СЬВЯТЫЯ КІРЫЛА І МЯФОДЗІЙ

24 траўня

Радныя браты Кірыла і Мяфодзі паходзілі з шляхетнай сям'і, што мешкала ў грэцкам горадзе Салуні. Яны былі сынамі ваяводы, ро­дам баўгарскага славяніна. Сьв. Мяфодзі быў старэйшым зь сямі братоў, сьв. Канстанцін, у манастве Кірыла, — малодшым.

Сьв. Мяфодзій быў спачатку ў вайскоўцу званьні і правіл падпарад­каваным Бізантыйскай імпэрыі славянскім княствам, відаць Баў­гарс­кім, што дало яму магчымасьць навучыцца славянскай мове. Прабыўшы там каля 10 гадоў, сьв. Мяфодзій прыняў затым ма­наст­ва ў адным зь манастыроў на гора Алімп (Малая Азія). Сьв. Кірыла зь малых гадоў адрозьніваўся разумовымі здольнасьцямі і вучыўся разам зь малалетнім імпэратарам Міхасём у лепшых нас­таў­нікаў Канстантынопаля, у тым ліку ў Фоція, пасьля Патрыярха Канстанцінопальскага. Сьв. Кірыла у дасканаласьці спасьціг усе навукі свайго часу і шматлікія мовы, асабліва старанна ён вывучаў тварэньні сьвяціцеля Рыгора Багаслова. За свой розум і выбітныя спазнаньні сьв. Кірыла быў празваны Філёзафам.

Па заканчэньні вучэньня сьв. Кірыла прыняў сан і быў прызначаны захавальнікам патрыяршай бібліятэкі пры храме Сьвятой Сафіі, але неўзабаве пакінуў сталіцу і таемна сышоў у манастыр. Рас­шуканы там і вернуты ў Канстантынопаль, ён быў прызначаны настаўнікам філязофіі ў Вышэйшую канстантынопальскую школу. Мудрасьць і сіла веры яшчэ зусім маладога Кірыла былі гэтак вялікія, што ён здолеў перамагчы ў спрэчках правадыра ерэтыкоў—іканаборцаў Анія. Пасьля гэтай перамогі Кірыла быў пасланы імпэ­ра­тарам на дыспут для спрэчак аб Сьвятой Тройцы зь сарацынамі і таксама атрымаў перамогу. Неўзабаве Кірыла пайшоў да свайго брата Мяфодзія на Алімп, дзе праводзіў час у няспыннай малітве і чы­таньні тварэньняў сьвятых айцоў.

Аднойчы імпэратар выклікаў сьвятых братоў зь манастыра і ад­пра­віў іх да хазараў для эвангельскай пропаведзі. На шляху яны спы­ні­ліся на некаторы час у горадзе Херсанесе (Корсуні), дзе рыхта­ва­лі­ся да дабравесьця. Там сьвятыя браты дзівосным чынам здабылі мошчы сьвятамучаніка Клімэнта, Папы Рымскага. Там жа, у Хер­са­несе, сьв. Кірыла знайшоў Эвангельле і Псалтыр, напісаныя "русь­кімі літарамі", і чалавека, размаўляючага па-руську, і стаў ву­чыц­ца ў гэтага чалавека чытаць і гаварыць на яго мове.

Затым сьвятыя браты адправіліся да хазараў, дзе атрымалі пера­могу ў спрэчках зь юдэямі і мусульманамі, прапаведуючы эвангельс­кае вучэньне. На шляхі дамоў браты зноў наведалі Херсанес і, узяўшы там мошчы сьв. Клімэнта, вярнуліся ў Канстантынопаль. Сьв. Кірыла застаўся ў сталіцы, а сьв. Мяфодзій атрымаў ігуменства ў невялікім манастыры Паліхрон, недалёка ад гары Алімп, дзе ён манастваваў раней.

Неўзабаве прышлі да імпэратара амбасадары ад мараўскага кня­зя Расьціслава, уціскаемага нямецкімі біскупамі, з просьбай дас­лаць у Маравію настаўнікаў, якія маглі бы прапаведаваць на род­ным для славян мове. Імпэратар заклікаў да сабе Кірыла і ска­заў яму: "Неаб­ход­на табе ісьці туды, бо лепш цябе ніхто гэтага не зробіць". Сьв. Кірыла пастом і малітвай прыступіў да новага подзь­ві­гу. Зь дапамогай свайго брата Мяфодзія і вучняў Гаразда, Клімэн­та, Савы, Наву­ма і Ангяляра ён склаў славянскую азбуку і перавёў на славянскую мову кнігі, без якіх не магло зьдзяйсьняцца багаслужба: Эвангельле, Апостал, Псалтыр і абраныя службы. Гэта было ў 863 г.

Зьдзейсьніўшы пераклад, сьвятыя браты павандравалі ў Маравію, дзе былі прыняты зь вялікай пашанаю, і пачалі навучаць багас­луж­бам на славянскай мове. Гэта выклікала гнеў нямецкіх япіска­паў—лацінян, якія адпраўлялі службы ў мараўскіх цэрквах выключна на лацінскай мове, і яны паўсталі супраць сьвятых братоў, сьцьвер­джаючы, што набажэнства можа зьдзяйсьняцца толькі на адным з трох моў: габрэйскім, грэцкім або лацінскім. Сьв. Кірыла адказваў ім: "Вы прызнаеце толькі тры мовы, годныя таго, каб славіць на іх Бога. Але Давыд кажа. "Усякае дыханьне ды славіць Госпада!" Гас­подзь прыйшоў выратаваць усе народы, і усе народы павінны усхва­ляць Госпада на сваіх мовах". Нямецкія біскупы былі пасаромлены, але узлаваліся яшчэ больш і падалі скаргу ў Рым. Сьвятыя браты былі закліканыя ў Рым для рашэньня гэтага пытаньня. Узяўшы зь сабою мошчы сьв. Клімэнта, Папы Рымскага, сьвв. Кірыла і Мяфо­дзій адправіліся ў Рым. Пазнаўшы аб тым, што сьвятыя браты нясуць зь сабою сьвятыя мошчы, Папа Рымскі Адрыян з клірам вый­шаў ім насустрач. Браты былі сустрэтыя з пашанай, Папа Рымскі зацьвердзіў набажэнства на славянскай мове, а перакладзеныя бра­та­мі кнігі загадаў пакласьці для асьвячэньня ў рымскіх цэрквах і зьдзяйсьняць літургію на славянскай мове.

Знаходзячыся ў Рыме, сьв. Кастусь занямог і, у дзівосным бачаньні паведамлены Госпадам аб набліжэньні скону, прыняў схіму зь імем Кірыла. Праз 50 дзён пасьля прыняцьця схімы, 14 лютага 869 г., роўнаапостальны Кірыла скончыў свае зямное жыцьцё ва узросьце сарака двух гадоў. Адыходзячы да Бога, сьв. Кірыла запа­вя­даў брату свайму сьв. Мяфодзію працягваць іх агульная справу — асьвету славянскіх народаў сьвятлом праўдзівай веры. Сьв. Мя­фо­дзій прасіў Папу Рымскага дазволіць павезьці цела брата для паха­ваньня ў роднай зямлі, але Папа загадаў пакласьці мошчы сьв. Кіры­лы ў цэрквы Сьвятога Клімэнта, дзе ад іх сталі здзяйсьняцца цуды.

Пасьля скону сьв. Кірылы Папа, прытрымліваючыся просьбе сла­­вянс­кага князя Коцела, паслаў сьв. Мяфодзія ў Панонію, пасьвяціўшы яго ў архібіскупа Маравіі і Паноніі, на старажытны пасад сьв. апостала Андроніка. У Паноніі сьв. Мяфодзій разам са сваімі вучнямі працягваў распаўсюджваць набажэнства, пісьменнасьць і кні­гі на славянскай мове. Гэта зноў выклікала лютасьць нямецкіх біскупаў. Яны дамагліся арышту і суду над сьвяціцелем Мяфодзіем, які быў сасланы ў зьняволеньне ў Швабію, дзе на працягу двух з паловай гадоў зьведаў шматлікія пакуты. Вызвалены па загаду Па­пы Рымскага Іаана VIII і адноўлены ў правах архібіскупа, сьв. Мя­фо­дзій працягнуў эвангельскую пропаведзь сярод славян і пах­рась­ціў чэскага князя Барывоя і яго жонку Людмілу, а таксама аднаго з польскіх князёў. У трэці раз нямецкія біскупы узьвялі га­нень­не на сьвя­ціцеля за непрыняцьце рымскага вучэньня аб сыход­жань­ні Сьвя­тога Духу ад Айца і ад Сына. Сьвяціцель Мяфодзій быў вык­лі­ка­ны ў Рым і даказаў перад Папам, што захоўвае ў чысьціні пра­вас­лаўнае вучэньне, і быў зноў вернуты ў сталіцу Маравіі — Велеград.

Там у апошнія гады свайго жыцьця сьвяціцель Мяфодзій зь дапамогай двух вучняў—сьвятароў перавёў на славянскую мову увесь Стары запавет, акрамя Макавейскіх кніг, а таксама Номаканон (Правілы сьвятых айцоў) і сьвятаайцоўскія кнігі (Пацярык).

Прадчуваючы набліжэньне скону, сьв. Мяфодзій паказаў на аднаго зь сваіх вучняў — Гаразда як на свайго годнага пераемніка. Сьвяціцель прадказаў дзень сваёй сьмерці і сканаў 6 красавіка 885 г. ва узросьце каля шасьцідзесяці гадоў. Адпяваньне сьвяціцеля было зьдзейсьнена на трох мовах: славянскім, грэцкім і лацінскім; пахаваны сьвяціцель быў у саборнай царкве горада Вялеграда.

Да ліку сьвятых раўнаапостальныя Кірыла і Мяфодзі былі далучаны яшчэ Х ст. Практычна адразу пачалося іх шанаваньня і ў Кіеўскай Царкве.

ПЯЦІДЗЕСЯТНІЦА

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа!

На пяцідзесяты дзень пасьля Свайго Уваскрэсеньня Хрыстос паслаў Сваім вучням Сьвятога Духа Свайго, Духа, Які зыходзіць ад Айца, але Які пасылаецца ў сьвет Выратавальнікам Хрыстом. Вучні былі сабраныя на малітве, ва успаміне аб сваім забітым і ўваскросшым Настаўніку. І раптам сышлі на іх як бы агністыя языкі; вагнём спусьціўся на іх Дух Божы, іх напоўніла натхненьне — ужо не тыя былі апосталы, якімі яны былі за пяцьдзесят дзён да гэтага. Тады яны, спалоханыя, туліліся ў страху, што іх Настаўнік пераможаны, забіты. Зараз тыя жа самыя людзі, напоўненыя гэтым натхненьнем, гэтым дыханьнем вечнага жыцьця, напоўненыя Божай прысутнасьцю, вышлі да навакольных людзям і без страху, зь адвагай, аб якой яны самі не маглі мець паняцьця да таго, сталі казаць аб Хрысьце як аб Богу, Які стаў чалавекам, сталі казаць аб Богу як аб Любові, любові бязьмернай, невымернай, якая ахінае, ахапляе усё і усіх. І тое ж натхненьне споўніла іх такой адвагі і такой мужнасьці, дзякуючы якой яны пайшлі не толькі на пропаведзь, але на пакуты, на зьбіваньне, на пакуту і зьдзек, у засьценкі, і, у канчатковым выніку, на сьмерць. Дух Божы спачыў на іх; Дух сыноўні: як Сын Божы, так і яны сталі сынамі Божымі, і як Выратавальнік Хрыстос прыйшоў у сьвет выратаваць людзей коштам Свайго жыцьця, так і яны жыцьцё свае і сьмерць сваю падарылі людзям, каб яны пачулі, што Бог ёсьць любоў, што ў сьвеце ёсьць сэнс, што мы Богу дарагія, і што чалавечае грамадзтва павінна быць пабудавана на новых пачатках — не на пачатках гвалту, хлусьні, прыгнёту, а на пачатках любові, узаемнага прызнаньня, на пачатках ахвяры таго, хто ведае, дзеля таго, які яшчэ не ведае. Хрыстос сказаў двоім вучням: Як Мяне паслаў Айцец, так і Я вас пасылаю: на сьмерць, на жыцьцё, на перамогу. Амін.

