СЫНАКСАР У СЬВЯТЫ ВЯЛІКІ ЧАЦЬВЕР

Верш на Боскае мыцьцё ног:

Вучням на вячэры мыў ногі Бог,

Ногі якога потым на дрэва абапіраліся

Некалі забароненага ў эдэме.

Верш на Таемную Вячэру:

Дваістая вячэра гэтая ёсьць, бо ўмяшчае пасху старазапаветную

І Пасху новую – Кроў і Цела Ўладара.

Верш на незвычайную малітву:

Малітва – гэта праца да поту крывавага на твары,

Хрыстос – Айцу маліўся Ты адкрыта,

Страшыўся сьмерці і гэтым ворага падмануў.

Верш на акт здрады:

Падманшчыкі людзей! Навошта вам мячы і дзіды

Супраць Таго, Хто добраахвотна памрэ, каб выратаваць сьвет

Сьвятыя айцы, усе прамудра устроілі, пераемна ад боскіх апосталаў і Сьвятых і Боскіх Эвангельляў запавядалі нам у сьвяты і Вялікі Чацьвер успамінаць чатыры падзеі: 1) Боскае мыцьцё ног; 2) Таемную Вячэру і усталяваньне Сьвятых Таямніц; 3) незвычайную малітву і, нарэшце, 4) здраду.

Паколькі юдзейская пасха прыпадала на вечар пятніцы, а гэту, правобраз вялікднай, дарэчным было суправаджацца і зьявай праўдзівай у тым, каб Ягня — Хрыстос прынёс Сябе ў ахвяру за нас, — то Ён, па словах сьвятых айцоў, еў вялікдзень зь вучнямі раней часу, у вечар чацьвярга. Бо гэта нявячэр'е і уся пятніца лічацца ў жыдоў адным днём, — так яны вылічаюць суткі. Як кажуць некаторыя, у тым ліку і сьвяты Залатавуст, Гасподзь зь апосталамі зьдзейсьнілі яе і тады па законе: па-першае, стоячы, падперазанымі і абутымі ў абутак свой, абапіраючыся на кіі, выконваючы і іншае, што загадана, — каб не палічылі Яго парушальнікам закона. Прыгатаваў жа усё Зевядзей — ён і быў чалавек, які нясе гарлач вады (Мк. 14:13; Лк. 22:10), па меркаваньні Апанаса Вялікага, хоць іншыя думаюць інакш. Потым, калі ужо наступіла ноч, Гасподзь, адкрываючы вучням найцудоўнае, падаў ім у сьвятліцы і таямніцу новага Вялікадня. Падчас вячэры, кажа Эвангельле, Ён ляжаў зь дванаццацьцю. Відавочна, не гэта быў законны вялікдзень, таму што тут вячэра, ляжаньне, хлеб і віно, а там усё выпечанае на агні і праснакі, была ж яна перш пачатку вячэры, бо так піша боскі Залатавуст. — Потым Ісус устаў зь вячэры, зьняў зь Сябе верхнюю вопратку, уліў ваду ва умывальнік і пачаў мыць ногі вучням (Ян. 13:4), робячы усё Сам, чым адначасова і прысарамаціў Юду, і разам з тым нагадаў іншым вучням, каб не шукалі першынства. Гэтаму Ён вучыў і пасьля мыцьця, кажучы: хто жадае быць першым, ды будзе апошнім зь усіх, Самога сябе паставіўшы ў прыклад (Ян. 13:15). Апынаецца, раней іншых Хрыстос памыў ногі Юдзе, бессаромна сеўшаму на першае месца; а потым падышоў да Пятра, але той, маючы самы гарачы нораў, забараніў Настаўніку рабіць гэта і зноў дазволіў абмыць не толькі ногі, але і рукі і галаву (Ян. 13:8—9). Абмыўшы ж іх ногі і паказаўшы дзіўнае узвышэньне праз пакору, надзеўшы вопратку Сваю і узьлёгшы зноў, навучаў іх любіць адзін аднаго і не імкнуцца да кіраваньня. Калі яны елі, Ён пачаў казаць пра здраду. Паколькі вучні зьдзіўляліся, пра каго Ён кажа (Ян. 13:22), то Ісус таемна сказаў аднаму Яну: той, каму Я, памачыўшы кавалак хлеба, падам, здрадзіць Мяне (Ян. 13: 26), — бо калі б пачуў гэта Пётр, то, як самы запальчывы, ён забіў бы Юду. І яшчэ сказаў: які абмаквае са Мною руку ў страву (Мк. 14:20), бо было і тое, і іншае. Потым, у канцы вячэры, узяўшы хлеб, сказаў: прыміце, ешце. Таксама і чару, кажучы: піце зь яе усё, бо гэта ёсьць Кроў Мая Новага Запавету; гэта дзееце ў Мой успамін; зрэшты, зьдзяйсьняючы гэта, і Сам еў і піў зь імі. Зьвярні увагу, што Ён заве Сваім Целам хлеб, а не праснак, таму ды засаромяцца прыносячыя для еўхарыстычнай ахвяры прэсны хлеб. І пасьля гэтага кавалка хлеба увайшоў у Юду сатана (Ян. 13:27), — спакушаўшы яго раней звонку зараз жа канчаткова усяліўся ў яго. І вышаўшы, кажа Эвангельле, Юда дамовіўся з першасьвятарамі, што здрадзіць ім Настаўніка за трыццаць срэбранікаў.

