СЛОВА НА АБРАЗАНЬНЕ ГОСПАДА

сьвяціцель Зьміцер Растоўскі

Гасподзь наш Ісус Хрыстос, па заканчэньні васьмі дзён ад нараджэньня, зрабіў ласку прыняць абразаньне. Зь аднаго боку Ён прыняў яго для таго, каб выканаць закон: “Ня думайце, што Я прыйшоў парушыць закон, альбо прарокаў: не парушыць прыйшоў Я, а зьдзейсьніць” (Мц. 5:17); бо Ён падпарадкоўваўся закону, каб вызваліць ад яго тых, хто знаходзіўся ў рабскім падначаленьні яму, як кажа апостал: “Бог паслаў Сына Свайго (Адзінароднага), Які нарадзіўся ад жанчыны і хадзіў пад законам, каб адкупіць падзаконных, каб нам атрымаць усынаўленьне” (Гал. 4:4 – 5). Зь іншага боку, Ён успрыняў абразаньне для таго, каб паказаць, што Ён прыняў сапраўды цела чалавечае, і каб загарадзіліся ерэтычныя вусны, казаўшыя, што Хрыстос не прыняў на Сябе праўдзівага цела чалавечай, але нарадзіўся толькі прывідна.

Такім чынам, Ён быў абрэзаны, каб відавочна было Яго чалавецтва. Бо, калі б Ён не увасобіўся ў наша цела, то як магла быць абрэзаны здань, а не цела? Сьвяты Яфрэм Сірын кажа: “Калі Хрыстос не быў целам, то каго абразаў Іосіф? Але як Ён быў сапраўды целам, то і абрэзаны быў як чалавек, і немаўля барвавалася сапраўды Сваёю крывёй, як сын чалавечы; Ён хварэў і пляка ад болю, як належыць маючаму чалавечую прыроду”. Але, акрамя таго, Ён прыняў цялеснае абразаньне і для таго, каб усталяваць для нас духоўнае абразаньне; бо, скончыўшы стары, датычны плоці, закон, Ён паклаў пачатак новаму, духоўнаму. І як старазапаветны плоцкі чалавек абрэзваў пачуцьцёвае сваё цела, так новы духоўны чалавек павінен абрэзваць душэўны запал: лютасьць, гнеў, зайздрасьць, гонар, нячыстыя жаданьні і іншы грахі і грахоўныя жаданьні. Абрэзаны ж быў Ён на восьмы дзень таму, што паказваў нам крывёй Сваёю будучае жыцьцё, якая звычайна настаўнікамі Царквы завецца восьмым днём ці стагодзьдзем. Так пісьменьнік канону на абразаньне Гасподне сьвяты Стэфан кажа: "будучага вечнага восьмага стагодзьдзя жыцьцё малюе, у ім Уладар абрэзаўся плоцьцю". І сьвяты Рыгор Ніскій так кажа: “Абразаньне па законе павінна было зьдзяйсьняцца ў восьмы дзень, прычым восьмы лік паказваў на восьмае будучае стагодзьдзе. Належыць таксама ведаць, што абразаньне ў Старым запавеце было усталявана ў выяву хросту і ачышчэньні прабацькоўскага граху, хоць той грэх і не чысьціўся зусім абразаньнем, чаго і не магло быць датуль, пакуль Хрыстос добраахвотна не праліў за нас у пакутах Сваёй чыстай крыві. Абразаньне было толькі правобразам праўдзівага ачышчэньня, а не самім праўдзівым ачышчэньнем, якое зьдзейсьніў Гасподзь наш, узяўшы грэх ад асяродзьдзя і прыгваздаўшы яго на крыж, а замест старазапаветнага абразаньня усталяваўшы новы дабрадатны хрост вадою і Духам. Абразаньне было ў тыя часы як бы пакараньнем сьмерцю за прабацькаўскі грэх і знакам таго, што абрэзаны немаўля зачаты быў у беззаконьні, як кажа Давыд, і ў граху нарадзіла яго маці ягоная (Пс.50:7), з—за чаго і язва заставалася на дзіцячам целе. Гасподзь жа наш быў бязгрэшны; бо хоць Ён і па усім прыпадобніўся нам, але не меў на Сабе граху. Падобна таму, як мэдны зьмей, збудаваны ў пустэльні Майсеем, быў па выглядзе падобны зьмею, але не меў у сабе зьмяінага яду (Лік.21:9), так і Хрыстос быў праўдзівы чалавек, але недатычны чалавечаму граху, і нарадзіўся, звышнатуральным чынам, ад чыстай і безшлюбнай Маці. Яму, як бязгрэшнаму і Самаму быўшаму Заканадаўцам, не трэба б і перажываць таго хваравітага законнага абразаньня; але Ён прыйшоў узяць на Сябе грахі усяго сьвету і Бог, як кажа апостал, які не ведаў граху Ён зрабіў для нас ахвяраю за грэх (2 Кар.5:21), то Ён, быўшы без граху, перажывае абразаньне, як бы грэшнік. І ў абразаньні Уладар нам явіў большую пакору, чым у нараджэньні Сваім. Бо ў нараджэньні Ён прыняў на Сябе выяву чалавека, па слове апостала: “Зрабіўшыся падобным на людзей і зь выгляду стаўшыся, як чалавек” (Плп. 2:7); у абразаньні ж Ён прыняў на Сябе выяву грэшніка, як грэшнік перажываючы боль, пакладзеную за грэх. І ў чым не быў вінаваты, за тое Ён пакутаваў як нявінны, як бы паўтараючы зь Давыдам: “чаго я не адымаў, то павінен аддаць” (Пс.68:5), г.