ПЯЦІДЗЕСЯТНІЦА. ТРОЙЦА. СЫХОД СЬВЯТОГА ДУХА НА АПОСТАЛАЎ

Калі прайшло пяцьдзесят дзён, усе вучні Ісуса разам зь Маці Боскай і некаторыя сьвятыя жанчыны і юдэі, якія верылі ў Яго, сабраліся ў адным доме на Сіёнскае гары – агулам каля 120 людзей. Як заўсёды, яны маліліся і чакалі сыход Сьвятога Духа, як абяцаў Гасподзь. І нечакана пачаўся шум зь неба, як бы бура раптоўна зьявілася, і напоўніла ўвесь той дом, дзе яны сядзелі. І зьявіліся ім языкі падзеленыя, як вогненыя, і на кожнага зь іх па аднаму сеў. Усе яны напоўніліся Духам Сьвятым і пачалі размаўляць рознымі мовамі, як ім Дух даў прамаўляць.

У гэты дзень было юдэйскае сьвята Пяцідзесятніцы, усталяванае ў памяць наданьня юдэям закону на гары Сінайскае і ў Ерусаліме з гэтае нагоды знаходзілася шмат людзей з розных краін. Пачуўшы нязвыклы шум у паветры, людзі пачалі сыходзіцца да будынку, дзе былі апосталы. Яны дзіваваліся, бо кожны зь іх тут пачуў, што апосталы размаўляюць іх уласнымі мовамі.

Вось як аб гэтым распавядаюць “Дзеі Сьвятых Апосталаў”: “І ўсе зьдзіўляліся і дзівавалі, кажучы паміж сабою: гэтыя, што гавораць, ці ня ўсе Галілеяне? Як жа мы чуем кожны сваю мову, у якой нарадзіліся, Парфяне і Мідзяне і Эламіты, і жыхары Месапатаміі, Юдэі і Кападокіі, Понта і Асіі, Фрыгіі і Памфіліі, Егіпта і частак Лівіі, што мяжуюцца з Кірынеяй, і прышлыя з Рыма, Юдэі і празеліты, Крыцяне і Аравіцяне, - чуем іх, як гавораць нашымі мовамі пра вялікія дзеі Божыя? І зьдзіўляліся ўсе і недаўмёна казалі адзін аднаму: што гэта азначае? А іншыя, насьміхаючыся, казалі: яны апіліся салодкім віном. А Пётр, стаўшы з адзінаццацьцю, узвысіў голас свой і прамовіў да іх: мужы Юдэйскія і ўсе, хто жыве ў Ерусаліме! гэта хай будзе вам вядома, і слухайце словы мае: яны не апіліся, як вы думаеце, бо цяпер трэйцяя гадзіна дня; а гэта ёсьць прадказанае прарокам Ёілем”. (Дз. 2:7–16)

Далей Пётр пачаў ім тлумачыць, што той Ісус, якога яны раскрыжавалі, – ёсьць Сын Божы, Мэсія, аб Якім казалі прарокі, што Ён уваскрэс, чаму сьведкі ўсе апосталы. “Ён быў узьнесены правіцаю Божаю і, прыняўшы ад Айца абяцаньне Сьвятога Духа, выліў тое, што вы сёньня бачыце і чуеце.” (Дз. 2:33) Калі яны гэта пачулі ад Пятра, то расчуліўся народ сэрцам і пачаў пытаць Пятра ды іншых апосталаў, што ім трэба рабіць.

Бог Айцец паслаў да нас Сына на зямлю; Бог Сын навучыў нас любіць Бога і блізкіх, пацярпеў на крыжы за грахі людзей, уваскрэс і ўзьнёсься на Неба, абяцаючы вучням Суцяшальніка – Духа Сьвятога; і цяпер Гэты Дух Сьвяты сышоў на вучняў і напаўняе заснаваную Хрыстом Царкву.

Дух Сьвятой сышоў на апосталаў не толькі дзеля таго, каб адукаваць іх і натхніць на працу і подзьвігі. Ён сышоў, каб застацца ў Царкве Хрыстовай да канца вякоў. Апосталы ня толькі атрымалі права і ўладу раздаваць дар Духа Сьвятога вернікам, але і перадаваць гэтае права сваім наступнікам, япіскапам, сьвятарам, а тыя – сваім. І так у нашай Царкве гэтая пераемнасьць існуе і да цяпер. Таму наша праваслаўная царква мае найбольш шчыльную сувязь з Хрыстом і апосталамі. Наша Царква – гэта справа Боская, гэта справа Хрыста і Сьвятога Духа. Іншымі словамі, нашу Царкву не мы стварылі, але атрымалі яе ў спадчыну ад Хрыста і Духа Сьвятога, ад апосталаў, ад айцоў і настаўнікаў Царквы. Наша праваслаўная вера – гэта вера апосталаў, вера хрысьціцеляў зямлі Беларускай Аскольда і Тура, якія прынялі яе зь Усходу ад Канстантынопаля. Патрэбна захоўваць і цаніць нашу веру…

У Беларусі са старажытнасьці існаваў наступны звычай: У дзень Пяцідзесятніцы, пасьля Сьвятой Літургіі, крочылі хросным ходам да крыніц альбо калодзежаў і крапілі іх сьвятой вадой; тыя з вернікаў, якія жадалі поўнага асьвячэньня сваіх дамоў, выносілі да брамы стол, накрывалі яго сьвяточным абрусам, а на абрус клалі хлеб і соль. Сьвятар спыняўся каля стала і, прачытаўшы Эвангельля, захадзіў у хату і крапіў сьвятой вадой усе сьцены, а потым крапіў і ўсе іншыя пабудовы, што існавалі ў гаспадарстве.

Трапар сьвята

Дабраслаўлёны Ты, Хрысьце Божа наш, / выявіўшы прамудрымі рыбакоў, / паслаўшы ім Духу Сьвятога / і праз іх які улавіў сусьвет. / Чалавекалюбца, слава Табе!

СЛОВА Ў ДЗЕНЬ СПАСЛАНЬНЯ СЬВЯТОГА ДУХА НА АПОСТАЛАЎ

архіяпіскап Лука (Война–Ясінецкі)

Глыбока важны і таямнічы догмат аб траічнасьці у Асобах Адзінага Бога адрозьнівае нашу хрысьціянскую рэлігію ад усіх іншых рэлігій.

Цэлыя тысячагодзьдзі жыл Багавыбраны жыдоўскі народ вераю ў Адзінага Бога, выявіўшага Свая усемагутнасьць і неспасьціжную прамудрасьць у тварэньні сусьвету; Сваю праўду – у сусьветным патопе, Сваю літасьць і любоў да Свайго народа – у цудоўным вызваленьні народа жыдоўскага зь доўгага Эгіпэцкага палону, у пераходзе праз Чорнае мора; у гутарках на горы Сінаі зь вялікім прарокам Майсеем і ў паданьні праз Яго Сваіх дзесяці запаведзяў, і ў шматлікіх, шматлікіх іншых вялікіх падзеях, аб якіх зь вялікай сілай так кажа Апостал Павел у пасланьні да Рымлянаў: “…што можна ведаць пра Бога, ёсьць яўнае ім, таму што Бог явіў ім; бо нябачнае ў Ім, вечная сіла Ягоная і боскасьць, ад стварэньня сьвету праз сузіраньне тварэньняў бачныя…” (Рым.1 19–20)

Такой верай у Адзінага Іегову жыл шматлікія сотні гадоў Багавыбраны народ жыдоўскі, нічога не ведаючы аб Траічнасьці Яго ў Асобах, і толькі тады, калі Прадвечны Сын Божы, Другая Асоба Сьвятой Тройцы, увасобіўся ад Найсьвяцейшай Дзевы Марыі, прапаведаваў Эвангельле праўды, калі быў раскрыжаваны на крыжы і ў трэці дзень уваскрэс, і праз 40 дзён узьнёсься ад зямлі на неба, – тады толькі спазналі паверыўшыя ў Яго усім сэрцам, што Ён – перш быцьця сьвету Народжаны ад Айца Яго Адзінасутны Сын.

Аб Усясьвятым Духу, Трэцяй Асобе Усясьвятой Тройцы, амаль нічога не ведалі ў Старым запавеце. Толькі вялікія праведнікі, падобныя Ною, Аўрааму, Язэпу, Якаву, падобныя Псальмасьпеваку Давыду, адчувалі ў сэрцах сваіх дыханьне Духу Сьвятога. А вялікія прарокі успрымалі ад Яго глыбокія таямніцы сваіх прароцтваў і жылі ў блізкіх зносінах зь Ім.

Але вось у вялікі дзень Пяцідзесятніцы упершыню выявіў Сябе сьвету Дух Сьвяты адчувальным і відавочным чынам, сыходзячы зь нябёсаў на галовы Апосталаў Хрыстовых у выглядзе агністых языкоў пры магутным шуме як бы бягучага бурнага ветру.

Гэтыя агністыя языкі спалілі ў іх душах і сэрцах усё нячыстае, усякі страх і боязь, цалкам перарадзілі іх. Дух Сьвятой нагадаў ім усё, што калісьці чулі яны ад Госпада Ісуса Хрыста, і даў ім нечуваную сьветам мудрасьць і цудоўны дарунак прамаўляць на мовах усіх народаў, якім панясуць яны пропаведзь Эвангельскую.

Ён даў ім цудоўнае веданьне усяго Сьвятога Пісаньня... Ён даў ім велізарныя сілы для зьнішчэньня паганскай ілжэмудрасьці. А любімага Апостала Хрыстова Яна паставіў Ён невымерна вышэй багасловаў усяго сьвету, і напісаў ён зьдзіўляючае нас сваёй глыбінёй чацьвёртае Эвангельле.

Праўда, і ў дзень Хросту Хрыстова ў Ярдане Дух Сьвятой зьявіўся ў выглядзе голуба, зьляцеўшага зь нябёсаў на галаву выходзячага зь вады Ісуса Хрыста, але гэта было непараўнальна меней ясная зьява Духа Сьвятога, чым спасланьня Яго ў дзень Пяцідзесятніцы ў выглядзе агністых языкоў на галовы Апосталаў.

З такой выразнасьцю яно ніколі больш не паўтаралася.

Вось чаму дзень спасланьня Сьвятога Духа на Апосталаў Хрыстовых мы завём таксама сьвятам Сьвятой Тройцы.

Нагадаю вам і незвычайныя словы Апостала Паўла ў першым пасланьні Карынфянам, словы дзіўныя і вельмі важныя для нас: “Хіба ня ведаеце, што вы храм Божы, і Дух Божы жыве ў вас?” (1 Кар. 3:16)

О, што кажаш ты, вялікі. Павел?! Няўжо і ў нашы сэрцы уваходзіць Дух Сьвяты?!

О так! Глыбока праўдзівыя словы Паўла, і іх пацьвярджае зь вялікай сілай любімы Апостал Хрыстоў Ян у сваім першым саборным пасланьні, у якім знаходзім глыбока суцяшальныя для нас слова аб тым, якімі добрымі зьменамі нашых сэрцаў суправаджаецца ціхае і непрыкметнае спасланьне ў іх Духа Сьвятога (1 Ян. 2:3-4).

Калі усім сэрцам верым мы ў Госпада нашага Ісуса Хрыста і выконваем запаведзі Яго, то любяць нас і Айцец Яго Нябесны, і Дух Сьвяты, і усяляецца ў сэрцы нашы Ён Сам зь Айцом Сваім і Духам Сьвятым, і робімся мы храмамі Божымі (Ян. 14:23).

Гэта адбіваецца павольным, але няўхільным вызваленьнем нас ад усякай брыдоты цела і духу. Мы становімся пакорлівымі і рахманымі, ціхімі і маўклівымі, літасьцівымі і праўдзівымі, любячымі блізкіх нашых.

Гэтыя ціхія зносіны зь Духам Сьвятым ды будзе для усіх вас, духоўныя дзеці мае, мэтай жыцьця вашага, ды будзе глыбокай і ціхай радасьцю.

Заслужыце вялікае шчасьце быць храмамі Божымі і сялібай Сьвятога Духа, і абароніць Ён вас ад усялякага злу і спакусаў сьвету, і дасьць вам вечную радасьць і вечны супакой. Амін.

1958 г.

МАЦІ ЎСІХ ЦЭРКВАЎ

архіяпіскап Афанасій (Мартас)

Сьвятая Праваслаўная Кафалічная (Саборная) і Апостальская Царква мала вядомая заходняму інаслаўнаму сьвету, хоць яна старая, як само хрысьціянства і мае больш 200 мільёнаў сваіх вернікаў ва усіх частках і краінах зямнога шару.

Заходнія хрысьціяне не ведаюць Праваслаўя і ім не цікавяцца. Гэта відаць зь іх адносін да беларускіх ды іншых славянскіх праваслаўных храмаў, пабудаваным працай і ахвярамі нашых суайчыньнікаў—уцекачоў у вялікіх гарадах вольнага сьвету. Іх не прыцягваюць нашы урачыстыя Богаслужэньні, не цікавіць упрыгожаньні нашых храмаў, не чаруе сьпеў нашых царкоўных хароў. Сапраўды іх датычацца словы Хрыста Выратавальніка нашага: “Згрубела сэрца людзей гэтых, і вушамі зь цяжкасьцю чуюць, і вочы свае стулілі, ды не убачаць вачамі і не пачуюць вушамі, і не зразумеюць сэрцам, і ды не зьвернуцца, каб Я вылечыў іх”.

