Кіеўскі Патрыярхат: Чарговы “пракол”

Як распавядае япархіяльны сайт Каламійска-Чарнавецкай япархіі Украінскае Грэка-Каталіцкае Царквы, а таксама шэраг сьвецкіх рэгіянальных СМІ, нядаўна, на Надвірнянскае зямлі, у вёсцы Быткіўчык адбылася досыць двухзначная падзея. Падзяліць радасьць мясцовых уніяцкіх вернікаў зь нагоды асьвячэньня мясцовага вясковага каталіцкага храму сьвятога сьвятамучаніка Язафата (!!!) прыйшоў і адзін зь найвядомых аднавяскоўцаў. Ім быў не нехта, а вядомы праваслаўны герарх, уладыка Ян (Бойчук), кіруючы Косаўска-Каламійскай япархіяй УПЦ Кіеўскага патрыярхату.

Мясцовых праваслаўных (як з рэшты, і саміх каталікоў) уразіў удзел праваслаўнага япіскапа ў богаслужбе, у якой ён прымаў чынны ўдзел не толькі як звычайны госьць сьвята, а як непасрэдны ўдзельнік. Аб гэтым магчыма меркаваць зь вопраткі япіскапа: ён быў апрануты не ў клобук і мантыю альбо расу, што адпавядала б яго статусу праваслаўнага архірэя ў храме інаслаўных. Але ж япіскап Ян быў у поўным архірэйскім аблачэньні, неабходным для служэньня Боскай літургіі.

Спадзяемся, што ўладыка Ян знаходзячыся ў добрай памяці і здаровым розуме разумеў, што менавіта ён робіць, і якія гэта можа мець кананічныя наступствы як для яго асабіста, так і для аўтарытэту ўзначаленай ім праваслаўнае япархіі. Асабліва важна гэта нагадаць улічваючы “не цалкам ідэальныя” асабістыя адносіны ўладыкі Яна з Патрыярхам КП Філярэтам. Абазнаныя людзі кажуць, што япіскап Ян менавіта праз гэта рэдкі госьць у сталіцы, і на тамтэйшае Пушкінскае вуліцы бывае толькі пару разоў на год, “апраўдваючыся” кепскім самаадчуваньнем і станам здароўя. Звычайна, паправіць псыхічнае і фізычнае здароўе ў Патрыярхіі ўладыка Ян шансаў мае сапраўды мала.

У сьвятле шматабяцаючых слоў аб дыялёгу Кіеўскага Патрыярхату зь Маскоўскім сьвятло ў канцы тунэлю недзе можа і існуе. Але відавочным ёсьць тое, што ў любым выпадку вернікам Кіеўскага Патрыярхату з грэка-каталікамі ўжо сёньня будзн дамаўляцца значна лягчэй: па-першае іх абодвух яднае даўняя мроя аб Кіеўскім Патрыярхаце; па-другое – абодва ўжо маюць сваіх беспамылковых Пантыфікаў (а гэта азначае, што моцна пераўладкоўваць уласную псыхалёгію ў будучыні ім не прыйдзецца), а па-трэцяе – сам працэс такога аб’яднаньня “на месцах” ужо, як бачым, і так зрушыў зь месца. Далей будзе і больш.

http://uaoc.net/?p=2995

P.S. Матар’ялы аб афіцыйным стаўленьні Праваслаўнае Царквы да малітвы зь іншаверцамі і інаслаўнымі чытайце на нашым блозе і бачыне “Украінскае Аўтакефаліі”.

ТОМАС КАНСТАНТЫНОПАЛЬСКАГА САБОРУ 1180 ГОДУ (АБ “БОГУ МУХАМЕДА”)

Сьвятая Царква зь старажытнасьці і нават да сёньняшняга часу мела агульнавядомыя абвяшчаючыя кнігі, у тым выглядзе, як яны былі першапачаткова складзеныя. У ліку іншых выслоўяў у гэтых кнігах зьмешчана наступнае: “выш усяго гэтага, анафэма Богу Мухамеда, аб якім той сказаў, што ён ёсьць Бог адзіны, Бог не нарадзіў ён і не быў народжаны, і не зьявіўся ніхто, падобны яму”. [Зроблена было гэта] бо, зь аднаго боку, сам Мухамед абвясьціў памылковае разуменьне Бога з гэтым [тэрмінам] як, з рэшты, зразумелі тады, і ў то час, калі праз апублікаваную ім кнігу Каран, ён перадаў атачыўшым [яго людзям], якія не мелі раней большай колькасьці гнюсных і непрыдатных рэчаў.

Але прыходзячыя зь мусульман да боскага хросту і, паводле звычаю, пакліканыя, зважаючы на выслоўе аб богу Мухамеда, стала прыходзяць у цяжкасьць аб гэтым, асьцерагаюцца відавочна абвяшчаць анафэму Богу па імю, і па чыньніку [іх] некультурнасьці, і няведаньні пісьменства, і таму як цалкам не ведаюць, што азначае? Бо Бог – не Бог [для іх], і мусульмане сьведчаць, што ніколі не чулі аб такім, калі нават і нешта іншае разумеў [пад гэтым словам] той, хто склаў абвяшчальны кнігі.

І вось, паколькі яны знаходзяцца ў нерашучасьці, заняўся гэтым рознагалосьсем наш багамудры і сьвяты імпэратар, і, лічачы іх асьцярогу аб Богу не зусім неапраўданай, пажадаў выдаліць гэтыя паўсядзённыя зьдзіўленьне і зьбянтэжанасьць для думкі вагаючыхся [мусульман] і захаваць іх ад спакусы і сумневу ў стаўленьні да праваслаўнай веры (і не іх адных, але і іншых, хто бянтэжыцца з-за гэтага), сваёй боганатхнённай царскай уладай пастанавіў абвясьціць анафэму Богу Мухамеда зь абвяшчальнай кнігі выдаліць, [і замест гэтага] падвяргаць анфэме самога Мухамеда, і усё, у кнізе яго Каране [што зьмяшчаюцца] высьмятковыя і агульнавядомыя вучэньні, блага перададзеныя ім насуперак вучэньням Хрыста Бога нашага. Такім чынам, рашэньне аб гэтым было ясна выказана ў лісьце яго вялікасьці, вялізным і падрабязным, у якім усе думкі падводзяць да выніку: не пакідаць гэтую частку зь вышэйзгаданай анафэмай як выслоўе, уяўнае блюзьнерствам па стаўленьні да Бога.

Таму наш багамудры імпэратар, перасьледваючы гэтую мэту, на працягу ліста, пасланага нам, усталёўвае неабходнасьць быць выдаленай той скандальнай часткі выслоўя зь абвяшчальнае кнігі, паколькі яно здаецца не адпавядаючым таму, што павінна было бы [тамака знаходзіцца]. Мы жа, саборнае разгледзеўшы згаданы імпэратарскі ліст, вызначаем і пастанаўляем выкінуць зь абвяшчальнай кнігі вышэйпаказанае выслоўе, дзеля прыходзячых да боскага хросту і іншых, спакушаных

такім найменьнем Бога, накладаць анафэму на самога Мухамеда і кнігу яго, Каран, ва [усіх пунктах], у якіх ён супярэчыць сьвятым вучэньням Хрыстовым, і мець наступнае выслоўе [наўзамен ранейшага]:

“Анафэма Мухамеду, [і яго] вучэньню, перададзенаму ў Каране, у якім ён вызнае, што Госпад, Бог і Выратавальнік наш Ісус Хрыстос не зьяўляецца Сынам Боскім; добрае заве благім, а сьвятло выстаўляе цемраю, яшчэ ж [анафэма] і кепскаму вучэньню яго, адваротнаму сьвятым вучэньням Хрыста і багамудрых сьвятых, а таксама [анафэма] і таму, хто унушыў яму і думаць і вучыць гэтым кепскім і пагарджаным рэчам, будзе гэта хто-небудзь зь людзей, або жа злых дэманаў і айцец зла, або жа сам кепскі Мухамед спарадзіў ад сябе гэтак больш чым благі плод; акрамя таго, анафэма тым, хто [лічыць], што Мухамед ёсьць прарок і пасланец, ад якога прынялі вучэньні і запаведзі, адваротныя вучэньню Хрыста”.

Анафэма была напісана і падпісаны гэты томас 13 красавіка 6688 году.

Подпісы зь іншага боку: мая імпэратарская веліч, прыняла да разгляду рашэньне сьвятога і боскага сабору [выкладзеныя ў] гэтым томасе і ўсхваліла іх 13 красавіка 6688 году. Маецца пячатка Мануіла Коміна, ва Хрыста Бога веруючага імпэратара і самаўладца Рымскага. Маюцца таксама подпісы кожнага архірэя наступным чынам: “Такі аб такім пытаньні мае рашэньне і падпісвае”.

ЗВЫШГОДНЫ ЯН ДАМАСКІН. СЛОВА ПЕРШАЕ НА НАРАДЖЭНЬНЕ ЎСЯСЬВЯТОЙ БАГАРОДЗІЦЫ

Прыйдзіце ўсе народы, увесь род чалавечая, усякая мова, век і чын радасна уславім дзень нараджэньня сусьветнай радасьці. Калі і язычнікі – калі дэманы ілжывымі выдумкамі таемна паланілі іх розум і засланялі ісьціну – праводзілі са ушанаваньнем дні нараджэньня сваіх цароў, нават такіх, жыцьцё якіх нярэдка было заганнае, прыносячы ім кожны пасільныя дарункі; то не ці больш мы павінны ушанаваць дзень нараджэньні Богамаці, праз якую увесь род чалавечы абнавіўся і смутак прамаці Евы зьмянілася ў радасьць? Ева чула вырак Боскі: у хваробах будзеш нараджаць дзяцей (Быц.3:16), а Марыі абвешчана: Радуйся, Дабрадатная! (Лк.1:18); той сказанае: да мужа твайго зварот твой, а гэтай: Госпад з Табою! Але што мы прынясем у падарунак Маці Словы, акрамя слова? Ды пераможа усё стварэньне і ды уславіць сьвяцейшы расток сьвятой Ганны! Яна нарадзіла сьвету неад'емны скарб добрых; праз Яе зрабіўшыся чалавекам Творца прывёў усё стварэньне ў лепшы стан. Чалавек, пастаўлены паміж сьветам духоўным і рэчавым, зьвязвае сабою усё бачнае тварэньне зь нябачным так і Творца – Слова Боскае, злучыўшыся зь існасьцю чалавечым, злучыўся праз Яе са усім тварэньнем. Такім чынам, уславіць разбурэньне чалавечай няплоднасьці, таму што для нас бурылася перашкода да асалоды.

