Памяць 26 кастрычніка
Сьвятой велікамучанік Зьміцер, сын шляхетных і набожных бацькоў, паходзіў з гораду Салуні, дзе ягоны бацька быў ваяводам. У той час нягодныя цары ўзьнялі на хрысьціян жорсткія прасьледаваньні; таму бацька Зьміцера, таемна верачы ў Госпада нашага Ісуса Хрыста і выконваючы Ягоныя запаветы, не адважваўся яўна спавядаць усясьвятое імя Ягонае, апасаючыся жахлівых пагрозаў язычнікаў. Унутры палаца свайго ў таямнічым пакоі ён меў дзьве сьвятыя іконы, упрыгожаныя золатам і каменьнем; на адной зь іх была выява Госпада нашага Ісуса Хрыста, а на іншае – Усясьвятой Боскае Маці; прад гэтымі абразамі ён запальваў сьвечкі, кадзіў водарам. У гэтым адасобленым храме ён разам зь сваёй жонкай часта ўздымаў малітвы Праўдзіваму Богу, у вышынях жывучаму, Адзінароднаму Сыну Ягонаму і Ўсячыстае Ўладарцы. Гэтая набожная пара шчодра абдорвалі жабракоў і ніколі не адмаўлялі людзям патрабуючым. Толькі адно засмучала іх: не было ў іх дзяцей. Яны старана малілі Госпада, каб Ён дараваў ім насьледніка, і праз некаторы час іх жаданьне спраўдзілася.
Усявышні пачуў іх малітвы і дараваў ім сына, сьвятога Зьміцера. Вялікая была радасьць бацькоў, моцна яны дзякавалі Госпаду. Уся Салунь падзяляла радасьць свайго ваяводы, які ўладкаваў трапэзу дзеля ўсяго гораду, асабліва ж дзеля жабракоў.
Калі юнак вырас і мог ужо спасьцігнуць праўду, бацькі ўвялі яго ў храм, дзе былі сьвятыя іконы і, указваючы на іх, казалі:
– Вось выява Адзінага Праўдзівага Бога, стварыўшага неба і зямлю, а гэта – вобраз Усясьвятой Багародзіцы.
Яны навучылі яго сьвятым запаветам Хрыстовым, растлумачылі яму ўсё, праз што чалавек можа пазнаць Госпада нашага Ісуса Хрыста і паказалі яму, наколькі мітусьліва і згубная вера ў паганых бакоў язычніцкіх.
З гэтага часу Зьміцер, адукаваны як словамі сваіх бацькоў, так і адукаваны звыш Духам Сьвятым, пазнаў праўду: ужо Боская мілата спачывала на ім: усёй душой увераваў ён у Госпада і, пакланяючыся сьвятым іконам, зь набожнасьцю цалаваў іх.
Тады бацькі Зьміцера, паклікаўшы сьвятара і некаторых вядомых ім хрысьціян, у таемным сваім храме хрысьцілі юнака ў імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.
Прыняўшы сьвяты хрост, Зьміцер навучаўся праўдзівае веры, узрастаў як гадамі, так і розумам, узьнімаўся ўсё вышэй і вышэй па лесьвіцы набожнасьці – і мілата Боская ўсё больш адукоўвала і навучала яго.
Калі Зьміцер дасягнуў паўналецьця, бацькі ягоныя перасяліліся з гэтага часовага жыцьця, надаўшы свайму сыну прыклад Богадагоднага жыцьця і пакінуўшы яго ўладаром ўсяго маёнтка.
Між тым цар Максіміян, даведаўшыся аб сьмерці Салунскага ваяводы, паклікаў да сябе сына ягонага, сьвятога Зьміцера. Заўважыўшы, што ён разумны і храбры ў бітвах, цар прызначыў яго кіраўнікоў ўсёй Салунскае вобласьці; даручая яму такую пасаду, прамовіў:
– Захоўвай родны горад твой і ачысьці яго ад нягодных хрысьціян, аддавай сьмерці кожнага, хто толькі пакліча імя Раскрыжаванага.
Прыняўшы царскае прызначэньне, Зьміцер павярнуўся да дому і з гонарам быў сустрэты жыхарамі гораду. Ужо даўно ён жадаў зацьвердзіць у родным горадзе сьвятло праўдзівае веры і сумаваў, калі бачыў, што жыхары Салуні пакланяліся бяздушным ідалам. Цяпер, па прыезду ў горад, адразу прад усімі пачаў спавядаць і праслаўляць Госпада нашага Ісуса Хрыста; ён усіх навучаў запаветам Хрыстовым, зьвяртаючы язычнікаў да сьвятой веры і выкараняў паганае язычніцтва; словам, ён быў дзеля салунянаў другім апосталам Паўлам. Чуткі аб гэтым хутка дайшоў і да самога Максіміяна. Цар, даведаўшыся, што пастаўлены ім кіраўнік Зьміцер – хрысьціянін і шматлікіх ужо навярнуў у сваю веру, моцна загневаўся. Як раз у гэты час, павяртаючыся зь Сармацкае1 вайны, цар спыніўся ў Салуні. Яшчэ да прыбыцьця Максіміяна ў горад, Зьміцер даручыў свайму вернаму служыцелю на імя Луппу, усю маёмасьць, атрыманую ім пасьля бацькоў, золата, срэбра, каштоўныя каменьні і вопратку, загадаўшы ўсё гэта раздаць бедным і патрабуючым.
