СЁНЬНЯ 430 ГАДОЎ ЗЬ ДНЯ НАРАДЖЭНЬНЯ АРХІМАНДРЫТА ВІЛЕНСКАГА СЬВЯТА–ДУХАЎСКАГА МАНАСТЫРА – ЗВЫШГОДНАГА ЛЯВОНЦІЯ (КАРПОВІЧА)

У 1597 годзе ў Вільні была пабудавана драўляная царква ў гонар Спасланьні Сьвятога Духу на апосталаў. Па даўняй традыцыі гэты год прынята лічыць часам нараджэньня праваслаўнага Сьвята–Духаўскага манастыра, хоць фактычна манаская сяліба пры храме была сфармаваная трохі пазьней. Першым у шэрагу годных павінен быць згаданы аўтар манастырскага Статуту, першы намесьнік мясьціны, сьвяты архімандрыт Лявонцій (сьвецкае імя – Лонгін) Карповіч (1580—1620). Шмат у чым менавіта дзякуючы яго глыбокай веры, арганізатарскім здольнасьцям і асабістай мужнасьці манастыр змог выдужаць пад магутным націскам аб'яднанага каталіцкага рэлігійнага фронту, захавацца, а затым і зацьвердзіцца на стагодзьдзі ў Сьвятым Праваслаўі.

Паходзіў Лявонцій (Лонгін) ад Карповічаў Кіеўскіх, шляхцічаў, якім у ХV стагодзьдзі за верную службу іх спадары–князі аддалі ў валоданьне выспу Асоў у Пінскім ваяводзтве (тэрыторыя цяперашняй Беларусі). З пінскіх краёў у Вільню да свайго сваяка Яну Карповічу, упісанаму, г.з. правадзейнаму сябру віленскага праваслаўнага Брацтва, у канцы ХVІ стагодзьдзя і прыехаў яшчэ падлеткам Лонгін. Апякун аддаў хлопчыка ў Братэрскую школу і па меры сіл дапамагаў яму. Школа існавала на сродкі мэцэнатаў,сіроты і дзеці братчыкаў у ёй вучыліся бясплатна.

Логін выяўляў вялікія посьпехі ў вучобе і ў засваеньні духоўных ісьцін. У 1598 годзе, па дасягненьні паўналецьця, ён быў абраны адным зь двух “дойлідаў царквы”. Акт абраньня адбыўся ў прысутнасьці вялікай колькасьці праваслаўных ў храме Сьвятога духа на Нядзелю Тамаша, г.з. у наступную нядзелю пасьля Вялікадня. Кола абавязкаў “дойлідаў…” было вельмі шырокім: яны павінны былі “клапаціцца аб усім скарбе царкоўным”, аб кнігах, сьвечках і г.д., а таксама рыхтаваць памяшканьне храму дзеля зьдзяйсьненьня богаслужбы.

Сталеньне Лонгіна Карповіча адбывалася на фоне падзей, вызначыўшых лёс Беларусі і Украіны на наступныя стагодзьдзі. У 1569 году была складзеная дзяржаўная і грамадзянская Унія Вялікага княства Літоўскага і Польскага каралеўства, якой сьцьвярджалася вечнае зьліцьцё гэтых двух дзяржаў у адзінае цела, адзін народ, адну дзяржава — Рэч Паспалітую, зь адным самадзержцам – каралём Польскім. Па гэтай дамове да Польшчы адыходзілі велізарныя тэрыторыі княства: Валынь, Падольле, Кіеўшчына, Брацлаўшчына, Падляшша (Беластотчына). З гэтага часу спынялася абраньне і узьвядзеньне на пасад Вялікіх Літоўскіх князёў, а сэймы княства касаваліся. І хоць назоў — Вялікае княства Літоўскае (ВКЛ) – яшчэ захоўвалася, Беларуская дзяржава пачала імкліва губляць прыкметы некалі незалежнай і магутнай дзяржавы, якой яна была ў папярэднія 250 гадоў свайго існаваньня.

Да Уніі ў ВКЛ дзяржаўнай і мовай большасьці насельніцтва была старабеларуская, на ёй быў складзены і знакаміты “Літоўскі статут”, г.з. збор юрыдычных законаў княства (першая рэдакцыя гэтага дакумэнта датуецца 1529 годам). Зараз жа ў дзелавой перапісцы, у суднах, у школах на тэрыторыі ВКЛ замест раней панаваўшай беларускай пачала уводзіцца польская мова. Не толькі палітычныя, але і рэлігійныя законы пачалі фармавацца цяпер у Варшаве. Пасьля прыняцьця Брэсцкай рэлігійнай Уніі 1596 году спыніла сваё існаваньне Праваслаўная Кіеўская мітраполія ВКЛ, яе пераемніцай (без усялякага на то кананічнага права) зрабілася мітраполія уніяцкая, якая прысягнула на вернасьць Папе Рымскаму. Былы праваслаўны мітрапаліт Міхаіл Рагоза перайшоў у Унію, і адразу зрабіўся духоўным лідэрам уніятаў княства. Пад уладу Уніі пад ціскам сталі пераходзіць і цэрквы з праваслаўным людам. Для ВКЛ, дзе раней назіралася адносная верацярпімасьць, надышлі часы, калі быць не–каталіком або не–уніятам азначала прыналежаць да людзей другога гатунку. У разрад гнаных акрамя пратэстантаў, якіх пагардліва звалі дысыдэнтамі, зараз прылічылі і праваслаўных, атрымаўшых мянушку – “схізматыкі” (“схізма” – “раскол”).

Усе пасады, званьні, княжыя тытулы і іншыя прывілеі з гэтага часу выдаваліся толькі асобам, даказаўшым сваю ляяльнасьць Польскай кароне, і толькі па Найвысокім жаданьні караля Польскага. Каб атрымаць маёнтак, чын, права голасу ў магістраце, магчымасьць годнай адукацыі для сваіх дзяцей, значная частка беларуска — украінскае праваслаўнай шляхты, купецтва, мяшчан пачала пераходзіць у унію альбо рыма—каталіцтва — тым самым выявіліся звычайныя чалавечыя слабасьці, якім ва усе часы схільна большасьць, маючая клопат першым чынам аб асабістай выгодзе. Зь цягам часу яны парадніліся з польскай шляхтай, засвоілі польскую мову і польскія звычаі, г.з. зрабіліся палякамі па ладу жыцьця. У Польшчы на праваслаўную, лічы, беларуска — украінскую веру, і беларускую ды украінскую нацыі глядзелі пагардліва: усё тое, што можна было менаваць “праваслаўным”, у сьвядомасьці тагачаснага польскага грамадзтва уяўлялася халопскім, невуцкім, такім, чаго варта сарамаціцца адукаванаму і высокапастаўленаму чалавеку. Выдужаць у гэтых умовах, не паступацца прынцыпамі змаглі толькі тыя нешматлікія падзьвіжнікі, дзякуючы самаадданасьці і духоўнай цьвёрдасьці якіх і захавалася праваслаўная вера айцоў.

У 1599 годзе пад пагрозай арышту змушаны быў пакінуць Вільню рэктар Брацкай школы, бясстрашны абвінаваўца уніятаў Стэфан Зізаній. Гэты вучоны грэк, вядомы прапаведнік, быў таксама галоўным друкаром брацкім. Пасьля выгнаньня Стэфана на месца кіраўніка друкарні Брацтва прапанавалі кандыдатуру Лонгіна Карповіча. І хоць тады юнаку было ад нараджэньня усяго 19 гадоў, ён выдатна валодаў не толькі царкоўна—славянкай, беларускай і польскай мовамі, на якіх друкаваліся большасьць брацкіх выданьняў, але, па водгуках сучасьнікаў, быў і “…у мове грэцкай і лацінскай знакаміта беглы”. Асабліва важным зьяўлялася веданьне ім грэцкай, зь якой ажыцьцяўляліся пераклады богаслужбовых кніг, і латыні — на гэтай мове прыходзілася весьці палеміку з каталіцкім духавенствам.

У Брацкай друкарні не было падзелу працы паміж людзьмі, датычнымі да выдавецкай справы. Карповічу ў адным асобе прыйшлося стаць адначасова і кіраўніком друку, і перакладчыкам з грэцкай і лацінскае, і складальнікам выданьняў, і карэктарам, і рэдактарам. Друкарня выпускала падручнікі для брацкай школы, богаслужбовую літаратуру, вучэньні сьвятых айцоў, а таксама палемічныя артыкулы. Аўтарам некаторых зь іх быў і сам “друкар” брацтва. Чым жа яшчэ маглі адказаць братчыкі на прыгнятаньні, як не боганатхнёнымі словам?