Але Чаму Дзева-Маці нарадзілася ад няплоднай? Таму што цудамі павінна было падрыхтаваць шлях да адзінай навіны пад сонцам, найгалоўнаму зь цудаў, і паступова узыходзіць ад меншага да большага. Зрэшты, я ведаю і іншы чыньнік гэтага, значна больш узьнеслы і боскі, – менавіта: прырода саступае магутнасьці дабрыні і, агорнутая трапятаньнем, спыняецца, не сьмеючы ісьці далей. Бо Дзева Багародзіца мусіла нарадзіцца ад Ганны, то прырода не адважвалася папярэдзіць насеньня Дабрыні, але заставалася бесьцялеснаю, дакуль дабрыня не ўзрасьціла плоду. Належала нарадзіцца першароднай, каб нарадзіць Першанароджанага ўсяго стварэньня, у Ім жа усё адбудуцца (Кал.1:15, 17). О дабрашчасная пара, Якім і Ганна! Усё стварэньне абавязаная вам падзякай. Праз вас яно прынесла Творцу падарунак усіх падарункаў найкаштоўнейшы – чыстую Маці, адзіную – годную Творцы. О найдабрашчасныя чрэслы Якіма, зь якіх адбылося найсьвяцейшае насеньне! О найчыстае ўлоньне Ганны, у якой ціха зачаўся, утварыўся, і зь якой нарадзіўся плод найсьвяцейшы! О улоньне якое насіла ў сабе адушаўлёнае неба, усіх нябёсаў прасторней! О зямля, якая прынесла багацьце хлеба жывога, як Сам Хрыстос сказаў: калі пшанічнае зерне, упаўшы ў зямлю, не памрэ, дык застанецца адно! (Ян.12:24). О сосцы, узгадаваўшыя карміцельку Сілкавальніка сусьвету. О дзівосы цудаў! О зьява ўсіх дзіўней! Такімі цудамі павінна было падрыхтаваць шлях да невымоўнаму і паблажліваму увасабленьню Боскаму. Што ж далей скажу? Мой розум выходзіць зь сябе самога: то страх, то задавальненьне займае душу; сэрца хвалюецца, язык дранцьвее. Зьнемагаю ад захапленьня; падаю прад веліччу цудаў. Але моцнае пачуцьцё зрабіла мяне натхнёным змоўкні запал! Выдаліся страх! Разгуляйся каўчэг духу: ды узрадуюцца нябёсы і цешыцца зямля! (Пс. 95:11).

Цяпер адчыняюцца бясплодная брама і зьяўляецца боская брама дзявоцкія, зь якіх і праз які – па выразе Паўла, чуўшага невымоўныя словы – гэта над усімі Бог, надзелены целам, уваходзіць у сусьвет (Рым.9:5. Жыд.1:6). Цяпер ад кораня Яўсеява прарасло жазло, зь якога адбудзецца Богасутная кветка для сусьвету. Цяпер з тленнай існасьці прыгатаваў Сабе на зямлі неба Той, які ў старажытнасьці зь вод саткаў і распасьцёр па вышыні цьвердзь. Сапраўды, гэтае неба непараўнальна таго больш боскае і дзіўнае; таму што на ім зазьзяла Сонца праўды – Той, які на небе зацьвердзіў сонца. Дзьве ў Ім існасьці, хоць апантана узбройваюцца супраць гэтага Акэфалы; адзіная выява, хоць падзяляюць яе Нестарыяне. Вечнае Сьвятло ад вечнага Сьвятла раней стагодзьдзяў адбыўшаеся, нярэчыўны і бесьцялесны, увасабляецца ад Дзевы, і як жаніх ад палаца адбывацца – Бог, зрабіўшыся на зямлі народжаным. Ён цешыцца, яка волат цягнуўшы шлях нашага жыцьця, сьпяшаецца праз пакуты да сьмерці, каб зьвязаць моцнага, і пасудзіны, яго раскрасьці (Мц.12:20), г.з. выкрасьці нашу існасьць і заблукаўшую авечку прывесьці на нябесную пашу. Цяпер тектанаў сын усяўладарнага Слова Стварыўшая Ім усялякая, моцная мышца Бога Вышэйшага, Духам як бы пальцам Сваім выдасканаліўшы прытупленую сякеру прыроды, збудаваў сабе адушаўлёную лесьвіцу, падмурак якой замацаваны на зямлі, а верх кранаецца самага неба, і на якой зацьвярджаецца Бог, вобраз які бачыў Якаў, па якой Бог сышоў нязьменны, або лепш сказаць схіліўшы Сябе, зьявіўся на землі і зь людзьмі жыў (Вар.3:38). Гэты зыход азначае адвольнае прыніжэньне, жыхарства на зямлі, паведамленьне спазнаньня аб сабе жывучым на ёй. Усходы духоўная, г.з. Дзева, зацьверджаная на зямлі: бо Яна нарадзілася ад зямлі; галява Яе дакраналася неба: бо як усякай жонкі галява муж, а Гэтая не ведала мужа, то галявой Яе быў Бог і Айцец, Які ахінуўшы Яе Духам Сьвятым, як бы боскае духоўнае насеньне, паслаў Сына Свайго і Слова – усямагутную сілу. Айцец даюраваліў, каб не праз натуральнае паведамленьне, але ад Духа Сьвятога і Дзевы Марыі звышнатуральным чынам Слова зрабілася целам няўхільна, і усялілася ў нас; таму што зносіны Бога з чалавекамі бывае праз Духа Сьвятога. Шмат умяшчалны ды зьмесьціць: маючы вушы чуць ды чуе. Выдалім ад сябе паняцьці цялесныя. Бажаство беззапальна, о людзі! Айцец, беззапальны які нарадзіў ад пачатку па існасьці, Таго жа Самога Сына ізноў беззапальна нараджае па будаўніцтве выратаваньня людзей, як сьведчыць і Богаайцец Давыд, кажучы: Гасподзь сказаў Мне: Ты Сын Мой; Я сёньня Цябе спарадзіў (Пс.2:7). Слова ніколі не можа быць датычным да прадвечнага нараджэньня, бо яно па-за часам

Цяпер зроблена брама, якая выходзіла на ўсход, праз якую Хрыстос увойдзе і выйдзе, і брама гэтая будзе зачыне (Іез. 44:1-2), у якіх Хрыстос ёсьць дзьверы авечкам. Яму імя Ўсход; праз Яго мы атрымалі доступ да Айца, крыніцы сьвятла. Цяпер падзьмулі ціхія ветракі, прадвесьнікі сусьветнае радасьці. Ды ўзрадуюцца нябёсы – горы і ўзрадуецца зямля – даліна, і да заплюхаецца мора ў радасьці! У ім нараджаецца ракавіна, якая, праз вышэйшае боскае зьзяньне, зачне ва ўлоньні і народзіць каштоўную жамчужыну – Хрыста. Зь яе Цар славы, апрануты ў парфіру плоці, выйдзе да паланёных прапаведаваць збаўленьне. Ды сьвяткуе прырода! Нараджаецца Агніца, праз якую Пастыр зробіцца агнцам і разарве вопратку старажытнай сьмерці. Ды гуляе дзявоцтва! Нарадзілася Дзева, якая – па словах Ісаі – зачне ва ўлоньні і народзіць Сына і назавуць Яго Эмануілам, г.з. зь намі Бог. Ведайце, Нестарыяне, і скарайцеся, бо зь намі Бог! Не чалавек, не Анёл, але Сам Бог! Прыйдзе і выратуе нас. Дабраслаўлёны крочачы ва імя Госпада; Бог Госпад і зьявіўся нам. Сьвяткуем сьвята ў гонар нараджэньня Багародзіцы. Узрадуйся Ганна, няплодная, не нараджаўшая, узьвесьці і засьпявай улоньнем не хварэўшая. Узрадуйся Якім: ад дачкі тваёй Юначкі нарадзіцца нам Сын і падасца нам; і назавецца імя Яго, Анёл вялікага савету аб сусьветным выратаваньні, Бог моцны. Ды пасарамаціцца Нясторый і ды зацісьне рукою вусны свае! Юнак – Бог: як жа не Багародзіца якая нарадзіла Яго? “Хто не вызнае сьвятой Дзеву Багародзіцаю, той бязбожнік.” Гэта – не мае словы, хоць я прыводжу іх у маім слове: іх, як сьвятую спадчыну, я атрымаў ад айца Рыгора Багаслова.

О дабрашчасная і цнатлівая пара, Якім і Ганна! Ад плоду улоньня вашага мы спазнаем вас, як некалі сказаў Госпад: ад пладоў іх спазнаеце іх. Вы праводзілі жыцьцё богадагоднае і годную Народжанай вамі. Пажыўшы цнатліва і праведна, вы вырабілі на сьвятло упрыгожваньне дзявоцтва: перш нараджэньне Дзеву, у нараджэньні Дзеву, і па нараджэньні Дзеву – адзіную і па розуме, і па душы, і па целе сапраўды дзеву. Ад бязгрэшнасьці і павінна расквітнець Дзева, каб, па дабраваленьню безьцялеснага Нарадзіўшага, у целе нарадзіць на сьвет адзінае адзінароднае Сьвятло, не нараджаючае, але заўсёды нараджаем, якога асаблівая асабістая уласьцівасьць ёсьць нараджэньне. О, якіх цудаў і якога запавету зрабілася падставай гэтая Юначка! Спараджэньне няплоднасьці, дзявоцтва нараджаючае, злучэньне Боскасьці і чалавецтва, запал і беззапальнасьць, жыцьцё і сьмерць, каб ва усім гэтым горшае пераможанае было лепшым. І гэта усё для майго выратаваньня, Госпадзі! Так Ты палюбіў мяне, што не праз Анёлаў, не праз іншае якое-небудзь стварэньне зрабіў маё выратаваньне, але як стварыў, так узнавіў мяне Ты Сам! Таму гуляю, сьпяваю, весялюся, ізноў вяртаюся да крыніцы цудаў і, захоплены захапленьнем, ізноў удараю ў цеўніцу духу і сьпяваю сьвяты гімн нараджэньню.