зн. за той грэх, якому я недатычны, прымаю хваробу абразаньня. Абразаньнем, ім прынятым, Ён распачаў Свае пакуты за нас і смакаваньне той чары, якую Ён меў выпіць да канца, калі, вісячы на крыжы, прамовіў: “Збылося!” (Ян. 19:30) Ён пралівае зараз кроплі крыві ад крайняга цела, а затым яна струменямі будзе пасьля бруіць зь усяго Ягонага цела. Ён пачынае цярпець у маленстве і прывучаецца да пакуты, каб, зрабіўшыся мужам дасканалым, быць у стане вынесьці больш лютыя пакуты, бо да подзьвігаў мужнасьці варта прывучацца зь юнацкасьці. Жыцьцё чалавечая, поўная працы, падобная дню, для якога раніца складае нараджэньне, а вечар скон. Такім чынам, з раніцы, з пялёнак, Хрыстос, любімы чалавек, выходзіць на справу сваё, на працы – Ён у працах зь самай юнацкасьці Сваёй і на працу сваю да вечара (Пс.103:23), таго вечара, калі сонца пацьмянее і па усёй зямлі будзе цемра, да гадзіны дзевятага. І прамовіць Ён юдэям: “Айцец Мой дагэтуль робіць, і Я раблю” (Ян. 5:17). Што ж робіць нам Гасподзь? – Наша выратаваньне: “чыніш ратаваньне пасярод зямлі!” (Пс. 73:12) А каб зрабіць гэту справу цалкам дасканала, Ён прымаецца за яе з раніцы, ад юнацкасьці, пачынаючы перажываць боль целам, а разам і сардэчна хварэючы аб нас, як пра Сваіх дзяцей, дакуль не намалюецца ў нас Сам Ён – Хрыстос. З раніцы Ён пачынае сеяць Сваёю крывёй, каб да вечара сабраць выдатны плод нашага збаўленьня. Любімаму Немаўляці было названае пры абразаньні імя Ісус, якое было прынесена зь неба Архангелам Гаўрыілам у той час, калі ён абвясьціў пра зачацьце Ягонай Усячыстай Дзеве Марыі, раней чым Ён зачаты быў ва улоньні, г. з., раней чым Усясьвятая Дзева прыняла словы дабравесьніка, перш чым сказала: “Вось, раба Гасподняя; хай будзе Мне паводле слова твайго” (Лк. 1:38). Бо, пры гэтых словах Яе, Слова Божае адразу стала целам, усяліўшыся ў чыстую і усясьвятую Яе чэрава. Такім чынам, усясьвятое імя Ісус, названае анёлам раней зачацьця, дадзена было пры абразаньні Хрысту Гасподу, што і служыла паведамленьнем пра наша выратаваньне; бо імя Ісус значыць — выратаваньне, як растлумачыў той жа анёл, зьявіўшыся ў сьне Іосіфу і кажучы: “Дасі Яму імя: Ісус, бо Ён уратуе людзей Сваіх ад грахоў іхніх” (Мц. 1:21). І сьвяты апостал Пётр сьведчыць пра імя Ісуса такімі словамі: “Бо няма другога імя пад небам, дадзенага людзям, якім належала б нам уратавацца” (Дзеі. 4:12). Гэта выратавальнае імя Ісус перш усіх стагодзьдзяў, у Траістым Савеце, было падрыхтавана, напісана і да гэтага часу было захаванае для нашага збавеньня, зараз жа, як неацэнны жэмчуг, прынесена было зь нябеснай скарбніцы для выратаваньня чалавечага роду і адкрыта усім Іосіфам. У гэтым імі адкрыты праўда і мудрасьць Боская (Пс.50:8). Гэта імя, як сонца, азарала сваім зьзяньнем сьвет, па слове прарока: “А для вас, якія стаяць з глыбокай пашанай прад імем Маім, узыдзе Сонца праўды” (Малах.4:2). Як духмянае міро, яно напаіла сваім водарам сусьвет: разьлітае міро — сказана ў Пісаньні — ад водару масьцяў тваіх (Песьн.1:2), не ў пасудзіну пакінутае міро — імя Ягонае, але вылітае. Бо пакуль міро захоўваецца ў пасудзіне, датуль і водар ягоны утрымліваецца усярэдзіне; калі ж яно пральецца, то адразу напаўняе паветра духмянасьцю. Невядомая была сіла імя Ісуса, пакуль хавалася ў Адвечным Савеце, як бы ў пасудзіне. Але як толькі тое імя прыйшло зь нябёсаў на зямлю, то адразу ж, як духмянае міро, пры выліваньні падчас абразаньня дзіцячай крыві, напоўніла сусьвет водарам мілаты, і усе народы цяпер вызнаюць, што Гасподзь Ісус Хрыстос у славу Бога Айца. Сіла імя Ісуса зараз адкрылася, бо тое дзівоснае імя Ісус прывяло ў зьдзіўленьне анёлаў, узрадавала людзей, застрашыла нячысьцікаў, бо і нячысьцікі вераць, і трапечуць (Як.2:19); ад таго самага імя скалынаецца пекла, вагаецца апраметная, зьнікае князь цемры, валяцца балваны, разганяецца цямрэча ідалапаклонства і, замест яго, зазьзяла сьвятло набожнасьці і адукоўвае усякага чалавека, прыходзячага ў сьвет (Ян.1:9). Пра гэта імя вышэй усякага імя, каб прад імем Ісуса схілілася усякае калена нябесных, зямных і апраметных (Флп.2:10). Гэта імя Ісусава ёсьць моцная зброя супраць ворагаў, як кажа сьвяты Ян Лесьвічнік: “імем Ісуса заўсёды перамагай ратнікаў, бо мацней гэтай зброі ты не знойдзеш ні на небе, ні на зямлі”. Як салодка сэрцу, любячаму Хрыста Ісуса гэта найкаштоўнае імя Ісус! Як прыемна яно таму, хто мае яго! Бо Ісус — увесь любоў, увесь саладосьць. Як ласкава гэта найсьвяцейшае імя Ісус рабу і вязьню Ісусаву, узятаму ў палон Ягонай любоўю! Ісус — у розуме, Ісус — на вуснах, Ісус — дзе сэрцам вераць да праведнасьці, Ісус — дзе вуснамі вызнаюць да выратаваньня (Рым.10:10). Ці ходзіш ты, ці сядзіш на месцы, ці што працуеш — Ісус заўсёды знаходзіцца прад вачамі. Бо я разважыў, — сказаў апостал, — быць у вас не ведаючым нічога, акрамя Ісуса (1 Кар.2:2). Бо Ісус для таго, хто прыляпляецца да Яго, ёсьць асьвета розуму, прыгажосьць душэўная, здароўе для цела, вясельле сэрцу, дапамога ў скрусе, радасьць у смутках, вылячэньне ў хваробы, уцеха ва усіх бедах, і надзея на выратаваньне і дзеля таго, хто Яго любіць, Сам ёсьць узнагарода і адплата.