У пачатку 1610 году зь сьцен друкарні выходзіць выдатная анціўніяцкая палемічная праца Мялеція Сматрыцкага “Фрынас” — або “плач” праваслаўных, выклікаўшая актыўную рэакцыю уладаў: 6 траўня 1610 году кароль Рэчы паспалітай Жыгімонт ІІІ загадвае увесь наклад “Фрынаса” спаліць, друкарню ў Брацтва адабраць, а друкароў, наборшчыкаў і “карэктара Лонгіна Карповіча” — у выпадку “калі ён не шляхціч” — адправіць у турму аж да адмысловых распараджэньняў. Аднак Карповіч быў арыштаваны яшчэ за месяц да Каралеўскага указу, у самую Вялікую Суботу 1610 года, якая выпала тады на 7 красавіка. У брацкай друкарні зрабілі ператрус, а “галоўнага друкара брацкага, служку і пісара Лонгіна Карповіча, шляхціча пачцівага,.. засадзілі ў смуродную вязьніцу”. Для тых, хто арыштоўваў Карповіча, ён быў першым чынам чалавекам, якія вызнаваў рэлігію “схізматыкаў”, так што шляхціч Карповіч або не шляхціч у Вільні не вельмі разьбіраліся, зрабілі яму “допыты з пакутам”, а яго выданьня, што мелі павагу ў народзе, забаранілі. У людзей баязьлівых кніжкі адбіралі сілай, а ў нязгодных выкуплялі за вялікія грошы і затым спальвалі.

Два года правёў Карповіч у вязьніцы, але ад сваіх перакананьняў не зрокся. Аб ягонай мужнасьці Мялецій Сматрыцкі сьведчыў, што вязень “праўды эвангельскай аніяк ня здрадзіў” і быў “цьвярдзей, чым дыямэнт”.

Ускосныя зьвесткі паказваюць, што Лонгін Карповіч прыняў пострыг зь манаскім імем Лявонцій і быў пасьвячаны ў сьвятары не позьняе восені 1609 года. У 1611 годзе ў сваім маёнтку Евье, у трыццаці кілямэтрах ад Вільні, уплывовы братчык князь Багдан Агінскі аддаў сьвятадухаўскім айцам месца для друкарні. Менавіта з гэтай друкарні выйшаў у сьвет "Новы Запавет", на тытульным лісьце якога паведамлялася, што выдадзены ён ""працай манахаў агульнага жыцьця". Усе наступныя кнігі таксама маюць такую жа зноску, гэта значыць, у гэты пэрыяд выдавецкая справа пераходзіць ад Брацтва да Сьвята—Духаўскіх манахаў. Што ў сваю чаргу азначала, што ў 1611 году ў Вільні ужо дзейнічаў манастыр агульнага жыцьця, хоць яго Стаміўшыся – “Кінавіён” быў выдадзены толькі ў 1618 годзе.

Зь вязьніцы Карповіч выйшаў пасьля Вялікдня 1612 года. Стан яго здароўя было вельмі трывожным, паўгода ён практычна не уставаў з пасьцелі, суцяшэньнем служыла толькі тое, што ён ізноў апынуўся сярод аднадумцаў у Сьвята—Духавым манастыры. Сам факт прысутнасьці “друкара” у манастырскае сялібе спрыяў бурнаму разьвіцьцю выдавецкай дзейнасьці. Зь друку адно за іншым выходзяць наступныя манастырскія выданьні, друкавальныя напераменку ў Евье і ў Вільні: Гадзінаслоў (Евье,1612 г.), Анфалёгіён, або абраныя малітвы (Евье, 1613 г.), Малітвы паўсядзённыя (Евье,1615 г.), Эвангельле настаўніцкае (Евье,1616 г.), Малітоўнік (Вільня,1617 г.), Служэбнік (Вільня,1617 г.), Кінавіён (Евье,1618 г.), Трэбнік (Вільня,1618 г.), Чытанка славянскай мовы (Евье,1618Г.), “Граматыка славенская" Мялеція Сматрыцкага” (Евье,1619 г.)…

У 1613 годзе Брацтва пачынае і ў 1617—м сканчае будаўніцтва новага каменнага будынку школы, зараз у ёй пяць клясаў: “ад іх жа ў трох лацінская навука чытаецца, у чацьвёртым беларуская, у пятым славянскай і грэцкая мовы выкладаюцца”. Пачаўшы выкладаць у гэтай вучэбнай установе яшчэ ў 1605 годзе, а.Лявонцій Карповіч робіцца яе дырэктарам. Па узроўню падрыхтоўкі выхаванцаў яна стаіць нараўне зь віленскай вышэйшай каталіцкай школай (заснаванай ў 1578 годзе).

Сьвяты айцец Лявонцій Карповіч быў малітоўнікам, зь сваёй кельлі ніколі не выходзіў без клепсыры — вадзянога гадзіньніка, каб не марнаваць час дарма, марна. Аднойчы, успамінае сьвятадухаўскі ераманах Ісая Трафімавіч, айцец архімандрыт маліўся ў сябе ў кельлі, калі яму паведамілі, што ў манастыр прыбыў стараста Брацтва князь Багдан Агінскі і жадае зь ім пагутарыць. Лявонцій Карповіч не мог адмовіць у просьбе абаронцы праваслаўных і перапыніў малітву, але пры гэтым горка зарыдаў, наракаючы на тое, што дзеля зямных спраў яму прыйшлося адкласьці гутарку з Госпадам…

Айцец архімандрыт у Сьвята—Духаўскай царкве зьдзяйсьняў штодзённыя літургіі зь споведзьдзю і прычашчэньнем вернікаў. Калі жа да яго дайшлі пляткарства, што, маўляў, нядобра кожны дзень прыступаць да сьвятых таямніц, духоўны настаўнік растлумачыў маючым сумненьня: “Як, набліжаючыся да сонечнага сьвятла, бачыш на сабе плямы бруду, нават калі яны і вельмі малыя, так і, прычашчаючыся часта Боскімі таямніцамі, бачыш на сабе свае грахі”.

Жыўшы ў манастыры манах Мялецій Сматрыцкі аб сваім настаўніку—архімандрыце адклікаўся так: “Архімандрыцкае служэньне…богабаязна, раўніва і асьцярожна выконваў,.. муж духоўны, прыкладны, настаўнік, набожны, любячы братоў, паблажлівы”

Лявонцій Карповіч быў аўтарам шэрагу палемічных і павучальных выданьняў. Зь мноства яго зваротаў да вернікаў захаваліся толькі тры пропаведзі, у тым ліку і надрукаванае ў 1615 году ў друкарні ў Евье “Казаньне …”, г.з. два павучаньня — адно на сьвята Перамяненьня Госпада, іншае — на Усьпеньне Боскай Маці. Гэтыя творы нашага праслаўленага сьвятога і сёньня зьяўляюцца прыкладам глыбокага асэнсаваньня біблейскіх падзей і ярка сьведчаць, наколькі таленавітым прапаведнікам і багасловам быў віленскі архімандрыт.

Улетку 1620 года ў Кіеў прыбыў Ерусалімскі Патрыярх Феафан. Да 15 жніўня, храмаваму сьвяту Кіева—Пячэрскай лаўры, па старажытным звычаю тут сабралася незьлічонае мноства праваслаўных: духоўных і парафіян, паноў і простага люду, са усіх канцоў Беларусі і Украіны. Усім народам умольвалі Патрыярха, каб ён паставіў для іх праваслаўнага мітрапаліта і япіскапаў. Але Феафан спачатку не згаджаўся, ведаючы, у што можа выліцца накіраваны на “схізматыкаў” гнеў Польскага караля. І толькі тады, калі “сьвяцейшага патрыярха узяўшы на плечы і апеку сваю набожнае войска і гетман, названы Пётр Сагайдачны”, пасланец зь Ерусаліму рашыўся выканаць волю праваслаўнага люду. Тым больш, што казакі Сагайдачнага уяўлялі зь сябе такую сілу, зь якой і каралеўская гвардыя наўрад ці магла змагацца.

У ліку кандыдатаў уладык на аднаўляемыя праваслаўныя катэдры быў і архімандрыт Лявонцій Карповіч, які, па задуму патрыярха і праваслаўнага народу, мусіў быць узьведзены на кіраваньне япархіяй Уладзімірскай і Берасьцейскай. Але а.Лявонцій быў ужо цяжка хворы і пераканаў праваслаўных беларусаў прасіць япіскапскае годнасьці для свайго выхаванца Мялеція Сматрыцкага.