О чысьцейшая пара разумных галубкоў – Якім і Ганна! Выконваючы прадпісаную законам прыроды цноту, вы ўдастоіліся таго, што вышэй сіл прыроды. Вы нарадзілі сьвету ўсягодную Маці Бога, праводзячы жыцьцё набожнае і праведнае ў сутнасьці чалавечай, нарадзілі цяпер дачку вышэйшую Анёлаў, Уладарку Анёлаў. О дачка добрапрыгожая і найсалодкая! О лілея, сярод высмаглых галінак узросшая ад найшляхетнага царскага кораня Давыдава! Праз Цябе царства узбагацілася сьвятарствам. Праз Цябе зрабілася ужываньне закона і адкрыўся патаемны пад пісьмёнамі дух яго, калі сьвятарская вартасьць з калена Левітава перайшло ў Давыдава. О ружа, ад церніяў Юдзейскіх расквітнеўшая і сваёй боскай духмянасьцю усё напоўніўшая! О дачка Адамава і Маці Боская! Дабрашчасныя чрэслы і улоньне, зь якіх Ты адбылася! Дабрашчасныя рукі, якія насілі Цябе, і вусны, што цешыліся Тваімі найчыстымі цалаваньнем, – вусны адных толькі бацькоў, каб Ты заўсёды і ва усім была Дзеваю. Цяпер пачатак выратаваньні сьвету. Выклікніце Госпаду уся зямля, засьпявайце, узрадуйцеся і затрубіце! Узвысьце голас свой узвысьце, – не бойцеся! Бо нарадзілася нам Маці Боская ў сьвятым двары бацькоўскім, ад якой дабраваліць нарадзіцца Агнец Боскі, узяўшы грахі сусьвету. Узрадуйцеся горы – істоты разумныя, што імкнуцца на вышыні духоўнага бачаньня! Нараджаецца ўсяслаўная гара Госпада, вышынёй і месцам перазыходзячая ўсялякі пагорак і ўсялякую гару, – веліч Анёлаў і людзей, ад якой без рук цялесным чынам дабраваліў адкалоцца краевугольны камень – Хрыстос, адна іпастась, зьядноўваючая ў сябе розныя сутнасьці – Боскую і чалавечаю, і ствараючая Анёлаў і людзей, язычнікаў і цялесны Ізраіль, у адзіны духоўны Ізраіль: Гара Божая! – гара Васанская! гара высокая – гара Васанская! Што ж вы зайздросьліва глядзіце, горы высокія, на гару, на якой Бог зь добрай волі жыве, і Гасподзь жыцьме вечна! Калясьніц Божых процьма, тысячы тысяч сярод іх; сярод іх Гасподзь на Сінаі, у сьвятыні. (Пс. 67:16-18) дабрынёй боская, гэта значыцца Хэрувімаў і Сэрафімаў; верх Сінаю сьвяцейшы, які пакрывае не дым, не змрок, не бура, не жахлівы вагонь, але сьветлае зьзяньне Сьвятога Духа. Там слова Боскае на каменных дошках напісала закон Духам, як бы рукой сваёй, а тут само Слова Боскае ўвасобілася ад Духа Сьвятога і дзявочых крывей і дало само Сябе нашай сутнасьці сапраўдным лекаваньнем выратаваньня. Там манна, тут робячы ману салодкай.

Ды пакланіцца вялікая скінія, пабудаваная Майсеем у пустэльні зь усялякіх каштоўных рэчаў і раней яе быўшая скінія прабацькі Аўрааму, – ды паклоняцца адушаўлёнай і разумнай Скініі Боскай! Гэта зрабілася ня толькі месцам асаблівае дзеі Боскай, але рэальным ёмішчам Сына і Бога. Ды адчуе сваю нікчэмнасьць прад Ёй цалкам пазалочаны ківот, і носячая ману залаты сасуд, і сьвяцільнік, і трапэза, і ўсё старажытнае! Усё гэта таму толькі важна было, што зьяўлялася правобразам скініі духоўнае, як цень праўдзівага першавобраза. Цяпер заўсёды дзеючы Бог Слова, выйшаўшы зь нетраў Айца, склаў новы сьвітак, напісаны духам – мовай Боскай, як бы трасьцінай. Ён дадзены быў чалавеку, ведаючаму пісьменства, але той не разумеў яго: г.зн. Іосіф не пазнаў ні Марыі, ні моцы самой таямніцы. О дачка Якіма і Ганны сьвяцейшая, схаваная ад улады і сілы, і запаленых стрэлаў злога, жыўшая ў палацы Духа і захаваўшая бязгрэшнасьць як нявеста Боская і па існасьці Маці Бога! О дачка сьвяцейшая, яшчэ ў абдымках маці ляжачая, але страшная для сіл, што адпалі. О дачка сьвяцейшая, малаком маці сілкуемая і Анёламі атачоная! О дачка Богу прыемная, слава бацькоўская! Цябе шануюць усе роды, як Сама Ты аб Сябе праўдзіва казала (Лк. 1:48) О дачка, годная Бога, упрыгожаньне існасьці чалавечай і выпраўленьне прамаці Евы! Тваімі народзінамі яна ўзьнялася ад падзеньня. О дачка ўсясьвятая, упрыгожаньне жанчын! Хоць Ева зрабілася першым злачынцам, і праз яе, паслужыўшай для зьмея прыладай падзеньня прабацькі, сьмерць увайшла ў сьвет; але Марыя, пакорная волі Боскай, Сама перамагла зьмея спакусьніка і ўвяла ў сьвет несьмяротнасьць. О дачка сапраўды цнатлівая, без мужа зачаўшая, таму што ва ўлоньні Табой насімы мае Айца вечнага! О дачка на зямлі народжаная, у Богабацькоўскіх абдымках насіўшая Стваральніка! Цэльныя стагодзьдзі змагаліся, каму дастанецца слава Твайго нараджэньня; але прадвызначаны савет Бога, Творцы стагодзьдзяў, перамог гэтую барацьбу стагодзьдзяў, і апошнія зрабіліся першымі, ашчасьліўленыя Тваім нараджэньнем. Сапраўды, Ты зрабілася больш годнай усіх тварэньняў: ад Цябе адной Творца пазычыў частку – падмурак нашай існасьці; плоць Ягоная з Тваёй плоці, і кроў з Тваёй крыві; малаком саскоў Тваіх сілкаваўся Бог, і вусны Твае цалавалі вусны Боскія. О неспасьціжныя і невымоўныя цуды! Бог усіх, прадведаў годнасьць Тваю, палюбіў Цябе, – палюбіўшы прадпаставіў і ў наступны час выканаў раней наканаванае, зрабіў Цябе Багародзіцай, Маці і Гадавальніцай Сына Свайго і Слова. Справядліва кажуць, што супраціўнае ёсьць лекамі для супраціўнага; але нельга казаць, каб зь супраціўнага адбывалася супраціўнае, – хоць кожная рэч заключае ў сябе нешта, як бы супраціўнае сваёй уласьцівасьці, ад лішка таго, ад чаго яна паходзіць. Напрыклад, як грэх, праз добрае зрабіўшы мне сьмерць, крайне такім чынам зрабіўся згубным (Рым. 7:4); так падстава ўсялякага дабра (Бог), як бы праз супраціўнае, уладкаваў тое, што зроблена для нашага выратаваньня. А калі памножыўся грэх, шчодра закрасавала мілата. (Рым 5:20). Калі б мы захавалі першапачатковую еднасьць з Богам, то не ўдастоіліся б лепшага і найцудоўнага; а цяпер хоць, па чыньніку граху, і зрабіліся нягоднымі ранейшых зносінаў зь Ім, не захаваўшы таго, што атрымалі; але па міласэрнасьці Боскай памілаваны і зноў прыняты ў такія зносіны зь ім, якія ніхто не ў змозе разарваць, таму што прыняўшы нас у змозе сілы захаваць іх неразрыўнымі. Быў час, калі зямля знаходзілася ў глыбокай распусьце і народ Боскі, захоплены духам спакусы, пакінуў Госпада Бога свайго – Таго, які набыў яго Сябе рукой моцнаю і мышцай вялікай, у знаках цудаў вызваліў зь дому рабства Фараонава, правёў праз Чырвонае мора і кіраваў ім на шляху зь воблака у дзень і ноччу ў сьвятле вагню; калі Ізраіль павяртаўся сэрцам сваім у Егіпет, і такім чынам зрабіўся народ Божы не народам Божым, памілаваны – не памілаваным, улюблёны – не ўлюблёным. Таму цяпер нараджаецца Дзева, чужая прабацькаўскаму тленьню, заручаецца Самаму Богу, нараджае міласэрнасьць Боскую; і не народ Божы робіцца народам Божым, не памілаваны атрымлівае міласьць, не ўлюблёны робіцца ўлюблёным – таму што зь Яе нараджаецца Сын Божы ўлюблёны, у якім ўсё дабраваленьне Боскае.

Пладаносная лаза узрасла ад Ганны, і сасьпела найсалодкая гронка, які струменіць салодкі напой на зямлі народжаным у жыцьцё вечнае. Якім і Ганна пасеялі сабе ў праўду і зжалі плод жыцьця; яны запалілі для сябе сьвяцільнік веданьня і спагналі Госпада, – і зьявіўся ім расток праўды. Весяліся зямля і сыны Сіёну узрадуйцеся аб Госпадзе Богу вашым! Пустэльня расквітнела; бясплодная прынесла плод свой. Якім і Ганна як разумныя горы, падалі саладосьць. Радуйся, дабрашчасная Ганна, што ты нарадзіла дачку: гэта дачка ёсьць Маці Боская, – дачка сьвятла, крыніца жыцьця, вызваленьне жанчын ад асуджэньня. Будуць прасіць цябе найбагацейшыя людзі (Пс. 44:13), цары народаў з падарункамі прыйдуць і паклоняцца Ёй. Гэтую дачку Ты прывядзеш да Цара Ўсіх – Богу, апранутую ў боскую прыгажосьць дабротаў, як золатам вытканую вопратку і ўпрыгожаньне дабрыню Духа, Слава Яе ўнутры. Усялякай іншай жанчыны слава – муж, звонку прыходзячы; але слава Багародзіцы ўнутры; гэта – плод Яе ўлоньня. О жаданая і дабрашчасная дачка! Дабраслаўлёная сярод жанчын, і дабраслаўлёны плод улоньня Твайго! О дзева – дачка Давыда і Маці Ўладара Бога! О Боскі адушаўлёны вобраз, на які Творца Бог дабрапрыемна назірае; бо ў Яе розум, Богам кіруемы і да аднаго Бога скіраваны; усе жаданьне накіравана да Адзінага годнага жаданьня і любові; нянавісьць – толькі да граху і стваральніку яго. Ты будзеш мець жыцьцё лепшае жыцьця натуральнага, будзеш мець яго не толькі для Сябе Самой, таму што Ты не толькі для Сябе Самой народжана. Ты будзеш жыць для Бога, дабрыня якога ўступіла ў жыцьцё, каб паслужыць выратаваньню ўсяго сусьвету, каб праз Цябе выканаць старажытны савет Боскі аб увасабленьні Слова і нашым абагаўленьні. Твае сэрца нацешыцца словам Боскім і напоўніцца ім, як пладавітая аліва ў доме Боскім, як дрэва, пасаджанае пры вытоках вод Духа, як дрэва жыцьця, якое дасьць плод свой у прадвызначаны час, гэта значыцца ўвасобіўшагася Бога, вечнае жыцьцё ўсіх. Усе думкі Яе карысны душы, вольныя ад лішняга, аддаляючыеся ад усяго злога і згубнага; вочы Яе заўсёды скіраваны да Госпада, назіраючы вечнае і недасягальнае сьвятло; вушы, праз якія ўвайшло ўвасобіўшыся Слова, наладжаныя да слуханьня слова Боскага, насалоджваюцца салодкагалоснай цэўніцай Духа; ноздры адчуваюць добры водар пахашчаў Жаніха, які ёсьць Боскае міра, вольна выходзячае і намошчваючае чалавецтва свае: бо імя тваё – як разьлітае міра, гаворыць Сьвятое Пісьмо (Песьн. 1:2); вусны ўсхваляюць Госпада і цалуюць Ягоныя вусны; язык і гартань размаўляюць аб слове Божым і падаюць боскую салодкасьць; сэрца чыста і цнатліва, бачачы і жадаючы чысьцейшага Бога; улоньне, у якім знаходзіўся Неўмяшчальны, і саскі, малаком сілкуючыя Бога – немаўля Ісуса; брама Боская сапраўды дзявочая; рукі, насіўшыя Бога, і калені – пасад, перабольшылі Хэрувімаў, якімі моцнымі былі слабыя рукі і нямоглыя калені; ногі, кіруемыя законам Боскім, як сьвяцільнікам сьвятла, і неадступна за ім ідучыя, пакуль прывядуць любімага да любячай. Уся – палац Духа; уся – гара Бога жывога, які ўсяляе памкненьні рачныя, гэта значыцца дабрыні Сьвятога Духа; уся – добрая; уся – каля Бога: таму што узышоўшы вышэй Хэрувімаў і будучы ўзьнятая над Сэрафімамі, Яна наблізілася да Бога.