– Падзялі гэтае багацьце зямное паміж імі, – дадаў сьвяты, – будзем шукаць сябе багацьце нябеснае.
А сам пачаў маліцца і посьціць, рыхтуючыся такім чынам да вянцу мучаніка. Цар неадкладна пачаў даведвацца, праўда лі, што пачуў ён аб Зьміцеру? Адважна выступіўшы прад царом, Зьміцер спавядаў сябе хрысьціянінам і пачаў асуджаць язычніцтва. Злы кат адразу наказаў кінуць спавядальніка праўдзівае веры ў вязьніцу. Увойдучы туды, сьвятой маліўся словамі прарока Давыда: “Пасьпяшайся, Божа, вызваль мяне, пасьпяшайся, Госпадзе, на дапамогу мне” (Пс. 69:2) “Бо Ты - надзея мая, Госпадзе Божа, спадзяваньне маё зь юнацтва майго. На Цябе апіраўся я быў ад улоньня; Ты вывеў мяне з чэрава маці маёй; Табе хвала мая ня спыніцца. Радуюцца вусны мае, калі я сьпяваю Табе, і душа мая, якую Ты вызваліў; і язык мой кожны дзень будзе абвяшчаць праўду Тваю” (Пс. 70:5, 6, 23, 24).
Як у сьветлым палаце сядзеў Зьміцер у вязьніцы, хваля і праслаўляючы Бога. Сатана, жадаючы напужаць яго, абярнуўся ў скарпіёна і жадаў джаліць сьвятога ў нагу. Перахрысьціўшыся, сьвяты бясстрашна наступіў на скарпіёна, прамаўляючы словы Давыда: “на асьпіда і васіліска наступіш і патопчаш ільва і дракона” (Пс. 90:13)
Знаходзячыя ў вязьніцы, сьвятой удастоіўся наведваньня анёла Боскага, у яркім сьвятле паўстаў прад ім нябесны пасланьнік зь цудоўным райскім вянком і прамовіў:
–Мір табе, пакутнік Хрыстовы, мужней і мацуйся!
Сьвяты адказваў:
– Радуюся аб Госпадзе і весялюся ў Богу Выратавальніку маім!
Гэтае наведваньне анёла суцешыла і ўмацавала сьвятога пакутніка; яшчэ больш моцна жадаў ён выявіць сваёй крывёй спавяданьне праўдзівай веры Хрыстовай.
Між тым, цар уладкаваў гульні і пачаў бавіцца назіраньнем іх. Быў у яго адзін выдатны змагар, родам Вандал2, на імя Лій. Загадаўшы дзеля яго пабудаваць высокія падмосткі, Максіміян зь вялікім задавальненьнем глядзеў на тое, як Лій змагаецца зь сваімі сапернікамі і, кідаючы іх зь вышыні на дзіды, аддаваў іх пакутлівае сьмерці. Сярод гледачоў знаходзіўся адзін юнак – хрысьціянін – на імя Нестар; вузлы духоўнага сяброўства ядналі яго са сьвятым Зьміцерам, які быў ягоным настаўнікам у веры. Бачачы, што Лій шматлікіх забівае і асабліва моцна забівае хрысьціян, – апошніх насільна прымушалі ўступаць у барацьбу зь Ліям, – юнак, узьняўшыся духам, пажадаў змагацца зь царскім змагаром. Але раней, прад тым як уступіць у змаганьне, ён пайшоў у вязьніцу да сьвятога Зьміцера. Тут Нестар распавёў яму ўсё, што робіць Лій, паведаўшы, што жадае ўступіць у барацьбу зь гэтым неміласэрным катам хрысьціян і папытаў у сьвятога дабраслаўленьня і малітвы. Перахрысьціўшы яго, Зьміцер прадказаў яму:
– Ты атрымаеш перамогу ад Ліям і пацерпіш пакуты за Хрыста!
Падышоўшы да месца гульняў, Нестар гучна ўсклікнуў:
– Божа Зьміцера, дапамажы мне ў барацьбе зь маім супраціўнікам!
Затым уступіў у змаганьне зь Ліям, ён перамог царскага барца і скіну яго ўніз з памосту на вострыя дзіды. Гібель Лія моцна засмуціла цара; ён адразу загадаў страціць дабрашчаснага Нестара3. Але гэта не магло суцешыць Максіміяна, увесь дзень і ўсю ноч смуткаваў ён аб сьмерці Лія. Даведаўшыся, што Нестар уступіў у змаганьне зь Ліям па парадзе і дабраслаўленьню Зьміцера, цар загадаў і сьвятога велікамучаніка уразіць дзідамі.