Да лістапада 1620 гады Мялецій вярнуўся ў Вільню з тытулам архіяпіскапа Полацкага. Аднак ён ужо не засьпеў у жывых свайго “старэйшага” па манастыры, архімандрыта Лявонція Карповіча. Мінула шэсьць тыдняў, як той памёр, але цела яго яшчэ не было адданае зямлі. Мялецій, зрабіўшыся з гэтага часу намесьнікам віленскага манастыра, пры першай жа сваёй службе ў Сьвята—Духаўскае царкве зьдзейсьніў адпяваньне і пахаваньне свайго былога настаўніка і вымавіў Слова, якое затым было надрукавана пад загалоўкам: “Казаньне на сумленны спачын прыгоднага і прывялебнага мужа, спадара і айца… Лявонція Карповіча… 1620, лістапада 2 дня”.

Прах сьвятога айца Лявонція Карповіча быў пахаваны ў Сьвята—Духавым манастыры. Аднак бязьлітасны час сьлядоў яго пахаваньня да нашых дзён не захаваў.

Беларускія і ўкраінскія праваслаўныя заўсёды лічылі айца архімандрыта Лявонція Карповіча сьвятым. Яшчэ ў 20 гадох Кіраўнік Польскай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы Сьвяцейшы мітрапаліт Дзіяніс даў дазвол на ўшанаваньне архімандрыта Лявонція як мясцова шануемага сьвятога, а ў канцы 40-х гадоў ХХ ст. ён быў кананізаваны Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквой

ДАБРАВЕШЧАНЬНЕ ЎСЯСЬВЯТОЙ БАГАРОДЗІЦЫ

Усясьвятая Дзева, пасьля Яе ўвядзеньня ў Ерусалімскі храм, засталася ў храме пад апекай клірыкаў і праводзіла час у малітве, чытаньні Сьвятога Пісьма і рукадзельлі. З пераказаў вядома, калі Сьвятой Дзеве споўнілася 15 гадоў, калі па юдэйскім звычаям дзяўчаты бралі шлюб, сьвятары апавясьцілі ёй, што яна ўжо не можа пакідацца далей у храме і мусіць абраць сябе мужа. Дзева адказала ім, што будучы прысьвечаная сваімі бацькамі Богу, Яна жадае назаўсёды застацца цнатлівай. Тады сьвятары вырачылі заручыць Марыю зь набожным старцам з роду Давыда, на імя Іосіф, які мусій абараняць Яе і быць толькі ўяўным Яе мужам. У Назарэце, у доме праведнага Іосіфа, Усясьвятая Дзева не зьмяніла свайго ўзору жыцьця; Яна ўвесь свой час праводзіла ў малітвах, займалася рукадзельлем і чытала сьвятыя кнігі. Дзеля Яе дом Іосіфа быў як храм малітоўны, зь якога Яна нікуды не сыходзіла і ні з кім не размаўляла, толькі зь дачкамі Іосіфа.

У Галілейскі горад Назарэт, у дом Іосіфа да сьвятой Дзевы Марыі ў шосты месяць пасьля зачацьця Яна Хрысьціцеля, быў пасланы Архіанёл Гаўрыіл. “Анёл, увайшоўшы да Яе, сказаў: радуйся, Дабрадатная! Гасподзь з Табою; дабраславёная Ты сярод жанчын. А Яна, угледзеўшы яго, сумелася ад словаў ягоных і разважала, што б гэта было за вітаньне. І сказаў Ёй анёл: ня бойся, Марыя, бо Ты здабыла мілату ў Бога; і вось, зачнеш ва ўлоньні, і народзіш Сына, і дасі Яму імя: Ісус; Ён будзе вялікі і будзе названы Сынам Усявышняга; і дасьць Яму Гасподзь Бог пасад Давіда, бацькі Ягонага; і будзе валадарыць над домам Якава вечна, і Царству Ягонаму ня будзе канца. А Марыя сказала анёлу: як будзе гэта, калі Я мужа ня знаю? Анёл сказаў Ёй у адказ: Дух Сьвяты сыдзе на Цябе, і сіла Усявышняга ахіне Цябе; таму і народжанае Сьвятое назавецца Сынам Божым; вось, і Елізавета, сваячка Твая, называная няплоднаю, і яна зачала сына ў старасьці сваёй, і ёй ужо шосты месяц; бо ў Бога не застанецца бясьсілым ніякае слова. Тады Марыя сказала: вось, раба Гасподняя; хай будзе Мне паводле слова твайго. І адыйшоў ад Яе анёл.” (Лк. 1:28–38) А Сьвятая Дзевай пайшла да родзічкі сваёй Елізаветы. Елізавета сустрэла Яе такімі словамі: “Дабраславёная Ты сярод жанчын, і дабраславёны плод улоньня Твайго!” (Лк. 1:42)

У адказ на словы Елізаветы, Марыя прамовіла: “Праслаўляе душа Мая Госпада, і ўзрадаваўся дух мой у Богу, Збаўцу Маім, што дагледзеў Ён пакорлівасьць рабы Сваёй; бо ад сёньня будуць шчасьціць Мяне ўсе роды, бо ўчыніў Мне веліч Магутны і сьвятое імя Ягонае, і ласка Ягоная ў роды родаў да тых, што баяцца Яго.” (Лк. 1:46–50)

Сьвяткаваньне Дабравешчаньня Усьясьвятой Багародзіцы адбывалася ад самага пачатку стварэньня Хрысьціянскай Царквы. У Назарэце, на тым самым месцы, дзе Архіанёл дабравесьціў Дзеве Марыі, пабудаваны храм у памяць Дабравешчаньня Багародзіцы.

Сьвятыя айцы Царквы ў сваіх працах тлумачаць і тое, чаму Сын Божы ўвасобіўся ва ўлоньні Дзевы Марыі ў дзень 25 сакавіка: Бо Бог стварыў чалавека менавіта ў дзень 25 сакавіка, і таму Бог паслаў Архіанёла Гаўрыіла менавіта ў гэты дзень Дабавесьціць Дзеве Марыі.

У V ст. Анатоль Канстантынопальскі, у VІІ – Андрэй Ерусалімскі, у VІІІ – сьв. Дамаскін, у ІХ – Феафан і іншыя напісалі шмат славячых песьняў у гонар Дабравешчаньня Багародзіцы, якімі і да сёньня Царква праслаўляе гэтую падзею.

Шосты Сусьветны Сабор, які адбыўся ў 691 годзе, 52–м правілам вызначыў не служыць у сьвята Дабравешчаньня, на які б дзень Вялікага Посту ён не падпаў, літургіі Раней Асьвячоных Дароў, падкрэсьліваючы гэтым веліч сьвята.

Трапар сьвята, тон 4

У гэты дзень выратаваньня нашага пачатак / і адвечнай таяміцы зьява: / Сын Божы Сынам Дзевы робіцца / і Гаўрыіл аб мілаце дабравесьціць. / Таму і мы зь ім Багародзіцы сусьпяваем: / “Радуйся, Дабрадатная, Гасподзь з Табою!”

ВЕЛІКОДНАЕ ПАСЛАНЬНЕ АРХІЯПІСКАПА АФАНАСІЯ (МАРТOСА)

У беларускае царкоўнае гісторыі было агульна прынята лічыць, што пасьля пераходу япіскапату Беларускае Аўтакефальнае Праваслаўнае Царквы ваеннага часу ў РПЦЗ, усе ягоныя кантакты зь дзеячамі беларускага нацыянальнага руху былі спынены. Але сёньня высьвятляецца – гэта далёка не так. Некаторыя ўладыкі, найперш архіяпіскап Філафей (Нарко) і архіяпіскап Афанасій (Мартос) працягвалі шчыльныя кантакты і супрацоўніцтва зь найбольш радыкальнымі прадстаўнікамі беларускага вызваленчага руху: Дз. Касмовічам і Р. Астроўскім. Уладыкі бралі чынны ўдзел у шэрагу канфэрэнцый і нарад беларускіх змагарных арганізацый і нават клапаціліся аб духоўных патрэбах беларускай палітычнае эміграцыі. Так, па сьведчаньню былых беларускіх партызан у Аргентыне, архіяпіскап Афанасій, нягледзячы на супраціў расейскай эміграцыі і кіраўніцтва РПЦЗ, стала клапаціўся і дапамагаў беларускім эмігрантам – удзельнікам узброяннага змаганьня. Штогод, апрача афіцыйнага Велікоднага пасланьня, уладыка Афанасій зьбіраў беларускіх вэтэранаў і зьвяртаўся да іх зь адмысловым пасланьнем на беларускае мове. Адно з падобных пасланьняў, дасланых нашым вэтэранам зь Аргентыны, мы сёньня публікуем на старонцы “Беларускай Аўтакефаліі”.