О цуд вышэй усіх цудаў! Жанчына зрабілася вышэйшай за Сэрафімаў, таму што Бог зьявіўся малым чым зьменшаны прад Анёламі. Ды змоўкне прамудры Саламон, ды не гаворыць, што няма нічога новага пад сонцам! О Богадабрашчасная Дзева, храм Бога сьвяты, які пабудаваў і ў які ўсяліўся духоўны Саламон – Кіраўнік сусьвету; храм, упрыгожаны не золатам і камянямі бяздушнымі, але замест золата зьзяючы Духам, замест каштоўных камянёў маючы шматкаштоўную жамчужыну – Хрыста, вугаль Боскасьці! Умольвай Яго датыкнуцца вуснаў нашых, каб мы, ачысьціўшыся, апелі Яго зь Айцом і Сьвятым Духам. Сьвяты, Сьвяты, Сьвяты Госпад Саваоф, адзіная Боскасьць у трох асобах! Сьвяты Бог і Айцец, дабраваліўшы ў Табе і зь Цябе адбыцца таямніцы, раней стагодзьдзя прадвызначанаму. Сьвяты моцны, Сын Боскі і Бог Адзінародны, стварыўшы Цябе цяпер ад бясплоднае Маці, каб Самому, Адзінароднаму зь Айца, і Першароднаму ўсяго стварэньня, нарадзіцца таксама Адзінародным зь Цябе, Дзевы Марыі, і Першародным ва шматлікіх братах, падобна нам прылучыўшыся зь Цябе плоці і крыві. Але Ён вырабіў Цябе не зь аднаго бацькі альбо адной маці для таго, каб дасканалая адзінароднасьць была асаблівай прыналежнасьцю адзінага адзінароднага; бо Ён адзін ёсьць Адзінародны зь адзінага Айца і адзіны Адзінародны зь адзінай Маці. Сьвяты несьмяротны, усясьвятой Дух, расой Боскасьці Сваёй захаваўшы Цябе непашкоджанай ад вагню боскага – як прадказала куст Майсея.

Радуйся, авечая купель (Віфэзда), сьвяты храм Боскай Маці! Радуйся, авечая купель, прабацькаўскае жыльлё Царыцы! Радуйся, авечая купель – старажытнае зборышча авечак Якава, а цяпер Царква небавобразная славеснага Хрыстова статку, раней аднойчы ў год прымаўшая Анёла Боскага, уздымаючага ваду, і толькі аднаго хворага выратоўвала ад хваробы і уздымала здаровым, а цяпер зьмяшчаючая цэлю процьму сіл нябесных, якія усхваляюць зь намі Багародзіцу, бездань цудаў, крыніцу сусьветнага лекаваньня. Яна прыняла не служачага Анёла, але Анёла вялікай рады, які сышоў, як добры дождж на руно, без шуму, і ўсяму пакутываючаму, да вылячэньня прагнаму, існасьць вярнуў да здароўя цэламу і жыцьцю вечнаму. Сілай Ягонай ляжаўшы ў Табе расслаблены чалавек ускочыў як алень. Радуйся, годная авечая купель, ды памножыцца дабрыня Твая! Радуйся Марыя, найсалодкая дачка Ганны! Бо любоў шматлікіх верных цягне да Цябе. Якімі словамі выяўлю Тваю велічную хаду, вопратку, прыгажосьць твару Твайго, дарослы розум у целе немаўля. Вопратка сьціплая, чужая раскошы і пяшчоце; поступ важная, спакойная. Цьвёрдая; нораў добры, не чужы вясёласьці, але непрыступны для мужчын: сьведка таму страх, ахінуўшы Цябе пры нечаканым вітаньні Анёла. Ціхая і пакорная бацькам. Думка пакорлівая, але заглыбленая ў вышэйшыя назіраньні. Гаворка прыемная, ідучая зь добрага сэрца. Як да назваць Цябе, калі не жыльлём годным Бога? Годна шануюць Цябе ўсе роды, як абранае ўпрыгожаньне чалавецтва. Ты слава сьвятароў, надзея хрысьціян, шматплодная лаза дзявоцтва: ад Цябе паўсюдна разьвілася квітненьне яго. Дабраслаўлёная Ты сярож жанчын, і дабраслаўлёны плод улоньня Твайго! Спавядаючыя Цябе Багародзіцай – дабраслаўлёны, не спавядаючыя – пракляты.

О сьвяшчэнная пара, Якім і Ганна! Прыміце ад мяне слова ў гонар Нараджэньня Багародзіцы. О дачка Якіма і Ганны, Уладарка! Прымі слова аб слугі грэшнага, але напоўненага палымянай любоўю і Цябе адзінаю атрымаўшага радаснай надзеяй, прадстаяцельку жыцьця, малельніцу прад Сынам Тваім і існая надзея выратаваньня. Зьнімі зь мяне цяжкую ношу грахоў; разгані змрочныя аблокі, ахінуўшыя мой розум ; памагчы зямную грубасьць маю; спыні спакусы; уладкуй шчасьліва жыцьцё; скіроўвай да нябеснай асалоды. Падай мір сусьвету і ўсім праваслаўным жыхарам горада гэтага, дасканалую і поўную радасьць і вечнае выратаваньне, малітвамі бацькоў Тваіх і ўсёй Царквы. Абуджай, абуджай усіх.

Радуйся, Дабрадатная, Госпад з Табой! Дабраслаўлёная Ты паміж жанчынамі і дабраслаўлёны плод улоньня Твайго – Ісус Хрыстос Сын Божы! Яму слава зь Айцом і Сьвятым Духам у бясконцыя вякі вякоў. Амін.

ІКОНА САФІІ (КІЕЎСКАЯ) ПРАМУДРАСЬЦІ БОСКАЙ

Дзень памяці: 8 верасьня

Абраз Сафіі, Прамудрасьці Боскай (Кіеўскай), займае асобнае месца ў іканаграфіі Кіеўскае Царквы. На іконе выява Боскай Маці і ўвасобіўшагася зь Яе Іпастась Прамудрасьці – Сын Боскі. Пад Прамудрасьцю, альбо Сафіяй маецца на ўвазе Сын Боскі, аб Якім у Кнізе Прыпавясьцяў Саламона гаворыцца: “Прамудрасьць стварыла Сябе Дом і зацьвердзіла сем слупоў” (9:1). У гэтых словах утрымліваецца ўказаньне на Хрыста, Сына Боскага, Які ў апостальскіх пасланьнях завецца “Боскай Прамудрасьцю” (1 Кар. 1:30), а ў слове “Дом” утрымліваецца ўказаньне на Ўсясьвятую Багародзіцу – Дзеву Марыю, ад Якой нарадзіўся Сын Божы. Выява на іконе сьведчыць аб выкананьні прароцтва. На абразе Сафіі Кіеўскай выява храму і стоячая ў ім Багародзіца ў хітоне, з пакрывалам на галаве, пад дахам, які падтрымлівае сем слупоў. Рукі і далоні Яе раскінуты, а стопы абапіраюцца на сярпавобразны месяц. Багародзіца трымае Прадвечнага Немаўля, дабраслаўляючага правай рукой, а ў левай руцэ немаўля дзяржава. На карнізе столі напісаны словы з Кнігі Прыпавясьцяў. Над дахам выявы Бога Айца і Бога Духа Сьвятога. Зь вуснаў Бога Айца сыходзяць словы: “Я зацьвердзіў стопы Яе”. Па абодва бакі выявы Архангелаў з раскінутымі крыламі, трымаючымі сымбалі свайго служэньня ў руках: з правага боку – Міхаіл з полымяным мячом Урыіл – зь маланкай апушчанай да долу, Рафаіл – зь альварастам міру; зь левага боку – Гаўрыіл з кветкай ліліі, Сэрафііл – з ружанцам. Іегудзіл – зь царскае каронай і Варахіл – зь кветкамі на белым пратку. Пад воблакам зь серпавобразным месяцам, выява амбону зь сем’ю прыступкамі, са стоячымі на іх старазапаветнымі тайнымі назіральнікамі ўвасабленьня Прамудрасьці – прабацькамі і прарокамі. На кожным з прыступак амбону надпісы: вера, надзея, любоў, чысьціня, пакора, дабрыня, слава. Сем прыступак амбону стаяць на сямі слупах, на якіх напісаны ўзятыя зь Апакаліпсіса выявы і іх тлумачэньні.

