СЫНАКСАР У ДРУГУЮ НЯДЗЕЛЮ ВЯЛІКАГА ПОСТУ

Сёньня вялікага праваслаўнага прапаведніка сьвятла праўдзівага; Да сьвятла вечнага прыводзіць Крыніца сьвятла.

Гэты сын Боскага і вечнага Сьвета, сапраўды праўдзівы чалавек Божы і дзівосны слуга і служыцель Божы, быў родам з Канстантынопалю і меў высакародных і набожных бацькоў. Ён імкнуўся упрыгожыць дабрадзейнасьцю і вучэньнем не толькі зьнешняга і пачуцьцёвага чалавека, але асабліва — унутранага і нябачнага. Калі ён быў яшчэ вельмі юны, бацька ягоны памёр; маці ж і яго, і усіх ягоных братоў і сясьцёр, выхоўвала ў строгасьці і вучыла запаведзям і Сьвятому Пісаньню, а таксама пасылала да настаўнікаў, каб ён добра навучыўся ад іх і сьвецкай прамудрасьці. Дзякуючы прыродным здольнасьцям і стараннасьці ў вучэньні, ён неўзабаве вывучыў усе філязофскія навукі.

Калі Рыгору споўнілася 20 гадоў, палічыўшы усё зямное горшым сноў, жадаў накіравацца да Бога, Крыніцы і Падаўцу усякай прамудрасьці, і дасканалым жыцьцём усяго сябе прысьвяціць Яму. Тады ён адкрыў маці свой богадагодны намер, вялікую любоў да Бога і палымянае жаданьне і знайшоў, што яна падобна яму доўгі час тужыла пра гэта і ў роўнай меры зь ім гэтаму радая. Маці, адразу сабраўшы да сябе усіх дзяцей, радасна сказала: Вось я і дзеці, якіх даў мне Бог (Іс. 8:18; Жыд. 2:13) . Выпрабоўваючы іх добрыя думкі, яна абвясьціла ім намер вялікага Рыгора. Ён, зьвярнуўшыся да іх з павучальнымі словамі, неўзабаве пераканаў усіх пагадзіцца і рупліва рушыць усьлед пакіданьня сьвету, схіліўшы да падобнай яму любові. Затым, паводле эвангельскай запаведзі раздаўшы усю маёмасьць жабракам, велікадушна адмовіўшы царскую літасьць, славу і палацавыя ушанаваньні, ён рушыў усьлед за Хрыстом.

Маці і сясьцёр ён уладкаваў у жаночы манастыр, братоў жа прывёў зь сабой на Сьвятую Гару Афон. Там ён пераканаў братоў жыць у розных манастырах, паколькі не час быць разам, і праводзіць набожнае жыцьцё. Сам жа ён аддаўся ў послух аднаму цудоўнаму старцу, на імя Нікадзім, жыўшым у бязмоўі толькі для Бога. З пакорай духу навучыўшыся ад яго старана усім запаведзям, усім дабрадзейнасьцям, там ён да усяго гэтага, па хадайніцтве Усячыстай Багародзіцы, атрымаў у таемным бачаньні неадольную дапамогу ад апостала і эвангеліста Яна Багаслова.

Пасьля адыходу да Бога старца свайго Рыгор прыйшоў у Вялікую лаўру сьвятога Апанаса і пражыў там некалькі гадоў, жывучы зь вялікай стараннасьцю і дасканалым разважаньні. Па любові да бязмоўя ён адышоў зь лаўры і пасяліўся ў пустэльні. Увесь час узрастаючы ў любові і жадаючы заўсёды знаходзіцца з Богам, ён аддаўся самым суровым подзьвігам, цьвярозай увагай заўсёды душачы запал, розум жа узводзячы да Бога, бесьперастанку дзеючы малітву і навучаючыся ў Боскім, ён атрымаў надзвычайны посьпех. Дапамогай Боскай перамогшы усе спакусы сатаны і ачысьціўшы душу струменямі сьлёз падчас усяночных дбаньняў, ён зрабіўся абраным сасудам дарункаў Сьвятога Духа і часта сузіраў Бога цудоўным чынам. У выніку нападаў туркаў ён перайшоў у Фесалёнікі, у Верыйскі скіт, і быў змушаны гутарыць зь некаторымі жыхарамі горада. Потым, рупліва праходзячы жыцьцёвы шлях, ачысьціўшы зусім і цела, і душу, ужо ў старэчым узросьце Рыгор па Боскаму наказу прыняў сан сьвятарства і, як нейкі бесьцялесны, быўшы як бы ў сьне, зьдзяйсьняў Таямніцы літургію , так што замілоўваліся душою усё, хто толькі бачыў яго. Ён быў сапраўды вялікі, так што і богадагодна жыўшым адкрывалася, што ён абраны зь абраных Богам, і для бачыўшых толькі вонкавае гэта было відавочна: маючы уладу над нячысьцікамі, ён пазбаўляў апантаных ад іх спакусаў і падкопаў; бясплодным дрэвам вяртаў плоданашэньне; прадбачыў будучыню, а таксама быў упрыгожаны іншымі пладамі і здольнасьцямі Боскага Духу.

