прат. Сяргей Горбік
Апошнія падзеі рэальна паказалі слабасьць аргумэнтацыі уніятаў пра сваю пасьпяховасьць і адзінстве, якое СМІ УГКЦ будавалі досыць доўга і зацята. Улічваючы, што менавіта на падставе дадзенай аргумэнтацыі ішла асноўная крытыка Праваслаўя наогул і УАПЦ у прыватнасьці, прыйшоў і наша гадзіна правесьці невялікае дасьледаваньне некаторых пытаньняў жыцьця УГКЦ.
Сярод розных мітаў, якія прадстаўнікі УГКЦ імкнуцца насадзіць у сьвядомасьці людзей, ці ледзь не самым галоўным зьяўляецца міт пра “адзінства япіскапата і вернікаў УГКЦ”. І, як рэфрэн на фоне адбываючыхся выбараў часткі УГКЦ, агульны уніяцкі хор панэгірыкаў пра “пасьпяховасьць дзейнасьці кардынала Гузара”. Гэтыя два міту сёньня настолькі злучаны, што можна казаць пра іх аб'яднаньне ў адзін “перадвыбарны” міт…
“Пасьпяховасьць” кіраваньня кардынала Л. Гузара
Сярод шматлікіх “панэгірыкаў” дзейнасьці былога часткі УГКЦ кардынала Л. Гузара практычна немагчыма знайсьці аб'ектыўнага аналізу ягонай дзейнасьці. Аднак, старанна штудзіруючы увесь масіў інфармацыі, можна убачыць досыць цікавыя факты. Сёньня мы паспрабуем заняцца канструктыўным аналізам і крытыкай асноўных кірункаў “пасьпяховай дзейнасьц” уніяцкага кардынала, а для крытыкаў зь ліку уніятаў заўважым: Кардынал Гузар безумоўна мае вялікія заслугі перад Каталіцкай Царквой, якія мы не можам і не будзем аспрэчваць, пра іх пісалі і пішуць шматлікія каталіцкія СМІ і яны добра вядомыя. Таму мы, эканомячы час чытачоў, пакідаем іх “за кадрам” дадзенага артыкулу.
1. Значны рост грамад УГКЦ.
Нягледзячы на значныя фінансавыя і адміністрацыйныя рэсурсы УГКЦ, з 2001 па 2011 год яны павялічылася толькі на 497 новых грамад (3268 – у 2001 г.[i]; 3765 – у 2011 г.[ii]). Гэта значыцца, што рэальны прырост быў прыкладна 50 грамад у год, але доля абсалютна новых грамад склала прыблізна… 5%. Калі разгарнуць статыстыку па дадзеных “Дзяржаўнага камітэта па справах нацыянальнасьцяў і рэлігіі”, бачым, што асноўная частка прыросту адбывалася шляхам дзяленьня больш вялікіх грамад у Заходняй Украіне. Апошняе азначае, што рост грамад экстэнсіўны і рэальнае павелічэньне колькасьці вернікаў практычна не адбывалася.
2. “Усходні курс”, ягоныя вынікі, раскол у УГКЦ.
Кардынал Л. Гузар заўсёды быў прыхільнікам так званага “усходняга курсу” (максымальнага набліжэньня уніяцкага абраду да праваслаўнага) УГКЦ. Зь моманту выбару часткай УГКЦ і да сваёй адстаўкі, ён усімі спосабамі узмоцнена імкнуўся праводзіць дадзены “усходні курс”, бачачы ў ім крыніца ідэнтычнасьці УГКЦ. Аднак мала хто задумваўся: ці пасьпяховым быў гэты курс і ці не прывёў ён да расколу УГКЦ? Давайце паспрабуем прааналізаваць злучаныя з “Усходнім курсам” падзеі.
Ужо ў 2002 — 2003 гадах адбываецца актывізацыя так званых “традыцыяналістаў”, прыхільнікаў “заходняй” мадэлі уніяцкага абраду. Найболей радыкальная іх частка групуецца вакол сьвятара В. Каўпака і досыць хутка набірае прыхільнікаў сярод клірыкаў і парафіян УГКЦ. Сытуацыя становіцца настолькі пагрозьлівай, што кардынал Гузар нават змушаны адлучыць а. Каўпака ад Царквы, што, дарэчы, не памяншае колькасьці прыхільнікаў уніяцкага сьвятара—традыцыяналіста і не пазбаўляе яго храмаў. Больш таго, шматлікія сьвятары УГКЦ працягваюць не толькі таемна падтрымліваць “раскольніка”, але і працягваюць служыць зь ім (хоць і паўлегальным чынам).
Меней радыкальнае крыло “традыцыяналістаў” групуецца вакол уніяцкіх сьвятароў “чыну сьв. Васіля Вялікага”, якія практыкуюць старыя лацінскія практыкі. Гэта, натуральна, не зьяўляецца расколам, але рэальна гэтыя людзі унутрана знаходзяцца ў апазыцыі да кардынала Гузару і падтрымліваючага ягоную “усходнюю палітыку” япіскапату УГКЦ.
