НЯДЗЕЛЯ АБ ЗАКХЕІ

мітрапаліт Антоні (Суражскі)

У імя Айца, і Сына, і Сьвятога Духа.

Мы уступілі сёньня ў другі падрыхтоўчы тыдзень да Вялікага паста. На першым тыдні выявай сьляпога, жабрака Варцімея, вылечанага Хрыстом, нам нагадвалася пра тое, што усе мы духоўна сьляпыя, што усе мы асьлеплены бачным і няздольныя бачыць нябачнае, якое зьяўляецца адзінай усяканечнай рэальнасьцю жыцьця: Бога.

У сёньняшнім Эвангельлі гаворыцца нам аб Закхее—мытару; пра чалавека, які здолеў перамагчы самае, можа быць, цяжкая і самую сталую спакусу нашага жыцьця, а менавіта — ганарыстасьць. І праз гэта, аддаўшы сябе на суд Божы і занядбаўшы меркаваньне і суд чалавечы, ён зрабіўся здольным быць дзіцем Царства Боскага. Ганарыстасьць — гэта сьцьвярджэньне, што мы самадастатковыя, што нам не патрэбен ні Творца, ні Прамысьліцель, ні Судзьдзя, ні Бог, ні чалавек. Гэта сьцьвярджэньне, што мы  — закон, пачатак і канец. Але ў ганарыстасьці, як кажа сьвяты Ян Лесьвічнік, мы робімся дзёрзкімі перад Богам і баязьлівымі перад людзьмі; таму што пыхлівы чалавек, гэта чалавек, шукаючы ухвалы ад людзей, аддаючы сябе чалавечаму суду, забываючы пра тое, што над ім — суд Божы, суд вечнай праўды.

Пыхлівы чалавек гэта чалавек, які баіцца таго, што пра яго падумаюць і скажуць людзі; гэта чалавек, які гатовы купіць іх ухвалу любым коштам: зрабіцца нявартым сябе самога, зрабіцца нявартым Бога, абы толькі яго не адпрэчылі, абы толькі яго не засудзілі, не абсьмяялі, абы толькі яго пахвалілі. І хвалу гэту пыхлівы чалавек шукае не ў самым вялікім, што ў ім самім ёсьць, але ў чым заўгодна, самым нізінным, самым нікчэмным, чым ён можа купіць чалавечую ухвалу ці адвесьці ад сябе чалавечы суд. І што яшчэ горш, гэты суд добры, гэта ухвала, гэту падтрымку ён шукае ад людзей, якіх ён сам пагарджае ў таямніцы сваёй душы, ад людзей, якія часта ў ягоных уласных вачах не маюць ніякага права зьдзейсьніць над ім ці над кім б там ні было, над чым б там ні было суд, таму што іх меркі занадта нізінныя, занадта нікчэмныя. І праз ганарыстасьць чалавек драбнее, зьневажаецца, робіцца нявартым уласнай сваёй павагі; і адначасова ён адхіляе Божы суд: таму што Божы суд патрабуе ад яго велічы, патрабуе ад яго, каб ён ніколі сябе не прадаваў чалавечаму суду. Гэта спакуса ганарыстасьці для кожнага зь нас, у кожнае імгненьне, зьяўляецца небясьпекай; ён прыляпляецца да дабра і да зла. І праз тое, што добрае ў нас, і праз тое, што пагарджана ў нас, мы шукаем чалавечай ухвалы, мы шукаем купіць добрае стаўленьне людзей, і таму не толькі зло, але і дабро атручваюцца гэтай ганарыстасьцю.

У жыцьці сьв. Макара Вялікага распавядаецца, як пасьля ягонай сьмерці адзін зь яго вучняў бачыў, як душа ягоная узносілася на неба; і на шляху яе імкнуліся спыніць нячысьцікі, папракаючы яго ў грахах, якія ён зьдзейсьніў ці не зьдзейсьніў; і ён праходзіў міма іх. І калі ён дайшоў да самых райскіх дзьвярэй, нячысьцікі, жадаючы улавіць яго хоць у апошняе імгненьне ягонага узыходжаньня да Бога, выклікнулі: Макар! Ты нас перамог!.. І ў сваёй духоўнай мудрасьці сьвяты Макар абгарнуўся да іх і ужо ў дзьвярах райскіх сказаў: Не яшчэ! — і увайшоў у Царства Боскае. Толькі пагардай да ганарыстасьці, толькі гатоўнасьцю быць асуджаным Богам адзіным і нікім іншым, акрамя нашага сумленьня, якое ёсьць голас Божы ў нас, можам мы уступіць на шлях рэальнасьці, на шлях жыцьця, адарвацца ад зданяў і ад хлусьні. І таму напачатку Вялікага Паста, нагадаўшы нам пра нашу сьлепату духоўную, Царква ў першую чаргу нам кажа пра тое, што толькі адарваўшыся ад ганарыстасьці, зрабіўся Закхей здольным прыняць пад дах свой, у дом, у душу, у жыцьцё Выратавальніка Госпада Ісуса Хрыста; зрабіўся здольным павініцца — г.зн. адмовіцца ад усяго, што не ёсьць Боская праўда, Боскі шлях — і таму пра яго сказаў Гасподзь, што прыйшло выратаваньне дому ягонага.Удумаемся ў наш уласны стан, устанем перад Божым усяміласьцівым, але разам з тым няўмольным па сваёй праўдзе і чысьціні судом. І хоць бы наблізімся да Царства Боскага, у якое адным крокам увайшоў мытар Закхей. Амін.