Праваслаўем нельга ганарыцца, ім толькі можна цешыцца. Мы цешымся, што спавядаем Сьвятое Праваслаўе — праўдзівую веру Хрыстову. Заходні хрысьціянскі сьвет не разумее нашый радасьці, таму што ён не разумее сутнасьці Праваслаўя. Але ён дрэнна разумее і сваю рэлігію, прыналежачы да яе па традыцыі і сьляпому фанатызму.

Заходні хрысьціянскі сьвет больш матэрыялістычны, чым духоўны. Захапленьне матэрыяльнымі выгодамі паглынае яго. Нават словы малітвы Гасподняй: “Хлеб наш штодзённы дай нам сёньня”, — ён разумее ў матэрыялістычным сэнсе, цалкам чужым праваслаўнай сьвядомасьці.

Праваслаўнымі зацікавіліся масоны, таму што задумалі падпарадкаваць іх сабе. Праваслаўе вывучаюць рыма—каталікі, таму што жадаюць зьвярнуць праваслаўную Беларусь ў каталіцтва. Але праваслаўныя цьвёрдыя ў сваёй веры і не паддаюцца спакусам чужых.

Заходнія багасловы загаварылі аб Праваслаўі зь вызначанай мэтай, ім вядомай. Зьявіліся на розных мовах навуковыя кнігі аб Праваслаўі і артыкулы ў часопісах аб Праваслаўнай Царкве, але з—пад інаслаўнага пяра яны ў няправільным асьвятленьні. Прачытайце любую каталіцкую кнігу аб гэтым і вы знойдзеце характарыстыку Праваслаўя: “Найлепшае спавяданьне пасьля нашага”, любы пратэстанцкі артыкул: “Пасьля нашай — самая лепшая рэлігія”. Пры згадваньні аб Праваслаўі яны разам “песьня новую сьпяваюць Богу”.

Увогуле усё зводзіцца да таго, што усё, уключаючы Рымскага Папу і Архібіскупа Кентэрбэрыйскага, заўсёды прызнавалі наша апостальскае паходжаньне. Зараз ідзе змаганьне, хто першы даможацца уніі зь намі. Калі Англіканскае духавенства шукае яднаньні зь намі на роўных пачатках, то Ватыкан надумвае зьвярнуць нас у Рыма—Каталіцтва і падпарадкаваць Папе. Праца ў гэтым кірунку вядзецца.

Наш век і аўтарытэт ніколі не падвяргаліся аспрэчваньню. Заходняе хрысьціянства пакінула Адзіную, Сьвятую, Саборную (Кафалічную) і Апостальскую Царкву. Рым зрабіўся першым пратэстантам і выйшаў зь яе, паклаўшы гэтым пачатак сучаснаму рыма—каталіцызму. У наступным працэсе ад Рыму адарваліся: лютэранства, кальвінізм, англіканства, стара—каталіцтва, а ад гэтых — усё сучаснае шматаблічнае сэктанцтва. Наша апостальская пераемнасьць не мае перапынку. Напрыклад, праваслаўны архіяпіскап Фесаланікійскі з 1957 гаду узыходзіць па прамой лініі да першага япіскапа гэтай япархіі, да якога сьвяты Апостал Павел адрасаваў сваё пасланьне. Апостальскую пераемнасьць маюць усе нашы япіскапы.

Нашы старажытныя Літургіі: сьвятога Васіля Вялікага і сьвятога Яна Залатавуста узыходзяць да апостальскіх часоў. Цяперашняя рыма—каталіцкая імша пачынаецца ад 1570 года, а імшы: ангельская, шатляндская і лютэранская усталяваныя яшчэ пазьней. Усе яны юныя ў параўнаньні зь нашай Літургіяй.

У пэрыяд Сусьветных Сабораў (325—787 г.г.) увесь хрысьціянскі сьвет быў у поўным яднаньні. На пастановах Сусьветных Сабораў мы і дагэтуль стаім. Усе астатнія хрысьціянскія рэлігіі адступілі ад гэтых пастаноў і увялі свае навіны, старажытнай Хрысьціянскай Царкве невядомыя. Мы жа адпрэчваем усякія навіны ў пытаньнях веры і спавяданы толькі тое, што прымалі і ў што верылі хрысьціяне, калі былі усе адзіныя.

Інакш кажучы мы знаходзімся ва улоньні Сьвятой, Саборнай, Апостальскай, Старажытнай і Адзінай Праваслаўнай Царквы; мы — сама гэтая Царква. Рымскія каталікі лічаць нас схізматыкамі, але не ерэтыкамі. Але з пункта гледжаньня Апостальскай Царквы сямі Сусьветных Сабораў, адарваўшыся ад адзінства царкоўнага Рым стаў схізматычным, а па меркаваньні багасловаў, нават і ерэтычным. Таму праваслаўныя не прызнаюць вучэньне рыма—каталікоў сусьветным, праўдзівым.

Праваслаўны пункт гледжаньня выяўленая ў адным лісьце 25—ці тысяч японцаў, што навярнуліся ў Праваслаўе такім чынам: “Мы сустракаем групу амбасадараў каталікоў, якія на пытаньне аб догматах іх веры адказваюць: “Сёньня мы спавядаем такія—та догматы, але што можа быць дададзена заўтра мы не можам сказаць, таму што той чалавек, які мае права на гэта, можа быць рыхтуе нешта новае, што заўтра мы абавязаныя будзем прыняць”. Амбасадары іншай групы (пратэстанцкай) адказваюць: “Сёньня наша дактрына такая, але што мы зможам выкінуць зь яе заўтра, мы яшчэ самі не ведаем”.

Цяпер узмоцнена прапагандуецца ў хрысьціянскім сьвеце так званы экумэнізм, які намагаецца адвесьці людзей кожнага зь сваёй Царквы, засяродзіўшы яго увагу на ідэі сумеснасьці служэньня Хрысту ў нейкай абстрактнай Царкве, што яшчэ калісьці зьявіцца. Экумэнічная канцэпцыя царквы такая: гэтае грамадзтва добрых людзей, якія расходзяцца паміж сабой ва усіх меркаваньнях, але старанна шукаюць праўды, з поўнай перакананасьцю, што яна не знойдзеная і без усякай надзеі на тое, што гэта калі—небудзь здарыцца.

Мы, праваслаўныя, прынамсі устойлівыя ў пытаньнях веры, сталыя. Наша спавяданьне сьцьвярджаецца на цьвёрдым падмурку, якога ніхто парушыць не можа.

Каталікі і пратэстанты папракаюць нас, што мы ў сваёй набажэнскай практыцы залішне высока царкоўны. Дзе ў іх адна сьвечка, у нас тры, дзе ў іх кропелька ладану — у нас больш, дзе яны нясьмела схіляюць адно калена, мы ніколькі не саромеемся цалкам прыпасьці да зямлі. Наўрад ці прыходзіцца дзівіцца заяве амэрыканскага япіскапальнага сьвятара, які, стоячы ў праваслаўным храме ў Парыжы, заявіў: “Для сваіх паклонаў вы зусім адціснулі нас за дыван!”

Калі падчас нашых богаслужэньня і малітваў мы стаім, то гэта паводле пастановы Сусьветнага Сабора, 1600—угодкі якога сьвяткаваў увесь Хрысьціянскі сьвет у 1925 годзе і Сымбаль веры якога ён, нібы, прымае. Заходнія хрысьціяне увялі звычай сядзець за Богаслужэньнем, але гэта зроблена ва дагаджаньня цела свайго. Старажытная Царква гэтага не практыкавала.

Наш праваслаўны бізантыйскі іканапіс і архітэктура выключна для храму першапачаткова створаныя. Заходняя царкоўная скульптура і готыка цалкам юныя ў параўнаньні з бізантыйскай.

Мы не дапускаем ў храмах органаў, але праваслаўны царкоўны сьпеў лічыцца лепшым у сьвеце.

Вось тыя духоўныя каштоўнасьці, якія мы маем. З такім вераваньнем, з такім Богаслужэньнем і з такой гісторыяй Праваслаўная Царква чакае прышэсьця Госпада нашага Ісуса Хрыста, Які адзіны ёсьць Глава яе. Пазбаўленая сваёй вонкавай велічы і багацьці ва усім сьвеце, а ў савецкай Беларусі і наогул у СССР абрабаваная і церпячая перасьлед, Праваслаўная Царква зь непахіснай пэўнасьцю захоўвае Боскую ісьціну. У Сьвятым Пісаньні няма абяцаньня аб канчатковым трыюмфе Хрысьціянства ў сьвеце, але што статак выстаіць і будзе ў ісьціне Хрыстовай, ёсьць. Мы, праваслаўныя, уяўляем сабой гэты статак. Мы ведаем аб гэтым таму, што захавалі дагэтуль чыстай і непашкоджанай “адзін раз перададзенай сьвятым” (Юда. 1:3).

МАЛІТВЫ АБ АТРЫМАНЬНІ ДАРУНКАЎ ДУХА СЬВЯТОГА ЗВЫШГОДНАГА СІЛУАНА АФОНСКАГА

Божа, адукуй нас Духам Тваім Сьвятым, каб мы усё зразумелі Тваю любоў.

***

Хто просіць у мяне малітваў, за тых сьлёзна прашу Госпада:

Гасподзь, дай ім Духу Твайго Сьвятога, ды спазнаюць Цябе Духам Сьвятым.

Гасподзь Міласьцівы, навучы усіх нас Духам Тваім Сьвятым жыць па волі Тваёй, каб усе мы ў Сьвятле Тваім спазналі Цябе, праўдзівага Бога, бо без Сьвятла Твайго мы не можам зразумець поўнасьць любові Тваёй. Адукуй нас мілатой Тваёю, і яна сагрэе сэрцы нашы любіць Цябе.

Уладыка, Шматміласьцівы, даруй нам духу пакорлівага, каб душы нашы здабылі супакой у Табе.

***

Усясьвятая Маці Госпада, вымалі, Міласьцівая, нам пакорлівага духу.

Усё сьвятыя, вы жывёце на нябёсах і бачыце славу Госпада, і цешыцца дух ваш, — моліцеся, каб і нам быць з вамі. Прагне і мая душа бачыць Госпада і нудзіцца па Ім у пакоры, як нявартая гэтай дабрыні.

Гасподзь Міласьцівы, Духам Сьвятым навучы нас пакоры Тваёй.

Гасподзь, выпраў нас, як далікатная маці выпраўляе сваіх малых дзяцей. Дай усякай душы спазнаць радасьць Прышэсьця Твайго і сілу дапамогі Тваёй. Дай прахалоду жадаючым душам народа Твайго, і усіх нас навучы Духам Сьвятым ведаць Цябе. Стамляецца душа чалавечая на зямлі. Госпадзі, і розумам не можа умацавацца ў Табе, таму што не ведае Цябе і Тваёй дабрыні

***

О Госпадзі, навучы нас Духам Тваім Сьвятым быць паслухмянымі, стрыманымі. Дай нам дух Адамава пакаяньня і сьлёзы аб грахах нашых. Дай нам вечна славіць Цябе і дзякаваць. Ты даў нам усячыстае цела Тваё і кроў, каб мы вечна жылі з Табой, і былі тамака, дзе Ты знаходзісься, і бачылі славу Тваю

***

Госпадзі, дай народам усёй зямлі спазнаць, як шмат Ты нас любіш і якое цудоўнае жыцьцё Ты даеш вернікам у Цябе.

Памілуй мяне, Божа, заняпалае стварэньне Тваё.

Колькі разоў Ты даваў мне мілату Сваю, і я не захоўваў яе, таму што пыхлівая душа мая; але душа мая ведае Цябе, Творцу і Бога майго, і таму шукаю Цябе, рыдаючы, як рыдаў Іосіф аб айцу сваім Якаве на дамавіне маці сваёй, каля уводзілі яго у Эгіпэцкае рабства.

Я абражаю Цябе грахамі, і Ты сыходзіш ад мяне, і душа мая нудзіцца па Табе.

О Дух Сьвяты, — не пакінь мяне. Калі Ты сыходзіш ад мяне, то дрэнныя думкі прыходзяць да мяне і нудзіцца душачы мая па Табе да вялікіх сьлёз

АДКРЫЦЬЦЁ

Шчасьлівы ты, Сымон, сын Іонін; бо ня цела і кроў адкрылі табе гэтае, але Айцец Мой, што ў нябёсах.