ЛЯСЬНІЦКАЯ ІКОНА БАГАРОДЗІЦЫ

Дні памяці: верасьня 8, верасьня 14

Лясьніцкі абраз Багародзіцы быў знойдзены ў сьвята Ўзьняцьця Крыжа Госпада ў 1683 годзе пастухом у галінах грушавага дрэва і перанесена ў найблізкую праваслаўную царкву вёскі Буковічы, недалёка ад сяла Лясны. Калі слава аб таямнічым зьяўленьні іконы разьнеслася па ўсяму навакольлю, каталікі вырашылі выкарыстаць абраз для пашырэньня каталіцтва. Яны гвалтам адабралі абраз у жыхароў Буковічаў у 1686 годзе і паставілі ў Лясьніцкім касьцёле. У пачатку XVIII стагодзьдзя манахі каталіцкага ордэну заснавалі ў Лясным вялікі касьцёл і манастыр у якім знаходзіўся цудатворны абраз. У 1863 – 1864 г.г. манахі каталіцкага ордэну бралі чынны ўдзел у вызваленчым паўстаньні Кастуся Каліноўскага. Пасьля паразы паўстаньня манастыр быў зачынены і пераўтвораны ў праваслаўны прыход, але абраз, вельмі шануемы беларусамі і зноў павернуты праваслаўным, застаўся на месцы і працягваў прыносіць беларусам шмат цудаў і вылячэньняў.

СЬВЯТЫ АНДРЭЙ, АРХІЯПІСКАП КРЫЦКІ. СЛОВА НА НАРАДЖЭНЬНЕ ЎСЯСЬВЯТОЙ БАГАРОДЗІЦЫ

Цяперашняе сьвята ёсьць для нас пачало сьвят. Служачы мяжой закону і правобразам, ён разам служыць дзьвярамі да дабрыні і ісьціны. Узьвяшчаючы славу цноты, сапраўдны богадабрадатны дзень прапаноўвае усяму стварэньню агульную радасьць. Адважвайцеся, кажа ён, гэта сьвята нараджэньня Дзевы, і зь ім абнаўленьне чалавечага роду. Дзева нараджаецца і рыхтуецца быць матэрыю Цара усіх — Бога. Дзева становіцца пасярэднікам паміж веліччу Боскасьці і нікчэмнасьцю цела.

Ды весяліцца ж сёньня ўсялякае стварэньне, ды сьвяткуе ўся прырода. Ды ўзрадуецца неба вышэйшае, і воблакі хай праліваюць праўду (Іс. 45:8), ды і горы крынічыць будуць вінаградным сокам (Ам. 9:130), ды гудзіце, горы, ад радасьці; бо суцешыў Гасподзь народ Свой і памілаваў пакутнікаў Сваіх (Іс. 49:13), і паслаў моцнага выратавальніка нам, нашчадка Давіда, слугі Свайго (Лк. 1:69) – цалкам цнатлівую і недатыкальную мужам Дзеву, ад якой нарадзіўся Хрыстос, спадзяваньне і надзея народаў. Ды радуецца сёньня ўсялякая шляхетная душа і пакліча ўсё тварэньне на абнаўленьне і ўзнаўленьне. Цяпер Творцы ўсяго пабудаваўся створаны храм, і тварэньне рыхтуе ў новае Боскае жыльлё Творцы.

Цяпер выгнаная з краіны асалоды прырода наша прымае пачатак абагаўленьня і рукі імкнецца ўзьнесьціся да вышэйшае славы. Сёньня Адам прыносіць ад нас і за нас пачаткі Богу – Марыю, у якой новы Адам без насеньня робіцца хлебам для адбудовы чалавечага роду. Цяпер адчыняецца вялікае ўлоньне дзявоцтва і царква, па вобразу шлюбнай, упрыгожваецца чыстым бісэрам ісьцінай цноты. Цяпер сыны чалавечыя прымаюць першабытны дар вобраза і падабенства Боскага: набажэнства прыгажосьці, захмуранае бязладзьдзем граху, павяртаецца чалавеку праз саюз прыроды чалавечай зь народжанай Маці прыгожы дабрынёй – і чалавек прымае ранейшы Богам створаны і богападобны выгляд. Цяпер няплодная, звыш чаканьня, робіцца маці і нарадзіўшы Нарадзіўшую без мужа, асьвячае натуральнае нараджэньне. Цяпер, па прароцтву, расток Давыда ўзрасла з халоднага жазла Аарона, каб узрасьціць нам жазло сілы Хрыста. Сёньня ад Юды і Давыда паходзіць Дзева Юначка, выяўляе сабой царскую і сьвятарскую годнасьць Таго, Хто прыняў на Сябе сьвятарства Аарона чыне Мелхісэдэка (Жыд. 7:15). Цяпер дабрыня ўзвысілася ў годнасьці таямнічы эфір Боскага сьвятарства, цяпер пачынаецца адбудова прыроды нашай, і струхнеўшы сьвет, прымае Боганалежнае стварэньне, атрымоўвае пачатак другога боскага тварэньня

Чалавек першапачаткова створаны быў дасканалым: але прырода яго згубіла прыроджанае ёй вартасьць, пазбавіўшыся мілаты праз грэх няпослуху. За гэта мы і былі выгнаныя з краіны жыцьця і замест райскай асалоды атрымалі жыцьцё часавае, як радавую спадчыну, а зь ёю сьмерць і тленьне роду нашага. Усё палюбілі зямлю і сталі аддаваць перавагу ёй прад небам, так што не заставалася ніякай надзеі на выратаваньне, акрамя вышэйшай дапамогі.

Ні натуральны, ні напісаны закон, ні палымяныя вяшчаньні прарокаў не моцныя былі вылечыць хваробу. Ніхто не ведаў, як выправіць прыроду чалавечую, і пасродкам чаго зручней было бы узьвесьці яе да першай дасканаласьці, дакуль Творца не дабраваліў як бы зноў стварыць стройны і выдатны сьвет, зьнішчыць спрадвеку уварваўшуюся сілу граху, што спарадзіў сьмерць, і дараваць нам дзівосную, вольную і цалкам бязгрэшнае жыцьцё, праз узнаўленьне наша ў хросьце боскага нараджэньня. Але як паведамілася бы нам гэта вялікае і усяслаўнае дабро, гэтак адпаведнае зь законамі Боскімі, калі бы Бог не зьявіўся нам у целе, не падвергнуўся законам прыроды і не дабраваліў усяліцца і пажыць зь намі вядомым Яму чынам. А як усё гэта магло бы прыйсьці ў выкананьне, калі бы перш не паслужыла таямніцы чыстая і бязгрэшная Дзева, якая зьмясьціла б ў чэраве сваёй няўмяшчальнага, па законе перавышаючага усе законы існасьці? І ці магла паслужыць для гэтай таямніцы якая-небудзь іншая дзева, акрамя той адзінай, якая перш усіх родаў абраная была Творцам прыроды? Гэтая Дзева ёсьць Багародзіца Марыя, Богам услаўленая, зь улоньня якой вышаў з плоцьцю Усядабраслаўлёны, і якую Сам Ён збудаваў цудоўным храмам для Сябе. Яна зачала без насеньня і нарадзіла нятленнае, таму што Сын яе быў Бог, хоць і нарадзіўся па-цялеснаму, без зьмешваньня і хвароб. Гэтая Маці, сапраўды, не спазнала хвароб нараджэньня, уласьцівых нараджаючым і дзівосна сілкавала малаком Сына, народжанага без мужа. Дзева, нарадзіўшы без насеньня зачатага, была бязгрэшнаю дзеваю. Таму праўдзіва гэтая Дзева мянуецца Багародзіцаю: дзявоцтва Яе паважаецца і нараджэньне шануецца. Бог, злучыўшыся з чалавекам і зьяўляючыся ў целе, даруе Маці Дзеве уласную Сваю славу. Жаночая існасьць раптам вызваляецца ад першай клятвы, і як першае увяло грэх, так першае жа пачынае выратаваньне.

Хто жа гэтая Дзева і ад якіх бацькоў адбылася? Скажам аб гэтым каротка, памянуўшы, па магчымасьці, тое, што апавядаецца аб ёй. Марыя, слава усіх, нарадзілася ад племя Давыда, а ад насеньня Якава: Яна адбывалася ад Евы, а была дзіцем Ганны. Якім быў муж набожны, выгадаваны ў законе Боскім, жывячы цнатліва і ходзячы прад Богам, ён, зрэшты, састарэў бязьдзетным. Роўна і Ганна была жонка богалюбівая, якая жыла зь мужам сваім ва усякай чысьціні, але яна заставалася бясплоднаю. Прызнаючы першым і адзіным абавязкам сваім паважаць запаведзі Госпада, Ганна, аднак жа, штодня ўражалася джалам бязьдзетнасьці, засмучалася і смуткавала, носячы зьнеслаўленьне бязьдзетнасьці. Так Якім і Ганна наракалі аб тым, што не мелі пераемніка роду свайго, тым не менш іскра надзеі яшчэ не згасала ў іх цалкам: абодва яны узнасілі малітву да Бога аб дараваньні ім дзіцяці для працягу насеньня іх, - абодва пераймаючы пачутай некалі малітве Ганны (1 Цар.1:10), не адыходзілі ад храма, старанна просячы Бога, каб Ён дараваў плод бязьдзетным. І не пакідалі яны сваіх высілкаў, пакуль не атрымалі жаданага. Сапраўды, Падавец дарункаў не пагрэбаваў падарункам спадзяваньня. Вышэйшая сіла хутка паўстала на дапамогу да праліваючых замілаваныя і горкія сьлёзы прад Богам і састарэлую пару зрабіла здольнаю да узрастаньня плоду. Такім чынам, ад няплодных і высмаглых бацькоў, як бы ад палітых дрэў, паўзрастаў для нас слаўны плод - Заўсёды цнатліва Дзева. Сувязь няплоднасьці разбурылася: малітва звыш чаканьні апынулася пладаноснаю, бязьдзетная нарадзіла дзіця, бязьдзетная зрабілася найшчасьліваю маці. Таму ж узрасьціўшая зь улоньня свайго колас нятленьня адбылася ад няплоднай маці, то бацькі ў першым квітненьні Яе веку прывялі Яе ў храм і прысьвяцілі Богу. Зьдзяйсьняўчы тады чаргу служэньня сьвятар, угледзеўшы аблічча дзеў, якія папярэднічалі Дзеве і ішлі за Ёй, узрадаваўся і напоўніўся вясельлем, бачачы як бы сапраўднае выкананьне Боскіх запаветаў. Ён прысьвяціў гэтую Дзеву Богу, як сумленны дарунак, як нейкую добрапрыемную ахвяру, і, як вялікую скарбніцу выратаваньня, атуліў Яе ў самых унутраных частках храма. Тут Юначка хадзіла ў апраўданьнях Гасподніх, як у шлюбных палацах, сілкуючыся нябеснаю ежаю да часу заручаньня, якое было наканаванае перш усіх стагодзьдзяў Тым, Хто, па невыказной літасьці, нарадзіўся зь Яе, і Тым, Хто перш часу і прасторы боска нарадзіў Яго, і разам суісным супасадным і суўшанаваным Духам Яго, а гэта і ёсьць адзіная Боскасьць непадзельная і нязьменная і ні ў чым не розная, акрамя асабістых уласьцівасьцяў. Такім чынам, нарадзіўшыся ад Дзевы навучыў нас верыць у Сьвятую Тройцу: безпачатковае Слова - Сын уладкаваў у Дзеве Сваё увасабленьне, што нарадзіў Айцец дабраславіў гэтае увасабленьне ад Юначкі, Дух Сьвяты ахінуў і асьвяціў улоньне неспасьціжна зачаўшай.