“Беларуская Аўтакефалія”

P.S. На здымку, зробленым у часе нарады вайсковых адзінак Беларускай Цэнтральнае Рады 08 – 14 чэрвеня 1967 (ЗША, Норт Кантон, Агаё), (ад левага боку да правага) арх. Філафей, Прэзыдэнт БЦР Радаслаў Астроўскі і арх. Афанасій.

Хрыстос Уваскрэс

Усё расьліны ў прыродзе зь надыходам вясны штогод ажываюць і абнаўляюцца. Таксама бывае і з чалавекам. Але ён — вышэйшае тварэньне Боскае, у якое Творца яго удыхнуў Дух Свой. Чалавек ажывае не раз у год, як усе бязмоўныя стварэньні, але гэтулькі разоў, колькі ён спавядаецца і прычашчаецца Сьвятога Прычасьця. Ён ажывае і перараджаецца для новага набожнага жыцьця ў Хрысьце і з Хрыстом. Сьвятое Прычасьце — гэтае найбольшая Таямніца Боская, гэта — Таямніца з Таямніц. Сьвятое Прычасьце Цела і Крыві Хрыстовых цалкам перараджае чалавека і набліжае яго да Госпада. Праз Прычасьце Бог робіцца нашым Айцом Нябесным, а мы Яго дзецьмі. Прычасьце асьвячае чалавека. У Вялікім пасту праваслаўныя вернікі чысьцяцца ад грахоў сваіх у таямніцы споведзі, абнаўляюцца ў таямніцы Сьвятога Прычасьця. І пасьля гэтага, адроджаныя духоўна яны радасна сустракаюць Уваскрэсеньне Хрыстова. Уваскрэсеньне зь мёртвых Госпада нашага Ісуса Хрыста — гэтая падмурак нашай веры, гэта той непарушны падмурак, на якім стаіць Хрысьціянства. “Калі Хрыстос не ўваскрэс, дык і пропаведзь нашая марная, марная і вера ваша.” (1 Кар 15:14) Але вера наша не марная, работа наша хрысьціянская не марная. “Хрыстос уваскрэс зь мёртвых, першынец з памерлых.” – Кажа той жа Апостал (1 Кар. 15:20). У гэтым асноўны догмат нашай праваслаўнае веры. Мы глыбока веруем і ведаем, што “Хрыстос уваскрэс зь мёртвых славаю Айца” (Рым. 6:4), што Ісуса “Бог уваскрэсіў зь мёртвых” (Дзеі. 3:15; 4:10). А ў гэтым падмурак нашай веры і мы ў Велікодную ноч радасна і весела сьпяшаемся паведаць адзін аднаму аб найбольшым у нашым жыцьці і найбольш важным у нашае веры.

Хрыстос Уваскрэс!

І хто верыць у Уваскрэсеньне Хрыстова, той паўнавартасны чалавек. Хто усім сэрцам верыць ва Уваскрэсеньне Хрыста, той праўдзівы хрысьціянін праваслаўны, а праз сваю веру становіцца дзіцем Божым. Хто усёй душой успрымае Таямніцу Прычасьця і Таямніцу Уваскрэсеньня Хрыста, для таго Бог ёсьць праўдзівы Айцец. А хто не верыць, той як сухое дрэва пры дарозе — яго сьсякаюць і спальваюць на агні. Хто не верыць, той як пусты арэх, якога усё выкідваюць, як шалупіну. Хто не верыць і не бярэ прычасьце, той не паўнавартасны чалавек і радасьці Уваскрэсеньня Хрыста ён не адчувае. Хрыстос Уваскрэс — уваскрэсьнем і мы разам зь Ім! Уваскрэсьнем для новага жыцьця, для жыцьця набожнага і дабрадзейнага, для жыцьця хрысьціянскага і радаснага, для жыцьця, напоўненага любові і радасьці аб Хрысьце Ісусе. А падстава усяму гэтаму — радаснае і велічнае: Хрыстос Уваскрэс! Радасным “Хрыстос Уваскрэс” прывітае усё духавенства і усіх багалюбівых праваслаўных дзяцей зямлі беларускай у замежжы.

+ архіяпіскап Афанасій.

Травень 1958 л.Б

СЬВЯТАЯ ПАСХА, АЛЬБО УВАСКРАШЭНЬНЕ ГОСПАДА НАШАГА ІСУСА ХРЫСТА

Гасподзь наш, Ісус Хрыстос, як апавядалі прарокі і Сам Выратавальнік, уваскрэс на трэці дзень пасьля сьмерці Сваёй. Нягледзячы на тое, што юдэі зрабілі ўсё дзеля таго, каб не спраўдзілася слова Выратавальніка. У першы дзень тыдня, зь суботы на нядзелю, рана ў ранцы адбыўся вялікі землятрус, і Анёл Божы сышоў зь неба, і адкаціў камень ад уваходу грабніцы, і сеў на ім. Выгляд ягоны быў як маланка, а вопратка ягоная была белая як сьнег. І ад страху прад ім затрымцелі ахоўнікі і пападалі як мёртвыя.

Пасьля гэтага вялікага цуду, калі было яшчэ цёмна, жанчыны–міраносіцы прыйшлі да грабніцы, прынёсшы падрыхтаваныя водары, каб намасьціць цела Ісуса. І пабачылі яны, што камень адкінуты ад грабніцы.

“І ўвайшоўшы, не знайшлі Цела Госпада Ісуса. Калі ж яны зьнедаўмяваліся з гэтага, раптам паўсталі перад імі два мужы ў строях бліскучых. І калі яны былі ў страху і схілілі абліччы свае да зямлі, – сказалі ім: што вы шукаеце жывога сярод мёртвых? Яго няма тут: Ён уваскрэс; успомніце, як Ён казаў вам, калі быў яшчэ ў Галілеі, кажучы, што Сын Чалавечы мае быць аддадзены ў рукі людзям грэшным, і быць укрыжаваным, і на трэці дзень уваскрэснуць.” (Лк. 24:3-7)

“Уваскрэснуўшы рана ў першы дзень тыдня, Ісус зьявіўся спачатку Марыі Магдаліне, зь якое быў выгнаў сем дэманаў. Яна пайшла і абвясьціла тым, што былі зь Ім, што плакалі і галасілі; але яны, пачуўшы, што Ён жывы, і яна бачыла Яго, – не паверылі. Пасьля гэтага зьявіўся ў іншым вобразе двум зь іх на дарозе, калі яны ішлі ў селішча. І тыя, вярнуўшыся, абвясьцілі астатнім; але і ім не паверылі. Нарэшце зьявіўся самім адзінаццацём, калі яны ўзьляжалі на вячэры, і дакараў іх за няверства і жорсткасьць сэрца, што не паверылі тым, якія бачылі Яго ўваскрэслага. І сказаў ім: ідзіце па ўсім сьвеце і абвяшчайце Дабравесьце ўсяму стварэньню.” (Мк. 16:9–20)

Уваскрэсеньне Хрыстова сьвяткуем ў Сьветлую нядзелю Пасхі. Дзеля хрысьціян гэта найбольш радаснае і найбольш урачыстае сьвята, бо яно дае нам надзею, што праз веру ў уваскрэслага Ісуса Хрыста і мы ўваскрэсьнем і атрымаем вечнае жыцьцё.

Уваскрэсеньне Хрыстова – адно зь найбольш старажытных і найбольш сьветлых хрысьціянскіх сьвятаў. Яно сьвяткуецца ўрачыста з часоў апосталаў і, па рашэньню першага Сусьветнага сабору, сьвяткуецца ў першую нядзелю пасьля вясеньняга раўнадзенства і першага поўнага месяца сакавіка.

Вялікдзень – гэта сьвята радасьці для ўсіх: і для дзяцей, і для дарослых, і нават для мёртвых. Бо калі Хрыстос уваскрэс, то гэтым Ён зваяваў сьмерць і злога перамог, і мы цяпер упэўнены, што ўсе людзі сілай Ягонага ўваскрэсеньня ўваскрэснуць. І жывыя, і мёртвыя разам зьявяцца прад Госпадам Богам. Уваскрэсеньне Хрыстова ўзмацняе нас у веры, што жыцьцё чалавечае не абрываецца, як нітка, што яно напоўнена глыбокім зьместам і значэньнем. У Ўваскрэсеньні Хрыстовым – крыніца неадольнай радасьці, да якой датычны ўсе людзі. Сьвята Хрыстовага Ўваскрэсеньня багата сваімі рознымі і велічнымі набажэнствамі і царкоўнымі звычаямі.