(Мц. 16:17)

Слова Боскае ёсьць Адкрыцьцё, і усё хрысьціянскае жыцьцё складаецца ва успрыманьні гэтага Адкрыцьця. Яно не спасьцігаецца простым розумам чалавечым, яго нельга вымераць, дасьледаваць, ухваліць або адкінуць, ужываючы да яго адзнаку сьвету гэтага. Яно не уваходзіць у сэрца пад уплывам цела і крыві, якія, наадварот, часта паўстаюць супраць яго, але толькі праз узьдзеяньня Духу Сьвятога. Гасподзь узрадаваўся праяве дзеяньня Боскай мілаты на душу Свайго вучня і назваў яго дабрашчасным, таму што не ад цела і крыві успрыняў ён сваю веру, а ад Духа Айца Ягонага. Тое, што прымаецца ад цела і крыві, — хістка, павярхоўна, пераменлівае, бясплённа.

Вераваньні, якія прымаюцца ад людзей, не вытрымліваюць выпрабаваньняў, не дасягаюць глыбіні сэрца, не перараджаюць яго да новага жыцьця і не даюць яму сілу жыць і памерці па-хрысьціянску.

Толькі то праўдзіва, трывала і вечна, што паказана нам Самім Богам. Узрадуецца Хрыстос і зараз аб кожнай душы, якая выпрабуе тое, што выпрабаваў Сымонаў, сын Іонін, у той дзень, калі насуперак усім зьдзіўленьням абвясьціў Ісуса — Сынам Бога Жывога. Дабрашчаныя і зараз тыя, якія, не раячыся зь целам і крывёй, ідуць прама да Бога і якім Ён выяўляе за гэта Сына Свайго Ісуса Хрыста! Дабрашчасныя тыя, якія стаяць на цьвёрдым камяні, камень жа ёсьць Хрыстос. Бо яны “пілі зь духоўнае скалы, што ішла за імі, скала ж быў Хрыстос” (1Кар. 10:4) Яны не пахіснуцца не таму, што яны моцныя і цьвёрдыя, але таму, што Ён моцны і нязломны, і Ён іх трымае, і яны на Ім стаяць і будуць стаяць ва усе стагодзьдзі.

ПРАБЛЕМА ЗЛA

архімандрыт Плакіда (Дзязей)

Як прымірыць прысутнасьць злу ў сьвеце зь існаваньнем усямагутнага і ўсядобрага Бога?

Гэтая праблема існавала ва усе часы, але асабліва пакутлівая яна ў нашы дні, пасьля кашмараў сталінскага і пасьлясталінскага Гулагу, нацызму зь яго лягерамі сьмерці, пасьля атамнага бамбаваньня Хірасімы і Нагасакі, жахлівых бедзтваў краін трэцяга сьвету.

Праблема, або хутчэй нават спакуса, злу заўсёды была адной з крыніц атэізму. Ужо ў першыя стагодзьдзі нашай эры эпікурэйцы так майстэрскі падавалі яе, што пажаданая для іх высновак — што Бога няма — здаваўся непазьбежным. Вось як хрысьціянскі пісьменьнік IV—га стагодзьдзя (і сапернік эпікурэйцаў) Ляктанцы перадаваў іх філязофскую пазыцыю: "Або Бог жадае выдаліць ад нас зло і не можа, або можа і не жадае, або не жадае і не можа, або жадае і можа. Калі жадае і ня можа, то гэта слабасьць, не уласьцівая Богу. Калі можа і не жадае, то гэта зайздрасьць, якая не уласьцівая Богу гэтулькі жа, як і слабасьць. Калі не можа і не жадае, то гэта разам і слабасьць, і зайздрасьць. Калі жадае і можа, то чаму не выдаляе яго ад нас, і навошта гэтулькі зла ў сьвеце?" (гл.: Лактанций, “О гневе Божьем”, гл. 13, б. 243, Спб., 1848).

Філёзафы, не згодныя зь атэістычным вырашэньнем праблемы, карысталіся ў асноўным двума аргумэнтамі.

Першы аргумэнт — Бог не стварыў зла. Як онталягічнай рэальнасьці зла не існуе. Яно не ёсьць нешта сярод іншых рэчаў, не ёсьць нешта створанае. Яно ёсьць адасабленьне, адпрэчваньне або нават матэрыяльнае зьнішчэньне некаторай часткі рэчаіснасьці, без якой жыцьцё пазбаўляецца сваёй поўнасьці.

Другі аргумэнт — Бог дапускае зло як нейкі непазьбежны стан нашай гэтак яшчэ недасканалага сусьвету, у якім дабро адных не супадае зь дабром іншых. Таму магчыма фізычнае зло — пакуты, розныя бедзтвы, катастрофы, разбурэньні; магчыма зло маральнае — з павагі да той волі, якой Ён надзяліў разумныя істоты.

І гэтыя аргумэнты не няправільныя. Яны можа быць нават адзіна магчымыя, калі стаяць на чыста рацыянальнаму пункту гледжаньня, якая ператварае ў абстракцыю усё, што адчынена Богам зь Яго задуму ў адносінах чалавека і сьвету.

Натуральная, а дакладней нязьменны або чысты “прыродны” сусьвет (ён не зьменены, бо чалавек яшчэ не зьменены) немінуча нясе ў сабе пакуты і сьмерць. І гэта усё, што можа угледзець прадстаўлены самому сабе чалавечы розум.

Аднак Боскае адкрыцьцё патрабуе гістарычнага і дынамічнага бачаньня, што адчыняе цалкам новыя далягляды. Праз Сваё Слова Бог адкрыў нам, што не для таго створаны сьвет, каб заставацца абмежаваным межамі сваёй прыроды, — сьвет існуе для таго, каб, зьмяніўшыся пад узьдзеяньнем няствораных Боскіх энэргій, зазьзяць у славе Божай. Мэта творчага акту Боскага — сьвет зьменены, дзе не будзе ужо ні бедзтваў, ні пакут, ні сьмерці, але будзе Бог “які напаўняе усё ва усім”. (Эф.1:23). Менавіта аб такім сусьвеце гаворыцца ў Адкрыцьці Яна: “І ўгледзеў я новае неба і новую зямлю; бо ранейшае неба і ранейшая зямля мінулі, і мора ўжо няма. І я, Ян, угледзеў сьвяты горад Ерусалім, новы, які сыходзіў ад Бога зь неба, падрыхтаваны як нявеста, убраная для мужа свайго. І пачуў я гучны голас зь неба, які казаў: вось, скінія Бога зь людзьмі, і Ён будзе жыць зь імі; яны будуць Ягоным народам, і Сам Бог зь імі будзе Богам іхнім, і ўтрэ Бог кожную сьлязіну зь вачэй іхніх, і сьмерці ня будзе ўжо; ні плачу, ні енку, ні хваробы ўжо ня будзе; бо ранейшае прайшло. І сказаў Той, Хто сядзеў на троне: вось твару ўсё новае. І кажа мне: напішы; бо словы гэтыя праўдзівыя і слушныя.” (Адкр. 21:1–5)

Можна спытаць: але чаму жа Бог зь самога пачатку не стварыў сусьвет з такімі уласьцівасьцямі, што любыя формы зла адсутнічаюць? Таму, што для ператварэньня сьвету неабходна ператварэньне, або, як кажуць Сьвятыя Айцы, абагаўленьне чалавека, пасродкам якога Боская слава распаўсюджваецца на увесь астатні створаны сьвет. У сваю чаргу, гэта патрабуе вольнай згоды чалавечай волі зь воляй Боскай, калі чалавечая воля садзейнічае волі Боскай мілаты. Каб зьдзейсьнілася гэта абагаўленьне стварэньня, каб сапраўды адбылося яднаньне усяго ва узаемнай любові, трэба, каб сам чалавек вольна аддаў сябе Боскай любові. Але ў сілу самога сэнсу волі ён можа і не зрабіць гэтага...

Наш сьвет зусім не зьяўляецца завершаным. І пакуль у душы чалавечай не скончыцца выбар паміж бескарысьлівасьцю і эгаізмам, паміж спагадай і абыякавасьцю, нарэшце, паміж Богам і д'яблам, тут будзе працягваць выпрабоўвацца чалавечая воля.

Кажучы аб успрыманьні сьвету ў згодзе з Боскім адкрыцьцём, неабходна адзначыць яшчэ адзін важны момант: стан, у якім знаходзіцца тварэньне, не зьяўляецца сьледзтвам толькі прабацькаўскага граху. Спачатку быў грэх у анёльскім сьвеце, і толькі потым — нашых прабацькаў. Зь істот, якія валодалі воляй, спачатку частка анёлаў рушыла усьлед за збунтаваным супраць Бога Люцыпарам, і толькі потым чалавецтва, пачынаючы з прабацькі Адама спакушанага гэтымі заняпалымі анёламі, няправільна ужываючы свой дарунак волі, добраахвотна адлучала сябе грахом ад Бога, Крыніцы жыцьця. Гэтыя заняпалыя анёлы, у сілу асаблівасьцяў іх бесьцялеснай прыроды, раз адпаўшы ад Бога, назаўжды засталіся ў стане нянавісьці да Яго і Яго Боскага задуму любові, сталі дэманамі. Чалавек жа заўсёды мае сапраўды фантастычную магчымасьць вярнуцца ў дом Айца.

Створаны па выяве і падабенству Божаму, Адам не быў падуладны сьмерці і пакуце, і ён мог гэты стан захаваць, калі бы добраахвотна застаўся ў зносінах з Богам. Але грахом непаслушэнства ён аддзяліўся ад Яго і стаў сьмяротным. Як піша сьв. апостал Павел, “...праз аднаго чалавека грэх увайшоў у сьвет, і праз грэх увайшла сьмерць, і тым самым ва усіх людзей перайшла сьмерць...” (Рым. 5:12). А тамака, дзе сьмерць, тамака скрухі і пакуты: “І сказаў Гасподзь Бог жонцы…множачы памножу скруху тваю ў цяжарнасьці тваёй; у хворасьці будзеш нараджаць дзяцей; і да мужа твайго цяга твая, і ён будзе валадарыць над табою. А Адаму сказаў: за тое, што ты паслухаўся голасу жонкі тваёй і еў зь дрэва, пра якое Я наказаў табе, сказаўшы: “ня еж зь яго”, праклятая зямля за цябе; са скрухаю будзеш карміцца зь яе ва ўсе дні жыцьця твайго; церне і ваўчкі ўзгадуе яна табе; і будзеш карміцца польнаю травою; У поце твару твайго будзеш есьці хлеб, пакуль ня вернешся ў зямлю, зь якое ты ўзяты; бо пыл ты і ў пыл вернешся. І назваў Адам імя жонцы сваёй: Ева*, бо яна стала маці ўсіх, хто жыве. І зрабіў Гасподзь Бог Адаму і жонцы яго вопратку скураную і апрануў іх. І сказаў Гасподзь Бог: вось, Адам, зрабіўся як адзін зь Нас, ведаючы дабро і зло; і цяпер як бы ні працягнуў руку сваю, і ня ўзяў таксама ад дрэва жыцьця, і не пакаштаваў, і не пачаў жыць вечна. І выслаў яго Гасподзь Бог зь саду Эдэмскага, каб урабляў зямлю, зь якое ён узяты. І выгнаў Адама, і паставіў на ўсходзе каля саду Эдэмскага херувіма і палымяны меч, які сам паварочваўся, каб ахоўваць дарогу да дрэва жыцьця.” (Быц. 3:13, 16–14)

Аналягічна чытаем мы ў кнізе “Прамудрасьці Салямонавай”: “Бог стварыў чалавека дзеля несьмяротнасьці і стварыў яго ўзорам вечнага быцьця Свайго: але зайздрасьцю д’ябла ўвайшла ў сьвет сьмерць і выпрабоўваюць яе належныя да ўдзела яго” (Прам. 2:23–24)

Такім чынам прыналежнасьць чалавека пакуце і сьмерці, або, як кажуць Сьвятыя Айцы, тленьню, зьяўляецца наступствам граху. Гэта зусім не значыць, што кожная хвароба чалавека адбываецца з—за яго асабістых грахоў, але яна ёсьць сьледзтвам прыналежнасьці чалавечага быцьця да заняпалай, пашкоджанай грахом прыродзе. Ужо ў III стагодзьдзі сьв. Ірыней Ліёнскі казаў, што хвароба і сьмерць не зьяўляюцца пакараньнем, усталяваным Богам вінаватаму чалавеку, але арганічным сьледзтвам граху: “Злучэньне з Богам ёсьць жыцьцё, сьвятло і радасьць ад выгод, сыходзячых ад Яго. Наадварот, той, хто добраахвотна аддзяліўся ад Яго, пакутуе ад падзелу, які сам абраў. Аддзяленьне ад Бога ёсьць сьмерць, як аддзяленьне ад сьвятла — цямрэча: аддзяленьне ад Бога зьяўляецца стратай усяго добрага, сыходзячага ад Яго. Тыя, хто сваім адпадзеньнем страцілі Яго, тыя самі сябе выракалі на пакараньне: не Бог абраў іх для пакараньня, але пакараньне зьявілася сьледзтвам іх аддзяленьня ад усяго добрага”. (Супраць ерасяў 5, 27, 2). У той жа час зьдзейсьнены адным чалавекам грэх, нават калі ён не закранае, здавалася бы, іншых людзей, па сваіх наступствах мае характар усеагульны. Вось як гэта выказаў, зь уласьцівай яму геніяльнасьцю паэта і прарока, францускі пісьменьнік Лявон Блуа: “Ад нашай волі залежыць раўнавага сьвету... Усякі чалавек, зьдзяйсьняючы дзеяньне, праецыруе сваю асобу ў бясконцасьць. Дадзеная бедняку ад ліхога сэрца медная манэта прапальвае руку бедняка, зваліўшыся, праходзіць скрозь зямлю, праткнуўшы сонца, перасякае небасхіл і наносіць шкоду сусьвету. Нячысты учынак чалавека пакрывае цямрэчай мільёны сэрцаў людзей, яму незнаёмых, але таямніча зь ім зьвязаных і гэтак жа патрабуючыя ў тым, каб гэты чалавек стаў чысты, як паміраючы ад смагі вандроўца патрабуе чары вады зь Эвангельскай крыніцы. Зь іншага боку, акт велікадушнасьці, рух шчырай спагады зьяўляюцца песьняй у славу Боскую. Ад Адама да канца часоў ім вылечваюць хворых, суцяшаюць у роспачы, суцішаюць буры, вызваляюць паланёных, няверуючых пераўтвараюць у вернікаў, абараняюць род чалавечы.

