Сьвяціцель Леў Вялікі

І

Сэрцам усіх праваслаўны, умілаваныя, добра вядома, што сёньняшняя урачыстасьць павінна пачытацца нароўні зь іншымі адмысловымі сьвятамі, і не сумняваемся мы ў той вялікай глыбокай павазе, якая належыць гэтаму дню, бо Cам Сьвяты Дух асьвяціў яго наднезвычаным цудам Cвайго Дарунка. Лічачы з таго дня, у які узьнёсься Госпад найвышэй нябёсаў, зьбіраючыся усьсесьціся з правага боку Бога Айца, цяперашні дзень будзе дзясятым, але ён зазьзяў для нас яшчэ ў той дзень, ад якога мы вядзем адлік, - у дзень Уваскрошаньня. Складзеныя ж ў ім вялікія таямніцы старых і новых таемніц, у якіх ясна паказана, што міласьць была прадабвешчана праз закон, а закон быў выкананы праз міласьць. Бо як некалі жыдоўскі народ быў выведзены зь Эгіпт, і на пяцідзесяты дзень пасьля ахвяраваньня агнца дадзены быў яму закон на горы Сіён (Вых. 19:17 і далей), так і пасьля пакут Хрыста, калі было забіта праўдзівае Ягня Боскае, у пяцідзесяты дзень пасьля Яго Уваскрэсеньня сышоў Сьвяты Дух на апосталаў і іншых паверыўшых; таму без адмысловай працы старанны хрысьціянін можа зразумець, што пачаткі Старога Запавету падпарадкаваліся евангельскім пачаткам і што тым жа Духам дадзены другі Запавет, якім дадзены і першы.

ІІ

Такім чынам, як сьведчыць апостальскае апавяданьне: “Калі настаў дзень Пяцідзесятніцы, усе яны былі аднадушна разам. І раптам зрабіўся шум зь неба, як бы ад павеву моцнага ветру, і напоўніў увесь дом, дзе яны былі. І зьявіліся ім языкі падзеленыя, як бы вогненныя, і апусьціліся па адным на кожнага зь іх. напоўніліся ўсе Духам Сьвятым і пачалі гаварыць на іншых мовах, як Дух даваў ім вяшчаць.”(Дз. 2:1-4). О, як імкліва апынулася слова мудрасьці і як лёгка засвойвалася пвыкладзенае там, дзе настаўнікам быў Сам Бог! Бо для засваеньня тут не трэба дадатковае тлумачэньне, досьвед выкананьня і час для вывучэньня; і бо Дух ісьціны дыхае дзе жадае (Ян. 3:8), то уласьцівыя асобным народам мовы зрабіліся агульнадаступнымі ў вуснах Царквы. Такім чынам, менавіта з гэтага дня загучала труба евангельскай пропаведзі; менавіта з гэтага дня струмені дабрыні, рэкі дабраслаўленьняў напаілі усякую пустэльню і усю сушу (Іс. 35:6 і далей). І як для абнаўленьня твару зямлі (Пс. 103:30) Дух Божы насіўся над вадой (Бц. 1:2), і для выгнаньня першапачатковай цемры успыхвалі маланкі новага сьвятла; так і ў зьзяньні агністых моў прымаецца агністае красамоўства і прамяністае слова Госпада, да якога для уразуменьня і для зьнішчэньня граху дадаліся здольнасьць азараць і сіла апякаць.

ІІІ

І хоць, умілаваныя, цудоўны сам вонкавая адбыўшайся выявы, і не падлягае сумневу, што ў гэтым радасным сугуччы людзкіх галасоў прысутнічае веліч Сьвятога Духа, аднак хай ніхто не падумае, што ў бачным целавымі вачамі магла бы адкрыцца Яго Боская сутнасьць. Бо прырода, нябачная і агульная для Айца і Сына, свой падарунак і справу явіла ў тым выяве, у якім пажадала, аднак пакінуўшы пры гэтым утоеным уласьцівасьць сваёй сутнасьці ў Боскасьці; бо як ні Айца, ні Сына, так і Сьвятога Духу не ў стане крануць чалавечы погляд. Бо ў Боскай Тройцы няма ні непадобнасьці, ні няроўнасьці; і ва усім, што можна падумаць аб Яе Сутнасьці (гэта значыць аб сіле, славе, вечнасьці), не можа быць ніякага падзелу. І калі, вынікаючы зь уласьцівасьцяў асоб, адзін ёсьць Айцец, іншы - Сын, трэці - Сьвяты Дух, то бо ў іх не розная Боскасьць, і не розная прырода. Бо як Сын адзінародны зь Айцом і ад Айца, так і Сьвяты Дух - Дух ад Айца і праз Сына, гэта значыць не як якое-небудзь тварэньне Айца і Сына, але разам зь абодвума існуючы і уладарачы, Ён вечна зыходзіць з Таго, што ёсьць Айцец і Сын. І таму Госпад напярэдадні дня Сваёй пакуты, прадвесьцячы вучням Сваім прыход Сьвятога Духу, кажа: “Яшчэ многае маю сказаць вам, але вы цяпер ня можаце спасьцігнуць. Калі ж прыйдзе Ён, Дух праўды, дык наставіць вас на ўсякую праўду: бо не ад Сябе будзе гаварыць, а будзе гаварыць, што пачуе, і будучыню агалосіць вам; Усё, што мае Айцец, ёсьць Маё; бо Я сказаў, што ад Майго возьме і абвесьціць вам.” (Ян. 16:12-13; 15). Такім чынам, тое, што уласьціва Айцу, Сыну і Сьвятому Духу, не мае розных уласьцівасьцяў, але усё, што мае Айцец, мае Сын, мае і Дух Сьвятой; і заўсёды ў Тройцы было гэтае адзінства, бо цалкам знаходзіцца там - значыць тое ж самае, што заўсёды існаваць. І хай не думаецца тут нічога часавага, ніякіх ступеняў і ніякіх адрозьненьняў; і бо ніхто і не ў стане вытлумачыць тое, што уласьціва Богу, то хай ніхто не рызыкуе прызнаваць таго, што Яму не уласьціва. Бо прабачна не казаць годнага аб незвычайнай прыродзе, чым сьцьвярджываць адваротнае ёй. Таму усе, што набожныя сэрцы адносяць да вечнай і нязьменнай славы Айца, хай гэта жа самае неаддзельна і без адрозьненьня думаюць адначасова і аб Сыне і Сьвятым Духу. Бо таму прызнаем мы дабрашчасную Тройцу адным Богам, што ў гэтых трох асобах няма якіх-небудзь адрозьненьняў у сутнасьці, магутнасьці, волі і дзеяньні.