Людзі Боскія, збор сьвяты! Ушануем памяць богаайцоў, узьвялічым сілу таямніцу. Кожны зь нас, па дадзенай яму дабрыні, ды прынясе годны падарунак сёньняшней урачыстасьці. Бацькі - добрых дзяцей, няплодныя — няплоднасьць граху. Калі хто зь вас айцец, хай пераймае айцу Найсьвяцейшай Дзевы. Маці, сілкавальніцы дзяцей сваіх, хай цешыцца разам з Ганнаю, якая выхавала дзіця, падараванае ёй па малітве. Пазбаўленая дабраслаўлёнага плоду, хай прыходзіць зь вераю да галіны узьняўшайся ад Ганны, і галіна няплоднасьці аплодніцца. Дзева, бязгрэшна па жыцьцю ідучая, хай будзе маці слова, упрыгожваючы словам прыгажосьць душы. Разам простыя, і знакамітыя, багаты, гэтак сама і бедны; хлопцы і дзяўчаты, старцы і падлеткі (Пс. 48:3, 148:12), ды перамагаем у гонар Юначкі Маці Хрыста Бога. Пасьпяшаемся за бягучымі дзевамі, увойдзем у сьвятыя сьвятых. Тамака сьпее добраводарны колер, тамака Бог прыгатаваў палац для Юначкі. Таму-та дзевы - блізкія Яе радуюцца, прадуладкуючы будучыню: таму-та дачкі Сіёна ідуць за Ёй, як за царыцаю. Храм адчыніў сьвятую браму, каб прыняць усяцарскую славу, сьвятое сьвятых адкрылася, каб скласьці ў свае недаступныя нетры Найсьвяцейшую Маці Усясьвятога.

Тамака прыгатаваная для Дзевы ежа цудоўная, нябесныя стравы прапаноўвае Ёй Той, Хто сам неўзабаве будзе сілкавацца малаком Яе. Сілкавальнікам Юначкі быў Дух Сьвяты да таго часу, калі нашчадак Давыда — Іосіф заручыў сабе Дачку Давыда, і Яна успрыняла голас Гаўрыіла замест насеньня, пасьля чаго быўшы недатыкальнай шлюбу, зьявілася маючай ва улоньні і нарадзіла Сына, не страціўшы дзявоцтва, паколькі Нарадзіўшыся ад Яе захаваў і па нараджэньні цэлымі знакі дзявоцтва. Ён ёсьць Хрыстос Ісус, праўдзівы Бог. Яму слава гонар і глыбокая пашана зь Айцом, і Сьвятым Духам, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.

НАРАДЖЭНЬНЕ ЎСЯСЬВЯТОЙ БАГАРОДЗІЦЫ

Нараджэньне Ўсясьвятой Багародзіцы ёсьць вялікае дванадзесятае сьвята. Госпад, раней чым нарадзіцца на зямлі як чалавек для выратаваньня сусьвету, падрыхтаваў Сваю Ўсячыстую Маці. Яна нарадзілася ў Галілейскім горадзе Назарэт, ад праведных і годных бацькоў Якіма і Ганны. Сьв. Епіфан кажа: “Якім – значыцца падрыхтаваньне для Госпада, альбо ад Якіма падрыхтаваўся храм Госпада, значыцца Ўсясьвятая Дзева Марыя; Ганна – дабрыня, таму што Якім і Ганна атрымалі дабрыню праз зачацьце ад іх дабраслаўлёнае Дзевы”. Па бацьку Марыя паходзіць з роду царскага, па маці – ад архірэйскага, і такім чынам Яна венчаная славай і гонарам; славай – бо ад карэньня царскага прарасла, гонарам – бо зь архірэйскага роду вырасла.

Бацькі Дзевы Марыі дажылі да глыбокай старасьці, але не малі дзяцей. Яны вельмі праз гэта сумавалі, шмат маліліся Богу і прасілі Яго, каб падараваў ім дзіця. І пры гэтым далі абяцанку – калі ў іх народзіцца дзіця, то Яго пасьвяцяць на служэньне Богу.

Пасьля доўгіх чаканьняў і малітваў гэта жаданьне Якіма і Ганны спраўдзілася. У іх нарадзілася дачка, якую шчасьлівыя бацькі назвалі Марыяй. Так назваў Яе Анёл, які абвясьціў аб Яе нараджэньні. “Марыя альбо Марыям, – кажа сьв. Епіфан, – значыцца Ўладарка і надзея. Бо Яна мусіла нарадзіць Госпада, які ёсьць надзеяй народаў”. “Марыя, што зрабілася Маці Творцы, – кажа сьв. Дамаскін, – сапраўды зрабілася ўладаркай усіх народаў”.

На ўспамін Нараджэньня Ўсясьвятой Багародзіцы зь старажытных часоў усталявана Царквой сьвята. Згадка аб гэтым сьвяце дайшла да нас з ІV ст., калі раўнаапостальная Елена пабудавала храм у памяць аб нараджэньні Маці Боскай. Ведамасьці аб сьвяткаваньні магчыма знайсьці таксама ў запісах сьвятога Яна Залатавуснага, сьвятых Прокла, Епіфана і Аўгусьціна. Сьвяткаваньне Нараджэньня Багародзіцы апісваецца ў служэбніку Галасія (V ст.). Тады ж Анатоль, япіскап Канстантынопаля, напісаў на дзень Нараджэньня Багародзіцы вершыры, якія і зараз сьпяваюць у Царкве. У VІ ст. аб сьвяткаваньні Нараджэньня Багародзіцы ўзгадвае сьвяты Рыгор Вялікі ў сваім сакрамэнтарыі. У гэтым жа стагодзьдзі Стэфан Сьветаградскі, у VІІ – Андрэй Крыцкі; патрыярх Канстантынопальскі Сяргей, у VІІІ – Ян Дамаскін і патрыярх Канстантынопальскі Герман, у ІХ – Іосіф Студыт. Усе яны ўславілі Нараджэньне Багародзіцы шматлікімі песьнямі, якія і цяпер сьпяваюць у Царкве ў дзень сьвяткаваньня Нараджэньня Дзевы Марыі.

У набажэнскіх песьнях і трапарах канонаў сьвята, напрыклад, выказваецца думка, што Чыстае Багародзіца і Слуга Хрыста Бога бесьперапынна моліцца прад Ім аб паданьні людзям першай асалоды. Для схіляючыхся да пекла Яна — мост жыцьця. Ёю зваявана бессаромнае пекла, а першародная Ева уведзеная ў цьвёрдае жыцьцё. Яна адчыніла уваход у рай, зачынены старажытным злачынствам і, як бязгрэшная Агніца, прывяла ў нашу сутнасьць Агнца Хрыста. Ад Яе нарадзіўся Боганемаўля — Вагонь па Боскасьці і Ойчае Слова — і ў Яе улоньні зь усячалавечай плоці стварыў цела, не засеянае зямным айцом.

Сьвяткуючы Нараджэньне Багародзіцы, Царква і сьвятары ўслаўляюць найвышэйшую ступень набліжэньня Боскасьці да людзей, Яго дабрадатнае яднаньне зь намі ў вобразе Дзевы, народжанай зь дабраслаўленьня Боскага.

Сьвятой Андрэй Крыцкі ў сваім слове на дзень Нараджэньня Ўсясьвятой Багародзіцы кажа: “Сёньняшняе сьвята ёсьць для нас пачатак сьвят. Яно служыць прадвесьнікам дабрыні ісьціны”. Па словах сьвятога Яна Дамаскіна: “Дзень Нараджэньня Багародзіцы ёсьць сьвята сусьветнае радасьці, таму што Багародзіцай увесь род чалавечы абнавіўся і смутак прамаці Евы зьмяніўся на радасьць”.

Сьвята Нараджэньня Багародзіцы трывае шэсьць дзён – зь сёмага па дванаццатае верасьня (ст.ст.).

Трапар сьвята , тон 4

Нараджэньня Тваё, Багародзіца Дзева, / радасьць узьвясьціла усяму сусьвету, / бо зь Цябе зазьзяла Сонца праўды, Хрыстос Бог наш; / і, адмяніўшы праклён, Ён даў дабраславеньня, / і, скасаваўшы сьмерць, падаў нам жыцьцё вечнае.

ПОГЛЯД РЫМСКАГА ПАПЫ НА ЎСХОДНЮЮ ПРАВАСЛАЎНУЮ ЦАРКВУ

Ἡ ἄποψις τοῦ Πάπα διά την κατ’ Ἀνατολάς Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν

Ян Корнаракіс, заслужаны прафэсар Афінскага ўнівэрсытэту

ἐφημερ. «Ορθόδοξος Τύπος», - 24.11. 2006

Найсьвяцейшы Сусьветны патрыярх кір Варфаламей на сустрэчы падчас візыту Папы ў Канстантынопаль, аб якой было паведамлена ў грэцкай газэце “Элада Ў”, паміж іншым сказаў, што гэты візы “пасылае пасланьне аптымізму”, паколькі, “адносна дыялёг двух Цэркваў, паскорылася іх злучэньне і дададзена, што аж да гэтага дня вучэньнем Папы як багаслова, выяўляецца агульная сьвядомасьць непадзельнай старажытнай Царквы”. (О.Т. 27. 10. 06)

Гэты пункт гледжаньня Найсьвяцейшага патрыярха Варфаламея, калі яна такая як апублікавана ў друку, не зьяўляецца ў рэчаіснасьці апраўданай нават і па чыньніку сустрэчы, паколькі акрамя усяго іншага, у сутнасьці вучэньне Папы не можа адрозьнівацца ад усталяванага вучэньні папскай рыма-каталіцкай царквы!

Вучэньне папскай царквы адрозьніваецца, як вядома і вельмі моцна ад сьвядомасьці “старажытнай непадзельнай Царквы”! Да таго ж злучэньне двух Цэркваў немагчыма як злучэньне з Папай і з яго вучэньнем, хай нават калі вучэньнем Папы і выяўляецца сьвядомасьць старажытнай Усходняй Праваслаўнай Царквы!

Аднак вышэй паказаны погляд Сусьветнага патрыярха абавязкова знаходзіцца за межамі рэчаіснасьці!