Уся хрысьціянская філязофія падкрэсьлівае выключную важнасьць вольнага чалавечага дзеяньня і усёахопнай, нязьнішчальнай узаемнай адказнасьці”.

Вядома, як і выбар, усякая адказнасьць асабістая і кожны асабісты учынак спрыяе або перашкаджае павелічэньню дабра ў сьвеце.

Што жа датычыцца стварэньня, што не мае розуму, то яе цяперашні стан тленьня несумнеўна зьвязана і з падзеньнем анёлаў, і зь станам чалавека. Бясспрэчна, што анёлы знаходзяцца ў сувязі з фізычным сьветам.

Дж. X. Ньюмэн, добра знаёмы з багаслоўем Айцоў Царквы і абачліва успрымаючы рэальнасьць сьвету нябачнага, бачыў у анёлах не толькі пасланьнікаў, выкарыстаных Стваральнікам ва узаемаадносінах зь людзьмі, але таксама пасярэднікаў, якія захоўваюць лад сьвету бачнага. “Я разглядаў іх, скажам, як сапраўдныя чыньнікі руху, сьвятла, наогул жыцьця зь ягонымі фундамэнтальнымі законамі фізычнага сьвету, якія, узбуджаючы нашы пачуцьці, даюць уяўленьне аб чыньніку і сьледзтве, і гэта тое, што мы называем законамі прыроды". У пропаведзі, на сьвята архангела Міхала, ён казаў аб анёлах: “Усякі павеў паветра, прамень, нясучы сьвятло і цеплыню, кожны павеў прыгажосьці зьяўляецца, можна сказаць, махрамі вопраткі, калыханьнем рызаў тых, хто бачыць Бога тварам да твару”...

Калі так вялікая роля анёлаў у адносінах да створанага сьвету і яго законам, то можна сабе прадставіць, якія глыбінныя хваляваньні выклікала падзеньне князя сьвету гэтага і рушыўшых за ім анёлаў. Часам я задаю сабе пытаньне: ці няма сувязяў паміж гэтым падзеньнем і “ненатуральнымі”, “д'ябальскімі” паводзінамі некаторых казявак, вірусаў і іншых стварэньняў, якія, аднак, самі па сабе не зьяўляюцца ні дрэннымі, ні грахоўнымі. Як бы то ні было, але вызначана, што менавіта сатана ператварыў бяскрыўдныя істоты ў прылады спакусы чалавека... Не будзем пры гэтым забываць і слоў апостала Паўла: “…стварэньне зь надзеяй чакае сыноў Божых, — таму што стварэньне скарылася марнасьці не па добрай волі, а па волі таго, хто ўпакорыў (яго), спадзеючыся, што і само стварэньне вызвалена будзе з рабства тленьня ў свабоду славы дзяцей Божых. Бо ведаем, што ўсе стварэньні енчаць і пакутуюць дагэтуль” (Рым. 8:19—22).

Зло, ад якога мы пакутуем тут, на зямлі, зьяўляецца, такім чынам, сьледзтвам граху і рухаецца грахом. Бог яго не ствараў, і яно зьнікне, але не раней, чым зьнікне зьневажальнае і забіваючае нас перакручанае выкарыстаньне волі, якая, калі мы добра распараджаемся ёю, ёсьць самае каштоўнае наша дабро і сродак нашага абагаўленьня.

Ці можна сказаць, што зло высьлізнула ад Бога і не падпарадкоўваецца Яго Жаданьню?

Безумоўна, не. Злу, якога Бог ніколі не жадае і не жадаў. Ён кладзе межы. Ён прамудра робіць так, што яно прыводзіць чалавека да праўдзівай выгоды, павялічваючы сваю добрую дапамогу, калі узрастае сіла спакусы. “…верны Бог, Які не дапусьціць, каб вас спакушалі звыш сілы, але пры спакушэньні дасьць і палёгку, каб вы маглі ператрываць.” (1 Кар. 10:13)

І яшчэ: “…тым, хто любіць Бога, хто пакліканы па Ягонай пастанове, усё спрыяе на добрае” (Рым. 8:28)

І толькі ў гэтым сэнсе мы можам сказаць пра пакуты і выпрабаваньні, што адбываюцца зь намі, што яны дапушчаны Богам, "пасылаюцца" Ім. Мы павінны прымаць іх зь даверам, бо яны ніколі не перасягнуць той сілы, якую Ён нам дае, каб прывесьці нас, у выніку, да нашай выгоды. Злу, як такога, няма, рэальнасьцю зла ёсьць толькі грэх, які мы зьдзейсьнілі. Сьв. Ян Залатавуст у адной зь сваіх гутарак падрабязна і вычарпальна спыніўся на значэньні гэтага слова: “Бо слова “зло” мае два сэнсу, то я і жадаю паведаміць вам дакладнае яго значэньне з таго і іншага боку, каб вы з—за двухсэнсоўнасьці назову, зьмяшаўшы самыя прадметы, не запалі ў блюзьнерства.

Такім чынам, ёсьць зло — сапраўднае зло: блуд, пралюбадзейства, любоў да багацьця і незьлічонае мноства заган, годных крайняга асуджэньня і пакараньня. Ізноў ёсьць зло, а лепш сказаць не ёсьць, а завецца (злом): голад, язва, сьмерць, хвароба і г.д. Усё гэта не можа быць (праўдзівым) злом — таму я і сказаў, што гэта толькі завецца злом. Чаму жа? Таму, што калі бы усё гэта было злом, то не рабілася бы для нас падставай выгод: не утаймоўвала б гонару, не вынішчала б бестурботнасьці, не узбуджала б нас да руплівасьці і не рабіла б больш уважлівымі да саміх сабе. “Калі Ён забіваў іх, яны шукалі Яго, і вярталіся, і з раніцы шукалі Бога” (Пс. 77:34). Злом зразумела тут тое зло, якое нас навучае, робіць доблеснымі і больш руплівымі, прыводзіць да добрых думак, а не то, якое годна праклёну і асуджэньня; гэта не Божая справа, але вынаходзтва нашага жаданьня, а то служыць да зьнішчэньня гэтага. Злом завецца тут пакута, якая даецца нам пакараньнямі, і завецца так яно не па уласнай ягонай прыродзе, але прыстасоўваецца да меркаваньня людзей. Бо мы звыклі зваць злом не толькі крадзеж і пралюбадзейства, але і няшчасьці, то (Бог) назваў так пакуту, прыстасоўваючыся да меркаваньня людзей. Дык вось, што азначаюць словы прарока: “Ці бывае ў горадзе бедства, якое не Гасподзь наслаў бы?” (Ам. 3:6) Гэтак жа выказаўся Бог праз Ісаю: “Я ўтвараю сьвятло і ствараю цемру, раблю мір і чыню беды” (Іс. 45:7). злом завучы і тут бедзтвы. На гэта зло робіць намёк і Хрыстос у Эвангельлі, калі кажа вучням: “…ня турбуйцеся заўтрашнім днём, бо заўтрашні сам за сябе патурбуецца: досыць кожнаму дню свайго клопату.” (Мц. 6:34) Такім чынам, зь усяго відаць, што злом Бог заве тут пакараньні, і што гэтыя пакараньні Сам Ён насылае на нас, выяўляючы іх ў найбольш важны выгляд Свайго Задуму. І лекар не толькі тады годны хвалы, калі выводзіць хворага ў сады і лугі або ў лазьні і купальні, або калі прапаноўвае яму раскошны стол, але і калі прымушае яго заставацца без ежы, катуе голадам і стамляе смагаю, калі прыкоўвае да пасьцелі, і дом робіць вязьніцаю, пазбаўляе хворага самога сьвятла і зачыняе пакой са усіх бакоў завесамі; калі падвяргае яго і апэрацыі і паленьню, і прызначае горкія лекі — і тады ён той жа лекар. Таму не ці дзіўна — таго, хто прычыняе гэтулькі непрыемнасьцяў, зваць лекарам, а Бога, калі Ён зробіць адну такую непрыемнасьць, напрыклад, навядзе голад, або сьмерць, ганіць і не прызнаваць Стваральнікам сусьвету? А Ён — то адзін і ёсьць праўдзівы лекар душы і цела. Таму—то часта Ён, прыняўшы ў Сваю апеку нашу прыроду, якая скача ад поўнасьці шчасьця, а паміж тым апантаная грахоўнаю гарачкай, пазбаўляе яе ад хвароб — беднатой, голадам, сьмерцю і іншымі бедзтвамі, і іншым, якімі Сам ведае, лекаваньнем”. (Св. Иоанн Златоуст. Творения, т. 2. Беседы о диаволе, СПб., 1894, б. 280—281). І хоць чалавек не можа ў кожным выпадку вызначыць падставы выпаўшых яму выпрабаваньняў, слова Боскае сьцьвярджае нас у тым, што усё, што дазваляе Бог, прыводзіць да выгоды чалавека, зьяўляецца як бы "таямніцай" Яго бязьмежнай любові. “Не толькі то годна захапленьня, што узьнікае па жаданьні Боскаму, але і то, чаму Ён дазваляе адбыцца”, — сказаў Лявон Блуа. Гэта не прымяншае таямніцы шляхоў Божы і Яго “эканоміі”. Даверыўшыся Богу не стане дапытвацца, чаму Ён дапускае то або іншае.

У адным зь Слоў, прысьвечаных Боскаму Жаданьню і абвешчаным Сьвяціцелем з Кукузу да сваіх церпячых пакуты пасьлядоўнікаў, у адказ на зьдзіўленае пытаньне: “Чаму ў гэтым сьвеце дазваляюцца дзеяньні злых людзей, дэманаў, д'ябла?” — сьвяты Ян Залатавуст адказваў: “Праведнікі не цікавіліся, як і якім чынам зьдзяйсьняюцца справы Божыя, але бачачы, што усё гэта неспасьціжнае для чалавечага розуму, не запалохваліся і не абураліся, а усё мужна цярпелі, маючы найвялікшую упэўненасьць у сіле Абяцаючага даць будучыя выгоды, і не упадалі, у выніку процілеглай рэчаіснасьці, у адчай... Усё аддавай невымоўнай Прамудрасьці Боскай... Хто ужо цьвёрда паверыў, то хоць бы разьюшваліся незьлічоныя хвалі, ...ён не толькі не атрымае ніякай шкоды, але зробіцца яшчэ мацнейшым... спакусы дапускаюцца для таго, каб не памяншалася цьвёрдасьць мужных”. (Творения, 3, б. 527, 528).