Такім чынам, жадаючы правесьці “ачышчэньне ад латынізацыі”, кардынал Гузар справакаваў рэальныя расколы ва УГКЦ. Пры гэтым сёньня ён прызнае правал сваёй палітыкі абрадавага “бліцкрыгу” і кажа, што “ще два—три глави Церкви після мене ще матимуть з цим справу”[iii].
3. “Паход на Ўсход”, “патрыярхат” і рэальнасьць…
Адной з “перамог”, якія каталікі прыпісваюць кардыналу Гузару, — перанос уніяцкай “сталіцы” зь Львову ў Кіеў. Шматлікія уніяты бачаць у гэтым рэалізацыю “ідэі фікс”[iv] мітрапаліта Шептыцкага і выйсьце УГКЦ “на апэратыўны абшар”…
Аднак рэальна перанос “сталіцы УГКЦ” у Кіеў выявіўся задавальненьнем амбіцый самога Гузара і невялікай колькасьці яго найбольш блізкіх памагатых. Бо, як мы ужо казалі вышэй, рэальнага прыросту уніятаў ва Усходняй Украіне не назіраецца, а большасьць наяўных — гэта сёньняшнія перасяленцы і выхадцы з Галічыны і іх нашчадкі. Таму невыпадкова усе адміністрацыйныя установы УГКЦ былі пакінуты ў Львове, бо іх “адрыў” ад асноўнай часткі вернікаў быў немагчымы.
Але параза уніяты патрывалі не толькі ва Усходняй Украіне, дзе можна захавацца за тэрмінам “спэцыфічныя умовы”. Досыць сьціплыя іх посьпехі ў найбольш блізкіх Валынскай і Ровенскай абласьцях, дзе сёньня дзейнічае толькі экзархат з 22 грамадамі[v].
Яшчэ больш правальнай апынулася барацьба кардынала Гузара за г. зв. “патрыярхат УГКЦ”. Сёньня ён сам прызнае, што на сёньняшні дзень УГКЦ у гэтым пытаньні перагуляла польскае і маскоўскае палітычнае лобі ў Ватыкане[vi]. І гэта прытым, што УГКЦ мае больш 50 архірэяў практычна на усіх кантынэнтах і ў шматлікіх краінах[vii] …
Такім чынам, рэальнасьць сьведчыць пра тое, што, нягледзячы на велізарныя выдаткаваныя высілкі і рэсурсы, і “Паход на Усход”, і “уніяцкі патрыярхат” пры кардынале Гузары пацярпелі няўдачу.
4. Вынік.
Рэаліі сьведчаць, што кіраваньне кардынала Гузара было хутчэй правалам, чым посьпехам. Гэты правал яшчэ больш уражлівы на фоне выдаткаваных рэсурсаў (адзін доўгабуд “патрыяршага сабору” ў Кіеве зрабіўся ужо “вечнай тэмай”) і асабістага высокага рэйтынгу кардынала. Адзінай яго заслугай, як відаць з розных выступаў, зьяўляецца павелічэньне клеркаў і службоўцаў адміністрацыі УГКЦ, а таксама колькасьці вікарных япіскапаў, аднак гэта ніяк не пакрывае пралікаў.
Еднасьць?! япіскапату і вернікаў УГКЦ
Пасьля адстаўкі кардынала Гузара і падчас падрыхтоўкі архірэйскага сынода УГКЦ па выбарах новага главы Царквы, у каталіцкіх СМІ, на сайтах і форумах Інтэрнэту, вельмі часта пачалі гучаць словы уніятаў аб “адзінстве япіскапату УГКЦ” і “адзінстве япіскапату і вернікаў”. Шмат разоў паўтораныя, яны ужо шматлікімі пачалі успрымацца як аксіёма. Аднак рэальнасьці выбарнага працэсу адкрылі мітатворчасьць гэтых сьцьвярджэньняў.
1. Япіскапат і вернікі адзіны ? альбо аб “праваслаўнай традыцыі” УГКЦ.
У шматлікіх публікацыях, прысьвечаных пошуку ідэнтычнасьці УГКЦ, грэка—каталіцкія гісторыкі і багасловы неаднаразова казалі пра яе, як пра “Царкву Кіеўскай традыцыі” і выкарыстоўвалі, у стаўленьні УГКЦ, тэрмін “праваслаўная”. Такога ж меркаваньні, ва усякім разе, у СМІ, прытрымваліся і яе герархі.
Як сьведчыць гісторыя і практыка, выбар главы Праваслаўнай Царквы ажыцьцяўляецца на Памесных саборах. Архірэйскі сабор, як гэта было ў выпадку з РПЦ МП[viii] , можа толькі зьменшыць колькасьць кандыдатаў да 2—3 чалавек. Такім чынам, у выбарах Першага герарха удзельнічае, у асобе прадстаўнікоў, уся поўнасьць Царквы: архірэі, сьвятары, манахі і манашкі, прадстаўнікі парафіян.