Вельмі пашыраны сярод нашага народу звычай – сьвяціць на Вялікдзень ежу. Пасьля доўгага посту Сьвятая Царква дазваляе ўсялякую ежу, каб людзі атрымалі духоўную радасьць і радасьць ад зямных дароў. Асьвячэньня велікоднай ежы адбываецца ўрачыста, пасьля сьвятой Літургіі на царкоўным двары.

У старажытнасьці існаваў звычай: людзі прыходзілі да высокай кіруючай асобы зь нейкім падарункам. Марыя Магдаліна, прапаведуючы навуку Хрыстову, неяк зайшла да двара рымскага кесара Ціверыя, падала яму пафарбаванае чырвонай фарбай яйка зь словамі “Хрыстос уваскрэс!” і пасьля гэтага пачала сваю пропаведзь. Па яе прыкладу і іншыя хрысьціяне ў дзень Пасхі пачалі дараваць адзін аднаму пафарбаваныя яйкі.

Як зь мёртвай шкарлупіны яйка зьяўляецца новае жыцьцё, так і Ісус Хрыстос выйшаў зь магілы да новага жыцьця. Пафарбаванае ў чырвонае яйка ёсьць сымбалем нашага выратаваньня праз кроў Ісуса Хрыста.

Сьвята Ўваскрэсеньня Хрыстовага адбываецца вясной, калі аднаўляецца прырода і зямля пакрываецца зелянінай, кветкамі. Радасьць сьвята захапляе ўсіх родных і блізкіх, нават ворагаў, бо і аб іх Царква сьпявае: “Абдымім адзін аднаго і прабачым усё дзеля Ўваскрэсеньня”.

Таму, згадаем на Пасху, што чалавек мусіць любіць ўсіх і ўсё: жывую і мёртвую прыроду – людзей, жывёл, расьліны, горы, рэчкі і мары; не абражаць людзей, не крыўдзіць жывёлін, не зьнішчаць травы, дрэваў, бо ўсё гэта – дар Божы для людзей.

Трапар сьвята

Хрыстос Уваскрэс зь мёртвых, сьмерцю сьмерць зваяваў, і тым, што ў магілах, жыцьцё падарыў.

ПАСХАЛЬНАЕ ПАСЛАННЕ АРХІЕПІСКАПА КАНСТАНЦІНОПАЛЯ—НОВАГА РЫМУ І ЎСЯСВЕТНАГА ПАТРЫЯРХА ВАРФАЛАМЕЯ

+ ВАРФАЛАМЕЙ

+ ЛАСКАЙ БОЖАЙ

+ АРХІЕПІСКАП КАНСТАНЦІНОПАЛЬСКІ — НОВАГА РЫМУ

+ І ЎСЯСВЕТНЫ ПАТРЫЯРХ

+

+ УСЁЙ СУПОЛЬНАСЦІ ЦАРКВЫ

ЛАСКА, МІР І МІЛАСЦЬ ХРЫСТА ЗБАЎЦЫ, УВАСКРЭСЛАГА Ў СЛАВЕ

***

Любыя браты і сёстры, шаноўныя дзеці ў Хрысьце,

Хрыстос уваскрэс!

Вось і зноў, як радасны і ясны золак, узыходзіць сьвяты дзень Пасхі, праменячы сьвята, суцеху, радасьць і жыватворчую надзею усім веруючым, нягледзячы на тую цяжкую атамасфэру, што апанавала увесь сьвет з прычыны шматстайнага крызісу зь усімі ягонымі знаёмымі балючымі наступствамі для паўсядзённага жыцьця чалавецтва.

Уваскрэс зь магілы Хрыстос, Богачалавек, і разам зь Ім уваскрэс чалавек! Прыгнёт сьмерці адыйшоў у мінулае. Адчай ад пякельнага палону прайшоў беззваротна. Адзіны Моцны, Адзіны Жыцьцядаўца, добраахвотна успрыняў праз Сваё Уцялесьненьне усё няшчасьце нашае прыроды, разам з такой ейнай часткай, як сьмерць; і вось ужо Ён “пекла зьмярцвіў зьзяньнем Боства”^[1] і даў чалавеку жыцьцё і жыцьцё з “дастаткам”^[2].

І гэты дастатак жыцьця, дарунак нам ад Уваскрэслага Госпада, заўжды нястомна шальмуе і узводзіць на яго паклёп дыявал — спраўджваючы сваё імя, імя паклёпніка, хаця ён ужо і зьнясілены, зусім страціў уладу і толькі выклікае сьмех. Дыявал бэсьціць яго пры дапамозе ужо пануючай у сьвеце “пыхі” (υβρις), пыхі як перад Богам, так і перад бліжнім і перад усім Стварэньнем. Ён бэсьціць яго пры дапамозе усё яшчэ існай у нас саміх “старадаўняй карозіі”, схільнасьці да граху, якая спрабуе нас зацягнуць у пастку альбо грэшнага учынку, альбо аблуды ў веры. Пыха заўжды нараджаецца з гэтае “карозіі” і разам зь ёй яна складае тую агідную сукупнасьць, з—за якой адбываецца парушэньне нашых стасункаў зь самімі сабой, з блізкімі, з Богам і зь усім Стварэньнем. Такім чынам, нам неабходна адчысіць сябе ад гэтае ржы зь уважлівасьцю й руплівасьцю, каб жыватворчае сьвятло Уваскрэслага Хрыста ярка зазьзяла ў нашым розуме, душы і целе, каб расьсеяла цемру пыхі і праліло “дастатак” жыцьця на увесь сьвет.

Гэтага нельга дасягнуць ні зь дапамогай філясфоіі, ні зь дапамогай ні навукі, ні мастацтва, ні тэхналёгіі, ні зь дапамогай ідэалёгіі, а толькі праз веру ў Богачалавека Ісуса Хрыста, Ягоныя Пакуты, Крыж, Магілу і тое, што Ён зыйшоў у пекла і уваскрэс; і гэтая вера праяўляецца ў таемным жыцьці Царквы, а таксама праз напружаную і пастаянную духоўную барацьбу. Царква, як Цела Хрыстова, непарыўна праз вякі перажывае цуд Уваскрасеньня — праз Сьвятыя Таемствы, праз сваё багаслоўе і сваё практычнае вучэньне даючы нам мажлівасьць прылучацца да гэтага цуду, удзельнічаць у перамозе над сьмерцю, станавіцца сьветлымі дзецьмі Уваскрасеньня і сапраўднымі “супольнікамі Боскай прыроды”^[3], як гэта адбылося зь усімі сьвятымі. Калючае пустазельле жарсьцяў, якое вырастае ў нашым сэрцы, забруджаным іржой “састарэлага чалавека”^[4], павінна як мага хутчэй пераўтварыцца ў Хрысьце, праз Хрыста і дзеля Хрыста і Ягоных жывых вобразаў вакол нас — то бок дзеля нашых бліжніх — у суквецьце цнотаў, сьвятасьці і праведнасьці. Сьвятарны песнасьпеўца акурат сьпявае: “Апранемся ў адзеньне праўды, што за сьнег бялей, ды карагодзьма ў сёньняшні дзень Пасхі; бо Хрыстос, Сонца праўды, што зь мёртвых зазьзяла, азарыў нас сьвятлом нятленнасьці”^[5]. Белыя шаты праведнасьці былі дадзеныя нам як сымбаль у дзень Сьвятога Хросту, так мы прыкліканыя ачышчаць сябе заўжды праз пастаяннае пакаяньне, радасныя сьлёзы, безупынную малітву, абмежаваньне пажадаў, праз цярпеньне ў жыцьцёвых цяжкасьцях і нястомнае стараньне выконваць Божыя запаведзі — і перш за усё, самую галоўную запаведзь — любові. Такім чынам мы ачысьцім гэтыя шаты, прымаючы удзел у крыжовым самапрыніжэньні Богачалавека, каб у нашае жыцьцё і ў навакольны сьвет прыйшлі пасхальнае асалода, радаснае сьвятло Уваскрэсеньня і збаўленьне.

Мы дасылаем вам гэтыя словы з Фанару, дзе мы перажываем пакуты Вялікай Пятніцы і радасьць Уваскрэсеньня, выражаючы клопат Маці—Царквы, ад усёй душы зычым вам прыняць дар збаўленьня і пасхальнае дабраславеньне уваскрэслага зь мёртвых Уладара Жыцьця.