І яшчэ раней, у тым жа Слове, мы знаходзім: “Калі ты ведаеш, што Сэрафімы лётаюць вакол высокага і узьнесенага пасаду, зачыняючы сабе крыламі твары, ногі, сьпіну і апавяшчаючы неба клікамі свайго зьдзіўленьня, ты не думай, што ў іх сапраўды ёсьць ногі і крылы: бо яны сілы нябачныя... Калі жа нават анёлы не могуць бачыць Яго і, каб выносіць выходзячую ад яго маланку, зачыняюць сабе твары крыламі, і толькі усхваляюць, толькі сьпяваюць, апяваюць зь вялікім трапятаньнем, узносячы таямнічую сьвятадзейную песьню, то ці не адступіш, ці не схаваесься ты, жадаючы з такім вар'яцтвам распасьціраць тваю мітусьлівая цікаўнасьць на задум Бога, магутнасьць Якога незьлічоная, невымоўная і неспасьціжная для вышэйшых сіл? Таямніцы Яго зь дакладнасьцю вядомыя толькі Яго Сыну і Сьвятому Духу, і нікому іншаму...” (ibid. б. 501).

Але Бог не абмежаваўся тым, каб падпарадкаваць Сваёй Боскай волі няшчасьця і трагедыі, што адбылася зь намі. Айцец паслаў Сына Свайго, каб Ён успрыняў нашу прыроду са усімі наступствамі граху, з пакутай і сьмерцю. Успрыняўшы іх. Гасподзь Ісус, зьяўляючыся адначасова Богам і чалавекам, у корані зьмяніў іх сэнс. Быўшыя сьледзтвам і знакам адпадзеньні чалавека ад Бога, пакута і сьмерць, у выкананьне Ім волі Айца і па Ягонай спагадзе да людзей, не выкрэсьліваючы і Яго уласных катаў, зрабіліся знакам і выразам Яго сыноўскай любові да Айца, прыладай выратаваньня. Імі самімі Ён іх перамог. А паслаўшы Духа Суцяшальніка ў нашы сэрцы. Ён даў магчымасьць і нам ператварыць нашы уласныя пакуты ў сродак зьнішчэньня усякага эгаізму, сродак духоўнага узрастаньня, у сродак выхаваньня любові, здольнасьці прабачэньня саперніка і ворага.

Хрыстос прыйшоў не зьнішчыць пакуты і зло тут на зямлі, але Сваёй сьмерцю і Уваскрэсеньнем Ён паказаў нам шлях, на якім нашы пакуты становяцца нашым выратаваньнем. І калі мы гэта зразумелі. Ён дае нам сілы крочыць па гэтым шляху, у чаканьні таго дня Яго хвалебнага прышэсьця, калі і сьмерць будзе канчаткова пераможаная.

Адзін сучасны дасьледнік кнігі Ёва пісаў, што прыняць загадку пакуты можна, толькі валодаючы адмысловым душэўным станам, без якога найглыбейшыя разважаньні будуць бессэнсоўныя. “Гэтая уласьцівасьць душы ёсьць тая дзіцячая пакора, якая не імкнецца да дасягненьня “апошняга” веданьня пра што бы то ні было, у прыватнасьці, не баючыся уцягнуцца ў падзеі, зыход якіх можа ведаць толькі Творца. Толькі той прымае пакуту зь сьветам у душы, хто адмаўляецца ад жаданьня рацыянальна растлумачыць жыцьцё ў ягонай патаемнай глыбіні і, насуперак усяму, знаходзіць супакой у думкі, што гэтае жыцьцё, часам так нялюдзка пабітае, зьяўляецца. аднак, справай усямагутнага і усяміласьцівага Бога. І любыя іншыя тлумачэньні, якія можна было б даць, не будуць мець значэньні, калі не зьвядуцца да гэтага”. (A Feuillet. L'énigme de la souffrance et la réponse de Dieu. Dieu vivant, № 17, 1950, п. 80).

Для хрысьціяніна гэтае падпарадкаваньне шляхам Божым, давер да спосабу, якім Ён накіроўвае наша жыцьцё, выяўляецца ў прыняцьці акалічнасьцяў уласнага жыцьця як Крыжа Хрыстова. Часам гэта нялёгка. У Эвангельлі мы бачым, як цяжка было нават для Госпада пераканаць Сваіх вучняў у неабходнасьці Крыжа. Мала толькі тэарэтычна гэта пазнаць, трэба, каб мы нейкім рэальным чынам, зь самой глыбіні сэрца зразумелі, што для кожнага зь нас Крыж, добраахвотна прынятыя намі нашы абставіны і нашы пакуты, калі мы не супраціўляемся ім і крочым за Хрыстом, ёсьць адзіны шлях да Уваскрэсеньня, што, нарэшце, сам Крыж утрымлівае ў сабе сілу Уваскрэсеньні.

У размове сьвятога Рыгора Сінаіта зь звышгодным Максымам Капсакалівітам (Добротолюбие, т. 5, б. 475—476, M., 1900) гаворыцца, што, калі Сьвяты Дух авалодае духам чалавека, усе рэчы бачацца яму цалкам па іншаму, інакш чым звычайна: “"...калі мілата Духу Сьвятога сыдзе на каго—альбо, то не штосьці звычайнае паказвае яму з рэчаў пачуцьцёвага сьвету, але... то, чаго той ніколі не бачыў і не уяўляў. Тады розум такога чалавека навучаецца ад Духа Сьвятога вышэйшым і патаемным таямніцам, якіх, па боскім Паўлу, ні вока чалавечае не можа бачыць, ні розум зразумець... Калі ж сьвяты Рыгор сказаў, што падобнае бывае і пры дзеяньні замілаваньня, вялікі гэты Максым адказаў яму: бывае, але... іншыя прыкметы замілаваньня, іншыя — мілаты. Калі злы дух замілаваньня набліжаецца да чалавека, то узбуджае розум яго, ...сэрца разьлітаваў і азмрочыў, наводзіць боязь... і гонар, ...розум робіцца запальным і ашалелым, вусны прымушае казаць словы нягодныя і кепскія; той, хто бачыць гэтага духа замілаваньня, ...сярдуе і напоўнены бывае гневам, пакоры зусім не ведае, ... але фанабэрыцца без стрыманасьці і страху Боскага, паддаецца рухам запалу... Калі уваходзіць у чалавека мілата Сьвятога Духа, то зьбірае розум яго і робіць уважлівым і пакорлівым, прыводзіць яму ў памяць сьмерць і грахі ягоныя. … збліжаецца з чалавекам, тым больш улагоджвае душу яго, суцяшае сьвятымі пакутамі Госпада нашага Ісуса Хрыста і бязьмежным яго чалавекалюбствам... Тады... сэрца робіцца ціхім, рахманым і багата струменіць плён Духа Сьвятога — радасьць, сьвет, цярпеньне, дабрыню, літасьць, любоў, пакору і інш. І душа ягоная прымае невымоўную радасьць”

Так ці не зьяўляецца хрысьціянін, па сутнасьці, тым чалавекам, які бачыць за пакутамі, хваробай, сьмерцю, за усім, у чым можа выявіцца наш крыж, то, чаго не бачыць за гэтым звычайны чалавек, — славу Уваскрэсеньня?

УЗЬНЯСЕНЬНЕ ГОСПАДА

мітрапаліт Антоній (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа!

Шмат гадоў таму назад айцец Сергій Булгакаў назваў адну зь сваіх пропаведзяў на Узьнясеньне "Радасьць расстаньня". І сапраўды, калі мы разьмяркоўваем над словамі, якія спадарожнічаюць у Эвангельлі папярэджаньню Хрыста аб тым, што Яму належыць памерці, на час разлучыцца са Сваімі вучнямі і быць для іх па-за усякай дасяжнасьцю, і аб тым, што ідзе час, калі Ён адыдзе ужо канчаткова да Бога і Айца, можна дзівіцца: молячыся аб вучнях Нябеснаму Айцу, Хрыстос просіць аб тым, каб яны мелі поўнасьць Яго радасьці ў сабе... Як можа быць, каб, разлучыўшыся са Выратавальнікам, мы маглі, аднак, цешыцца Яго радасьцю і не за Яго, а разам зь Ім, за сябе, за увесь сьвет?

Гэтая радасьць нялёгка даецца. Для таго, каб перажыць гэтую радасьць Хрыстову, трэба адарвацца ад прыхільнасьці да зямнога, роднага, звыклага Хрыста. Вы, мусіць, памятаеце ў Эвангельлі апавяданьня аб зьяўленьні Хрыста вучням пасьля Уваскрэсеньня; Выратавальнік паўстаў сьвятой Марыі Магдаліне ў самой магілы, і яна была так пагружаная ў сваё гора, што не пазнала Яго, яна уся ў сябе сышла — і страціла Яго. І калі Выратавальнік яе назваў па імю, і гэтае слова "Марыя" дайшло да глыбінь яе сэрца і душы, яна упала да Ягоных ног і захацела як бы утрымаць Яго, трымаючыся за уваскрэшанае цела. І Ён ёй сказаў: Не чапай мяне цяпер, Я яшчэ не узышоў да Айца Майго і Айцу вашага, да Бога Майго і Бога вашага... Яна уся яшчэ была поўная часам Хрыстовага жыцьця на зямлі; яна жадала вярнуцца да тых дзён радасьці вакол Яго, але гэтая радасьць мінула. Паміж гэтымі днямі зямнога жыцьця і Хрыстом цяперашнім, знаёмым нам, прайшоў меч, мінула сьмерць, крыж, сыход ў пекла, кароткачасовая, але такая страшная па сваёй уяўнай безнадзейнасьці разьвітаньне.

І зараз Хрыстос узьнёсься. Хрыста, якім мы Яго бачым у Эвангельлі, мы не можам больш улавіць, таму што Ён нам расчыніўся як Бог і як дасканалы чалавек. Тая простая блізкасьць, якая была паміж Ім і Яго вучнямі, зямное сяброўства неяк адышло раптам на нейкі задні плян, і зараз, як кажа апостал Павел, мы ужо у целе Хрыста не ведаем, але мы Яго ведаем духам.

Сыходзячы ад Сваіх вучняў, Выратавальнік ім сказаў: Я вас сіротамі не пакіну. Я вам пашлю Духа, Суцяшальніка, Які зыходзіць ад Айца, — Ён вам усё абвесьціць...

І у дзень Пяцідзесятніцы Божы Дух спачыў на Царкве, запоўніў яе Сваёй прысутнасьцю і адкрыў перад Царквой бяздонныя глыбіні новага бачаньня і Самога Хрыста, ужо не проста выкладчыка, не проста настаўніка, не проста сябра, не проста памазаніка Боскага, прарока, цудатворца. Адкрыўся Хрыстос адкрыцьцём Духу як Чалавек, але не як адзін зь людзей, а як поўнасьць зьявы таго, што такое Чалавек. І адкрыўся Ён нам як Бог. Гэта прадчувалі, гэта чулі Яго вучні, але зараз мы гэта ведаем, мы гэта бачны, мы гэта спазналі досьведам: Ён наш Гасподзь і Ён наш Бог.

І падарунак Сьвятога Духа сілай Боскай дае нам магчымасьць прылучыцца таму, што прыналежыць нікому іншаму, як Сыну Боскаму, зрабіўшамуся Сынам чалавечым. Яго Уваскрэсеньне было як бы цудам у Яго Богачалавечым лёсе; але наша далучанасьць Яму падарункам Сьвятога Духу, тое, што Прычашчэньнем Сьвятых Таямніц, Хростам мы робімся целам і крывёй Яго, як бы Ім Самім, робіцца усё тое, чым Ён быў, магчымым для нас. Чалавек у поўным сэнсе гэтага слова, чалавек, дасягнуўшы поўнай меры свайго чалавецтва — не зямны чалавек, а чалавек нябесны; чалавек толькі тады робіцца цалкам сабой, калі ён так злучыўся з Богам, што ён — у Богу і Бог у ім, калі ён стаў чалавекам, якім быў Хрыстос: Сынам Боскі не па нараджэньні, а па дарунку, па далучэньні.

І вось дзе радасьць наша: узьнёсшыся ад нас на неба, Хрыстос панёс зь Сабой, у глыбіні Сьвятой Тройцы тое цела, якую чалавецтва, зямля, Яму падарыла Боская Маці . Зараз таямніца чалавека знаходзіцца ў глыбінях і нетрах таямніцы Боскай. Мы не разлучыліся зь Ім, таму што Духам Сьвятым мы зь Ім сталі неразлучнымі; і бачачы зьдарыўшаеся зь Ім, прылучаючыся таму, што зь Ім здарылася, мы прылучаемся Яго радасьці, радасьці аб тым, што сьвет выратаваны, радасьці аб тым, што пераможанае усё, што рабіла чалавека дробным, чужым Богу. Зараз мы Яму свае, родныя. Зараз мы можам цешыцца Хрыстовай радасьцю: не толькі аб Яго перамозе, але аб тым, што перад намі адчынена новае вядзеньне Боскае, новае разуменьне чалавека, і прызначэньне такое вялікае, такое дзівоснае, аб якім не думаў чалавек да Хрыста: стаць сынамі і дочкамі Боскімі, прылучыцца усяму, што Хрыстова — уключаючы вечную Боскую славу. Амін.

