НЯДЗЕЛЯ МЫТАРА І ФАРЫСЕЯ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Як мы падобныя і на фарысэй, і на мытара, пра якія мы чулі сёньня — і разам з гэтым, як мы гаротна на іх не падобныя! Фарысэй быў падзьвіжнікам сваёй веры, ён сапраўды жыў, выконваючы увесь закон, як ён яго разумеў. Ён быў верны да канца усяму, чаму навучыў яго Бог і што яму перадалі людзі. Мытар, мяркуючы па законе, па усім быў дрэнны, але ў ім была глыбокая сьвядомасьць сваёй нягоднасьці — і сьвятасьці і праўды Боскай. І ў гэтым яны пераўзыходзяць нас бясконца. У адным мы падобныя з фарысэем: нягледзячы на тое, што мы так далёкія ад ягонага падзьвіжніцтва, мы гэтак жа, як ён, узьнімаемся над іншымі, абхоплены ганарыстасьцю, гатовыя дзякаваць Бога за тое, што мы — не як іншыя людзі, драпежнікі і беззаконны. А на мытара мы падобныя тым, што хоць і ведаем шматлікае пра праўду зямную і пра волю Боскую, але так мала зьдзяйсьняем, так далёкія ад таго, каб у нас людзі маглі пазнаць імгненна вучняў Хрыста і, пазнаўшы, паверыць і ў Самага Выратавальніка.

І вось ставіцца перад намі пытаньне: як скінуць гэты гаротны, гэты пагібельны стан? Зь аднаго боку, гэта можна зрабіць, імкнучыся са усёй моцы, колькі б яе ні было, шмат ці мала, жыць усім тым, што мы ужо спазналі пра праўду чалавечую і пра праўду Боскую, пра шляхі Боскія на зямлі. А зь іншага боку, нам трэба перамагчы ў сабе тую ганарыстасьць, якая нас трымае ў сваіх цісках і губіць і тады, калі мы дзеем дабро і нават тады, калі мы яго не зьдзяйсьняем.

Як жа гэта зрабіць? Здавалася б, самае простае — навучыцца пакоры; але гэтага мы не умеем, таму што пакора, па слове аднаго зь айцоў Царквы, аввы Дарафея — справа боская і неспасьціжная. Але на паўдарогі паміж ганарыстасьцю і пакорай ёсьць даступная усім падзяка. Вось здарылася нам сказаць добрае, жывое слова, якое вырвалася зь сэрца, у якім бліснула любоў, раптам зьявілася спачуваньне, спагада, ласка. І замест таго, каб заганарыцца прыгажосьцю і жыватворчасьцю гэтага слова, чаму не зьвярнуцца да Бога і не сказаць: Гасподзь, дзякуй, што ты ажывіў маё сэрца і даў мне сказаць слова жыцьця!.. Ці дадзена нам было паступіць правільна, паступіць па праўдзе Боскай і па праўдзе чалавечай, цьвяроза, чыста, самазабыўна, маючы ў сэрца і ў думках клопат пра іншае — навошта нам заганарыцца, навошта не сказаць: Гасподзь, дзякуй, што Ты мне даў добрую думку, што Ты мне даў мужнасьць і натхненьне, каб яе прывесьці ў выкананьне, што Ты мне даў сілы і крэпасьць волі, і матэрыяльную магчымасьць гэта зрабіць; дзякуй, Гасподзь!..

І так можна аб усім сказаць — і пра думкі, і пра пачуцьці, і пра рухі волі, і самых простых учынках. Усё, што мы робім, мы можам ці ператварыць у акалічнасьць ганарыстасьці, ці ашаламіцца таму, колькі дабра, колькі прыгажосьці можа Гасподзь выклікаць у нашай душы і ажыцьцявіць у нашым жыцьці. І тады ганарыстасьці ужо не будзе месцы, а будзе месца толькі удзячнай радасьці, і тады сапраўды усе акалічнасьці жыцьця, усе сустрэчы могуць апынуцца для нас дзівосным выпадкам дзякаваць Богу, радавацца пра Яго і пра сябе і дзеяць дабро вакол сябе.

І тады праз падзяку перамагаецца і іншая перашкода на нашым жыцьцёвым шляху, на шляхі да духоўнага узрастаньня. Часта мы не умеем быць удзячнымі за жыцьцё, за увесь ягоны зьмест, таму што шмат у ім журботнага, цяжкага, і толькі, як нам здаецца, рэдкія, імгненныя пробліскі шчасьця, радасьці. Калі навучыцца падзякі, пра якую я цяпер казаў, то будзе ужо не так, таму што усякая падзея жыцьця, усякая сустрэча — будзь яна цяжкая альбо радасная, цёмная альбо сьветлая — можа апынуцца для нас злучваем сказаць добрае, жыватворчае слова, выявіць жывое, жыватворнае пачуцьцё, зьдзейсьніць учынак, які разьмяце цемру і ад якога запальваецца сьвятло, ад якога холад жыцьця расьсейваецца і замяняецца цяплом, палымянай прысутнасьцю Боскай і чалавечай любові. Тады ад самай падзякі нараджаецца ў жыцьці новае сьвятло, яно уяўляецца нам па—новаму і робіцца ужо сталай нагодай падзякі, пакорлівай весялосьці, радасьці пра Бога, пра Ягоныя шляхі, і пра тое месца, якое Ён нам даў на зямлі. Падумаем пра гэта; ад нас залежыць жыць у пекле альбо ў раі ужо тут на зямлі; ад нас залежыць зрабіць не толькі наша жыцьцё, але усё жыцьцё вакол месцам, дзе дзейнічае Бог, г.зн. пачаткам вечнага жыцьця, пачаткам рая. Амін.