МАЛІТВЫ НА ВОЗЕРЫ (працяг 1)

Сьвяціцель Мікалай Сэрбскі

11. Гасподзь, сьвятло маё, разгані цемру ў сэрцы маім

Калі я прывязаўся да Цябе, любоў мая, усе ранейшыя прывязанасьці мае рассыпаліся.

Гляджу, як ластаўка трывожна мітусіцца над зьнішчаным гняздом сваім, і кажу: не прывязаны я да гнязда майго.

Гляджу на сына, смуткуючым па памёршаму бацьку, і кажу: не прывязаны я да бацькоў сваіх.

Гляджу як задыхаецца рыба, што апынулася па-за вадой, і кажу: вось так і я, калі адкінуць мяне зь абдымкаў Тваіх, у адзіны міг задыхнуся, быццам рыба, выкінутая на жвір.

Але ці мог бы я настолькі беспаваротна патануць у Табе і жыць, калі б раней ніколі не знаходзіўся ў Табе? Сапраўды, знаходзіўся я ў Табе ад пачатку, таму і адчуваю сябе як ў родным доме.

Калі кладуся на беразе возера свайго і засыпаю сном без сноў, то не паміраюць ва мне ні сіла розуму, ні жаданьне, ні дзея, яны толькі зьліваюцца ў адну дабрашчасную безасабовую еднасьць спакою.  

Але калі сонца рассыпле золата па возеру, я абуджаюся не зь безасабовай нірваны, але як трыадзінства – розуму, жаданьня і дзеі.

Гэта – адлюстраваньне Тваёй гісторыі ў душы маёй, Гасподзь, тлумачальнік жыцьця майго. Бо ці гісторыя душы маёй не ёсьць тлумачэньне ўсёй гісторыі стварэньня, усяго рассыпанага і сабранага? І мая душа, прабач дзёрзкасьць маю, тлумачэньне Цябе, Ойча мой, айчына мая. Дык выратуй жа мяне, айчына мая, ад нападу іншаземцаў. Сьвятло мае, выгані ўсялякую цемру з крыві маёй. Жыцьцё маё, спалі ўсе плямы сьмерці на душы і плоці маёй.

12. Гасподзь мой усяміласьцівы, памаж сэрца маё алеям міласьці Тваёй

Усяміласьцівы Гасподзь, памаж сэрца маё алеям міласьці Тваёй.

Ды ніколі не палыхне ў ім гнеў на моцнага, не нарадзіцца грэблівасьць да слабага. Паглядзі, раса ранішняя ўсіх слабей…

Ды ніколі не пабудуе гнязда ў сэрцы маім нянавісьць да ненавідзячых мяне. Ды ўзгадаю я аб канцы іх і захаваю мір свой.

Міласэрнасьць адчыняе шлях да сэрца ўсялякага стварэньня і нясе радасьць. Жорсткасьць азмрочвае твар і нясе пячатку адзіноты.

Памілуй міласьцівага, рука найбольш пяшчотная, і адчыні яму таямніцы міласьці Тваёй.

Богачалавек – дзіця міласьці Айца і сьвятасьці Духа. Увесь сьвет толькі прыпавесьць аб Ім. Магутныя сьвяцілы нябесныя і найменшыя кроплі азёрныя сабой распавядаюць аб Ім. Усё нябеснае і зямное, ад наймацнейшых Серафімаў да найменшага камка пылу, распавядае прыпавесьць, прыпавесьць аб Ім – прадіснаваньні і прадкрыніцы сваёй.

Што такое тварэньні на зямлі і ў сусьвеце, калі не прыпавесьць аб сонцы? Сапраўды, таксама і ўсё бачнае і нябачнае паказвае сабой прыпавесьць аб Богачалавеку. Зьмест гэтай прыпавесьці прасты, прыпавесьці аб сутнасьці мноства бясконцае. Сябры мае, як жа распавесьці вам аб сутнасьці, калі вы прыпавесьці разумець няздольныя.

О, калі б вы ведалі тую салодкасьць бязьмежную і сілу, калі пранікаеш да сэрца ўсіх прыпавясьцяў, туды, дзе яны пачынаюцца і дзе канчаюцца. Туды, дзе мова зьнікае і дзе ўсё сказана раз і назаўсёды!