– Лій – думаў беззаконны катавальнік – быў кінуты рукой Нестара на вастрыню дзідаў; якую сьмерць пацярпеў ён, такую ж павінны пацярпець і сьвяты Зьміцер, хай ён загіне той жа сьмерцю, якой згубіў і нашага любімага барца Лія.
Але бяздумны катавальнік памыляўся, думаючы, што сьмерць праведніка і грэшніка аднолькавая; ён памыляўся ва ўсім, бо сьмерць грэшнікаў жахлівая, а спачын сьвятых годны прад вачамі Госпада.
Як толькі заняўся ранак 26 кастрычніка, у вязьніцу да Зьміцера ўвайшлі ваяры; яны засьпелі сьвятога стоячым на малітве, і адразу кінуліся на яго і ўразілі дзідамі. Так перадаў гэты спавядальнік Хрыстовы ў рукі Выратавальніка годную і сьвятую сваю душу4.
Ноччу хрысьціяне таемна ўзялі цела сьвятога, зьняважліва кінутае ў прах, і набожна пахавалі яго.
На месцы дбрашчаснае сьмерці сьвятога велікамучаніка знаходзіўся верны слуга ягоны, вышэй узгаданы Лупп; ён набожна ўзяў рызу свайго гаспадара, арашоную ягонай годнаю крывёй, у якой памачыў і пярсьцёнак. Гэтай рызай і пярсьцёнкам ён зрабіў шмат цудаў, вылечваючы ўсялякія хваробы і выганяючы нячысьцікаў.
Чуткі аб такіх цудах распаўсюдзіліся па ўсёй Салуні, таму ўсе хворыя пачалі сыходзіцца да Луппа. Даведаўшыся аб гэтым, Максіміян загадаў арыштаваць дабрашчаснага Луппа і адсекчы яму галаву. І так добры слуга пайшоў за сваім гаспадаром, сьвятым Зьміцерам ў сялібы нябесныя.
Калі ужо прайшло шмат часу і ганеньне на хрысьціян спынілася, над труной сьвятога Зьміцера узьвялі невялікі храм; тут зьдзяйсьнялася шмат цудаў, і шмат хворых атрымлівалі вылячэньні ад сваіх хвароб. Адзін ілірыйскій шляхетны вяльможа на імя Лявонцій, запаў у цяжкую, невылечную хваробу. Чуючы пра цуды сьвятога мучаніка, ён з вераю зьвярнуўся да сьвятога велікамучаніка Зьміцера. Калі яго унесьлі ў храм і паклалі на тым месцы, дзе былі пахаваны мошчы сьвятога велікамучаніка, ён адразу атрымаў вылячэньне і устаў зусім здаровым, дзякуючы Бога і услаўляючы Яго праведніка сьвятога Зьміцера.
З пачуцьця падзякі да сьвятога Лявонцій захацеў выбудаваць у гонар гэтага хвалебнага велікамучаніка вялікую і прыгожую царкву. Ранейшы невялікі храм быў разабраны і вось, калі пачалі капаць роў для падмурка, былі здабыты мошчы сьвятога велікамучаніка Зьміцера. Зусім цэлыя і без усякага тленьня; зь іх сьцякала духмянае міро, так што увесь горад напоўніўся духмянасьцю.
На гэту духоўнае сьвята сабралася шмат народа. Зь вялікай глыбокай павагай сьвятыя мошчы былі узяты зь зямлі, прычым незьлічонае мноства хворых атрымлівалі вылячэньне праз памазаньне сьцякаўшым міром 6. Лявонцій радаваўся не столькі аб сваім вылячэньні, колькі пра адкрыцьцё сьвятых мошчаў. Хутка скончыў ён пачатую справу і пабудаваў на тым месцы выдатны храм у імя сьвятога Зьміцера. Тут у каўчэгу, акаваным залатым і серабром і упрыгожаным каштоўнымі камянямі, і былі пакладзены годныя мошчы велікамучаніка. Але клопаты Лявонція распасьціраліся яшчэ далей: ён купіў вёскі і вінаграднікі і аддаў іх на утрыманьне слуг пры гэтай царкве. Калі надышоў яму час вярнуцца на радзіму, ён задумаў узяць зь сабою некаторую частку мошчаў сьвятога, каб у сваім горадзе пабудаваць царкву ў імя Зьміцера. Але сьвяты, зьявіўшыся, забараніў яму адымаць якую б ні было частку мошчаў. Тады Лявонцій узяў толькі пафарбаваную крывёй сьвятога плашчаніцу і, уклаўшы яе ў залаты каўчэг, адправіўся да сябе ў Ілірыю. Падчас вандраваньня ад той плашчаніцы па малітвах сьвятога адбылося шмат цудаў. Раз Лявонцію падчас свайго вяртаньня прыйшлося перапраўляцца праз адну раку, якая моцна разьлілася і грозна бушавала7; страх і жах ахапілі яго, але раптам прад ім паўстаў сьвяты Зьміцер і прамовіў:
– Вазьмі каўчэг з плашчаніцай у рукі і перастань баяцца.
