СЫНАКСАР У СЬВЯТУЮ ВЯЛІКУЮ СЕРАДУ

Верш:

Жанчына, памазаўшая цела Хрыста міром

Прадказвае сьмірну і алоэ Нікадзіма

У сьвятую і Вялікую Сераду боскія айцы загадалі дзеяць успамін пра жанчыну—блудніцу, якая памазала Госпада мірам, таму што гэта было незадоўга да выратавальных пакут. Для таго усталявана зьдзяйсьняць зараз яе памяць, каб, па слове Выратавальніка, усюды і усім было абвешчана пра яе дбайны учынак.

Калі Ісус увайшоў у Ерусалім і быў у доме Сымона пракажонага, да Яго падышла жанчына і праліла на Ягоную галаву каштоўнае міро. Што ж узьняла яе, каб яна вырашыла прыйсьці? — Паколькі назірала Хрыстова спачуваньне і шчодрасьць да усіх, асабліва зараз, бачачы, што Ён увайшоў у дом пракажонага, якога закон загадваў лічыць нячыстым і забараняў зносіны зь ім, — то падумала, што Хрыстос гэтак жа вылечыць яе бруд душэўны, як і праказу Сымона. І вось, у той час як Гасподзь ляжала на вячэры, жанчына праліла зьверху на Ягоную галаву міро коштам прыкладна ў трыста дынарыяў, гэта значыць шэсьцьдзесят асарыяў, дзесяць пенязей ці тры срэбраніка. Вучні, і першым чынам Юда Іскарыёт, забаранялі ёй, а Хрыстос абараніў, каб не перашкаджалі яе добраму намеру. Потым Ён згадаў пра Сваё пахаваньне, каб адхіліць Юду ад здрады, і удастоіў жанчыну узнагароды — тым, што паўсюды ў сьвеце абвешчана будзе гэтая добрая справа.

Некаторыя думаюць, быццам ва усіх эвангелістаў згадваецца адна і тая ж жанчына. — Трэба ведаць, што гэта не так. Толькі ў трох эвангелістаў, як кажа сьвяты Залатавуст, гаворыцца пра адну і тую ж, якая так і завецца блудніцай, а ў Яна — ужо не пра яе, але пра нейкую іншую цудоўную жонку, сьвятога жыцьця,— пра сястру Лазара Марыі, якая, не быўшы блудніцай, была упадабаная Хрыстом.

Зь іх гэта апошняя Марыя за шэсьць дзён да Вялікадня ў сваім доме, што ў Віфаніі, калі Гасподзь ляжаў на вячэры, зьдзейсьніла памазаньне, узьліваючы міро на усячыстыя ногі Ягоныя і абціраючы іх валасамі галявы сваёй. Яна прынесла Яму як Богу міро, набытае за вялікі кошт, бо добра ведала, што і ў ахвярах прыносіцца Богу ялей, і сьвятароў памазваюць міром (Вых. 30:25, 30), і Якаў у старажытнасьці праліў ялей на помнік каменны, прысьвяціўшы яго Богу. Прынесла ж гэта адкрыта ў дарунак Настаўніку, як Богу, яшчэ і за уваскрашэньне брата. Таму вось ёй і не абяцаецца узнагарода, але і наракаў тады толькі адзін Юда, паколькі быў карысталюбны.

Іншая, сапраўды блудніца, за два дня да Вялікадня, калі Хрыстос яшчэ быў у Віфаніі і ляжаў на вячэры ў доме Сымона пракажонага, узьлівала каштоўнае міро Яму на галаву, як апавядаюць сьвятыя Мацей і Марк (Мц. 26:6—13; Мк.14: 3—9). На вось гэту блудніцу і вучні абураліся, бо яны увесь час чулі павучаньні Хрыста пра стараннасьць да міласьціны; затое і узнагарода ёй дадзена — ва услаўленьні яе добрай справы па усім сьвеце.