Папа Бенедыкт XVI, у сваім вядомым дакладзе ва Унівэрсытэце Ретысваніс[i], які выклікаў гнеў мусульманскіх элемэнтаў, у гэтым жа дакладзе, таксама цалкам магчыма выказаўся з грэбаваньнем да эклязыялягічна-багаслоўскай непашкоджанасьці і цэласьці Усходняй Праваслаўнай Царквы і каб прадставіць яе як адсталай з пункта гледжаньня рыма-каталіцызму!

Папа паміж іншым сказаў і наступнае:

“Найглыбейшае збліжэньне паміж біблейскай верай і пошукамі грэцкай філязофіі было фактарам вырашальнага значэньня не толькі з пункта гледжаньня гісторыі рэлігій, але і з пункта гледжаньня сусьветнай гісторыі. Яно зьяўляецца такой падзеяй, якая датычыцца нават сёньня і да нас”.[ii]

Такім чынам “старажытная непадзельная Царква, не складала, паводле слоў папы, “гістарычна дазволенай формы хрысьціянства”!

У канчатковым выніку, паводле меркаваньня папы, Усходняя Праваслаўная Царква Хрыстова служыць эўрапейскаму хрысьціянству гістарычна і па-багаслоўску, гэта значыць каталіцызму, які зьдзейсьніў пераўтварэньне хрысьціянства (па прынцыпу рэвізіі) з дапамогай ключавых адхіленьняў ад сьвядомасьці старажытнай Царквы і праз іх ён сёньня патрабуе усталяваньні бясхібнага вяршэнства як гістарычна абумоўленай формы хрысьціянства!

Так настойваньне папы на тым, што хрысьціянства канчаткова сфармавалася выключна ў Эўропе, відавочным чынам заяўляе аб тым, што Праваслаўная і Усходняя Царква Хрыстова, нягледзячы на дзівоснае багацьце сьвятаайцоўскага паданьня, не выяўляе таго, што сёньня завецца хрысьціянствам!

Але і працяг настойваньня на гэтым аўтаматычна азначае, што ў выпадку магчымага нейкага злучэньня двух Цэркваў у адпаведнасьці з духам Сусьветнага Патрыярха Варфаламея, “зьняважаная” Праваслаўная Царква, як кампаньён папскай эўрапейскай Царквы, патрабуе (паводле лёгік Папы) у праходжаньні свайго пэрыяд эвалюцыйнага разьвіцьця (наперад! ), у суадносінах з папскімі эўрапейскімі дамаганьнямі, у выглядзе таго, што гэтай Царквы, Праваслаўнай, неабходна дасягнуць эўрапейскага характару ў сваёй хрысьціянскай сьвядомасьці, і вядома жа праз прыняцьце вучэньня рымскай спадчыны!

Больш таго, па чыньніку настойваньня папы на нейкім “аптымістычна” верагодным злучэньні Цэркваў, азначае таксама падначаленьне Усходняй Праваслаўнай Царквы выключнай улады Папы, "Патрыярху Сусьветнай Царквы"! У такім разе, першая Сусьветная Патрыярхія (першая) і ў наступстве іншыя Патрыярхіі Праваслаўнай Царквы будуць, акрамя таго, знаходзіцца ў рабскім падначаленьні сусьветнай улады Рымскага Пантыфіка!

Сапраўды, куды ж накіроўваецца вышэйшае кіраўніцтва Праваслаўнай Царквы? Царкоўная поўнасьць знаходзіцца ў трывожным чаканьні і зьбянтэжаная! І яно зьбянтэжана, знаходзячыся ў трывожным чаканьнем змаганьня ў Гэфсіманіі! “Не ў сілах былі адну гадзіну не спаць?” Разам са усёй царкоўнай поўнасьцю ў агоніі знаходзіцца і Хрыстос Гэфсіманія! І Ён чакае выніку...!

---

[i] Βλπ. Καθολικό περιοδ. «Σύγχρονα Βήματα», Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2006, σελ. 132 εξ. Λόγος, Πίστη και το Πανεπιστήμιο. Αναμνήσεις και στοχασμοί τού Πάπα Βενέδικτου τού Ις

[ii] Тамсама б 136

МАНАСТЫР ЗВГ. САВЫ АСЬВЯЧОНАГА Ў АДНОСІНАХ АНТЫХРЫСТАВА ЭКУМЭНІЗМУ

Ἡ Ἱερὰ Λαύρα Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου διὰ τὸν ἀντίχριστον Οἰκουμενισμόν

Мы жадаем выказаць наш найглыбокі боль, смутак і наша змаганьне ў стаўленьні да таго, што ў апошні час адбываецца ў глыбіні чыстага і горача любімага Праваслаўя з-за дзеяньняў найбольшай ерасі антыхрыстава экумэнізму.

Мы змушаныя пакінуць сваё пустыннае бязмоўе і узвысіць наш пакорлівы голас разам са усімі нашымі знаходзячыміся ў змаганьні праваслаўнымі герархамі, сьвятарамі, манахамі, паслушнікамі і сьвецкімі братамі. “Станем дабры, станем са страхам”. Дабрыня Боская нас удастоіла гонару мець заступнікамі і кіруючымі ў нашым манаскім жыцьці з маленства Асьвячонага звг. Саву і звг. Яна Дамаскіна, пачынальнікаў змаганьня супраць монафізытаў і іконазмагароў. Тое, што адбываецца падчас сымпозіюмаў і на сумесных служэньнях бязбожных экумэністаў, на вялікі жаль, пры падтрымцы “праваслаўных” патрыярхаў і архірэяў, зьяўляецца тым, што ва усім выходзіць за межы дапушчальнага і нашага цярпеньня. Нашым Праваслаўем гуляюць, яго больш цярпімага абражаюць і раскладаюць усярэдзіне, пры гэтым, на вялікі жаль, большасьць маўчыць.

Згаданыя раней нашы Сьвятыя Айцы, гэтыя пільныя вартавыя веры на працягу больш за 1500 гадоў гэтай богастворанай цвярдыні Праваслаўя, дабрадатную прысутнасьць якіх мы адчуваем штодня ў жыцьці, нас сёньня заклікаюць як ніколі да няўхільнага і мужнага шэсьця “па іх сьлядах”. Сьвятая і годна паважаная лаўра звг. Савы услаўляецца ў Госпадзе, паколькі яна зьяўляецца калыскай манаства і на працягу існаваньня зьяўляецца маці і карміцелькай мноства звышгодных мучанікаў, спавяданьнікаў і герархаў. Усё нашы сьвятыя, старажытныя і новыя, дабры зьдзясьніўшыя подзьвіг і выканаўшыя веру, не былі, як блюзьнерскі напісалі “няшчаснымі ахвярамі пачатку злога зьмея!”, але напоўненыя Сьвятога Духа, жывыя і пасьля сьмерці, як аб гэтым маўкліва ўзьвяшчае нятленная скінія звг. Савы. Ад іх мы навучыліся, што ерэтык Папа і астатнія ганебныя і адкінуўшыя пакаяньне ерэтыкі ніколі намі не павінны кадзіцца фіміямам, ім ніколі нельга выяўляць павагі, іх ніколі нельга прывітаць, наадварот мы адхіляемся і асуджаем іх вар'яцкія догматы. Было бы цалкам досыць толькі наведваньня сьвятых месцаў Палестыны для таго, каб абаронцы ілжэеднасьці з лацінянамі і нахабнай любові змаглі б пераканацца ва уласнымі падступстве, падступстве і няўступлівасьці мноства уніятаў і іншых па імю хрысьціян, з якімі, як яны сьцьвярджаюць, мы за адно.

Браты, “бо даў нам Бог духу не страха, а сілы” (1 Цім. 1:7). Час нас кліча да пакаяньня і цьвёрдаму спавяданьню веры. Ды не выявіцца ніхто зь нас адступнікам альбо здраднікам.

Будзем жа верным і застанемся праваслаўнымі нават да сьмерці, каб нам прыняць вянец жыцьця “якое абвясьціў Госпад у ісьціне любячых яго”

Дабраслаўлёная і сьвятая Чатырыдзесятніца.

Εὐλογημένη καὶ Ἁγία Μ. Τεσσαρακοστή.

Зь цёплымі манаскімі вітаньнем і сардэчнымі ў Госпадзе малітвамі, Архімандрыт Еўдакім, духаўнік сьвятой лаўры Савы Асьвячонага і іншыя айцы саваіты.

Μετὰ θερμῶν ἀγωνιστικῶν χαιρετισμῶν καὶ ἐγκαρδίων ἐν Κυρίῳ εὐχῶν

Ἀρχιμ. Εὐδόκιμος,

Πνευματικὸς τῆς Ἱερᾶς Λαύρας Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου καὶ ἅπαντες οἱ Σαββαΐται Πατέρες

Ὀρθόδοξος Τύπος 16/3/2007

ЗВЫГОДНЫ МУЧАНІК АФАНАСІЙ БЕРАСЬЦЕЙСКІ (1597 – 1648 г.г.)

Звышгодны Афанасій, беларус, нарадзіўся ў 1957 г., у Брэсьце. Ягоная шляхетная сям’я ад старажытнасьці належала да Берасьцейскага Праваслаўнага брацтва. Зь юнацтва ён атрымаў добрую адукацыю, ведаў шмат моў – польскую, грэцкую, лацінскую і, зразумела, родную беларускую. Ад маладосьці працаваў прыватным настаўнікам ў маёнтках буйной шляхты, а таксама быў і на дзяржаўнае службе.

У 30-ці гадовым узросьце, скарыўшыся манаскаму пакліканьню, што існавала ў яго ад дзяцінства, Афанасій у 1627 г. прымае пострыг у Віленскім Сьвята-Духаўскім манастыры. Пасьля ён праходзіў послух у Куцеінскім манастыры пад Воршай, у Міжгірскім манастыры пад Кіевам, у Дубоўскім манастыры пад Пінскам, зь якога яго перавялі ў Купятыцкі манастыр недалёка ад Менску.

Купятыцкі манастыр меў слаўную і старажытную гісторыю. Ён быў заснаваны на месьці зьяўленьня 15 лістапада 1182 г. цудатворнай Купятыцкай іконы Боскай Маці, але прастаяў нядоўга – у 1240 годзе манастыр спалілі татары і цудатворны абраз больш 250 год праляжаў у попелу. У XV ст.ікона была зноў знойдзена, а манастыр адноўлены. У 1655 г. манастыр гвалтам захопліваюць уніяты, але праваслаўныя манахі выратоўваюць цудатворны абраз Багародзіцы ад зьнявагі і прыносяць яго ў Кіеў, дзе ён быў з пашанай усталяваны ў Сафійскім саборы.