Лявонцій паступіў па радзе сьвятога: і сам ён і быўшыя зь ім усё шчасна пераправіліся. Калі ён вярнуўся да сябе на радзіму, то першым чынам пабудаваў выдатны храм у імя сьвятога велікамучаніка Зьміцера. Заклікаючы зь вераю імя гэтага вялікага падзьвіжніка Хрыстова, Лявонцій па малітвах сьвятога рабіў цуды. Кіраўнік Ілірыі быў моцна хворы, так што гной і струпы пакрывалі усё ягонае цела ад галявы да ног. Але Лявонцій пазбавіў хворага ад яго цяжкай хваробы, зьвярнуўшыся зь малітвай да сьвятога Зьміцера; таксама дзівосна вылечыў ён аднаго крывавячага, вылечыў іншага апантанага нячысьцікамі; шмат і іншых цудаў там адбылося па малітвах сьвятога. Але асабліва шмат было цудаў у Салуні, дзе спачывалі мошчы гэтага велікамучаніка.
Аднойчы ў храме, прысьвечаным сьвятому велікамучаніку адбыўся пажар. Асабліва моцна пашкоджана былі срэбныя шаты над мошчамі праведніка Боскага: ад агню яна расплавілася. Быўшы ў той час архіяпіскап Яўсевій вельмі клапаціўся пра тое, каб ізноў зрабіць шаты. Але ў яго было занадта мала срэбра. У гэтым храме знаходзіўся срэбны трон, пакінуты зусім непашкоджаным падчас пажару. Гэты трон і задумаў архіяпіскап пераліць на шаты да труны сьвятога, але пакуль яшчэ не паведамляў нікому пра свой намер. У той жа самы час пры гэтым храме быў адзін набожны прэсьвітэр, на імі Зьміцер. Сьвяты велікамучанік зьявіўся яму і сказаў:
– Ідзі і скажы япіскапу горада: не май дзёрзкасьці пераплаўляць трон, які знаходзіцца ў маім храме.
Зьміцер адразу ж адправіўся да Яўсевія і сказаў яму, каб ён адмовіўся ад свайго намеру. Архіяпіскап спачатку моцна быў зьдзіўлены словамі прэсьвітэра, але потым, мяркуючы, што Зьміцер мог як-небудзь пазнаць яго намер, спыніў дзівавацца гэтаму і нават зрабіў вымову прэсьвітэру. Праз некалькі дзён архіяпіскап ужо загадаў зьявіцца да сябе майстрам. У гэты самы час да Яўсевія другі раз прыйшоў прэсьвітэр Зьміцер і сказаў:
– Сьвяты велікамучанік зноў зьявіўся мне грэшнаму ў сьне і загадаў прамовіць табе: дзеля любові да мяне не пераплаўляй трону.
Архіяпіскап таксама сурова адпусьціў прэсьвітэра, але аднак пакуль не загадаў пераліваць трону. Праз некаторы час ён зноў пажадаў аддаць трон, але сьвяты Зьміцер, прыйшоўшы да таго ж прэсьвітэра і прамовіў:
– Не сумуй, я сам клапачуся аб маім храме і горадзе дайце мне самому паклапаціцца аб гэтым.
Тады архіяпіскап ужо не мог устрымацца ад сьлёз і сказаў усяму атачэньню:
– Пачакаем крыху, браты, бо нам абяцаў сваю дапамогу сам дагадзіўшы Хрысту.
Не пасьпеў архіяпіскап кончыць сваёй прамовы, як прыйшоў адзін салунскі грамадзянін, на імя Міна, і прынёс зь сабой 75 фунтаў срэбра.
– Часта сьвяты Зьміцер, – казаў Міна, – пазбавіў мяне ад небясьпекі і нават выратоўваў ад сьмерці. Я ўжо даўно жадаў зрабіць ахвяру ў храм свайго міласьцівага ахоўніка і дзіўнага абаронцы. Сёньня зь самага ранку нейкі голас вабіў мяне:
– Ідзі і зрабі тое, што меў намер даўно зрабіць. Аддай срэбра.
Міна пажадаў, каб гэтае срэбра было ўжытае на шаты да труны велікамучаніка. Пасьля гэтага прыйшлі і іншыя грамадзяне салунскія і таксама прынесьлі срэбра. Зь ахвяраваньняў былі зроблены цудоўныя шаты да труны сьвятога велікамучаніка Зьміцера.