Якімі нудным робяцца тады ўсе доўгія і аднолькавыя апавяданьні, выдуманыя людзьмі! Такую ж нудоту выпрабоўвае той, хто звык чуць раскаты грому і сузіраць бляск маланкі, але прымушаны слухаць апавяданьні аб навальніцы.

Прымі мяне ў Сябе, Сын Адзінародны, каб зрабіцца мне адным з Табой, як калісьці да стварэньня і падзеньня.

Дзе скончыцца доўгая і нясьцерпная прыпавесьць мая аб Табе хоць бы імгненным сузіраньнем Цябе. Ды скончыцца самаспакушэньне маё аб тым, што я нешта побач з Табой альбо нешта без Цябе.

Насычаныя вушы мае апавяданьнямі. Стаміліся вочы мае глядзець на ганарлівы колер вопраткі. Толькі Табе прагнуць бачыць яны, Крыніца мая, схаваная сьветам з пустымі апавяданьнямі і каляровымі вопраткамі.

13. Гасподзь, любоў мая, памілуй мяне

Няшмат патрабуеш Ты ад мяне, любоў мая. Людзі патрабую нашмат болей.

Укрыты я шчыльным пакровам нябыту, зачыняе ён вочы душы маёй. Ты жадаеш толькі таго, каб сарвала зь сябе душа мая пакрыў цяжкага туману, і пабачыла Цябе, моц мая і праўда. Людзі ж жадаюць, каб укрылася яна ўсё больш цяжкім і шчыльным пакровам.

О, дапамажы мне, дапамажы! Дапамажы душы маёй вызваліцца і ўзьляцець на паветраных крылах, дапамажы мне атрымаць паветраныя крылы і вогненую калясьніцу.

Доўгія, бясконца доўгія размовы, а мараль – у адзіным слове. Ты гэтае слова, Бог – Слова. Ты мараль усіх размоў.

Што пішуць зоркі на небе, аб тым шэпча трава на зямлі. Што вада марская напявае аб сваіх бруях, аб тым жа бурліць полымя ў нетрах зямлі. Об чым мінуўшчына паведаміла і сышла, аб тым жа сёньняшняе гаворыць і сыходзіць.

Адзіная сутнасьць у ўсяго існуючага, адна мараль ва ўсіх апавяданьнях. Усялякае стварэньне – казка аб небе. Сэнс усіх казак – Ты. Ты – бязьмежнасьць усіх апавяданьняў. Ты – кароткасьць усіх апавяданьняў. Ты – зьлітак залаты на беразе камяністым.

Калі імя Твае прамаўляю, усё прамаўляю, і болей, чым усё.

Любоў мая, памілуй мяне!

Сіла і Праўда, памілуй мяне!

14. Гасподзь, абмый мяне расой мілаты Тваёй

Чаго каштуе вопратка, калі няма цела, на якое магчыма яе апрануць? Чаго каштуе цела, калі не жыве ў ім душа? Чаго каштуе душа, калі Ты не дбаеш у ёй, вагонь на папялішчы.

Вопратка мая – дым і попел, калі плоць мая не дасьць ім большага кошту.

Возера маё дзівоснае – сьляпое балота, калі вада бачаньня сыдзе зь яго

На праху тварэньня пішаш Ты імя Свае і тварэньнем, быццам дымам, зацяняеш полымя Свайго зьзяньня.

Полымя Твае – раса патрабуючым, што сьпяшаюцца ў абдымкі Твая. Полымя Твае – палячы вагон уцякаючым ад Цябе.

Сапраўды, Ты – рай праведным і пекла няправедным.

Калі прыйдзе Дзень Апошні, калі Першы і Апошні Дзень адкрыюцца людзям як Адзіны Дзень, тады праведнікі ўзрадуюцца, а няправедныя зарыдаюць. І залямантуюць няправедныя: смутак нам, на зямлі сілкаваліся мы попелам, а цяпер на нябёсах, будзем есьці полымя.

Прарокі Твае, Маці Боская, выкрывалі полымя пад попелам, спускаліся ў катлавіну вулканаў. Па бясконцай міласьці Сваёй кожнаму дала Ты па іскры, дзеля якой працавалі яны, пакуль усе іскры не аб’ядналіся ў полымя Сына Твайго, Маці Боская!