Пасьля вячэры вучні пайшлі на гару Эляёнскую, у адно паселішча, званае Гэфсіманія. Тады кажа ім Ісус: усе вы спакусіцеся пра Мяне ў гэту ноч. Пётр сказаў Яму: калі і усё спакусяцца, я не зракуся Цябе. Было ужо позна, гэта значыць глыбокая ноч. І кажа яму Ісус: перш чым двойчы прасьпявае певень, тройчы зрачэсься Мяне (Мк. 14:30). Так і адбылося, калі Пётр быў агорнуты моцным страхам, таму што Бог паказаў немач чалавечай існасьці, і яшчэ таму, што уручыў яму ключы Царства Нябеснага, — каб той, спазнаўшы на сабе зьменлівасьць нашай прыроды, быў міласьцівы да грэшнікаў. Зрэшты, адрачэньне Пятра, якое было тры разы, малявала грэх усіх людзей перад Богам: першы раз — парушэньне запаведзі Адамам; другі — злачынства пісанага закона; а трэці — злачынства супраць Самага увасобленага Слова. Гэта трохразовае адрачэньне Выратавальнік пасьля вылечыў трохразовым спавяданьнем, тройчы спытаўшы: Пётр, ці любіш ты Мяне? (Ян. 21:15—17).

Тады Ісус сказаў вучням паказваючы чалавечая уласьцівасьць — што сьмерць страшыць усіх: душа Мая смуткуе сьмяротна. І, адышоўшы на кідок каменя (Лк. 22:41), памаліўся тры разу, кажучы: Ойча Мой! калі не можа чара гэта абмінуць Мяне, каб Мне не піць яе, ды будзе воля Твая (Мц. 26:42). І яшчэ: Ойча Мой! калі магчыма, ды абміне Мяне чара гэта (Мц. 26:39). Гэта казаў Ён і па чалавечай прыродзе, і разам з тым майстэрскі абыходзячы сатану, каб той, лічачы і Яго простым чалавекам з-за таго, што Ён можа баяцца сьмерці, не спыніў павінную зьдзейсьніцца на крыжы таямніцу. Вярнуўшыся ж і засьпеўшы вучняў сьпячымі, Гасподзь зьвярнулася да Пятра, кажучы: ці так не маглі вы адну гадзіна не спаць са Мною? (Мц. 26:40) — гэта значыць: ты, які абяцаў ісьці са Мной нават на сьмерць, сьпіш разам зь іншымі.