Сьвятая Пасха 2010 г.

+Патрыярх Канстанцінопальскі

Шчыры малітоўца за усіх да Уваскрэслага Хрыста

---

^[1] Нядзельны Трапар уваскрасеньня, Тон 2.

^[2] Ян. 10:10

^[3] Пятр. 1:4

^[4] Эф. 4:22

^[5] Сьціхера вячэрні, чацвер тыдню аб Фаме.

ВЕЛІКОДНАЕ ПАСЛАНЬНЕ СТАРШЫНІ СЬВЯЦЕЙШАГА АРХІРЭЙСКАГА СЫНОДУ БЕЛАРУСКАЕ АЎТАКЕФАЛЬНАЕ ПРАВАСЛАЎНАЕ ЦАРКВЫ МІТРАПАЛІТА ЁВАНА.

Глядзіце, якую любоў даў нам Айцец, каб нам называцца Дзяцьмі Божымі.

(1 Ян. 3:1)

Хрыстос Уваскрэс!

Улюбленыя ў Хрысьце архіпастыры і пастыры, браты і сёстры, вернікі нашае Сьвятой Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы!

Мінуў Вялікі пост, завяршыўся Пакутны тыдзень, і мы уступілі ў зьзяньне велікоднай ночы, калі усё тварэньне, увесь бачны і нябачны сьвет цешыцца аб уваскрэсеньні Хрыстовым, апяваючы перамогу Хрыста над сьмерцю.

Сьвятая Праваслаўная Царква ў прамяністыя велікодныя дні урачыста і прыгожа услаўляе найвялікшую і выратавальную падзею – УВАСКРЭСЕНЬНЕ ХРЫСТОВА і сьвятой радасьці зь любоўю дабравесьціць праваслаўным людзям аб Госпадзе нашым Ісусе Хрысьце – Зьдзяйсьняльніку нашага выратаваньня. Калі надышоў час і тэрмін прыгатаванага нам Богам Выратаваньні, сышоў на зямлю Сын Божы, Гасподзь Ісус Хрыстос, зрабіўся чалавекам і адкрыў людзям таямніцы Царства Божага. Гасподзь стварыў на зямлі Сваю Царкву, адкрыўшы нам шлях да абагаўленьня, абагаўленьню усёй істоты кожнага чалавека. Хрыстос пакутаваў за грахі людзкія, памёр на Крыжы і быў пахаваны, але як Бог Усемагутны перамог сьмерць і уваскрэс зь мёртвых, крочачы як Пераможца зь нашай чалавечай існасьцю праз браму сьмяротную.

Апісваючы велікодныя сьвята, сьвяціцель Рыгор Ніскі, які жыў у IV стагодзьдзі, казаў: “Сёньня уваскрэс Хрыстос, Бог вялікі і несьмяротны… Сёньня увесь сусьвет, як адно сямейства, што крочыла для адной справы, пакінуўшы справы звычайныя… зьвяртаецца да малітвы. Няма сёньня вандроўцаў на дарогах; не відаць мараплаўцаў на моры; земляроб, пакінуўшы плуг і рыдлёўку, упрыгожыўся сьвяточнай адзежай; карчмы стаяць пустымі; зьніклі шумныя зборышчы, як зьнікае зіма зь зьяўленьнем вясны; турботы, замяшаньні і буры жыцьцёвыя зьмяніліся цішынёю сьвята”.

Нашы продкі, якія адкрылі для сябе любоў Хрыстову больш тысячы гадоў таму, дбайна усталі на шлях праваслаўнай веры, бо Праваслаўе дае рэальную магчымасьць прылучыцца і спазнаць дабрыню Боскую – Яго любоў. Менавіта гэты выбар вызначыў нацыянальную самасьвядомасьць і культурную своеасаблівасьць нашага беларускага народу, яго месца ў агульнасусьветным гістарычным разьвіцьці і назаўжды аб'яднаў лёс Беларусі і Царквы Хрыстовай. Як і ў папярэднія стагодзьдзі, у нашы дні любоў да Беларусі першым чынам выяўляецца ў любові да Бога і Сьвятой Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царкве, у клопаце аб духоўным адраджэньні нашага грамадзтва, у імкненьні набыцьця маральнай чысьціні, у нашым уласным намаганьні ў здабыцьці веры і ладу жыцьця ў Хрысьці па законах эвангельскай любові.

Нашы славутыя продкі змаглі ня толькі захаваць праваслаўную веру ў цяжкім для Царквы XX стагодзьдзі, але і ў цяжкіх умовах адрадзіць незалежнасьць нашай Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы ад чужынскага кіраваньня і ўплыву. І сёньня дзякуючы гэтаму мы маем час на пакаяньне, на абнаўленьне свайго жыцьця праз злучэньне зь уваскрэслым Хрыстом. Іх подзьвіг хрысьціянскай любові быў мала прыкметны навакольнаму сьвету, апантанаму пачварнымі хімэрамі сацыялізму і бальшавізму якія адпрэчвалі Бога. Ў гады самых цяжкіх выпрабаваньняў – у часе барацьбы за незалежнасьць нашае Бацькаўшчыны, народ заўсёды знаходзіў у нашае Сьвятой Праваслаўнай Царкве духоўную падтрымку і дабраслаўленьня на сьвятую барацьбу за Вольную Беларусь. Барацьба за Волю ёсьць заўсёды шляхам пакуты і невыпадкова нашае найвялікшае сьвята – 25 сакавіка заўсёды прыпадае на час Вялікага Посту.Але сьвятло Хрыстовага Ўваскрэсеньня паказвае нам і немінучасьць нашае перамогі, немінучасьць Вольнае Беларусі.

Яшчэ не зьзяе над нашае Радзімай – Сьвятой Беларусьсю сонца свабоды. Мы толькі крочым па шляху змаганьня. Таму і сёньня нам асабліва патрэбна ахвярная любоў да Радзімы і самазабыўнае служэньне ёй, каб пераадолець цяжкасьці сучаснасьці. Толькі ў любові Хрыстовай мы зможам выхаваць нашу беларускую моладзь у самаахвярнай любові да Беларусі, каб яна была захавальніцай Беларускага Праваслаўя і перадала нашу веру будучым пакаленьням.

Дарагія айцы, браты і сёстры! Шлях Хрыстовы – гэта шлях Праўды і Жыцьця. Дык будзем жа заўсёды з падзякай прымаць усе абставіны свайго зямнога шляху, у якіх Бог запавядаў нам працаваць дзеля Яго любові да Свайго тварэньня, каб стаць сынамі Божымі. Будзем прымнажаць у сабе дарунак любові Боскай, каб і ў нашых сэрцах вечна гучала песьня духоўнай вясны:

Хрыстос Уваскрэс! Сапраўды Ўваскрэс!

мітрапаліт Ёван,

Старшыня Сьвяцейшага архірэйскага сыноду Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы.

Пасха л.Б. 2010

ВЕЛІКОДНАЕ ПАСЛАНЬНЕ КІРАЎНІКА ЎКРАІНСКАЕ АЎТАКЕФАЛЬНАЕ ПРАВАСЛАЎНАЕ ЦАРКВЫ СЬВЯЦЕЙШАГА МІТРАПАЛІТА КІЕЎСКАГА І ЎСЁЙ УКРАІНЫ МЯФОДЗІЯ.

Улюбленыя ў Уваскрэслым Гасподзе прысьвятыя архіпастыры, годныя ў Госпадзе пастыры, манахі і верныя нашай Сьвятой Украінскай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы! Зь напоўненым радасьцю сэрцам вітаю вас зь сьветлым сьвятам Вялікадня – днём нашага выратаваньня, калі, па словы сьвяціцеля Рыгора Багаслова, некалькі кропляў крыві Выратавальніка аднаўляюць цэлы сусьвет і, як закваска дзеля малака, зьбіраюць і яднаюць у адзінае цэлае ўсіх людзей. Не было і няма на зямлі больш велічнае і радаснае падзеі чым Вялікдзень. Хрыстос Уваскрэс, і зваявана сьмерць! Хрыстос Уваскрэс, і вызваляюцца палонныя граху! Уваскрэс Хрыстос, і краіна смутку і вечнае зімы напаўняецца жыцьцядаўчым сонцам Богапрысутнасьці! Надышоў Вялікдзень і моцная рука Уваскрэслага вызваляе ад маркоты і суму пекла прабацькаў Адама і Еву!