Гасподзь, знаходзіў Ты пастыра дзеля ўсялякага статку, яны ж разводзілі касьцёр дзеля статку свайго, каб не зьмерзьлі яны на крутым схіле гісторыі. Да таго часу працавалі яны, пакуль Богачалавек, Сын Адзінародны, не распаліў вялікае полымя і не паклікаў абагрэцца ўсе статкі.

Глядзі, як глыбока схаваны ўсе шляхетныя мэталі, вочы зямных глыбінаў. Калі ж тады Ты хаваешся пад прахам зямным, жэмчуг найбольш шляхетны.

Бядняк арэ ніву сваю і толькі адмахваецца, калі кажуць яму: “Сам не ведаеш багацьця свайго: глыбока пад нівай тваёй – возера расплаўленага золата”.

Не адварочвайцеся ад мяне, згалелыя царэвічы, калі кажу вам, што цела каштоўней вопраткі, душа – цела, а Цар палымяны каштоўней душы.

 15. Маці Боская, адчыні вока Свае ў душы маёй

Белыя чайкі лятаюць над блакітным возерам, быццам белыя Анёлы над блакітным небам. Не былі б чайкі белымі, а возера блакітным, калі б сонца не раскрыла над ім свае зьзяючае вока.

Маці Боская, адчыні вока Свае ў душы маёй, каб умець мне адрозьніваць дабро і зло. Каб бачыць мне, якія плады яна прыносіць, хто жыве ў ёй. Не маючы вока Твайго бачыўшага, безнадзейна блукаю па душы сваёй, як заблукаўшы паўночны вандроўнік ў халоднай, абыякавай цемры. І падае вандроўнік, і зноў устае, і тое, што сустракае ён на шляху, здаецца яму значанае падзеяй.

Галоўная падзея майго жыцьця – Ты, сьвятло душы маёй. Так прагне немаўля мацярынскіх абдымкаў; так нявеста, сьпяшаецца на сустрэч жаніху, не бачачы кветак палявых, не чуе набліжэньня навальніцы, не адчувае водару кіпарысаў, ні зьвярынага паху; толькі ягоны твар яна бачыць, толькі музыку ягоных слоў чуе, толькі водар ягонай душы ўдыхае. Калі любоў сьпяшаецца на сустрэч любові, усё губляе сваё значэньне. Час і прастора саступаюць шлях любові.

Вандроўнікам, не меючым мэты і не ведаючым любові, пустыя гісторыі і абставіны здаюцца значнымі. Любоў не ведае гісторыі, гісторыя не ведае любові.

Калі нехта каціцца з гары альбо карабкаецца ў гору, не ведаючы мэты, абставіны здаюцца яму мэтай шляху. Сапраўды, абставіны – апраўданьні дзеля нямеючых мэты, і гісторыя – дзеля не адшукаўшых шляху. Таму яны патрапляюць у палон абставін, не здольныя пераадолець іх.

У маўчаньні сьпяшаюся я да Цябе, то ў гору, то з гары, пагарджаючы абставінамі, якія сярдзіта разьбягаюцца ад крокаў маіх.

Будзь я каменьнем, што сарвалася з круцізны, не думаў бы аб камянях, што ўдараюць мяне на шляху, думаў бы аб бездані, на дне якой апынуся.

Будзь я патокам горным, не думаў бы я аб каменным рэчышчы сваім, думаў бы аб возеры, якое чакае мяне.

Страшная бездань чакае тых, хто замілаваны абставінамі, вабячымі іх усё ніжэй.

Маці Божая, умілаваная мной, вызвалі мяне ад рабства абставінаў, зрабі мяне слугой Тваім.

Дзень найбольш сьветлы, узыходзь у душы маёй, каб пабачыў я мэту зьвілістага шляху майго.

Сонца сонцаў – адзіная падзея сусьвету, да Цябе імкнецца сэрца маё, асьвяці ўнутры мяне, каб пабачыць мне Таго, Хто, апрача Цябе, сьмее жыць у душы маёй. Ды выкіну я зь яе ўсе плады, якія цешаць позірк, але маюць сярэдзіну гнілую.

16. Гасподзь, у цемры не пакінь мяне

Уставайце, сыны Сына Боскага, уставайце: сонца міласьцівае ўстала і шчодра раздае сьвятло свае па цёмным палеткам зямлі. Устала, каб вызваліць вас ад цемры і начных жахаў.