Пярашоўшы на іншы бок струменя Кэдрон, дзе быў сад, Ісус увайшоў у яго зь вучнямі Сваімі. Ён меў звычай часта прыходзіць туды, чаму ведаў гэта месца і Юда, які, узяўшы атрад ваяроў, прыйшоў, і зь ім мноства народа, і, падышоўшы да Ісуса, даў ім знак цалаваньнем. Так яны умовіліся, таму што шмат разоў Хрыстос, быўшы перасьледуем, сыходзіў незаўважаным; як і тут Ён сам першы выйшаў да іх, спытаўшы: каго шукаеце? (Ян. 18:4), — і зноў яны Яго не пазнавалі, але не з-за цемры, бо былі з падпаленымі паходнямі і сьвяцільнікамі, кажа эвангеліст (Ян. 18:3), і ў страху адступілі назад і упалі на зямлю (Ян. 18:6); затым ізноў падышлі, і Ён сам адказваў ім: гэта Я (Ян. 18:8). Калі Юда зрабіў ім знак, Хрыстос сказаў: сябар, для чаго ты прыйшоў? Гэта значыць рабі то, для чаго ты прыйшоў. І яшчэ сказаў: як быццам на разбойніка выйшлі вы зь мячамі і каламі, каб узяць Мяне?. Прыйшлі ж яны уначы, каб не зрабілася абурэньні ў народзе. Самы палкі — Пётр выняў меч, бо на вячэры яны былі прыгатаваны да гэтага, і стукнуўшы раба першасьвятара, на імя Малх, адсек яму правае вуха. Ісус ведаў, што першасьвятары кажуць, быццам Ён няправільна разумее і тлумачыць закон, і таму забараніў Пятру, — бо вучню духоўнага мужа не належыць ужываць зброю, — а Малхава вуха вылечыў. Тады ваяры і служкі юдзейскія, узяўшы Ісуса, прывялі Яго, зьвязанага, у двор першасьвятара Ганны, які быў цесьць Каяфы. Там ужо сабраліся усе абвінаваўцы Хрыста: фарысэі і кніжнікі. Тутака ж адбылося адрачэньне Пятра перад прыслужніцай, сярод ночы певень засьпяваў у трэці раз; і Пётр, успомніўшы словы Госпада, горка заплакаў. Пад раніцу ад Ганны Хрыста прывялі да першасьвятара Каяфы, дзе Ісус зьведаў зьнявагу і куды былі закліканы лжэсьведкі. А досьвіткам Каяфа паслаў Яго да Пілят. Прывёўшыя Яго, кажа эвангеліст), не увайшлі ў прыторыю, каб не апаганіцца, але каб можна было есьці пасху (Ян. 18:28). Таму мяркуецца, што першасьвятары і фарысэі, магчыма, парушылі закон, перанёсшы Пасху, як кажа боскі Залатавуст. Бо ім належала есьці яе ў ноч на пятніцу, але дзеля забойства Ісуса яны адклалі яе. А што менавіта тады яны павінны былі спажываць яе, — паказаў Хрыстос, Які той ноччу спачатку еў пасху, а потым навучыў дасканалай Таямніцы, — ці ж Ён зрабіў так, таму, што, як сказана вышэй, разам зь законным правобразам належала зьявіцца і праўдзе. І Ян таксама адзначае, што гэта адбылося перад сьвятам Вялікадня (Ян. 13:1).

З-за таго, што усё гэта зьдзейсьнілася тады ў чацьвер і ягоную ноч, мы сёньня і сьвяткуем, поўныя глыбокай пашаны дзеючы успамін тых страшных і неспасьціжных спраў і падзяў.

Хрыстос Бог наш, па невымоўнай Тваёй міласэрнасьці, памілуй нас. Амін.