Вялікдзень – дзень нашага выратаваньня і свабоды. Гэтую свабоду людзі няздольны адшукаць у сьвеце. І гэтая свабода не роўная свабодзе выключна ў яе сацыяльным значэньні, значыцца комплексу правоў, якія гарантаваныя чалавеку ў дэмакратычным грамадзтве. Хрыстова свабода – значна больш глыбокая і ўсяахопліваючая. Гэта свабода ад граху і ягоных наступстваў: пакут і сьмерці. Тыя, хто апрануўся ў Хрыста, тыя, хто падзяліў зь ім боль здрады і жах крыжовай сьмерці, містычна злучаюцца да Яго уваскрэсеньня, робяцца дзяцьмі несьмяротнага Царства, дзяцьмі Божымі.

Адначасна наша жыцьцё і духоўная свабода ў Хрысьці Ісусе ёсьць той закваскай, якая зьмяніла ўвесь сусьвет. Здраджаны, прыніжаны, укрыжаваны, але уваскрэсшы і праслаўлены Хрыстос зрабіўся падмуркавым каменем не толькі новай рэлігійнай групы, але і ўсяго чалавецтва, якое зьмянілася дзякуючы шляхетнаму ўплыву на сусьвет і сьвядомасьць чалавека эвангельскіх запаветаў. Хрыстос не быў сацыяльным рэвалюцыянэрам, але свабода ў Духу, якую Ён прынёс на зямлю, прымусіла грамадзтва, у якім жылі хрысьціяне, пераглядзець свае ўяўленьне аб чалавечай асабістасьці і меру яе свабоды.

Хрысьціянская цывілізацыя надала асабістасьці значныя свабоды і права. Пры гэтым, на жаль, сучасны чалавек забыў аб шляхетным, царскім паходжаньні гэтае свабоды, забыў аб тым, што па-за Хрыстом і Ягоным Уваскрэсеньні ніводнай – ані ўнутранай і духоўнай, ані зьнешняй і сацыяльнай – свабоды не існуе. Свабода не можа існаваць без салідарнасьці. Таму, калі грамадзтва губляе еднасьць і любоў, свабода абавязкова зьнікае – яе скрадуць альбо ўнутраныя ўзурпатары, альбо чужынцы.

Згубленая свабода, змарнаваныя надзеі, згубленыя пакаленьні, трагічная безвыходнасьць… Вось да чаго можа прывесьці чалавека і грамадзтва страта вернасьці абсалютнай свабоды ў Хрысьці Ўваскрэслым. Свабода не можа існаваць у грамадзтве нявольнікаў. Аднак нявольніцтва пачынаецца не зь зьнешняга заваяваньня. Нявольніцтва заўсёды пачынаецца зь унутранага паражэньня, з гатоўнасьці здацца ў палон злу і няволі дзеля захаваньня дабрабыту альбо зручных умоў жыцьця.

Укрыжаваны і ўваскрэсшы Хрыстос – гэта выклік нашаму нявольніцтву. Хрыстос, Які вызваліў Адама і Еву з палону пекла, жадае вызваліць нас ад пекла нявольніцтва і самотнасьці, пекла жыцьця, якое надзейна ізаляванае нашым эгаізмам ад Бога і блізкіх. Вялікдзень – гэта сьвята свабоды, і кожны зь нас крочыў да гэтага сьвята ўласьцівым яму шляхам. Хтосьці цалкам выконваў пост і старана маліўся, а хтосьці няздольны быў гэтага зрабіць праз стан здароўя альбо іншыя абставіны. Аднак кожны зь нас у гэты пост намагаўся быць блізкім Хрысту. І менавіта дзякуючы гэтым нашым намаганьням, гэтаму нашаму жаданьню падзяліць з Хрыстом ягоны сум і пакуты, наша сэрца ахінае сёньня радасьць уваскрэсеньня. Уваскрэсеньне ня можа асьвяціць сэрца абыякавага. Але яно ахінае сэрца кожнага, хто прагне жыць разам з Хрыстом, кожнага, у кім жыве шчырае жаданьне злучыць сваё жыцьцё зь жыцьцём Бога.

Вялікдзень – гэта сьвята еднасьці, сьвята, якое аб’ядноўвае ўсіх жанчын і мужчын, дзяцей і дарослых, багатых і жабракоў. Гасподзь падараваў нам сёньня досьвед абсалютнай свабоды. І тое ці захаваем мы гэты досьвед у далейшым залежыць ад таго, ці здолеем мы захаваць гэтую еднасьць зь Уваскрэслым і адзін зь адным.

Хрыстос не толькі заклікае нас да еднасьці з Богам і свабоды ў Ім. Ён яшчэ надае нам сродак выратаваньня і вызваленьня – Сьвятую Эўхарыстыю, дзякуючы якой мы будзем таемна далучацца да дароў Уваскрэсеньня кожны раз, калі бяром удзел у Боскай Літургіі. Захаваем жа нашу сьвятую еднасьць і радасьць гэтай зьзяючай ночы! І няхай Уваскрэслы Хрыстос абдаруе нас мужнасьцю і рашучасьцю, без якіх немагчыма сапраўднае хрысьціянскае жыцьцё. Памятаем, што шлях да свабоды – гэта шлях самаахвярнасьці і салідарнасьці. Запомнім у сэрцы, што радасьць Хрыстовай свабоды варта таго, каб за яе змагацца і пакутаваць, што яна здатная рэальна зьмяніць суцэльна наша жыцьцё.

Перадаю ўсім вам трайное велікоднае цалаваньне “Хрыстос Уваскрэс! Сапраўды Ўваскрэс!” і малітоўна жадаю кожнаму зь вас знаходзіцца ў велікоднае радасьці і свабодзе. Мілата Ўваскрэслага Госпада няхай знаходзіцца над вамі, вашымі сем’ямі і ўсёй нашай Украінай.

Хрыстос Уваскрэс! Сапраўды Ўваскрэс!

† МяФОДзІй,

Мітрапаліт Кіеўскі і ўсёй Украіны, Кіраўнік Украінскае Аўтакефальнае Праваслаўнае Царквы.

УВАХОД ГОСПАДА Ў ЕРУСАЛІМ. ВЕРБНІЦА.

У апошнюю нядзелю Вялікага Посту сьвяткуем урачысты уваход Ісуса Хрыста ў Ерусалім. А на пярэдадню, у суботу, вялікі цуд зьдзейсьніў Гасподзь у Віфаніі – уваскрэсіў Лазара, які ўжо чатыры дня ляжаў у магіле. Большасьць людзей ведала і паверыла ў цуд і чакалі прыходу Ягонага ў Ерусалім да сьвята Пасхі. Кіраўнікі юдэйскія, фарысэі і кніжнікі, напоўненыя злосьцю і зайздрасьцю, вырашылі забіць Ісуса Хрыста. Яны выдалі загад паведаміць ім, калі Ён прыйдзе ў Ерусалім.

Ведаючы, якая доля чакае Яго ў Ерусаліме, Гасподзь сказаў сваім вучням, што хутка пачнуцца ягоныя пакуты. Ён разам зь вучнямі вырушыў у Ерусалім на сьвята Пасхі. Наблізіўшыся да горада, дзе, як Ён ведаў, Яго чакалі пакуты і сьмерць, Гасподзь сказаў двум сваім вучням: “Ідзіце ў селішча, што насупраць; увайшоўшы ў яго, знайдзеце маладога асла прывязанага, на якога ніхто зь людзей ніколі не садзіўся; адвязаўшы яго, прывядзеце; і калі хто спытаецца ў вас: навошта адвязваеце?, скажэце яму так: ён патрэбен Госпаду.” (Лк. 19:30–31)

Яны выканалі Ягоную просьбу і прывялі Яму асьляня. Накінуўшы сваю вопратку на асьляня, пасадзілі на яго Ісуса. Яго сустрачала шмат народу. Людзі з пальмавымі галінамі выйшлі да Яго і віталі “Дабраславёны Цар, Які ідзе ў імя Гасподняе! Мір на нябёсах і слава ў вышынях!” (Лк. 19:38)

Як вядома, конь ёсьць сымбалем вайны, бо калісьці на вайну ваяры вырушалі на конях, а асьляня ёсьць сымбалем міру, бо ён занадта павольны і прыдатны толькі дзеля працы ў мірныя часы. Калі цар павяртаўся зь вайсковага паходу, то звычайна ехаў на кані. Юдэі чакалі цара–заваёўніка, але Хрыстос уехаў у Ерусалім вярхом на асьле, мірнай жывёліне. І ўся пропаведзь Ісуса Хрыста была аб царстве міру на зямлі.