Не напісаны на сонцы ўчорашнія грахі вашы; не памятае ён іх, не злопомніць ні аб чым. Няма на твары ягоным зморшчын, што ляглі на лбы вашы, не ні смутку, ні зайздрасьці, ні скрухі. Радасьць ягоная – у самааддачы, маладосьць ягоная вечная – у служэньні. Дабрашчасныя нясучыя служэньне, бо яны не састарэюць.

Што, калі б сонца пераймала вам, суседзі мае? Як мала сьвятла давала б яно зямлі, о скупыя! Якім крывавым было б сьвятло ягонае, о каты! Якое зялёнае яно б было ад зайздрасьці, бачачы сьвяціла ярчэй сябе, о зайздросьнікі! Як чырванела яно б ад гневу, чуючы зьнявагі, о гняўлівыя! Як жоўкла б яно ад запалу, бачачы прыгажосьць зорак, о любіцелі запалу! Як блякла б яно са страху, што нехта перагародзіць яму шлях, о маладушныя! Як пачарнела б яно ад клопатаў, о клапатлівыя! Як бы зморшчылася яно і састарэла, каб памятала ўчорашняе зло, о злапамятныя! Як хутка яно зьбілася б вернага шляху, адстойваючы свае правы, о абвяшчаючыя правы! Як хутка яно б астыла і памерла, заразіўшы ўвесь сусьвет чумой сваёй сьмерці, о прапаведнікі сьмерці!

Шчасьце сьвету, што сонца ніколі не пачне пераймаць вам, дзеці зямлі.

Глядзі, шмат не ведае сонца з таго, што вядома вам, але ведае галоўнае: што яно вечны слуга і вечны знак – слуга Таго, Хто яго запаліў, і знак Таго, Хто паставіў яго Сябе на службу.

Будзьце і вы слугамі Таго, Хто асьвячае сонечным сьвятлом зямлю і грэе Сабой вашы душы, і тады вы пазнаеце салодкасьць вечнага юнацтва.

Будзьце і вы знакам Таго, Хто паставіў вас над зьвярамі зямнымі, і тады перасягняце вы зьзяньне сонца. І ўсе зьвяры будуць купацца вакол вас у шчасьце і прамянях вашай дабрыні, нібы зоркі і месяц вакол сонца.

Але што ёсьць сонца і зоркі, калі не жменька попелу, скрозь якую сьвеціш Ты, Сыне Божы? Жменька попелу, зацяняўшая зьзяньне Тваё і якая прасейвае яго праз сябе, як праз сіта? Бо ў поўным Тваім зьзяньні пацьмянела б усё, акрамя Цябе, гэтак жа як у цемры не бывае відаць нічога, акрамя цемры.

Гасподзь, Гасподзь, не апалі нас зьзяньнем Тваім, невыносным для вачэй нашых, і не пакінь нас у змроку, у якім усё трухлее і парахнее.

Ты адзін ведаеш меру патрэб нашых, Гасподзь, слава Табе!

17. Гасподзь, паглядзі на нямогласьць маю

Пустымі, якімі ж пустымі зрабіліся для мяне рады мудрацоў чалавечых, з тых часоў як Твая мудрасьць патрэсла розум і сэрца мае, Сьвяты Божа!

Не вераць сьвятлу Твайму тыя, каго цёмныя жаданьні сэрца цягнуць у бяздоньне.

Камень, падаючы з гары, не знойдзе перашкоды. Чым прорва страмчэй і глыбей, тым імклівей і нястрымнае падзеньне каменя.

Адно грахоўнае жаданьне, атрымаўшы перамогу, узбуджае другое, другое - трэцяе, датуль пакуль усё добрае ў чалавеку не вычарпаецца, а усё злое, што ў ім было, не ліне бурным струменем і не разбурыць у ім храм Духу Сьвятога.

Калі пагарджальныя сьвятыні пачнуць пагарджаць  і настаўнікаў сваіх; калі юрліўцы задыхнуцца ад смуроду юрлівасьці сваёй; калі тыя выгоды, дзеля якіх забівалі яны суседзяў сваіх і руйнавалі чужыя хаты, стануць выкрываць агіднасьць іх, — тады употай уздымаюць яны вока да неба і усёй сваёй звар'яцелай, гнойнае істотай лямантуюць: Сьвяты Божа!