IV

Таму, нароўні зь арыянамі, якія жадаюць, каб нейкая адлегласьць было паміж Айцом і Сынам, роўна адпрэчваны мы і македанян, якія хоць і вызнаюць роўнасьць для Айца і Сына, але аднак прыніжаюць прыроду Сьвятога Духу; бо яны і не задумляюцца аб тым, каб спыніць гэтае ганьбаваньне, якое не будзе даравана судом ні ў сучаснасьці, ні ў будучым стагодзьдзі, бо кажа Госпад: “Калі хто скажа слова на Сына Чалавечага, даруецца яму; а калі хто скажа на Духа Сьвятога, не даруецца яму ані ў гэтым веку, ані ў будучым.” (Мц. 12:32). Знаходзячыся жа ў гэтай нягоднасьці, пазбаўляюцца яны міласьці, бо не пускае іх да Сабе Той, праз Якога яны маглі бы вызнавацца; і ніколі не змогуць зьвярнуцца да вылячэньня прабачэньнем тыя, хто не мае сабе Абаронцы, Які бы ім заступаўся. Бо менавіта дзякуючы Сьвятому Духу магчыма і закліканьне Айца, і сьлёзы каяньня, і подых молячыхся: і ніхто не можа зваць Ісуса Госпадам, як толькі Духам Сьвятым (1 Кар. 12, 3); роўная усемагутнасьць Якога зь Айцом і Сынам і аднолькавую Боскасьць з найбольшай відавочнасьцю прапаведуе Апостал Павел, кажучы: “Дары ёсьць розныя, а Дух адзін і той самы; і служэньні розныя, а Гасподзь адзін і той самы; і дзеяньні розныя, а Бог адзін і той самы, Які дзее ўсё ва ўсіх.” (1 Кар. 12:4-6).

V

Гэтымі і іншымі сьведчаньнямі, умілаваныя, якімі незьлічона зьзяе улада Боскіх выслоўяў, аднадушна падахвочваемся мы да шанаваньня Пяцідзесятніцы, радуючыся ў славу Сьвятога Духа, праз Якога асьвячаецца уся Кафалічная Царква, напаўняецца усякая разумная душа; бо Ён ёсьць натхніцель веры, настаўнік веданьня, крыніца любові, знак цноты і аснова усякай маральнай дасканаласьці. Хай жа цешацца душы верных таму, што ва усім сусьвеце адзін Бог - Айцец, Сын і Сьвяты Дух, услаўляемы спавяданьнем усіх моў; і яшчэ таму, што гэты знак, зьявіўшыся ў выяве вагню, і цяпер працягваецца ў справах і падарунках. Бо Сам Дух ісьціны імкнецца, каб зьзяў дом славы Яго і Яго сьвятла, і жадае, каб у храме Яго не было ні цямрэчы, ні халадоў. Яго сілай і вучэньнем падаравана было нам ачышчэньне з дапамогай паста і міласьціны. Бо усьлед за гэтым ушанаваным днём варта час лікуючага посту. Яго вялікую карысьць выпрабоўвалі на сабе усё сьвятыя, і да дбайнага выкананьня яго угаворваем мы і вас сваім пастырскім служэньнем; так што калі ў апошнія дні вы зграшылі нядбайнасьцю або безтурботнасьцю, то і гэта хай таксама выправіцца строгасьцю посту і вылечыцца глыбокай павагай і любоўю. Давайце жа будзем пасьціцца ў сераду і пятніцу, а ў суботу з звыклым захаваньнем звычаяў будзем адпраўляць усяночнае дбаньне; дзякуючы Ісусу Хрысту, Госпаду нашаму, Які зь Айцом, і Сьвятым Духам - Адзін Бог, жывучы і ўладарыць ва ўсе стагодзьдзі. Амін.