Аднак ва УГКЦ кіруюцца не традыцыямі і канонамі Праваслаўя (і Кіеўскай Царквы), а напісаным у Ватыкане “Кодэксам канонаў усходніх цэркваў”. Паводле гэтага кодэкса, сьвятары, манахі і парафіяне цалкам пазбаўлены магчымасьці не толькі браць удзел падчас выбараў, але і уплываць на іх ў любой форме. Усё, паводле каталіцкай традыцыі, аддадзена ў рукі архірэйскага сабора… Уласна нават не яго, а Ватыкану — бо да зацьвярджэньня абранай асобы рымскім пантыфікам нават назваць ягонае імя нельга[ix]!
Узьнікае заканамернае пытаньне: А ў чым уласна выяўляецца “адзінства вернікаў і епіскапата”? Бо прынцып праўдзівай саборнасьці УГКЦ даўно згублены, а розныя “рухі сьвецкіх” — не больш за як цацкі для найболей актыўных. Бо няма структуры (Памеснага сабору), у якой парафіяне могуць рэальна уплываць на палітыку УГКЦ (рэальна паказваць сваё “адзінства зь япіскапатам”). Дадзены факт вельмі навочна ілюструе месца і каштоўнасьць верніка (сьвятара, манаха і парафіяніна) у структуры Каталіцкай Царквы наогул, і канкрэтна — ва УГКЦ.
2. “Япіскапат УГКЦ адзіны” …
Да апошняга часу ў большасьці людзей не было магчымасьці аспрэчыць дадзенае сьцьвярджэньне, таму яно таксама успрымалася аксіёмай.
Аднак апошнія падзеі аспрэчылі дадзенае сьцьвярджэньне, бо узровень адзінства кіраўніцтва любой структуры, а япіскапат зьяўляецца кіраўніцтвам УГКЦ, вымяраецца аднолькавасьцю поглядаў на асноўныя ключавыя моманты дзейнасьці кіраванай структуры. Пры гэтым “пра адзінства можна казаць тады, калі супадае погляд на пытаньне ў 2/3 кіраўніцтва”[x]. Выбар кіраўніка — аснова сноў, таму роскід меркаваньняў тут павінен быць найменшы.
Як паведамляе сайт “Каталіцкі аглядач”, на працягу трох дзён япіскапы УГКЦ абмяркоўвалі кандыдатуры і 24 разу галасавалі (па чатыры разы на дзень)[xi]. Зыходзячы з таго, што за кандыдата павінны прагаласаваць 2/3 біскупаў, можна зрабіць некалькі высноў:
а) У 2/3 япіскапату (кіраўніцтва) няма агульнага меркаваньня па ключавым пытаньні.
б) Кандыдатаў відавочна высунута больш трох і кожны актыўна лябіяваўся асобнай групай.
з) Апошняе галасаваньне (простай большасьцю галасоў) відавочна пакіне на архірэйскім сынодзе меншасьць, і, хутчэй за усё, досыць вялікую, якая будзе знаходзіцца ў пэўнай апазыцыі да абранага.
Такім чынам, разбураны міт пра “адзінства япіскапату” УГКЦ. Адзінае, пра што можна зь упэўненасьцю казаць, — гэта пра “адзінства япіскапату” ў пэўнасьці Ватыкану… бо ніхто зь уніяцкіх архірэяў: не абараніў права на удзел у выбарах прадстаўнікоў кліру і парафіян УГКЦ; не выдаў імя абранага і не выйшаў на дэманстрацыі пратэсту…
Як бачны, праслаўленае “адзінства” УГКЦ — гэта прыгожы міт, які трымаецца толькі на безумоўным падначаленьні Рыму.
Пераклад на беларускую мову аўтара. Арыгінал артыкула: http://uaoc.net/2011/03/fiasko/
[i] http://risu.org.ua/ua/index/resourses/statistics/Ukr2001
[ii] http://www.ugcc.org.ua/36.0.html
[iii] Тамсама.
[iv] Кудрик В. Маловідоме з історії греко—католицької церкви. Т. ІІ, Вінніпег, Манітоба, 1955 р. ст 9—10
[v] http://www.lutsk—ugcc.org.ua/
[vi] Кардинал Гузар: Мушу дбати не про те, щоб усі були греко—католиками, а щоб були учнями Христа. \\ http://catholicnews.org.ua/kardinal—guzar—mushu—dbati—ne—pro—te—shchob—usi—buli—greko—k#point
[vii] http://www.ugcc.org.ua/37.0.html
[ix] http://risu.org.ua/ua/index/all_news/catholics/ugcc/41420/
[x] Совет директоров компании. Основные вопросы руководства. М., 1998 г. ст. 147.
[xi] http://catholicnews.org.ua/zavershivsya—tretii—den—roboti—viborchogo—sinodu#point
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.