Нібы страла распаленая, паліць маё сэрца ганарыстасьць іх сілаю сваёю, з тых часоў як спазнаў я усёмагутную руку Тваю, Сьвяты Моцны!

Узводзяць вежы камянныя і кажуць: мы будуем лепш твайго Бога. Хіба вы ці бацькі вашы стварылі зоркі? — пытаю іх.

А яны ганарацца: мы і пад зямлёй знайшлі сьвятло, мы ведаем больш твайго Бога. А хто схаваў пад зямлю сьвятло, каб вы знайшлі яго? — пытаю іх.

Лётаюць па паветры і напышліва кажуць: вось, мы зрабілі сабе крылы, дзе ж Бог твой? А хто паказаў вам на крылы, калі не птушкі нябесныя, якія не вамі створаны? — пытаю іх.

Але вось, калі Ты, Гасподзь, адкрыеш ім вочы на немач іх, калі стварэньні бязмоўныя пакажуць ім сілу сваю, калі розум іх напоўніцца захапленьнем палацамі зорнымі, што без калён і апор параць у паветры; калі сэрцы іх напоўніць страх ад бясьсільля і уражальнасьці сваёй, — тады яны з сорамам і зьнішчэньнем працягваюць рукі свае да Цябе і лямантуюць: Сьвяты Моцны!

Як смуткую я аб тым, што людзі так цэняць гэтая хуткаплыннае жыцьцё, з таго часу як я пазнаў салодкасьць несьмяротнасьці Тваёй, Сьвяты Несьмяротны.

 Блізарукія, толькі гэта жыцьцё бачаць яны, бачаць і кажуць: справамі нашымі зробім яго несьмяротным. Адказваю ім: калі пачатак жыцьця вашага падобны рацэ, павінна яно мець выток; калі падобна яно дрэву, то павінна мець корань; калі прамяню сьвятла яно падобна, дзе сонца, ад якога зыходзіць? І яшчэ кажу: сярод сьмяротных шукаеце неўміручасьці сваёй? — Разводзіце вы агонь у вадзе.

Але калі паглядзяць яны ў твар сьмерці, страх перахопіць дыханьне і жах сьцісьне сэрцы іх. Калі удыхнуць пах тленьня целаў мёртвых нявест сваіх; калі апусьцяць у магілу сяброў, з тварамі, на якіх пачатка сьмяротная; калі абнімуць нежывыя целы сыноў; калі пазнаюць, што ні цары уладай сваёй не маглі адкупіцца ад сьмерці, ні героі сілаю сваёю, ні мудрацы мудрасьцю,- тады адчуюць яны жахлівае дыханьне сьмерці, і упадуць на калены, і схіляць галовы свае над пераможаным гонарам сваёй, і закрычаць да Цябе: Сьвяты Несьмяротны, памілуй нас!

18. Гасподзь, адчыні крыніцу сьлёз у душы маёй

Пакайцеся ў шляхах сваіх, народы зямлі. Глядзіце, вочы Гаспадара сьвету дбаюць у душах вашых. Не верце вачам сваім, спакушаючым вас, дайце Ягоным вачам асьвяціць ваш шлях. Вочы чалавечыя – заслона на вачах Божых.

Пакаяньне ёсьць прызнаньне няслушнага шляху. Яно паказвае новы шлях. Прыносячаму пакаяньне адкрываюцца два шляхі: той, якім ён ішоў, і той, якім павінен пайсьці.

Прыносячых пакаяньне толькі словамі больш, чым тых, хто паварочвае калясьніцу свайго жыцьця на новы шлях. Двойчы павінен быць адважны прыносячы пакаяньне: першы раз – аплакаць ранейшы шлях, другі – узрадавацца новаму.

Што за карысьць, прынёсшы пакаяньне, крочыць ранейшымі шляхамі? Якую назву дасьце таму, хто патапляецца і кліча на дапамогу, але, калі дапамога прыходзіць, адмаўляецца ад яе? Вось такі назоў даюць і вам.

Прынясіце пакаяньне ў прагненьні сьвету і сьвецкага, бо сьвет гэты – могілкі продкаў вашых з брамай адчыненай, чакаючыя прыняць вас.. Яшчэ крыху, і вы зробіцеся нейчымі продкамі і пажадаеце пачуць слова “пакаяньне”, але не пачуеце яго.

