СЛОВА Ў ДЗЕНЬ ПАМЯЦІ СЬВЯЦІЦЕЛЯ МІКАЛАЯ МІРЛІКІЙСКАГА

архіяпіскап Лука (Война-Ясянецкі)

Пачуйце словы, якімі пачынаецца сьвятая Біблія: “На пачатку стварыў Бог неба і зямлю. А зямля была нябачная і пустая і цемра над безданьню, і Дух Божы лунаў над вадою. І сказаў Бог: хай будзе сьвятло. І сталася сьвятло.  І ўбачыў Бог сьвятло, што яно добра, і аддзяліў Бог сьвятло ад цемры. І назваў Бог сьвятло днём, а цемру ноччу.”

Людзі, якія уяўляюць сябе адукаванымі, зьдзекуюцца над біблейскай гісторыяй тварэньня сьвету і асабліва зьдзекуюцца над тым, што сьвятло было створаны ў першы дзень, а сонца, месяц і зоркі толькі ў пяты дзень. Яны зьдзекуюцца над верай нашай у тое, што сьвятло магло існаваць тады, калі не было сьвяцілаў нябесных.

Ну што ж, такім зьдзекаваньнем яны выяўляюць толькі сваё навуковае невуцтва: яны не ведаюць таго, што сусьвет поўны матэрыі, якая сьвеціцца. Драбнюткія часьціцы матэрыі валодаюць здольнасьцю сьвяціцца, ім уласьцівае сьвятло.

А сьвятло нябесных сьвяцілаў: сонца, месяца, зорак - гэта толькі вынік скупнасьці, згушчэньні гэтай матэрыі, што сьвеціцца, гэта кандэнсацыя матэрыі.

Сонца, месяц і зоркі утварыліся шляхам такой кандэнсацыі, шляхам згушчэньня матэрыі, якой уласьціва сьвячэньне.

Значыць, калі Бог у першы дзень стварыў неба і зямлю, калі стварыў усю тую незьлічоную матэрыю, якой напоўнена сусьвет, то нічога няма дзіўнага ў тым, што ў гэты першы дзень Ён надаў матэрыі уласьцівасьць сьвяціцца, быць носьбіткай сьвятла. І ведаем, што ў неабсяжным сусьвеце ёсьць незьлічона шмат матэрыі, якая сьвеціцца і якая яшчэ не згусьцела ў зоркі і сонцы.

Гэта першае. А другое, чаго не ведаюць тыя, хто зьдзекавацца над днямі тварэньня, складаецца ў тым, што ёсьць розныя віды сьвятла, не адно толькі сонечнае сьвятло.

Ёсьць яшчэ форма сьвятла, якая завецца сьвятлом фасфарычным. Гэта здольнасьць матэрыі сьвяціцца адмысловым фасфарычным сьвятлом, уласьцівым ёй, выяўляецца, між іншым, у тым, што велізарныя глыбіні і дно акіянаў і мораў, у якія не дасягае сьвятло сонечнае, зусім не цёмныя: там сьветла, там усё асьветлена гэтым фасфарычным сьвятлом.

Гэта форма сьвятла таксама уласьцівая самаму рэчыву, самай матэрыі.

Але пакінем навуку, будзем казаць пра іншае. Хіба не ведаеце вы, што калі вялікі прарок Божы Майсей сыходзіў з Сінайскай гары, несучы дзьве каменныя скрыжалі, на якіх пальцам Божым напісаны былі дзесяць запаведзяў, той твар яго сьвяцілася невыносным для вачэй чалавечых сьвятлом, і прасілі ізраільцяне, каб пакрываў ён свой твар, бо не могуць пазіраць на яго.

Ведаеце вы, што ў вялікі дзень Перамяненьня твар, уся постаць, усё адзеньне Гасподзь Ісуса Хрыста бліскалі падобным жа сьвятлом.

Чыталі, верагодна, шматлікія з вас у кнізе Дзеяў апостальскіх, што калі першасьвятары і кніжнікі і фарысэі, абурана паўстаўшыя на пропаведзь апосталаў, загадалі іх кінуць ў турму, то уначы зьявіўся ў вязьніцы анёл Божы, і сваім незямным сьвятлом асьвятліў усю вязьніцу.

Гэта якое сьвятло, якім сьвятлом зьзяў твар прарока Майсея, якім сьвятлом сьвяцілася Гасподзь Ісус Хрыстос на гары Фавор, якое сьвятло азарыла вязьніцу, калі увайшоў у яе анёл?