Такім чынам, некаторыя кажуць, быццам гэта адна і тая ж жанчына, а Залатавуст — што паказаныя дзьве. Ёсьць жа некаторыя, якія налічваюць нават трох: двух вышэйзгаданых — памазаўшых Хрыста ў перадпачатку Ягоных пакут, а трэцяй — іншую, якая зрабіла гэта раней іх, хутчэй за усё першай, — дзесьці пасярэдзіне эвангельскай пропаведзі Госпада. То была блудніца і грэшніца, праліўшая міро на ногі Хрыста ў доме Сымона, але не пракажонага, а фарысэя, сам-насам, без сьведак, калі і спакушаўся гэтым адзін фарысэй, і узнагароду ёй дараваў Выратавальнік — прабачэньне грахоў. Пра яе толькі адной, што зьявілася, як ужо сказана, каля сярэдзіны прапаведаваньня  Хрыстовага, згадвае сьвяты Лука ў сваім Эвангельлі (Лк. 7, 36—50). І пасьля расказу пра гэту блудніцу адразу дадае наступнае: “Пасьля гэтага Ён праходзіў па гарадах і селішчах, прапаведуючы і зьвястуючы Царства Божае” (Лк. 8:1), адкуль відаць, што гэта было не падчас Ягоных пакут. Такім чынам, некаторыя думаюць, судзячы і па часе, і па прымаўшых Яго, і па месцы, і па асобах, і па дамах, таксама і па выяве памазаньня, што жанчын было тры: дзьве — блудніцы, а трэцяя — сястра Лазара Марыя, якая славілася чыстым жыцьцём. І адзін быў дом фарысэя Сымона, іншы — Сымона пракажонага ў Віфаніі, і яшчэ адзін — дом Марыі і Марфы, сясьцёр Лазара, таксама ў Віфаніі. Гэта можна вывесьці з таго, што дзьве вячэры прыгатавалі Хрысту, і абедзьве ў Віфаніі: адну — за шэсьць дзён да Вялікадня ў доме Лазара, калі ляжаў зь Ім і Лазар, як перадае сын грамоў Ян: “За шэсьць дзён да Пасхі прыйшоў Ісус у Віфанію, дзе быў Лазар памерлы, якога Ён уваскрэсіў зь мёртвых. Там прыгатавалі Яму вячэру, і Марфа служыла, а Лазар быў адзін з тых, хто ўзьляжаў зь Ім. А Марыя, узяўшы фунт каштоўнага чысьцюткага нардавага міра, памазала ногі Ісусу і абцерла валасамі сваімі ногі Яму” (Ян. 12:1–3). Іншую ж вячэру стварылі Яму за два дня да Вялікадня, калі Хрыстос знаходзіўся яшчэ ў Віфаніі, у доме Сымона пракажонага, і прыйшла да Яго блудніца, узьліваючы на Яго каштоўнае міро, як апавядае сьвяты Мацей: “Ісус … дык сказаў вучням Сваім: вы ведаеце, што праз два дні Пасха будзе.” (Мц. 26:1–2) і неўзабаве дадае: “Калі ж Ісус быў у Віфаніі, у доме Сымона пракажонага, прыступіла да Яго жанчына зь алавастравай пасудзінай міра шматкаштоўнага і ліла яму на галаву, калі Ён узьляжаў за сталом.” (Мц. 26:6–7) Згодна зь ім кажа і Марк: “Праз два дні мелася быць сьвята Пасхі … І калі быў Ён у Віфаніі, у доме Сымона пракажонага, і ўзьляжаў, - прыйшла жанчына зь алавастравай пасудзінай міра зь нарду чыстага, каштоўнага, і, разьбіўшы пасудзіну, паліла Яму на галаву” (Мк. 14:1–3).