Людзі лічылі, што Ісус Хрыстос крочыць у Ерусалім, каб зрабіцца царом, таму і сустракалі Яго выгукамі, якімі заўсёды вітаюць цароў. “І калі наблізіўся да горада, дык, гледзячы на яго, заплакаў па імі сказаў: о, калі б і ты хоць бы ў гэты твой дзень уведаў, што служыць міру твайму! але гэта схавана сёньня ад вачэй тваіх; бо прыйдуць на цябе дні, калі ворагі твае абложаць цябе акопамі, і акружаць цябе, і сьціснуць цябе адусюль, і зруйнуюць цябе, і заб'юць дзяцей тваіх у табе, і не пакінуць у табе каменя на камені, за тое, што ты не даведаўся часу адведзінаў тваіх.

І ўвайшоўшы ў храм, пачаў выганяць тых, што прадавалі ў ім, і тых, што куплялі, кажучы ім: напісана: “дом Мой ёсьць дом малітвы: а вы зрабілі зь яго логва разбойнікаў” І вучыў кожны дзень у храме. А першасьвятары і кніжнікі і старэйшыны народу намышлялі загубіць Яго, і не знаходзілі, што б зрабіць зь Ім, бо ўвесь народ неадступна слухаў Яго.” (Лк. 19:41–48)

У дзень слаўнага ўваходу Ісуса ў Ерусалім мы сьвяткуем Вербную нядзелю, у якую асьвячаюць у царкве галіны зь лазы альбо вербы і раздаюць людзям.

Трапар сьвята, тон 1

Аб агульным ўваскрашэньні / раней Тваёй пакуты сьведчачы, / зь мёртвых узьвёў Ты Лазара, Хрыстос Бог. / Таму і мы, як дзеці, трымаючы знакі перамогі, / Табе – Пераможцу сьмерці клічам: / “Слава ў вышынях, / дабраслаўлёны Крочачы ў імя Госпада!”

ДЗЕНЬ ВОЛІ

Беларусь нарадзіла нас і тут Радзіма наша, ёй прысьвячаем сьпеў наш і працу нашу.

Іх таксама прысьвяціў цар Давыд Госпаду, разам са срэбрам і золатам, якое прысьвяціў з адабранага ва ўсіх упакораных ім народаў.

Зямлю нашу і скарбы нашы, што Госпадам дадзены, павернем сябе яе Давыд у старажытнасьці павярнуў.

Ад Сірыйцаў і Маавіцянаў, і Аманіцянаў і Філістымлянаў і Амалікіцянаў, і з адабранага ў Адраазара, сына Рэхавага, цара Суўскага.

Перамагаючы ворагаў – здабываем мір Бацькаўшчыне. Бо здабываньня вольнасьці апяваюцца ва ўсе стагодзьдзя.

І зрабіў Давід сабе імя, вяртаючыся з разгрому васямнаццаці тысяч Сірыйцаў у даліне Салёнай.

А калі вораг аточыць нас, і надзея пачне сыходзіць, зьвернемся да Бога і выгукнем:

Мацуйцеся! І выявімся моцнымы змагарамі за народ наш і гарады Бога нашага. Госпад жа зробіць тое, што да спадобы яму.

Паўстанем разам за Вольнасьць Беларускую ды зьгіне жаль і страх з сэрцаў нашых.

Бо лепш нам у баі загінуць, чым глядзець на зьнявагу народа нашага і сьвятыняў нашых.

Хваліліся ворагі колькасьцю сваёй і зброяй жалезнай, але адпавядалі шыхты беларускія:

Хай ня будзе таго, каб так рабіць – ад іх цякаць! Калі надышла гадзіна дзеля нас, памрём як храбрыя за братоў нашых і недамо забрудніць славы нашай!

Трымціце ворагі і хавайцеся, бо выйшаў на бой Змагар Беларускі.

Ён пашырыў славу народа свайго, апрануў, нябыта волат, на сябе браню, апаясаўся ваярскай зброяй і распачаў змаганьня, каб мячом абараніць народ свой.

На шчыце ягоным зьзяў сьветласьцю Крыж Госпада, а Перамога было імя ягонае.

У подзьвігах сваіх на льва быў падобны, нябыта леў, што рыкае на здабычу.

На кані, што бялей сьнегу і сьвятлей сонца. З мячом узьнятым рукой моцнай.

Гнаў беззаконных, знаходзячы іх паўсюль, зьнішчаў ворагаў народа свайго.

Бо калі справа сьвятая – Госпад з намі. Калі Бог з намі – хто выстаіць супраць нас?

Беглі беззаконныя, яко спужаўшыся; усе, хто крыўды чыніў, жахнуліся, бо праз яго воля прыйшла.

Непераможная прага волі Змагара Беларускага.

Ён уразіў шмат цароў, подзьвігамі сваімі ўзрадаваў Якава. Памяць ягоная заўсёды будзе дабраслаўлёнай.

І казалі людзі аб дзеях ягоных словамі Макавейскімі:

Ён прабёг праз усе гарады Юдэі і зьнішчыў у іх ворага, адвярнуў гнеў ад Ізраіля.

Зазьзяла воляй Беларусь сьвятая, шчасьця прышло народу яе праз Змагара Непераможнага.

Слава аб ім распаўсюдзілася аж да канцоў сусьвету, і згуртаваў ён загубленых.

Ад гадзіны той апявае народ наш дабрыню Госпада.

Слава Айцу, і Сыну, і Сьвятому Духу, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.

Малітва за беларускі народ

Уладару неба й зямлі, прадвечны Божа!

Ласка Твая да нябёсаў, а праўда над воблакі! Ты ўвесь сусьвет стварыў і Духам сьвятым усё прасьвятляеш, ажыўляеш і мацуеш. А людзкі род так палюбіў, што Свайго Сына адзінароднага на зямлю паслаў, каб усе, што ўвераць у Яго, зрабілася дзяцьмі Тваімі, удзельнікамі Твайго нябеснага ўладарства.

Мы, дзеці Беларускага Народу, стараліся выконваць волю Тваю й запаветы Твае, у шчырай пакоры просім Цябе, выбач нам сьвядомыя й несьвядомыя правіны нашы. Сьцеражы нас ад усялякіх спакусаў, пашлі нам еднасьць, згоду й паразуменьня. Умацуй Сьвятым Духам Тваім зьняволеных братоў і сёстраў нашых – працай абцяжараных, і тых, хто ў вязьніцах пакутуе. Дабраслаў нашае сьвятарства і дабраслаў працу сялянства, работнікаў, настаўнікаў, пісьменьнікаў, вучоных, каб наш народ мог разумна й добра жыць і Цябе, Айца нашага нябеснага, увесь час славіць.

Асьвяці наш розум сьвятлом Твайго Дабравесьця, каб мы, як анёлы нябесныя, заўсёды былі з Табою. Пашлі Беларускаму народу слугаў Сваіх, якія пабожным жыцьцём і дзейнасьцю вялі б наш народ да лепшае долі. Пашлі нам, Госпад, дар Духа Сьвятога, каб мы сталіся народам сьвятым і свае пасланства выканалі, і Табе, спрадвечнаму Ўладару й Богу нашаму, у Сьвятой Тройцы адзінаму: вернасьць, падзяку, любасьць і славу аддавалі: Богу Айцу, і Богу Сыну, і Богу Духу Сьвятому, цяпер і заўсёды, і на вякі вякоў. Амін.

ПАРАСТАС Ў ПАМЯЦЬ АХВЯР АГРЭСІІ НАТА Ў 1999 ГОДЗЕ

Яго Сьвятасьць Патрыярх Сэрбскі Ірыней адслужыць у сераду, 24 сакавіка 2010 г. у 12 гадзіне дня, у храме Сьвятога Марка ў Белгарадзе парастас аб усіх пацярпеўшых ад агрэсіі НАТА ў Сэрбіі і Чарнагорыі.

Нагадаем, што 24 сакавіка 1999 г. каля 20—й гадзіны пачалася паветраная атака на вайсковыя і цывільныя установы тагачаснай саюзнай дзяржавы Сэрбіі і Чарнагорыі. У часе агрэсіі было разбурана шмат праваслаўных цэркваў і манастыроў, шпіталяў, устаноў культуры.

Страты сярод мірнага праваслаўнага насельніцтва Сэрбіі склалі больш за 2500 забітых і 5000 параненых. Зь дапамогай заходніх “дэмакратаў”, албанцамі—мусульманамі з Косава было выгнана больш 200.000 тысяч праваслаўных.

Па матэрыялах:

http://://www.spc.rs/sr/parastos_postradalima_u_nato_agresiji_1999