У ўладараньне імпэратара Маўрыкія8 авары9 запатрабавалі вялікай даніны ад жыхароў Бізантыі, але Маўрыкій адмовіўся выканаць іх патрабаваньне. Тады яны сабралі велічэзнае войска, у склад якога уваходзілі галоўным чынам славяне, і вырашылі узяць Салунь, якая вызначалася сваім шырокім гандлем і вялікімі багацьцямі. Хоць імпэратар Маўрыкій і даслаў у гэты горад войска, але быўшая незадоўга перад тым язва моцна паменшыла лік Салунскіх жыхароў, ды і лік непрыяцельскага войска было велічэзны: яно распасьціралася да 100000. Яшчэ дзён за 10 да прыбыцьця ворагаў, сьвяты Зьміцер зьявіўся архіяпіскапу Яўсевію і сказаў, што гораду пагражае страшная небясьпека. Але салуняне думалі, што непрыяцельскае войска наблізіцца да горада яшчэ не хутка. Раптам, насуперак чаканьню, непрыяцель апынуўся недалёка ад гарадзкіх сьцен. Ён нават мог бы бесьперашкодна увайсьці уначы ў горад, але магутная правіца Усявышняга, па малітвах сьвятога Зьміцера, спыніла дзівосным чынам страшных ворагаў недалёка ад горада. Ворагі прынялі адзін з умацаваных манастыроў, якія знаходзіліся па-за горадам, за самую Салунь і прастаялі пад ім цэлю ноч; на раніцу яны заўважылі сваю памылку і накіраваліся на горад. Непрыяцельскія атрады прама пайшлі на прыступ, да тут на гарадзкой сьцяне на вачах ва усіх зьявіўся сьвяты Зьміцер у выглядзе узброенага ваяра, і першага зь непрыяцеляў, які падняўся на сьцяну, ён уразіў дзідай і скінуў са сьцяны Апошні, валячыся, захапіў за сабою іншых нападнікаў – жах тады раптам авалодаў ворагамі, – яны неадкладна адступілі. Але аблога не скончылася, яна толькі яшчэ пачыналася. Пры бачаньні мноства ворагаў, роспач авалодала нават самымі адважнымі. Усё спачатку думалі, што згуба горада непазьбежная. Але потым, бачачы уцёкі ворагаў і заступніцтва дзівоснага заступніка, жыхары падбадзёрыліся і пачалі спадзявацца, што абаронца Салуні, сьвяты Зьміцер, не пакіне свайго роднага гораду і не дапусьціць, каб ён дастаўся ворагам. А тым часам непрыяцелі пачалі аблогу гораду, прысунулі прылады і пачалі трэсьці падмуркі гарадзкіх сьцен; хмары стрэл і камянёў, пушчаных з кідальных прылад, засьцілалі сьвятло дзённае – уся надзея заставалася на дапамогу звыш, і натоўпы народа напаўнялі храм у імя сьвятога Зьміцера. У той час у горадзе быў адзін богабаязны і вельмі дабрадзейны чалавек, па імі Ілюстрый. Прыйшоўшы ўначы ў царкву сьвятога велікамучаніка Зьміцера, ён у царкоўнай прытворы горача маліўся Богу і Яго хвалебнаму сьвятому пра збавеньне горада ад ворагаў, і раптам удастоіўся угледзець дзівоснае бачаньне: прад ім паўсталі два нейкіх сьветлых юнакі, якія былі падобныя на царскіх целаахоўнікаў - то былі анёлы Боскія. Дзьверы храма самі расчыніліся прад імі, і яны увайшлі унутр цэрквы. Ілюстрый рушыў усьлед за імі, жадаючы паглядзець, што будзе потым. Увайшоўшы, яны голасна сказалі:
– Дзе знаходзіцца спадар, жывучы тут?
Тады зьявіўся другі юнак, па выгляду падобны на слугу, і запытаў іх:
– Дзеля чаго ён патрэбны вам?
– Гасподзь паслаў нас да яго, – адказвалі яны, – каб сказаць яму нешта.
Указаўшы на труну сьвятога юнак прамовіў:
– Вось ён!
– Абвясьці яму аб нас, – прамовілі яны.
Тады юнак падняў заслону, і адтуль насустрач прыйшоўшым выйшаў сьвяты Зьміцер; выглядам ён быў такі, якім яго малююць на абразах; ад яго сыходзіла яркае сьвятло, падобнае сонечнаму. Ад страху і вялікага зьзяньня Іюстрый не мог глядзець на сьвятога. Прыйшоўшыя юнакі віталі Зьміцера.
– Мілата ды будзе зь вамі, – адказваў сьвяты, – што прымусіла вас наведаць мяне?
Яны ж адказвалі яму:
– Уладыка паслаў нас, загадваючы табе пакінуць горад і пайсьці да Яго, бо Ён жадае перадаць яго ў рукі ворагаў.
Пачуўшы гэта, сьвяты схіліў галаву і маўчаў, праліваючы горкія сьлёзы. А юнак – слуга сказаў прыйшоўшым:
– Калі б я ведаў, што прыход ваш не прынясе радасьці майму гаспадару, не сказаў бы яму аб вас.