А нязгодныя з гэтым і якія мяркуюць, быццам адна і тая ж жанчына, што памазала Госпада міром, згадана ў чатырох эвангелістаў, якія лічаць таксама, што адзін і той жа быў і Сымон, фарысэй і пракажоны, якога іншыя выдаюць яшчэ і за айца Лазара зь сёстрамі, Марыяй і Марфай; і што вячэра была адна і тая ж, і адзін і той жа дом ягоны ў Віфаніі, у якім і прыгатавалі высланую сьвятліцу, і была Таемная Вячэра, — няправільна думаюць. Бо гэтыя дзьве вячэры для Хрыста былі па-за Ерусалімам, у Віфаніі, за шэсьць і за два дня як ужо сказана да старазапаветнага Вялікадня, калі і жанчыны прынесьлі Хрысту міро розным чынам. Таемная ж Вячэра і высланая сьвятліца былі прыгатаваны ў самым Ерусаліме за адзін дзень да юдзейскага Вялікадня і дня Пакуты Хрыстовай; па словах адных, у доме незнаёмага чалавека, а іншых — у доме сябра і вучня Хрыстовага Яна на сьвятым Сіёне, дзе зьбіраліся апосталы са страху перад юдэямі, адбылося дакрананьне Томаша пасьля Уваскрэсеньня, сыход Сьвятога Духу ў Тройцу, і зьдзейсьніліся некаторыя іншыя цуды і таямніцы.

Мне ж здаецца вярнейшым меркаваньне Залатавуста, што тут адрозьніваюцца дзьве жанчыны: адна, як сказана, згадваная ў трох эвангелістаў, — блудніца і грэшніца, праліўшая міро на галаву Хрысту; а іншая, у Яна, — Марыя, сястра Лазара, якая прынесла яго да адных Боскіх ног Хрыста і памазала іх. І думаю, былі розныя вячэры: адна — у Віфаніі, і іншая — Таемная. Гэта бачна таксама з таго, што пасьля гісторыі з блудніцай Выратавальнік паслаў вучняў у горад прыгатаваць пасху, загадаўшы: “Ідзеце ў горад да такога і такога і скажэце яму: “Настаўнік кажа: час мой блізкі, у цябе ўчыню пасху зь вучнямі Маімі”” (Мц. 26:18). І яшчэ: і сустрэнецца вам чалавек, які нясе гарлач вады. І ён пакажа вам сьвятліцу вялікую высланую: там прыгатуйце нам. Яны пайшлі і знайшлі, як сказаў ім, і прыгатавалі пасху, відавочна, якая набліжаецца законную, якую Гасподзь, прыйшоўшы, і зьдзейсьніў зь вучнямі, як кажа сьвяты Залатавуст, а потым была вячэра, гэта значыць Таемная. Зьдзейсьніўшы пасярод яе боскае мыцьцё ног, Ён, узьлёгшы зноў, падаў і нашу Пасху — на адной трапэзе са старазапаветнай, як кажа Ян Залатавуст, і гэта сапраўды так.

Сьвяты Ян і Марк, боскія эвангелісты, удакладняюць і склад міро, завучы яго чыстым (пістыкон) і каштоўным. Чамусьці яны даюць яму найменьне “пістыкон”, якое азначае ці “сапраўднае, непадробнае, бездамешкавае і праверанай чысьціні”, ці, можа быць, гэта назва нейкага асаблівага, найлепшага гатунку нарда. Міро ж было складзена і са шматлікіх іншых розных рэчываў, галоўным чынам са сьмірны, духмянай карыцы, ці духмянага трысьніку, і аліўкавага алея. Марк яшчэ дадае, што жанчына ад стараннасьці разьбіла сасуд, таму што ён быў зь вузкім горлам, і называе яго алавастром. Гэта, як кажа сьвяты Епіфан, — шкляны сасуд, выраблены без ручкі, званы таксама “вікія”.

Хрысцеожа, памазаны духоўным міром, вызвалі нас ад які знаходзіць запалу і памілуй нас, бо Ты адзін Сьвяты і Чалавекалюбца. Амін.