Аднак, паколькі зьдзяйсьненьне дабрадзейнасьцяў — у нашай уладзе, а упадзеньне ў спакусы — не ад нас залежыць, а без іх спакус нельга стаць дасканалым і даказаць веру ў Бога бо, кажа апостал, спадарожнае дабрадзейнасьці пакута робіць чалавека з Боскай дапамогай дасканалым у дабры, — таму было дапушчана і вялебнаму упадаць у розныя і частыя спакусы, каб ён зрабіўся праз гэта сапраўды дасканалым.

Які розум пазнае і якое слова зможа выказаць прыходзячыя зь усіх бакоў, больш вялікія за ранейшыя падкопы лютага ворага, паклёпы і абвінавачваньні супраць яго новых ерэтыкоў, і колькі ён адстойваў праваслаўе ў працяг цэлых 23 гадоў, перажываючы ад іх шматлікія скрухі і напады. Бо італьянскі зьвер, манах Варлаам з Калабрым, бліскаючы вонкавай вучонасьцю і думаючы усё спазнаць сваім зямным розумам, пачаў лютую барацьбу супраць Царквы Хрыстовай і нашай праваслаўнай веры, і усіх строга трымаючыхся яе. Ён вар'яцка лічыў створанымі агульную мілату Айца, Сына і Сьвятога Духа, і сьвятло, якім праведныя зазьзяюць, як сонца, у будучым стагодзьдзі, што прыадчыніў Хрыстос, адукаваўшыся на гора Фавор, — словам, усякую сілу і энэргію Траістай Боскасьці, і усё выдатнае ад Боскай сутнасьці, а па праваслаўнаму прызнаючых гэта Боскае сьвятло і усякую сілу і энэргію не створанымі, бо няма нічога новага створанага са знаходзячагася ў Богу па існасьці, — у сваіх словах і вялізных тварэньнях зваў двухбожнікамі і шматбожнткамі, як нас называюць і юдэі, і Савелій зь Арыям.

Па гэтай падставе, сьвяты Рыгор, як абаронца праваслаўя і прапаведнік сьвятла Фавору, і раней усіх за гэта змагаўшыхся і абгавораны, быў пасланы ад Царквы ў Канстантынопаль, куды і прыбыў, калі набожны цар Андронік, чацьвёрты з Палеолягаў, для абароны праваслаўя склікаў Сабор, на які зьявіўся і Варлаам са сваімі гнюснымі вучэньнямі і ганебнымі абвінавачваньнямі праваслаўя. Тады вялікі Рыгор напоўніўся Духа Боскага, увасобіўшыся звыш у непераможную сілу, загарадзіў вусны Варлааму, адкрытыя супраць Бога, і зусім пасарамаціў ерэтыка, сваімі прасякнутымі полымем натхненьня словамі і пісаньнямі папаліўшы яго ерась, як гальлё. Вораг праваслаўя, не трываючы ганьбы, бег да лацінян, адкуль і прыйшоў. Неўзабаве пасьля гэтых шматлікіх бед Рыгор на новым Саборы зноў выкрыў і аспрэчыў яго творы процілеглымі довадамі. А тыя, хто быў датычны да гэтай згубнай ерасі, так і не спынялі нападаць на Царкву Боскую.

Таму Рыгор, моцна прымушаны Саборам і самім імпэратарам, і раней перакананы Божым наказам быў узьняты на архірэйскі пасад і пастаўлены пастырам Царквы Фесалёнікаў. Там ён мужна і цярпліва зьдзяйсьняў подзьвігі ў абарону праваслаўнай веры, больш вялікія чым шматлікія ранейшыя. Бо зьявіліся шматлікія і злыя пераемнікі Варлаама і Акіндына, лютыя спараджэньні дзікіх зьвяроў, чые вучэньні і тварэньні Рыгор розным чынам граміў і зусім перамагаў сваімі казаньнямі і Боскім Пісаньнем, прычым не аднойчы, не двойчы ці тройчы, але шмат разоў, і не пры адным цары ці патрыярху, але пры трох імпэратарах, якія зьмянялі адзін аднаго на пасадзе, пры гэтулькіх жа патрыярхах і на незьлічоных Саборах. А некаторыя цьвёрдыя ў ерасі, ні ў што маючыя пастановы вышэйшага суду, так і засталіся пры сваім, і рэшткі усіх ерэтыкаў, яшчэ бессаромна нападаўшыя на перамагаючых іх сьвятых, не кажучы ужо пра самы дзёрзкі юдзейскі род, нават дагэтуль ненавідзячых Хрыста.