АКАФIСТ СЬВЯТАМУЧАНIКУ МАКАРЫЮ, МIТРАПАЛIТУ КIЕЎСКАМУ

Кандак 1

Абраны цудатворца і прыслаўны слуга Хрыстовы, сьвяціцель ойча Макары, заўсёды ад ворагаў і бед малітвамі тваімі выратаваныя прыносім табе гэтае хваленьня. Ты ж, маючы гонар да Госпада, не прыпыняй ад усіх бедаў вызваляць тых, што зь любоўю да цябе клічуць. Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Ікас 1

Анёла зямнога званьням і чалавека нябеснага жыцьцём, выявіў цябе нябёсаў і зямлі Стваральнік: Яму ж прадстоячы і радуясь няспынна зь нябеснымі чынамі, славаслоўя аддаеш і маленьня людзей грэшных зь зямлі пачуўшы, пачуй і нас да цябе шчыра сьпяваючых:

Радуйся, як па імю твайму і жыцьцё твае дабрадзейнае; радуйся, Траічнае еднасьцю сьвятатаемніцы асьвячаючыся.

Радуйся, да Трёхсутнаснага Сьвятла і нашы душы ўзьняўшы; радуйся, волю абраўшага цябе Госпада Хрыста зьдзяйсьняючы.

Радуйся, і нас зьдзяйсьняць волю Яго ўласным жыцьцём навучаючы; радуйся, Збаўцы Бога любові шчыры пасьлядоўнік.

Радуйся, і нашы душы любоўю Крыжа Яго асьвячаючы; Радуйся, Духа Усясьвятога каўчэг абраны.

Радуйся, і на нас дабраславеньня Яго заклікаючы; радуйся, зь Уладаркай Нябеснай прад Выратавальнікам прадстоячы.

Радуйся, няспынна анёлаў суразмоўнік; радуйся, аб чалавецтве руплівы малітоўнік.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 2

Бачачы мошчы твае сьвятыя, шматлікія цуды зьдзяйсьняючыя, і схіляючыся прад імы, як дзівоснай выяве міласьці Госпада на зямлы нашай, радасна дзякуем Богу, з глыбокай пашанай сьпяваючы Яму: Алілуя.

Ікас 2

Розумам вышэйшым адукаваны навучаў памыляўшыхся, моцным змагаром за праўду Хрыстову зьяўляўся ты, сьвяціцель Макары, калі на Беларусі сьвятой ачоліў Праваслаўную Царкву Хрыстову, мы ж працай і малітвамі тваімі ад палону іншаплямёнага ды скарбут духоўных пазбаўляемся, ад сэрца сьпяваем табе:

Радуйся, беларускага горада Вільні слава праваслаўная; радуйся, адданы захавальнік апостальскай праўды.

Радуйся, праўды Праваслаўя ахоўнік руплівы; радуйся, слуп дабрыні неразбуральны.

Радуйся, сьвяціцеляў старажытных спадкаемца; радуйся, цьвярдыня наша духоўная.

Радуйся, непераможны веры і праўды ахоўнік; радуйся, пастырам і пасомым вобраз дабрыні і набожнасьці.

Радуйся, Царквы Беларускай прыслаўнае ўпрыгожаньня; радуйся архірэяў дабрата.

Радуйся, праваслаўя сьветач; радуйся, як духоўную ахвяру няспынна да Госпада ўздымаючы.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 3

Усявышнім дабраслаўлёны ты быў, сапраўдны пастыр душ хрысьціянскіх, калі супраць ваўкоў злых, імкнуўшыхся статак Хрыстовы зьнішчыць, непарушнаю сьцяной стаяў ты, і духоўных дзяцей сваіх у Праваслаўі ўмацаваў ты. І цяпер на нябёсах прадстаіш Хрысту Богу, малі Госпада Славы, ды памножыцца на зямл нашай дабралюбства і аднадумства: адышоўшым жа ад Царквы праваслаўнай Беларускай сьвятлом разуменьня душы асьвяці, хай і яны зь намі засьпяваюць Богу нашаму: Алілуя.

Ікас 3

Сапраўды меў ты, вялебны ойча Макары, вялікую любоў да стада свайго, людзям Беларускім зьяўляўся ты настаўнікам мудрым у навуцы выратаваньня, нам жа малітоўнікам шчырым і хуткім на дапамогу выявіўся ты, натхніўшы ад шчырага сэрца ўдзячна сьпяваць табе:

Радуйся, ад рукі агаранскай сьмяротны кубак выпіўшы; радуйся, вуснамі верных за гэта прыхвальны.

Радуйся, мучанік, да нябесных палацаў дух наш заўсёды ўзводзячы; радуйся, ойча сапраўдны, нас, ад юнацтва запаламі апантаных, жыцьцю пабожнаму навучай.

Радуйся, пастыр, дабравесьця слова Хрыстова сілай вялікаю; радуйся, ойча, дзецям сваім шлях да ратаваньня паказваючы.

Радуйся, гарадоў Беларускіх нябесны абаронца; радуйся, сьвятарам добры настаўнік.

Радуйся, манахаў і людзей сьвецкіх мудры настаўнік; радуйся, краіны нашай прыслаўны сьветач.

Радуйся, усіх молячыхся прыстанак; радуйся, у скрухі суцяшэньня.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 4

Бурай ворагаў праваслаўя зь сходу і захаду перасьледуем, людзі беларускія атрымалі ў табе, сьвятамучанік Макары, кіроўцу добрага да выратаваньня, таксама і мы, бачачы жыцьця мора, апанаванае бурамі запалаў і нявер’я, прыходзім да ціхага прытулку малітваў тваіх да Бога, уздымаючага з тленьня жыцьцё наша, сьпяваем: Алілуя.

Ікас 4

Чуўшыя і бачыўшыя, звышгодны Макары, душы тваёй дабрыню і сьвятасьць жыцьця твайго, абралі цябе на архіпастыра Царквы беларуска-ўкраінскай і атрымаўшы ў табе пастыра добрага, за авечак сваіх жыцьцё пакласьці гатовага, з пашанай сьпяваюць:

Радуйся, абрнанік Боскі, прыслаўны; радуйся, кубак чысьцінёй і руплівасьцю напоўнены.

Радуйся, царкоўная слава; радуйся, царквы праваслаўнай абаронца.

Радуйся, Праваслаўя догматаў тлумачальнік; радуйся, абаронца гнаных за праўду.

Радуйся, любамудрых у Госпадзе добрая параднік; радуйся, спакушальных думак абвінаваўца.

Радуйся, устрыманьня настаўнік; радуйся, сэрцам веруючых сьветлае веры правіла.

Радуйся, у прыніжэньні жыцьцё ўласнае пражыўшы вобразам пакоры і послуху; радуйся, выратоўваючыхся дапамога.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 5

Боганоснаю зоркай узышоў ты, сьвяціцель Макары, да сьвятога горада Кіева, руплівасьцю палаючы аб доме Госпада і аб уратаваньні даручаных табе душаў, бо ведаючы аб нападзе агаран, зь мячом сьмерці чакаючым цябе на шляху, небясьпекай пагрэбаваў дзеля выкананьня абавязку пастырскага. І адбылося жаданьне твае, у саборнай царкве горада Кіева сёньня нятленны спачываеш і дзецям тваім мошчамі прадстоячы, навучы, о вялебны, і нас, расслабленых духам, шлях выратаваньня ў Богу зьдзяйсьняць і на шляху гэтым усе перашкоды малітвамі тваімі перамагаць, ды ня разлучаць нас зь любоўю да Госпада, а ні пакуты, а ні сьмерць. А вусны нашы заўсёды будуць сьпяваць Госпаду Богу: Алілуя.

Ікас 5

Пабачыўшы агаран сьмяротны напад людзі, у царкве стоячыя, сьмяротным жахам гнаныя разьбегліся. Ты ж, о звышгодны, як добры ваяр Хрыстовы, на абароне служэньня твайго быў няпахістны, і так мячом нягодных ад служэньня часовага да славаслоўя вечнага прад Госпадам перанесены быў, Яму ж з горнымі чынамі служачы, прымі нашы праслаўленьні:

Радуйся, з бяскроўнай ахвярай кроў уласную ў ахвяру Богу прынёсшы; радуйся, з хэрувімамі Жыватворчай Тройцы Трысьвятую песьню заўсёды сьпяваючы.

Радуйся, нябеснымі чынамі нябачна да Бога ўзьнесены; радуйся, з праведнымі вечнае Алілуя спявая.

Радуйся, да крыві спавядаўшы Тройцу адзінасутную; Радуйся, ад Бога палымяны дух маючы.

Радуйся, з шасьцікрылымі і прыгоднымі пераможную песьню сьпяваючы; радуйся, Прычыстых Таямніц Хрыстовых сапраўды да жыцьця вечнага прычасьціўшыся.

Радуйся, сьвятое ў асьвячэньня ўкусіўшы; радуйся, апосталаў улады годны спадкаемца.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 6

Прапаведнікам праўды Праваслаўя быў ты, богамудры Макары, як у старажытнасьці ў сьвятым горадзе раўнаапостальная Аёлна з патрыярхам Макарыем Сьвятой Крыж Хрыстовы паднесьлі людзям усклікаючым: “Госпадзі, зьмілуйся”, так і ты, беларускага Сіёну першасьвяціцель, з княгіняй Алёнай ў сэрцах верных гэты Крыж зацьвердзіў, ды ўсе адзінымі вуснамі і адзіным сэрцам клічуць да працьвічанага Бога: Алілуя.

Ікас 6

Зазьзяла ў храме прамудрасьці Госпада прыцудоўнае сьвятло ад прычыстых мошчаў тваіх, звышгодны цудатворца, яго ж бачылі два чалавека, спавядалі, сьвяцейшаму мітрапаліту Кіеўскаму і ўсім людзям праслаўляючым Бога, гэтак дабрыню табе падаўшым, ад часу таго ўсе верныя Царквы Кіеўскай сьпяваюць табе:

Радуйся, сьвяцільнік, вагнём боскай дабрыні запалёны; радуйся, дабравесьнік сьвятла Хрыстовага.

Радуйся, анёльскае жыцьцё выяўляючы; радуйся, грэшнікам у каяньні настаўнік.

Радуйся, бо тваімі малітвамі дабрыня выратаваньня ўсім падаецца; радуйся, бо тваімі малітвамі раскіданыя дзеці Царквы Беларускай зноў у статак пастырскае зьбіраюцца.

Радуйся, бо тваім маленьнем злосьць і падступства перамагаюцца; радуйся, бо прадстаяцельствам тваім мірам агароджваемся.

Радуйся, падаўца міласьці патрабуючым; радуйся, хадатай дабротаў нябесных і зямных дзеля шануючых цябе прад Госпадам.

Радуйся, аб людзях шчыры маленьня ўзносячы; радуйся, усіх молячых прыстанак.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 7

Жадаў прадставіць Госпаду авечак сваіх людзьмі абранымі, імкнуўся ўсіх зацьвердзіць у праваслаўі, усіх скіроўваючы да жыцьця богалюбаснага. Не прыпыняй, сьвяціцель, і цяпер аб стадзе тваім маліцца Ўсятрымаючаму Богу, ды падасьць уладарам мудрасьць і моц, пастырам руплівасьць аб доме Госпада і ўсім і ўсё, што да выратаваньня карыснае, аб гэтым жа дзякуем Богу сьпевам: Алілуя.

Ікас 7

Молім мы няспынна: новую выяву міласьці сваёй выяві падаўца шчодрасьці Гасподзь, Царкве Беларускай ды Ўкраінскай, якая больш за пяцьсот год шануе і захоўвае годныя мошчы твае, сьвятамучанік добры Макары, аб гэтым дзякуючы дзівоснаму ў сьвятых Госпаду, зь любоўю сьпяваем табе:

Радуйся, крывёю сваёй, як баграніцамі, Царкву Кіўскую упрыгожыўшы; радуйся, нятленным целам сваім, як дыямэнтам каштоўнасьці невымоўнай, храм прамудрасьці Госпада прасьвяціўшы.

Радуйся, табой лік мучанікаў прымножыўся; радуйся, крывёю сваёй насеньне веры ў зямлі нашай узрасьціўшы.

Радуйся, табой нябёсы ўзрадаваліся; радуйся, табой зямля наша праславілася.

Радуйся, Дух Сьвяты табой душы набожныя вясёласьцю напаўняе; Радуйся, скруху па Госпаду каючымся падаючы.

Радуйся, умацоўваючы ў трываласьці крыж скрухі нясучых; радуйся, дабраслаўленьня нябеснае ў храме стоячым падаючы.

