ПРАПАДОБНЫ МАРЦІН, ПУСТЭЛЬНІК ТУРАЎСКІ

Памяць 27 чэрвеня / 10 ліпеня 

“Бог самотных уводзіць у дом, вызваляе вязьняў з кайданаў” (Пс. 67:7) - Гэтыя натхнёныя словы Псальмапеўца сказаныя як пра тых пустэльнікаў, якія ў зямным жыцьці выдаляліся ў пустыні, пакорлівыя Богу, каб пасьля увайсьці ў радасьць Госпада свайго, якія ішлі ў пошуках выратаваньня ў цесныя кельлі, дзе праводзілі дні жыцьця ў адзінокіх малітоўных зносінах з Творцам.

Прападобны Марцін тураўскі пустэльнік, служыў кухарам у біскупаў Сымона Ігната і Акіма, былых духоўных пастыраў Тураўскай зямлі з 1120 па 1146, і толькі пераемнік Якімаў, япіскап Георгій, вызваліў Марціна ад яго абавязкаў "дзеля стараст», з чаго можна вызначыць прыкладны час нараджэньня благаслаўлёнага старца - другая палова 90-х гадоў XI стагодзьдзя. Мяркуючы па паданьні пра сьвятога падзьвіжніка, ён пакутаваў моцнымі болямі ад кілы, «пуза так яму ва улоньне уваходзіла». Вызвалены ад досыць высокай пасады, вялебны Марцін застаўся жыць у Барысаглебскім манастыры, разьмешчаным недалёка ад горада, на Балёньні, дзе нёс подзьвіг пустэльніцтва: “адзін жыў у Богу”. Да XIV стагодзьдзя манахі ў манастырах жылі не жылыя разам, а ў асобных кельлях, аднак маліліся разам у адной царквы, былі пад кіраўніцтвам аднаго, ігумена маючы ў асабістай уласнасьці вопратку, пітво і жыльлё, у якім кожны рыхтаваў сабе трапэзу.

Неяк вясной, верагодна, 11 красавіка - за тры дні да сьвяткаваньня памяці сьвяціцеля Марціна спавядальніка, у тураўскага старца пачаліся настолькі моцныя болі, што ён мог толькі клікаць на дапамогу, няздольны нават падняцца з ложка. Звычайна такая дапамога ішла ад манахаў, якія жылі паблізу, але на гэты раз моцны паводка на Прыпяці перапыніла шляхі зносін па сушы і перашкодзіў ім дабрацца да кельляў нямоглага брата. Але на трэці дзень, калі шматпакутны старац канчаткова зьнясіліўся, Гасподзь выявіў на ім цуд. Раптам вялебны убачыў, як у яго кельлю увайшлі двое юнакоў, у якіх пустэльнік, аднак, не прызнаў сьвятых мучанікаў Барыса і Глеба, хоць яны «зьявіліся ў сваім падабенстве, як напісаныя на іконе». Распытаўшы пра хваробу прападобнага, сьвятыя браты падалі  пакутуючаму ад болю і смагі Марціну коўш вады і напаілі хворага. Той жа, напіўшыся, спытаў: “Хто вы дзеці?” (Ужываньня ім слова “дзеці” магло абазначаць ў тыя часы і слуг, і дзяцей. Сьвятыя адказвалі: “Яраслава”, называючы сваім спадаром старэйшага брата свайго - Вялікага князя Кіеўскага Яраслава, пакараўшага іх забойцу і паклаўшага пачатак царкоўнай шанаваньня сьвятых мучанікаў, як бы падкрэсьліваючы такім найменьнем сваю павагу да яго (нагадаем: сваяцкія адносіны старшынства і гонару паміж старэйшымі і малодшымі, шанаваньне старэйшых па узросту былі вельмі моцнымі ў Кіеўскай Русі, яно зрабілася адной з прычын таго, што Барыс і Глеб не чынілі супраціў гвалту з боку брата Сьвятаполка). Марцін, пачуўшы такі адказ, вырашыў, што гэта слугі Яраслава Георгіевіча - сына Юрыя Даўгарукага і брата дабравернага князя Барыса Тураўскага, або Пінскага князя Яраслава Юр'евіча. Прападобны Марцін прапанаваў гасьцям паесьці, пакорліва папрасіўшы прабачэньня за тое, што сам ён не можа падаць ім хлеба, а сьвятыя, блаславіўшы гасьціннага гаспадара, сталі нябачныя. Толькі тады зразумеў прападобны хто наведаў яго ў хваробе, праславіў Госпада і сьвятых мучанікаў, і з таго часу выздаравеў ад немачы і распавёў аб выяўленай на ім міласэрнасьці Госпада свайму духоўнаму айцу.

Прападобны пустэльнік Марцін Тураўскі памёр праз год пасьля цуду вылячэньня, 27 чэрвеня. Мітрапаліт Макарый ў гісторыі Рускай Царквы “называе годам яго сьмерці 1150, і не прыводзіць дадатковых абгрунтаваньняў свайго сьцьверджаньня”.

Усе зьвесткі пра сьвятога Марціна атрыманы з кароткага паданьні - «Слова пра Марціна Мниха», запісанага невядомым кніжнікам неўзабаве пасьля скону падзьвіжніка. Існуе меркаваньне, што аўтарам або, па меншай меры, ініцыятарам напісаньня «Слова» быў сьвц. Кірыла Тураўскі. Просты, не прыхаваны рытарычнымі вынаходзтвамі стыль апавяданьня сьведчыць аб тым, што яно не зазнала значных зьмен у выніку неаднаразовага перапісваньня. Гэта “Слова” з некаторымі зьменамі увайшло пазьней у Мінеі, а пасьля - і ў друкаваны Пралёг.

Трапар прападобнага Марціна Тураўскага, тон 1

Цяжкай хваробай пакутаваў  і людзьмі забыты, / маліўся ты, каб смагу прагнаць, прападобны Марцін / праз малітву тваю Хрыстос паслаў з Нябёсаў дабраверных Барыса і Глеба / табе паслужыць і хваробу вылечыць.

Кандак прападобнага Марціна Тураўскага, тон 4

У паслухмянстве Богу адданы, / і шматлікім Сьвяціцелям паслужыў, / прападобны ойча наш Марцін / жыў ты праведна / у манастыры сьвятых дабраверных князёў Барыса і Глеба, / тым жа і Госпаду дагадзіў, / зазьзяў ў чыне прападобных / таму і мы , шануючы памяць тваю, / молім цябе, прападобны ойча наш, / малі Хрыста Бога / і нам дараваць руплівасьць паслухмянасьці.