Тады і сьвяты пачаў прамаўляць:
– Так лі пажадаў Гасподзь мой? Такая лі воля Ўладыкі ўсіх, каб горад збаўлены годнае крывёй, перадаць у рукі ворагаў, якія не ведаюць Яго, не вераць у Яго і не шануюць сьвятое імя Ягонае?
На гэта прыйшоўшыя адказвалі:
– Калі б не пажадаў так Уладыка наш, не паслаў бы Ён нас да цябе!
Тады Зьміцер прамовіў:
– Ідзіце, браты, скажыце Уладару майму, што раб Яго Зьміцер кажа так:
– Ведаю я шчодрасьць Твае, чалавекалюбны Уладар Гасподзь; нават беззаконьні усяго сьвету не могуць перасягнуць міласэрнасьці Тваёй; дзеля грэшных Ты праліў Сваю сьвятую кроў, Ты паклаў за нас душу Сваю; выяві ж цяпер міласэрнасьць Сваю на гэтым горадзе і не загадвай мне пакідаць яго. Ты Сам паставіў мяне вартавым гэтага горада; дазволь мне пераймаць Табе, майму Уладару: дай мне пакласьці душу сваю за жыхароў гэтага горада, і калі ім наканавана загінуць, то загіну і я разам зь імі; не загубі ж, Госпадзі, гораду, дзе усё заклікаюць да Твайго сьвятога імя; калі людзі гэтыя і зграшылі, яны усёткі не адступілі ад Цябе: бо, Ты Бог прыносячых пакаяньне.
Прыйшоўшыя юнакі запыталі Зьміцера:
– Так лі адказваць нам паслаўшаму нас Уладыцы?
– Так, адказвайце так, – прамовіў ён, – бо я ведаю, што Гасподзь “не да канца гневаецца і не навек абураецца” (Пс. 102:9).
Сказаўшы гэта, сьвяты увайшоў у грабніцу, і сьвяты каўчэг зачыніўся; а размаўляючыя зь ім анёлы сталі нябачныя. Вось што удастоіўся угледзець Ілюстрый у цудоўным і страшным бачаньні. Нарэшце, ачуняў, ён зваліўся на зямлю, дзякаваў сьвятога за апеку пра горад, узносіў яму хвалу за тое, што ён маліў Уладара не аддаваць жыхароў Салуні у рукі ворагаў. Раніцай Ілюстрый распавёў аб усім бачаным грамадзянам і падбадзёрваў іх мужна змагацца з непрыяцелямі. Пачуўшы апавяданьне Ілюстрыя, усё са сьлязамі прасілі Госпада, каб Ён паслаў ім міласьць, і заклікалі на дапамогу сьвятога Зьміцера. Абаронай сьвятога, горад застаўся цэлы: неўзабаве ворагі адступілі ад сьцен зь вялікім сорамам, не маючы моцы узяць горад, які захоўваецца хвалебным сьвятым Божым. На сёмы дзень аблогі ворагі без усякае бачнае падставы зьвярнуліся ў бязладныя уцёкі, пакідаўшы свае намёты і кідальныя прылады. На наступны дзень некаторыя зь ворагаў вярнуліся і распавялі наступнае:
– Зь самага першага дня аблогі мы бачылі ў вас такое мноства абаронцаў, што яны далёка перабольшвала наша войска. Мы думалі, што войска ваша хаваецца ў вас за сьценамі. Учора яно раптам накіравалася на нас, і мы пабеглі.
Тады зьдзіўленыя грамадзяне запыталі: “хто кіраваў войскам?”
– Мы бачылі, – адказвалі ворагі, – палымянага зьзяючага ваяра на белым кані ў беласьнежнае вопраткі.
Грамадзяне Салуні, чуючыя гэта, зразумелі, хто зьвярнуў ворагаў ва ўцёкі. Так сьвяты Зьміцер абараніў свой горад.
Неўзабаве пасьля таго, як непрыяцелі адступілі ад Салуні, іншае бедзтва абрынулася на гэты горад. Ворагі, у вялікім мностве, спусташалі падчас аблогі усе хлебныя запасы, так што ў самым горадзе адбыўся вялікі голад: людзі ў вялікае колькасьці пачалі паміраць ад недахопу ежы. Бачачы, што яго родны горад гіне ад голаду, сьвяты некалькі разоў зьяўляўся на караблях, плывучых у моры, абыходзіў прыстані і шматлікія выспы, загадваючы паўсюль караблям з пшаніцаю плыць у Салунь, і такім чынам пазбавіў ад голаду свой горад10.
Калі набожны цар Юстыніян11 выбудаваў выдатны і пышны храм у Канстантынопалі ў імя Прамудрасьці Боскае, ён паслаў у Салунь сумленных мужоў, каб яны прынесьлі адтуль некаторую частку мошчаў сьвятога на упрыгожваньне і асьвячэньне зноў узьведзенага храма. Прыйшоўшы ў Салунь, пасланыя наблізіліся да годнага каўчэгу, дзе спачывалі мошчы велікамучаніка, каб выканаць царскі наказ; раптам з каўчэгу вырваўся слуп полымя, абсыпаўшы усіх цэлым снапом іскраў, і зь полымя пачуўся голас:
– Стойце і не адважвайцеся.
