб вучыць народ, як трэба верыць і як маліцца...
Зараз скажы мне нарэшце: каму будзем пераймаць? Сьвятому Васілю ці Пасьціле, загубіўшаму шматлікія душы? Каго будзем слухаць? Сьвятога Яна Залатавуста ці Трыкаккава, настаўніка пашкоджаньня і пагібелі, і іншых з тых (іканаборцаў)? Каго будзем слухаць? Сьвятых шасьці Сусьветных Сабораў ці безгаловага гэтага і адхіленага Богам і сьвятымі Ягонымі?.. Хто не абсьмяе гэтага Сабору? І таму ведайце, што ён непраўдзівы і непрымальны Богам і сьвятымі Ягонымі, і непрыстойна зваць яго Саборам, але сходам юдзейскім, бо, падобна яму, адбыўся супраць Выратавальніка. Паколькі злы вораг наш сатана, ад пачатку паўстаўшы на род чалавечы, бачачы, што народ ждоўскі быў упадабаны Богам, пазайздросьціў яму і загубіў яго, і уклаў у іх думка хітрую, што Хрыстос не ёсьць Сын Божы, а ашуканец і жадае загубіць род жыдоўскі; але схапіўшы, забіце Яго. І сьвятары юдзейскія, склаўшы сход і ад твару сатаны прыняўшы намер супраць Выратавальніка, каб схапіць і забіць Яго; і, зьмяшаўшы воцат зь жоўцьцю, наклалі губку на кій і паднесьлі да вуснаў Ягоных; і, узяўшы дзіду, працялі бок Ягоны, і аддалі сябе сатане. Падобна гэтак жа гэты вораг наш сатана, бачачы род хрысьціянскі упадабаны Богу, вельмі пазайздросьціў яму, і, жадаючы загубіць яго, уклаў у тых (іканаборцаў) хітрую думку: тая глыбокая пашана ёсьць служэньне ідалам; а вы занядбайце яго і адстаньце ад яго, бо (інакш) загінеце. І склаўшы сход, і самі прыняўшы ад сатаны намер супраць абраза Хрыстовага, прысудзілі, замест целавага расьпяцьця, растаптаць яе нагамі сваімі. Падобна і яны, зьмяшаўшы ваду і вапна і наклаўшы губку на дрэва, прыклалі да аблічча малюнка Ягонага, і, замест дзіды узяўшы меч, выдлупалі яго. Выканалі і яны дзеі юдэяў і самі сябе аддалі сатане. О няшчасьце, о спакушэньне на хрысьціян, таму што і яны кінуліся ў прорву юдзейскую! Гора табе, сатана, ворагу Богу, таму што зьмяшаў хрысьціян зь юдэямі.
Маральны дадатак
Малю вас, акрыяйце ад гэтай цемры і асьляпленьні. Таму што сатана, калі жадае загубіць чалавека, асьляпляе розум ягоны, каб ён не пазнаваў дабра (2 Кор. 4:4). Мы ж углыбімся ў Пісаньне і Паданьне айцоў, і айцам станем пераймаць; і як засьпелі Царкву, так і будзем пры ёй, такою і перададзім яе (родам наступным). Не будзем адлучаць сябе ад айцоў нашых, каб будучае іншае пакаленьне не аддала анафэме нас і не адлучыла; і сапраўды, ніколькі (тады) не прынясуць карысьці межы зямлі, ды удастоіць мяне Бог быць у зносінах з шасьцю Сусьветнымі Саборамі і мець удзел зь імі, а не з безгаловым гэтым і разбойніцкім саборам. Бог жа сьвету і суцяшэньня (Рым.15:5; Жыд.13:20) па Сваёй літасьці ды пазбавіць нас ад сапраўднай і усякай ерасі і удастоіць утрымацца ў праваслаўнай веры ў Хрысьце Ісусе, Госпадзе нашым, Якому слава і улада на вякі вякоў, Амін.
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.