Неўзабаве пасьля пераводу ў Купятыцкі манастыр, Афанасій быў прызначаны манастырскім зборшчыкам і выпраўлены братамі ў Маскву за міласьцінай. Шлях да Масквы быў цяжкі, як з побытавага, так і зь маральнага боку. Але звг. Афанасій выканаў даручэньня і павярнуўся з багатай міласьцінай. Пасьля вяртаньня ў Беларусь, у 1640 г., ён быў абраны ігуменам берасьцейскага Сімяёнаўскага манастыра.

У наступны год ігумен Афанасій адпраўляецца ў Варшаву і там выпрасіў у караля Ўладзіслава грамату, што пацьвердзіла ўсе прывілеі Берасьцейскага брацтва і абяцаўшая поўную свабоду Праваслаўнай Царкве. Але ў зацьвярджэньні яе каралеўскія чыноўнікі адмовілі. “Зрабіцеся ўсе ўніятамі, – адказалі звг. Афанасію, – так мы і дарам усё зацьвердзім!”

“О Божа правы! – піша ў сваім дзёньніку ўражаны скрухай звг. Афанасій. – вагі беззаконьня ўпалі да самага краю, ужо не турбуюцца аб праваслаўнае веры, аб сьцьверджаньні славы Боскай, усе быццам сарамацяцца…”

Аднойчы ў гэтыя цяжкія дні, калі звышгодны чытаў акафіст прад Купятыцкай іконай Боскай Маці, ён ясна пачуў ад Яе голас: “Афанасій! Падавай скаргу цяпер на сэйме пры дапамозе абраза Майго Купятыцкага, у крыжы выяўленым, прад польскім каралём і дзяржавай, пагражаючы справядлівым гневам Боскім, які вось-вось наступіць, калі не апамятаюцца! Хай раней за ўсё на заўсёды асудзяць унію – у гэтым самая вялікая патрэба, – і ім яшчэ можа быць добра!”

Скарыўшыся волі Багародзіцы, звышгодны раздаў сябрам сэйму абразкі Купятыцкай Боскай Маці зь “надпісам”, утрымліваючым у сябе пагрозу гневу і суду Боскага за дабрадзейства ўніі і ўціск Праваслаўя, а таксама прамовіў у абарону Праваслаўя моцную прамову ў прысутнасьці караля. Звышгодны Афанасій падаў каралю прашэньне, у якім казаў: “Калі вы абараніце Ўсходнюю Праваслаўную Царкву, тады пражывеце гады вашы ў шчасьці. Калі ж не абараніце і не зьнішчыце зь твару зямнога ўніі – пазнаеце гнеў Боскі. Абраз Маці Боскай ды будзе вам трубой і прадвесьнікам”.

За падобную дзёрзкасьць у абароне Праваслаўя прад каралём Рэчы Паспалітай звышгоднаму прышлося шмат перанесьці. Ён быў абвешчаны “вар’ятам”, вытрымаў шматлікія допыты, кінуты ў вязьніцу. Варшаўскія праваслаўныя сьвятары, запалоханыя каралеўскімі чыноўнікам, каталікамі і ўніятамі, спужаліся і, пазбавіўшы звг. Афанасія сьвятарства, адправілі яго на суд да мітрапаліта Кіеўскага Пятра (Магілы). У Кіеве варшаўскае рашэньне было прызнана незаконным , а звг. Афанасій быў цалкам апраўданы. Калі ён распавядаў мітрапаліту, як яго вадзілі ад адной духоўнае асобы да іншай, знакаміты прапаведнік, архімандрыт Інакенцій Гізель адзначыў: “Як ад Ганны да Каяфы!”.

Змучаны перажытым, звг. Афанасій павярнуўся ў свой манастыр. Ён шукаў толькі спакою і малітвы. Але зноў ён ясна пачуў голас ад Купятыцкай іконы Багародзіцы: “Афанасій! Прасі яшчэ, зь дапамогай Майго абраза, на будучым сэйме прад каралём і дэпутатамі Рэчы Паспалітай аб поўным зьнішчэньні праклятай уніі. Добра будзе, калі паслухаюцца і зьнішчаць яе: пражывуць яшчэ шчасьліва будучыя гады!”

Звышгодны так спужаўся, што пяць дзён нічога не еў і ня піў, і не ведаў, што рабіць. Неўзабаве ён вырашыў выканаць волю Багародзіцы. Але ў лістападзе яго арыштавалі і адправілі ў Варшаву, бо ўніяты, спрабуючы спыніць дзейнасьць звг. Афанасія па абароне Праваслаўя, выкарысталі ягоную вандроўку ў Маскву як падставу для абвінавачаньня ў дзяржаўнае здрады. Але нават зь вязьніцы звг. Афанасій напісаў прашэньне каралю, апісваючы ганеньні на Праваслаўную Царкву, і нагадваючы абяцаньне, дадзенае каралём пры ўзыходжаньні на пасад, абараніць праваслаўную Царкву. Другое прашэньне, больш кароткае, нехта кінуў у карэту караля пры ягоным прыезьдзе. Кароль загадаў вызваліць звг. Афанасія, але пры ўмове, што мітрапаліт Кіеўскі возьме яго да сябе.

Такім чынам, да самой сьмерці мітрапаліта Пятра (Магілы) у 1647 г., звг. Афанасій жыў у Пячорскае лаўры. Але пасьля вяртаньня яго ў Берасьце вясной 1647 г. выбухнуў бунт Багдана Хмяльніцкага, які для задавальненьня ўласных мэтаў пачаў выкарыстоўваць праваслаўную рыторыку. Гэта адбілася на лёсе праваслаўнага насельніцтва Беларусі і Ўкраіны, якое, нягледзячы на патрыятызм і супраціў бунтуючым бандытам, агулам было абвінавачана каталікамі ў падтрымцы бунту.

Падобнае становішча выкарысталі ўніяты, якія даўно жадалі прыпыніць дзейнасьць звг. Афанасія. Першага ліпеня 1648 г. у манастыр зьявілася каталіцкая і ўніяцкая шляхта каб арыштаваць ігумена па абвінавачаньню яго ў тым, што ён пасылаў бунтаўшчыкам порах. Аніякага пораху не знайшлі, але даношчык не вытрымаў і пры ўсіх зласьліва сказаў салдатам: “Чаму ж вы не падкінулі мяшочка з порахам і не даклалі, што знайшлі яго тут у манахаў?” Самі судзьдзі пераканаліся ў ілжывасьці абвінавачаньняў, але пачалі пытаць іншае: “Але ж ты сьвятую ўнію абвінавачваў і ганіў!” Звышгодны перакрыжаваўся і пацьвердзіў усе свае ранейшыя словы. Яго закавалі ў кайданы і кінулі ў мясцовую вязьніцу.

У ноч на пятае верасьня зь яго зьнялі кайданы і перавезьлі ў “абоз”, гэта значыцца ва ўмацаваны лягер, за горад. Прад тым да яго прыходзілі айцы езуіты ўгаворваць яго пакінуць Праваслаўе, але сышлі, нічога не дасягнуўшы, і паслалі да яго аднаго зь сваіх вучняў угаворваць яго апошні раз. Але звг. Афанасій адказваў яму так: “Хай езуіты ведаюць, што як ім прыемна перабываць у асалодзе сьвету гэтага, так і мне прыемна пайсьці на сьмерць!” Кіраўнік абозу адмовіўся прыняць яго, кажучы езуітам: “Ён цяпер у вашых руках, рабіце зь ім што жадаеце!”

Тады яго адвялі ў лясок каля абозу і пыталі вагнём, і чутна было, як звышгодны грозна казаў нешта сваім катам. Потым гукнулі гайдуку, каб ён зарадзіў ружжо, і загадалі падрыхтаваць яму. У апошні раз патрабавалі ад звышгоднага, каб ён адмовіўся ад Праваслаўя. Але ён зразумела адказаў: “Што казаў, з тым і памру!”. Гайдук, знаёмы яму, устаў на калені, просячы прабачэньня і дабраслаўленьня і, атрымаўшы іх, выстраліў. Звышгодны працягваў стаяць, прыхіліўшыся да сасны. Тады загадалі кінуць яго ў яму. Ён скіраваў твар на неба, склаў рукі крыжам і выцягнуў ногі, і яго закапалі жывым. Потым так і знайшлі яго.

У горадзе ніхто ў гэтую ноч не спаў. “У ноч, калі закатавалі спачыўшага, вялікае трапятаньне напала на нас і на ўсіх мяшчан ад гэтых спраў, – пішуць складальнікі гэтай журботнай повесьці, паслушнікі Берасьцейскага манастыра, вучні звг. Афанасія, назіраўшыя, схаваўшыся ў кустах, за апошнімі мінутамі зямнога жыцьця свайго настаўніка. – Ноч была ясная, не бачна ніводнага воблака, а маланка была жахлівая і разьлівалася па ўсяму небу…”

Толькі першага траўня наступнага году, па ўказаньню аднаго юнака, было знойдзена цела звышгоднага. Адкапалі яго ноччу і другі дзень пахавалі ў манастыры ў Сімяёнаўскім храме. Тленьне не датыкнулася яго, но на целе былі бачны сьляды катаваньняў і пуль. Язык усох паміж зубамі. “Лічым, што пахавалі яго яшчэ жывога, і гэта зрабілася зь ім ад вялікага сьмяротнага цяжару. Бог дабрынёй Сваёй ды замацуе нас у набожнасьці і пашле нам цярпеньне імям Яго дзеля сьвятога.” – так канчаюць апавяданьне аб пакутах сьвятога звышгоднага мучаніка Афанасія Берасьцейскага яго верныя вучні.

Ужо ў 1658 г. звышгодны мучанік Афанасій быў прызнаны мясцова шануемым сьвятым Кіеўскае Царквы, а ў 1666 г. пабачыў сьвет яго жыцьцяпіс лацінкай на беларускай мове. Жыцьцяпіс быў складзены па дзеньнікам і ўспамінам яго паслушнікаў беларускімі студэнтамі Кіева-Брацкай школы.

Трапар Афанасію Берасьцейскаму

Дабрашчасны ёсьць, ойча наш Афанасій, / бо праўдзіва жыў ты, стоячы непарушна за веру Сьвятую Праваслаўную, / зь замілаваньнем заўсёды сьпяваючы гімн Багародзіцы, / запавет усім даўшы аб захаваньні Сьвятой Праваслаўнае веры, / пацярпеў за сьведчаньне ісьціна нават да сьмерці. / Мы ж, шануючы сьвятасьць тваю, / зь дзёрзкасьцю сьпяваем табе: / ойча наш, звышгодны мучанік Афанасій, / пахвала і ўпрыгожаньне наша і ўсяго народу беларускага.