Некалі, па паданьні Ераніма, невыведнае імя Божае начэрчвалася на залатой дошчачцы, якую насіў на чале сваім вялікі першасьвятар; цяпер жа боскае імя Ісус пішацца праўдзіваю Ягонай крывёй, пралітай пры Ягоным абразаньні. Начэрчваецца ж яно ужо не на золаце рэчыўным, а на духоўным, г. з. на сэрца і на вуснах рабоў Ісуса, як яно напісана было ў тым, пра якога Хрыстос сказаў: “Бо ён ёсьць Мой выбраны посуд, каб абвяшчаць імя Маё перад народамі і царамі і сынамі Ізраілевымі” (Дзеі. 9:15). Найсалодкі Ісус жадае, каб імя Яго як самае салодкае піцьцё было зьмешчана ў пасудзіне, бо Ён сапраўды салодкі усім, якія смакуюць Яго зь любоўю, да якіх і зьвяртаецца сьпявак псальмаў з такімі словамі: “Паспытайце і ўбачыце, які добры Гасподзь!” (Пс. 33:9) Спазнаўшы Яго, прарок абвяшчае: “Палюблю Цябе, Госпадзе, моц мая!” (Пс. 17:2) Спазнаўшы Яго і сьвяты Апостал Пётр кажа: “Вось, мы пакінулі ўсё і пайшлі сьледам за Табою; што ж будзе нам? Ты маеш словы вечнага жыцьця” (Мц. 19:27; Ян. 6:68). Гэтаю саладосьцю для сьвятых мучанікаў настолькі былі напоўнены іх цяжкія пакуты, што яны не баяліся нават і самай жудаснай сьмерці. Хто нас, — лямантавалі яны, — адлучыць ад любові Боскай: скруха, ці небясьпека, ці меч, ні сьмерць, ні жыцьцё, бо моцная, як сьмерць, любоў (Рым.8:35, 38; Песьн.8:6). У якой жа пасудзіне невымоўная саладосьць — імя Ісуса любіць знаходзіцца? Вядома, у залатым, які выпрабаваны ў полымі бед і няшчасьцяў, які упрыгожаны, як бы каштоўнымі камянямі, ранамі, прынятымі за Ісуса і кажа: “Бо я нашу раны Ісусавыя на целе маім” (Гал. 6:17). Такой пасудзіны патрабуе тая саладосьць, у такім імя Ісуса жадае знаходзіцца. Не дарма Ісус, прымаючы імя падчас абразаньня, пралівае кроў; гэтым Ён як бы кажа, што пасудзіна, які мае насіць у сабе Ягонае імя, павінен пабарвавацца крывёй. Бо калі Гасподзь узяў Сабе абраную пасудзіну для услаўленьня Свайго імя — апостала Паўла, то адразу ж дадаў: “І Я пакажу яму, колькі ён мусіць адпакутаваць за імя Маё” (Дзеі. 9:16). Глядзі на Маю пасудзіну скрываўленую, пакрытую ранамі — так начэрчваецца імя Ісуса чырваньню крывёй хваробамі, пакутамі тых, хто стаіць да крыві, змагаючыся супраць граху (Жыд.12:14).