Радуйся, прыклад праваслаўнай мужнасьці; радуйся, годна аддзячыўшы Госпаду за дарунак сьвятарства.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 8

Вельмі дзіўную выяву пабачылі высьмятковыя магаметане, калі ўбачылі цябе, сьвяціцеля Хрыстовага, адзіна бяз аніякага трымценьня прад пасадам Госпада стоячага і маленьня аб яднаньні ўсіх прамаўляючага, але гэтым не наставіліся нячыстыя, мы ж, гэту адданасьць сьвяціцеля ведаючы, засьпяваем Уладару ўсіх: Алілуя.

Ікас 8

Цалкам ў Богу жывеш, звышгодны ойча наш, але і нас грэшных не пакідаеш, славу ў нябёсах Богу сьпяваеш, і на зямлі прычыстымі мошчамі сваімі перабываеш, таму табе, як жывучаму зь намі, ад шчырага сэрца голас хваленьня прыносім:

Радуйся, бо па слову апостальскаму ўсім і ўся быў ты; радуйся, бо, дзеля выратаваньня авечак сваіх, сябе на сьмерць аддаў.

Радуйся, наведваючы статак свой ня па прымусу, але добраахвотна і ў волі Боскай; радуйся, слуга Госпада, добры і верны.

Радуйся, узышоўшы ў радасьць Госпада твайго; радуйся, дадзены табе талант прымножыўшы.

Радуйся, у дабраславеньні прыняўшы дар вылекаваньняў; радуйся, хварэючых выздараўленьня.

Радуйся, пакутываючых у скрусе суцяшэньня; радуйся, выявай мошчаў тваіх у Праваслаўе нас умацоўваючы.

Радуйся, бо твайго нятленьня цялеснага дэманы жахаюцца; радуйся, і нас прад дамавінай тваёй стоячых замілаваньням напаўняеш.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 9

Уся існасьць анёльская зьдзівіліся прыслаўнай сьмерці тваёй, ёй жа жыцьцё сваё годна скончыў ты, лік сьвятамучанікаў зь любоўю прымножыўшы, таксама і Царква Беларуская, разам зь звышгоднымі Кірылам, Залатавустам Тураўскім, і Еўфрасіньняй Полацкай, зь мучанікам Мяркурам Смаленскім, звышгоднымі сьвяціцелямі Кіпрыянам Наваградскім і Мінай Полацкім, звышгодным Ялісеям Лаўрышэўскім і ўсімі мучанікамі і звышгоднымі Беларусі ды Царквы Кіеўскай у малітоўнікі цябе прыняўшымі, удзячна за гэта Богу нашаму засьпяваем: Алілуя.

Ікас 9

Нас, у нягоднасьці сваёй дзёрзкасьць маючых маліць да цябе, ня пакідай без дабраславеньня твайго, з глыбіні сэрца сьпяваючых:

Радуйся, архірэй Бога Ўсявышняга; радуйся, наш пастыр добры.

Радуйся, праўды слуга няпахістны; радуйся, у невядомасьці пачатак жыцьця свайго захаваўшы.

Радуйся, гэтым пастыраў уладару Хрысту пераймаючы; радуйся, бо асьвечаны быў няведамай і таемнай прамудрасьцю Боскай.

Радуйся, бо краю жаданьняў дасягнуў ты; радуйся, бо мудрасьць у табе ад Хрыста Ісуса.

Радуйся, у послуху перабываў Яму ты аж да сьмерці, сьмерць жа прыняў мучаніка; Радуйся, усе хары нябесных і зямных праславяць цябе.

Радуйся, дзеля славы Хрыстовай працаваўшы; радуйся, любоўю боскаю абдараваны.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 10

Выратаваць жадаючы ад сьмерці духоўнай дзяцей сваіх, спакусамі шматлікімі атачоных, зьдзейсьніў ты подзьвігі шматлікія, пазнаў хваробы цяжкія, вандруючы гарадамі і вёскамі, князёў і простых людзей суцяшаючы, пастыраў навучаў ты, супрацьдзеючых праўдзе выкрываў, працаваў цяжка на ніве Хрыстовай, таму ўсі праваслаўныя дзеці твае аднагалосна сьпяваюць Богу: Алілуя.

Ікас 10

Сьцяной моцнай быў ты праваслаўным Царквы Кіеўскай супраць ворагаў бачных і нябачных, і сёньня, сьвятамучанік Хрыстовы, малітвамі тваімі, хвалі бязбожнасьці і непраўдзівай навукі адвярні ад нас, айчыну тваю ад голаду, згубы, нападу іншаплямёнага і міжсабойнай бітвы, і ад усялякіх бед. Мы ж удзячна сьпяваем табе:

Радуйся, непераможны абаронца Царквы Кіеўскай; радуйся дабравесьнік Эвангельля нястомны.

Радуйся, у цемры няпраўды знаходзячыхся сьвятлом Хрыстовым асьвячаючы; радуйся, слуп Царквы Кіеўскай, яго ж умацавала Прамудрасьць Боская.

Радуйся, на языкі, вайны жадаючых, гнеў Боскі праліваючы; радуйся, міратворцам дабраславеньня Госпада пасылаючы.

Радуйся, слава і дабраславеньня патрыётаў зямлі нашай; радуйся, малельнік перамог войска нашага над ворагам.

Радуйся, жах войска агаранскага; радуйся, злога гонару і варожасьці зьнішчальнік.

Радуйся, міру і спакою настаўнік; радуйся, на подзьвіг змаганьня духоўнага натхняльнік.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 11

Песьню Трысьвятую з хэрувімамі і сэрафімамі Жыватворчай Тройцы сусьпяваючы, ойча наш Макары, дапамажы і нам, жыцьця турботы адкладаючым дзеля сьпяваньня на хэрувімах Сядзячаму: Алілуя.

Ікас 11

Сьвяцільнікам сьветлым і сьвятым, выявіўся ты, сьвяціцель Хрыстовы, калі з кельлі манаскага жыцьця пакліканы быў на сьвяціцеля мітраполіі Кіеўскай, ды асьвяціш шлях да выратаваньня ўсім праваслаўным Царквы Кіеўскай, зь удзячнасьцю табе сьпяваючым:

Радуйся, бо сьвятло твае выявілася прад вернымі і нявернымі; радуйся, пачуўшы аб жыцьці тваім ўсе верныя адзінымі вуснамі і сэрцам праславілі Айца Нябеснага.

Радуйся, сьветач, бо не паглыне цябе цьма ворагаў праваслаўя; радуйся, бо табой сьвятыя гарады Вільня і Кіеў праславіліся.

Радуйся, бо табой зямля Беларуская і Ўкраінская ў радасьць апранулася; радуйся, адзінакроўны настаўнік яднаньня.

Радуйся, праваслаўным праўду міра прапаведуючы; радуйся, шукаючым Уладарства Боскага нябачны настаўнік.

Радуйся, усім працуючым і патрабуючым вобраз подвіга хрысьціянскага ўяўляючы; радуйся, нас халодных подвігам любові тваёй грэючы,

Радуйся, клапаціцца аб сваім выратаваньні нас навучаючы; Радуйся, абраны Богам авечак і пасьля сьмерці пасьвіць.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 12

Дабрыню Ўсясьвятога Духу вымалі нам, сьвяціцель наш, ды ўсе хваробы нашы вылекуюцца, і беды скончацца; няверныя і заблукаўшыя да веры Хрыстовай ды зьвярнуцца, упадабая веры тваёй; душой слабыя і ў адчаю знаходзячыеся надзеяй ды ўмацуюцца, спадзяваньням на малітвы твае ўмацоўваючы; жорсткія сэрцам і няміласьцівыя любоўю нязгаснай ды запаляцца і тваёй любоўю палаючы ўсе аднадушна ды засьпяваюць Крыніцы ўсялякай дабрыні: Алілуя.

Ікас 12

Апяваючым вялікія добрыя справы твае і шанаваных мошчам тваім кланяючыся, годнахвальны ойча Макары, вымалі Госпада моц падаць кожнаму па патрэбе і запалі нас годна сьпяваць табе:

Радуйся, ад Госпада годна венчаны; радуйся, анёламі радасна прыхвалёны.

Радуйся, цудамі ад шанаваных мошчаў тваіх больш чым словамі прыслаўны; радуйся, Аўраамія, Кірылы і ўсіх іншых сьвятых зямлі беларускай годны пераемнік.

Радуйся, нечаканую, але прыслаўную сьмерць прыняўшы; радуйся, прад пасадам Госпада няспынны наш малітоўнік.

Радуйся, у нябесныя вышыні ўзьнесены; радуйся, мудрасьць зьмяіную і пакору галубкі аб’яднаўшы.

Радуйся, авечак згубленых на плячох уласных да Айца прынёсшы; радуйся, моцная паліца Хрыстова.

Радуйся, праўдзівая закону Боскага скрыжаль і крыніца чыстая дабрыні; радуйся, як памяць твая праўдзіва прышанована зь славай.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 13

О прыцудоўны і прызвышгодны слуга Хрыстовы, сьвяты сьвятамучанік, пачуй нас грэшных дзяцей тваіх і прымі гэтае маленькае праслаўленьне наша, шматмоцнымі малітвамі тваімі, адвярні гнеў Боскі, праўдзіва за грахі нашы насылаемы, і вымалі нам прабачэньня шматлікіх беззаконьняў нашых, вымалі падаць хрысьціянскі канец жыцьця нашага, ды па вялікай міласэрнасьці Госпада пакут вечных пазбавіцца, быць годнымі нябесных дабротаў, якімі ты цяпер асалоду атрымліваеш, сьпяваючы Богу: Алілуя.

(Гэты кандак чытаецца тры разы)

Ікас 1

Анёла зямнога званьням і чалавека нябеснага жыцьцём, выявіў цябе нябёсаў і зямлі Стваральнік: Яму ж прадстоячы і радуясь няспынна зь нябеснымі чынамі, славаслоўя аддаеш і маленьня людзей грэшных зь зямлі пачуўшы, пачуй і нас да цябе шчыра сьпяваючых:

Радуйся, як па імю твайму і жыцьцё твае дабрадзейнае; радуйся, Траічнае еднасьцю сьвятатаемніцы асьвячаючыся.

Радуйся, да Трёхсутнаснага Сьвятла і нашы душы ўзьняўшы; радуйся, волю абраўшага цябе Госпада Хрыста зьдзяйсьняючы.

Радуйся, і нас зьдзяйсьняць волю Яго ўласным жыцьцём навучаючы; радуйся, Збаўцы Бога любові шчыры пасьлядоўнік.

Радуйся, і нашы душы любоўю Крыжа Яго асьвячаючы; Радуйся, Духа Усясьвятога каўчэг абраны.

Радуйся, і на нас дабраславеньня Яго заклікаючы; радуйся, зь Уладаркай Нябеснай прад Выратавальнікам прадстоячы.

Радуйся, няспынна анёлаў суразмоўнік; радуйся, аб чалавецтве руплівы малітоўнік.

Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Кандак 1

Абраны цудатворца і прыслаўны слуга Хрыстовы, сьвяціцель ойча Макары, заўсёды ад ворагаў і бед малітвамі тваімі выратаваныя прыносім табе гэтае хваленьня. Ты ж, маючы гонар да Госпада, не прыпыняй ад усіх бедаў вызваляць тых, што зь любоўю да цябе клічуць. Радуйся, Макары, архірэяў прыслаўнае ўпрыгожаньня.

Малiтва да сьвятамучанiка Макарыя,

мiтрапалiта Кiе˜скага.

О вялікі слуга Хрыстовы, сьвяціцель ойча Макары!

У жыцьці сваім дзецям сваіх любоўю больш жыцьця ўласнага палюбіўшы і за іх сьмерць прыняўшы, паглядзі з Горнага Прыстанку на нас, пачуй малітвы нашы ад сэрца ідучыя, і дапамажы нам нягодным і пакорлівым. Маліся, сьвяціцель міласьцівы, ды пашле Ён мір людзям Сваім і на звышгодных Сваіх і на зьвяртаючых сэрца да Яго. Падай нам, ойча наш, дух любові тваёй да Сьвятой маці нашай – Царквы Хрыстовай, умацуй нас, расслабленых духам, бацькоўскія паданьні захоўваць і аб мінуўшых бедах памяць выратавальную мець і заўсёды песьню ўдзячнасьці дабрадаўцы Богу сьпяваць навучы. Малітвамі тваімі каля пасаду Госпада вымалі абарону Царкве Хрыстовай ад ерасей і расколаў; да мошчаў тваіх прыгодных прыходзячых і шануючым памяць прысьвятую тваю выкананьнем ўсіх добрых малітваў, і ўсім хрысьціянам усё да зямнога і вечнага жыцьця патрэбнае. Ды праславіцца ў табе прычыстае і прысьвятое Імя Айца і Сына, і Сьвятога Духа цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.