Такія сьцісла перамогі вялікага Рыгора над ганебнымі.

Бог жа цудоўным чынам паслаў яго як настаўніка на Усход. Рыгор, як уладыка, быў накіраваны з Фесалёніках у Канстантынопаль, каб памірыць варагаваўшых цароў. На шляху ён быў схоплены агарянамі і цэлы год знаходзіўся ў палоне, па—пакутніцку пераходзячы зь месца на месца, з горада ў горад, прапаведуючы бязбоязна Эвангельле Хрыстовае, адных сьцьвярджаючы ў веры, навучаючы і пераконваючы трымацца яе, багамудра умацоўваючы маючых сумневы і выяўляючых некаторыя дзіўныя пытаньні зь нагоды адбываўшагася тады і даючы па усіх прадметах гутаркі вычарпальныя тлумачэньні. Іншым жа, іншаверцам і перайшоўшым да іх праклятым хрысьціянам, што адмовіліся ад нашай веры і здрадзіўшыя яе, часта без страху казаў пра увасобленае домабудаваньне Госпада і Бога нашага, пра глыбокую пашану Годнаму Крыжу і сьвятым абразам. Яны таксама спрачаліся зь ім пра Магамета і пра шмат іншага, і адны захапляліся ім, а іншыя ў лютасьці падверглі яго зьбіцьцю, і яму прыйшлося б папакутаваць нават да пакутніцкага вянку, калі б, па Божаму Задуму, агаряне не пашкадавалі яго, маючы надзею атрымаць за яго выкуп. Па сканчэньні часу хрысьціяне (баўгары) выкупілі сьвятога, і бяскроўны пакутнік, ізноў радасна вярнуўся да свайго статку. Да шматлікіх іншых вялікіх здольнасьцяў і перавагам, якія меў, ён упрыгожыўся і ранамі Хрыстовымі, па Паўлу, носячы на сабе язвы Хрыста.

І каб скласьці некаторае уяўленьне пра яго, пералічым, праўдзівыя ягоныя якасьці: неперасягненая пакорнасьць і пакора (але не калі ён казаў пра Бога і Боскім, — бо ў гэтым ён быў вельмі дбайны); дасканалая незлапомнасьць і дабрыня, так што ён імкнуўся па сіле ушанаваць дабром тым, хто зрабіў яму нейкае зло; непрыманьне паклёпаў на блізкіх; цярпеньне і велікадушнасьць ва увесь час напаткаўшых яго бедах; узвышэньне над усякай юрлівасьцю і ганарыстасьцю; сталае жабрацтва і непатрабавальнасьць ва усіх запатрабаваньнях цела, так што ён за гэтакі працяглы час не зьнямогся ў пазбаўленьнях; бязмоўе і цішыня ў цярпеньні, і мілата заўсёды давалася яму гэтак багата, што і вонкава гэта было відавочна усім бачыўшым яго; сталая разважлівасьць, уважлівасьць і засяроджанасьць; як сьледзтва гэтага, вочы ягоныя ніколі не былі без сьлёз, але прагнулі крыніц сьлёз. Так ён з пачатку да самага канца свайго па—пакутніцкі змагаўся супраць запалу і нячысьцікаў, адагнаў ерэтыкоў далёка ад Хрыстовай Царквы, растлумачыў праваслаўную веру ў сваіх казаньнях і тварэньнях, захаваўшы іх як пячаткай усё боганатхненнае Пісаньне, бо яго жыцьцё і слова было як нейкае пераказваньне ці адбітак слоў і жыцьцяпісаў сьвятых.

Акрамя таго, ён па—апостальскі і богадагодна пас свой статак трынаццаць гадоў, выпраўляючы яго павучаньнямі і накіроўваючы да нябеснай сялібы. І можна сказаць, зьявіўшыся прапаведнікам разам для усіх сваіх сучасьнікаў і будучых праваслаўных, ён перайшоў у сьвет іншы, пражыўшы 63 гады. Дух ён аддаў у рукі Боскія, а цела, да канца жыцьця асабліва асьвечанае і услаўленае, пакінуў пастве як нейкую спадчыну і каштоўны скарб, бо праз яго Хрыстос кожны дзень дабрадзейнічае прыходзячым зь вераю і падае цудоўныя вылячэньні ад розных хвароб, шматлікія зь якіх апісвае ягоны жыцьцяпіс.

Ягонымі малітвамі, Божа, памілуй нас. Амін.