Агорнутыя страхам, прысутныя зваліліся на зямлю; затым пасланыя, узяўшы толькі некалькі зямлі з таго месца вярнуліся да цара і распавялі яму аб усім што здарыўся зь імі. Усе слухаючыя іх апавяданьні былі уражаны зьдзіўленьнем. Адну палову узятай зямлі пасланцы перадалі цару, а іншую паклалі ў царкоўны каўчэг.
На абавязкі некаторага юнака Анісіфара належыла запальваць сьвечкі і апраўляць лямпады ў цэрквы сьвятога Зьміцера. Спакушаны сатаной, гэты юнак стаў красьці сьвечкі і таемна прадаваў іх, а грошы, выгандлёваныя ад такога продажу, прысвойваў сабе. Сьвяты Зьміцер не пацярпеў такога злачынства, якое зьдзяйсьняецца ў храме, яму прысьвечаным: ён зьявіўся ў сьне Анісіфару і зь найвялікай ласкай пачаў выкрываць яго:
– Брат Анісіфар, мне непрыемна, што ты крадзеш сьвечкі; праз гэты ты прычыняеш страту тым, хто прыносіць іх; не меней ты шкодзіш самому сабе; успомні, што людзей, робячых падобна табе, чакае асуджэньне; пакінь гэту злую справу і павініся.
Анісіфар, прачнуўшыся, адчуў сорам і страх; але праз некаторы час ён забыўся на наказ сьвятога і зноў пачаў красьці сьвечкі, як рабіў гэта раней, – пакараньне хутка спасьцігла яго. Аднойчы нейкі набожны чалавек, устаўшы рана раніцай прыйшоў у царкву сьвятога Зьміцера і прынёс некалькі вялікіх сьвечак. Ён запаліў іх, паставіў каля труны велікамучаніка і, памаліўшыся, сышоў з храму. Падышоўшы да сьвечак, Анісіфар працягнуў руку сваю, каб узяць іх, як раптам раздаўся голас з труны сьвятога:
– Зноў ты робіш тое ж!
Зьдзіўлены гэтым голасам, як громам, Анісіфар адразу паваліўся на зямлю і ляжаў, як мёртвы, датуль, пакуль не увайшоў адзін з клірыкаў. Прыйшоўшы падняў юнака, агорнутага жахам. Як толькі Анісіфар ачуняў, ён распавёў усё: і свой грахоўны запал, і першую зьява яму ў сьне сьвятога, і другое абвінавачаньне Зьміцера. Тады усё, чуючы такое апавяданьня, прыйшлі ў вялікі жах.
Шмат палонных было вызвалена сьвятым велікамучанікам Зьміцерам ад няволі язычнікаў.
Так адзін япіскап быў узяты варварамі і скаваны ў кайданы, але сьвяты зьявіўся яму, вызваліў яго ад кайданоў і, захаваны сьвятым, япіскап шчасьліва прыбыў у Салунь.
Іншым разам варвары, уварваліся ў межы гэтага горада, забралі шматлікіх жыхароў. Паміж палоннымі знаходзіліся дзьве выдатныя дзяўчыны; яны добра умелі вышываць на пяльцах і маляваць на тканіне розныя кветкі, дрэвы, птушак, зьвярэй і чалавечыя твары. Варвары адвялі іх у сваю зямлю і аддалі ў падарунак свайму князю. Пазнаўшы пра іх мастацтва, князь сказаў ім:
– Мне вядома, што ў вашай зямлі ёсьць вялікі бог Зьміцер, які дзее дзівосныя цуды; вышыйце на палатне яго малюнак, і я пакланюся яму.
Дзяўчыны адказвалі:
– Не, князь, Зьміцер не Бог, а толькі вялікі слуга Божы і памагаты хрысьціянскі. Твайго патрабаваньня мы не выканаем, бо ведаем, што ты жадаеш не пакланіцца яму, а назьдзекавацца над ягонай выявай.
– У маёй уладзе, – адказваў ім князь, – ваша жыцьцё і сьмерць; выбірайце, чаго вы жадаеце: ці зрабіце тое, чаго я патрабую ад вас, тады будзеце жывыя; а калі не выканаеце майго загада, вас неадкладна пакараюць сьмерцю.
Баючыся загінуць, палоньніцы сталі вышываць малюнак сьвятога Зьміцера. Прад самым днём, калі сьвяткуецца памяць сьвятога, дзяўчыны скончылі сваю працу і уначы на 26 кастрычніка, седзячы за пяльцамі, яны, схіліўшыся на вышытае імі выявай, пачалі плакаць:
– Не гневайся на нас, пакутнік Хрыстоў, – казалі яны, – мы ведаем, што беззаконны князь жадае пасьмяяцца над тваім малюнкам; заклікаем цябе ў сьведкі, што мы не жадалі вышываць тваёй выявы, нас прымусілі зрабіць гэта пад пагрозай злой сьмерці.