Такім чынам, пацалуем цябе зь любоўю, аб найсалодкім імя Ісуса! Мы пакланяемся са стараннасьцю найсьвяцейшаму Твайму імю, о, усясалодкі і усяшчодры Ісус! Мы хвалім Тваё найвысокае імя, Ісус Выратавальнік, прыпадаем да разьлітай пры абразаньні крыві Тваёй, незласьлівае Немаўля і дасканалы Гасподзь! Мы молім пры гэтым Тваю бязьмежную дабрыню, дзеля таго Твайго найсьвяцейшага імя і дзеля Тваёй найкаштоўнай пралітай за нас крыві, і яшчэ дзеля Усячыстай Тваёй Маці, непарушна Цябе нарадзіўшай, — выкажы на нас багатую Тваю міласьць! Нацеш, Ісусе, сэрца наша Самім Табою! Абарані і ахавай нас, Ісусе, усюды Тваім імем! Азначай і захоўвай нас, рабоў Тваіх, Ісусе, тым імем, каб мы маглі быць прыняты ў Тваё будучае Царства, і там разам зь анёламі славіць і апяваць, Ісусе, годнае і пышнае імя Тваё заўсёды. Амін.

Трапар, тон 1

На пасадзе палымяным у вышынях сідзячы зь Айцом адвечным, і боскім Тваім Духам, пажадаў нарадзіцца на зямлі ад юначкі, не ведаючай мужа Маці Тваёй, Ісусе. Дзеля гэтага і абрэзаны быў, як чалавек на восьмы дзень. Слава ўсядобраму Твайму жаданьню, слава задуму Твайму, слава ўвасабленьню Твайму, адзіны Чалавекалюбца.

Кандак, тон 3

Усіх Гасподзь абразаньне прымае і чалавечыя грахі як добры абразае. Дае выратаваньне сёньня сьвету. Радуецца ў вышынях і Васіль,герарх Стваральніка і сьветлых боскіх таямніц Хрыстовых супрычасьнік.

Пераклад “Беларускай Аўтакефаліі” паводле “Жыцьця сьвятых” сьвяціцеля Зьміцера Растоўскага