Вядома, гэта не сьвятло матэрыяльнае, не сьвятло сонца, месяца і зорак - гэта сьвятло Боскае, сьвятло, невядомае сьвету гэтаму, сьвятло, выходзячае ад Бога. Але ёсьць яшчэ адна форма сьвятла, мабыць, самая важная для нас - сьвятло нябачнае, сьвятло, якога не бачыць вока чалавечае, сьвятло, які мае сваё паходжаньне таксама ад Бога.

Гэтым нябачным сьвятлом сьвяціліся і сьвецяцца дагэтуль целы і твары і вочы людзей, цалкам палюбіўшых Бога, усё жыцьцё сваю прысьвяціўшыя Богу, людзей, мэтай жыцьця свайго паставіўшых выкананьне запаведзяў Хрыстовых.

Іх вочы, іх целы, усе іх рухі - усё гэта прасякнутае сьвятлом нябачным: адкуль ведаем мы пра гэта нябачнае сьвятло, як успрымаем яго? Мы ведаем пра яго і можам успрымаць яго, таму што самі мы істоты духоўныя, не толькі цялесныя. Мы складаемся, акрамя цела, з душы і духу - з духу, блізкага да Духу Боскага, духу, маючага пачатак ад Яго.

А усё духоўнае мы можам успрымаць сваім чалавечым духам, бо усе формы духу - дух чалавечы, дух анёльскі, Дух Божы - роднасныя паміж сабою і маюць здольнасьць узаемнага пранікненьня аднаго ў аднаго.

Дух сьвятых людзей нябачна можа адкрываць нам тое, што утойваюць іх душы, бо мае здольнасьць пранікаць у нашы душы, у наш дух.

Нябачнае сьвятло анёлаў, нябачнае сьвятло Духу сьвятога таксама можа уступаць у зносіны з нашым чалавечым духам.

І чым глыбейшая жыцьцё ў Богу ў праведных людзей, тым больш уся істота іх прасякнецца сьвятлом нябачным, тым сьвятлом, якое успрымаецца духам чалавечым, дрыгатліва успрымаецца.

Людзі, падобныя такім найвялікім сьвятым, як Антоній Вялікі, Макар Вялікі і нашы вялікія вялебныя Антоній і Хвядос Пячорскія, Сергій Раданежскі і Серафім Сароўскі, былі носьбітамі гэтага нябачнага сьвятла духоўнага.

Усё жыцьцё іх была жыцьцём духу. Яны занядбалі цела, пра яго не клапаціліся, клапаціліся толькі пра дух. Усё жыцьцё іх працякала ў няспыннай малітве, сузіраньні усяго узьнёслага, усяго Боскага, у сталым чытаньні Сьвятога Пісаньня.

Сьвятла нябачнага быў поўны вялікі Сьвяціцель Мікалай, памяць якога мы сьвяткуем. Ён быў поўны гэтага сьвятла нябачнага, ад яго зыходзіўшага і успрымаймага сэрцамі і душамі чалавечымі.

У чым жа крыніца гэтага сьвятла? Яно зьяўляецца ў сэрцы чалавечым па меры таго, як чалавек усё глыбей і глыбей выконвае закон Хрыстоў, па меры таго, як больш і больш дзее добрых спраў, па меры таго, як усё больш і больш літасьцівым робіцца ён, набліжаючыся да сёньня намі шанаванаму Сьвяціцелю Мікалаю, што пазбавіў ад ганебнага продажу на блуд целаў сваіх трох дачок няшчаснага галоднага чалавека.

Хіба не ведаеце і пра шматлікія іншыя добрыя справы яго?

Хіба не ведаеце, што быў ён правілам веры і выявай пакорнасьці, і нябачнае сьвятло, як прамяні сонечныя, зыходзіў ад сэрца, ад усёй істоты ягонай. Ён быў рахманы, бо выканаў запаведзі Хрыстовы. Ён у пакоры і пакорнасьцю наблізіўся блізка да Самога Госпада Ісусу Хрысту, якому ён рупліва служыў усё жыцьцё свае.

І менавіта таму, што сьвятло нябачнае вось ужо паўтары тысячы гадоў зыходзіць ад душы памерлага Сьвяціцеля, бо сьвятло гэтае не загінула са сьмерцю ягонай - менавіта таму так любім яго, што самі імкнёмся да гэтага сьвятла духоўнага, сьвятла нябачнага.

Імкняцеся, імкняцеся усё да сьвятла нябачнага, да сьвятла вялікага, якога быў поўны Сьвяціцель Мікалай.

Амін.

19 сьнежня 1953 г.