Плачучы такім чынам над выявай сьвятога, яны заснулі.
У часе сну сьвяты Зьміцер, дзівосным чынам, як некалі анёл Авакума12, перанёс тых дзяўчат разам зь іх працай ў тую ж самую ноч ў Салунь на свае сьвята і паставіў іх у царкве каля сваіх мошчаў у час усяночнага дбаньня. Бачачы такі цуд, усе зьдзівіліся, а дзяўчаты, абудзіўшыся, усклікнулі:
– Слава Богу. Дзе мы знаходзімся?
Ад зьдзіўленьня яны не маглі прахапіцца і думалі, што усё гэта адбывацца ў сьне.
Нарэшце, яны пераканаліся канчаткова, што сапраўды знаходзяцца ў Салуні, бачаць прад сабою грабніцу сьвятога, знаходзяцца ў ягоным храме, дзе знаходзіцца мноства молячагася народу. Тады голасна яны пачалі дзякаваць свайму заступніку, сьвятому Зьміцеру, і распавялі усё, што здарылася зь імі. Жыхары Салуні, узрадаваныя такім дзівосным цудам, зь вялікай весялосьцю сьвяткавалі тады дзень памяці сьвятога Зьміцера, а вышытую выяву паставілі над алтаром, і шмат цудаў зьдзяйсьнялася ад ёй ў славу Бога, Адзінага ў Тройцы. Слава, гонар і глыбокая пашана ад усяго стварэньня ды будзе Яму ва усе стагодзьдзі., Амін.
Трапар, Тон 3:
Вялікага ў бедах абаронца / атрымаў у табе сусьвет, пакутнік, / язычнікаў пераможца. / Бо праўдзіва зваяваў гонар Лія, / і на подзьвіг адважна ўзьняў Нестара, / таму, сьвяты Зьміцер, / Хрысту Богу маліся, / каб дараваў нам вялікую міласьць.
Кандак, тон 3:
Крыві тваёй бруямі, Зьміцер, Царкву Бог пафарбаваў, / даўшы табе моц непераможную, / і захаваўшы горад твой непашкоджаным: / бо таго ёсьць сьцьверджаньні
________________________________________________________________________
1 Пад імем сарматаў вядомыя розныя плямёны, якія засялялі поўдзень цяперашняй Расіі, збольшага Нямеччыну і Аўстрыю
6 Адным зь самых дзівосных цудаў, якімі Бог пажадаў уславіць Свайго вялікага сьвятога было дараваньне міру ад ягоных годных мошчаў. Гэта дараваньне – дзівосны знак мілаты Боскае. Дараваньне міру пачалося з VII стагодзьдзя. Цэлы шэраг пісьменьнікаў і гісторыкаў сьведчаць пра гэту неспасьціжную зьяву. Прывядзём Сьведчаньне аднаго з пісьменьнікаў, менавіта Зьміцера Хрызоляга, які жыў у другой палове XIV стагодзьдзя: “яно (г.зн. міро) па уласьцівасьці сваёй не вада, але гусьцей яе і не падобнае ні на адно зь целаў на зямлі ні з вадкіх, ні зь цьвёрдых і ні на адно з прыгатаваных штучна... яно дзіўней усіх пахаў, не толькі прыгатаваных мастацтвам, але і па прыродзе створаных Богам”. Шмат выздараўленьня адбылося праз памазаньне гэтым сьветам; нават народы, няверуючыя ў Хрыста, шанавалі гэтым дзівосным падарункам. Так пры спусташэньні Салуні туркамі ў 1429 г. разумныя зь ворагаў намерваліся узяць з сабою некаторая колькасьць гэтага міру, аб лячэбнае сіле якога яны так шмат чулі. Сьвятая Царква, называючы сьвятога Зьміцера мірацечным, так усхваляе Хрыстова падзьвіжніка: “міро духмянага і годнага, Зьміцер, адкрытая крыніца (Канон, песьня 1-я). Твайго праліваюцца сьвету крыніцы заўсёды дзеючыя”.
9 Авары, даньнікамі якіх былі неасьвечаныя яшчэ тады сьвятлом Хрыстовай веры славяне, жылі на Дану, каля Касьпійскага мора.
12 Аднойчы анёл зьявіўся сьвятому прароку Авакуму і загадаў яму аднесьці ежу Даніілу, зьняволенаму тады ў рову Бабілёнскім. Калі Авакум сказаў, што ён не ведае, дзе знаходзіцца Бабілён, анёл дзівосным чынам перанёс яго ў гэты горад. Памяць сьвятога прарока Авакума сьвяткуецца 2 сьнежня.
Паводле “Жыцьця сьвятых” сьвяціцеля Зьміцера Растоўскага.
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.