Як подых ветру разганяе туман ад сьвятла сонечнага, так і сьмерць аднясе жыцьцё ваша ад твару Боскага.

Пакаяньне бадзёрыць сэрца і падаўжае жыцьцё. Сьлёзы пакаяньня змываюць цемру зь вачэй і надаюць ім зьзяньне дзіцячай чысьціні. Вочы возера майго, нібы вочы лані, заўсёды вільготныя і зьзяюць алмазным бляскам. Сапраўды, вільгаць у вачах гасіць гнеў у сэрца.

Падобная на месяц малады душа прыносячага пакаяньне. Поўня ападае і зьменшваецца, – малады месяц расьце.

Прыносячы пакаяньне праполвае ніву душы сваёй, вызваляючы яе ад пустазельля, даючы расьці насеньню добраму.

Сапраўды, прыносячы пакаяньне не той, хто смуткуе пра адзін зьдзейсьнены грэх, а той, хто смуткуе пра усіх грахі, якія здольны зьдзейсьніць. Мудры гаспадар выполвае з поля не толькі той цёрн, што укалоў яго, але усялякі, які жадае яго укалоць.

Гасподзь, пасьпяшайся і пакажы прыносячаму пакаяньне новы шлях, калі ён адпрэчыць ранейшы шлях свій.

Маці Боская, Боганявеста, дакраніся да сэрцаў прыносячых пакаяньне. Адчыні крыніцу сьлёз у душах нашых, каб абмыліся яны ад вязкага ілу, затуліўшага зор наш.

Дух Усясьвяты, выдахні  і адгані ад душаў прыносячых пакаяньне цяжкі смурод, душыўшы яго і прывёўшы да пакаяньня.

Табе молімся і Табе пакланяемся, усямоцны і жыватворчы Дух Праўды!

19. Гасподзь, хутчэй разлучы мяне зь сябрамі маімі

Сярод шуму мітусьлівага і зьнеслаўленьня чалавечага узносіцца малітва мая да Цябе, Цар мой і Царства маё! Малітва мая — ладан, што бесьперастанку паліцца ў душы маёй і узносіць да Цябе, прыхіляючы Цябе да яе.

Прыхіліся ж, Цар мой, каб мог я шапнуць Табе самую патаемную таямніцу, самую таемную малітву, самае малітоўнае жаданьне сваё. Ты - мэта усіх малітваў маіх, усіх шуканьняў маіх. Ад Цябе не шукаю нічога, толькі Самага Цябе.

Чаго мог бы я жадаць ад Цябе і што не падзяліла б мяне з Табой? Стаць уладаром некалькіх зорак? Але хіба з Табой не буду я валодаць усімі зоркамі?

Быць першым сярод людзей? Як жа пасаромлены я буду, калі Ты на трапэзе Сваёй пакінеш мне апошняе месца!

Каб славілі мяне мільёны вуснаў чалавечых? Як жахне мяне услаўленьне іх, калі усе вусны гэтыя напоўняцца зямлёй!

Каб атачалі мяне усе скарбы сьвету? Як зьняважаны я буду, калі перажывуць мяне скарбы, і будуць зьзяць па-ранейшаму, а мае вочы напоўняцца цемрай!

Каб не разлучаў Ты мяне з сябрамі? О, разлучы мяне з імі, Гасподзь, разлучы хутчэй, бо яны самая непарушная сьцяна паміж Табой і мной!

Навошта нам маліцца, кажуць мне суседзі, калі не чуе Бог малітваў нашых? Адказваю ім: ваша малітва не малітва, а гандаль. Вы просіце, каб Ён даў вам не Бога, а сатану. Таму Мудрасьць нябесная не разумее мовы малітваў вашых.

Навошта нам маліцца, наракаюць яны, калі Гасподзь наперад ведае, у чым маем патрэбу?

І журботна я адказваю ім: сапраўды, Госпаду вядома, што нічога вам не трэба, акрамя Яго самога. Пры браме душ вашых стаіць Ён і чакае, каб пусьцілі Яго. Малітвай адчыняюцца дзьверы для уваходжаньня Ягонага. Хіба не кажаце вы адзін аднаму: калі ласка, увайдзі!

Не Сабе, але вам шукае Гасподзь славы. Увесь сьвет не можа павялічыць славы Ягонай: хіба вы б маглі? Малітва ваша вас услаўляе, а не Бога. У Ім уся поўнасьць і літасьць. Усе добрыя словы, якімі ў малітве вы да Яго зьвяртаецеся, вяртаюцца вам.

Усясьветлы Цар і Божа мой, Табе адзінаму малюся і ушаноўваю. Праліся ў мяне, нібы бурны струмень у пясок патрабуючы.

Проста праліся, струмень жыватворны, а трава сама вырасьце на ім, і белыя ягняты будуць радасна пасьвіцца на ёй.

Праліся ў душу маю прагную, жыцьцё мае і выратаваньне маё

20. Гасподзь, дабраславі шлях да памёршых

Глядзі на сябе як на мёртвага, так кажу я сабе, і тады не заўважыш прыходу сьмерці. Падтупі джала сьмерці пры жыцьці, і, калі яна прыйдзе, ёй няма чым будзе уразіць цябе. Штораніцы глядзі на сябе як на нованароджаны цуд і не заўважыш прыходу старасьці.

Не чакай прыходу сьмерці; паглядзі, вось ужо прыйшла яна і стаілася ў табе, і зубы яе увесь час точаць цела твае. Тое, што было жывое перш твайго нараджэньня, і тое, што перажыве тваю сьмерць, і цяпер жывое ў табе.

Аднойчы уначы Анёл разгарнуў скрутак часу, якому не было канца, і паказаў мне на скрутку тым дзьве кропкі, адну побач зь іншай.

— Адлегласьць паміж крапкамі, – прамовіў ён, – даўжыня веку твайго.

— Значыцца, скончыўся век мой, – усклікнуў я, – час мне зьбірацца ў шлях. Павінны я пераняць працалюбівай гаспадыні, цэльны дзень прысьвячаючай прыбіраньню дому і падрыхтоўцы падарункаў да заўтрашняга дня нараджэньня.

Сапраўды, сёньняшні дзень сыноў чалавечых больш напоўнены клопатамі аб дні надыходзячым. Але мала тых, хто верыць зароку Твайму і клапоціцца пра тое, што будзе пасьля сьмерці. Ды будзе апошні уздых мой, Госпадзі, уздыхам не пра сьвет, а аб вечным дабрашчасным Заўтра.

Сярод згаслых сьвечак сяброў маіх дагарвае і мая сьвечка. Не смуткуй, караючы сьмерцю сябе, і не шкадуй сьвечку сваю дагараючаю. Хіба так мала любіш ты сяброў сваіх, што баісься пайсьці усьлед за імі, сышоўшымі? Шкадуй не пра сьвечку дагараючую, а пра тое, што цьмяна гарыць і пакідае пасьля сябе нагар.

Абвыкла душа мая кожны дзень і кожную ноч пакідаць цела і распасьцірацца да межаў сусьвету. Распасьцёршыся так, яна адчувае, як сонца і зоркі плывуць па ёй, нібы лебедзі па возеры майму. Сьвеціцца яна разам з сонцам і падтрымлівае жыцьцё на зямлі. Трымае горы і мора, кіруе вятрамі і ураганамі. Робіцца сузіральнікам Учора, Сёньня і Заўтра. І вяртаецца на начлег у сумную і трухлявую зямную сялібу. Вяртаецца ў цела, якое яшчэ хвіліну—другую будзе называць сваім і якое, нібы цень, калышацца сярод магільных узгоркаў, сярод зьвярыных пячор, сярод стогнаў ашуканых надзей.

Не наракаю на сьмерць, Жывы Божа, няма за што мне наракаць на яе. Чалавек сам зрабіў з яе пудзіла. Сьмерць, як нішто іншае, цягне мяне насустрач Табе, Гасподзь.

Рос у дому майго куст арэхавы, і сьмерць адняла яго. Наракаў я на сьмерць і, кленучы яе, казаў: чаму не мяне узяла ты, чэрава ненаедная, чаму узяла бязгрэшнага?

Але зараз сам сябе лічу памёршых падобна арэху майму.

Сьвяты Несьмяротны, паглядзі міласьціва на сьвечку, якая дагарвае. І ачысьці полымя яе. Бо толькі чыстае полымя дасягае аблічча Твайго і пранікае ў вочы Твае, якімі Ты сьвет сузіраеш.