ЖЫЦЬЦЁ Ў БОГУ І З БОГАМ

сьвяціцель Феафан Затворнік

Што значаць словы Апостала: “Не я жыву, але жыве ва мне Хрыстос”? Тое, што няма ўжо ўласных жаданьняў і думак, але прысутныя толькі жаданьні і думкі Хрыстовы; толькі сіла цела і дух былі апостала, а дзеяй Хрыстос. Як жа гэта здарылася? Проста: апостал адмовіўся ад уласнае волі і скарыўся волі Боскай.

Як галіна не сваім жыве сокам, а сокам дрэва, так і мы, калі жадаем жыць праўдзіва, павінны жыць не сваім, так бы мовіць, рухам, а рухамі, сыходзячымі ад Хрыста Выратавальніка. Яго сьвятая воля павінна стаць законам жыцьця нашага, якое выключаюць усялякі іншы уплыў, што уваходзіць у нас і прымае якасьць уладарнага і вызначальнага закона. Акт рашучасьці на такую пакору волі Госпада ёсьць прышчапленьне нас да Яго, як да дрэва жыцьця; а знаходжаньне ў такой пакоры ёсьць знаходжаньне ў прышчапленьне да Яго, у зносінах жыцьця Ягонага, ці ў такім да Яго стаўленьні, па якім усе Боскія “сілы, што да жыцьця”, бесьперашкодна праліваюцца ад Яго ў нас. Уладкуйцеся так, і пойдуць у вас крэпасьць і сіла маральная, добраўпарадкаванасьць і добрая плоднасьць  жыцьці; і усё гэта пачне рабіцца так, што вы самі не аддасьце сабе справаздачы, адкуль што ў вас бярэцца, адкуль гэта разважлівасьць і знаходлівасьць у сродках, гэта уменьне распарадзіцца імі і прывесьці ў выкананьне ў свой час, у сваёй меры і ў сваім месцы. Таямніца такога жыцьця вось у чым: калі утворыцца пакора волі Божай адвольная, тады “Бог заўсёды дзее ў нас і ўсе ягоныя дзеі добрыя”; а дзе ёсьць Бог – чаго там няма?!

Такім чынам, калі жадаеш такой дасканаласьці і выгоды, то уладкуй жыцьцё свае так, каб усякі твой крок, усякае тваё дзеяньне, унутранае і вонкавае, было выкананьнем волі Боскае, выкананьнем сьвядомым, але бесьпярэчным і вольным, — і атрымаеш яго. А для таго вось што зрабі: углыбся добранька ў свой стан і становішча; потым разгарні слова Боскае, абяры адтуль усе правілы, якія пераважна прад іншымі падыходзяць да твайго стану і становішчу, і вызначы імі, — як сьлед табе дзейнічаць і якое мець месца ва усіх выпадковасьцях жыцьця твайго. Вызначыўшы ж гэта, і пакладзі дзейнічаць няйначай, як па гэтым напісаньні, не разважаючы пра наступствы, прыклаўшы нават да першай рашучасьці тэрмін: “да скону жыцьця”, гэта значыць хоць бы памерці, а не адыходзіць ад усьвядомленай волі Боскае.

Да прыкладу, вы — муж і жонка; пагледзіце ж, што вам прадпісана ад Госпада, так і уладкуйце жыцьцё: муж, кахай сваю жонку, а жонка, кахай і слухайся ва усім мужа. Вы — маці і айцец: пагледзіце, як прадпісана вам дзейнічаць у слове Боскае, і пакладзіце сабе няўхільна дзейнічаць так, а не іначай. Вы сын і дачка: даведайцеся, што напісана аб вас у Пісаньні, і балазе вам будзе, і станеце вы юнакамі і дзевамі, добрыя паводзінамі прад Богам і людзьмі. Прыкладам жа распаўсюджаных цяпер паўсюды эмансыпаваных, распушчаных юначак і юнакоў не захапляйцеся і ведайце, што гэта брыдкі, антынабожны, пракляты лад жыцьця і паводзін... Ты — судзьдзя: паглядзі ж, як напісана ў слове Боскім праводзіць суды, так і судзі; ты — купец і гандляр: паглядзі, як загадана весьці гандаль, так і вядзі; ты — слуга: паглядзі, што паказана слугам, па тым і паступай. Словам, усялякі падрабязна даведайся, якія падыходзяць да яго вызначэньня волі Боскае, і разглядзі па іх жыцьцё твае, расьпішы усё гэта, як на карціне, каб для цябе ясна было — як і ў чым выконваць волю Боскую.

Вызначыўшы такім чынам, пакладзі потым выконваць тое без разважаньня і асабліва не разважай пра наступствы. У тым вось і складаецца адметная рыса праўдзівай пакоры волі Боскае, каб, спазнаўшы яе, дзеяць без разважаньня. У гэтым выпадку кажы сабе кожны раз у сэрца сваім: ведаю, што вось тут менавіта вось такая воля Боская, і выканаю яе абавязкова; а што потым будзе, разважаць пра тое не мая справа. Гасподзь, даўшы закон, усё бачыць і падумае пра наступны. І які б ні здарыўся выпадак, адносна якога ты вызначана ведаеш волю Боскую, заўсёды так трымай на душы; а як пачнеш разважаць пра наступствы, абавязкова саб'есься з правага шляху і згрэшыш. Пакладзём, напрыклад, цябе пакрыўдзілі; воля Боская вядомая: прабач, — ну і прабач без разважаньня; а пачнеш разважаць, што, маўляў, з гэтага выйдзе, — і разгубісься: пойдуць думкі, што усё пачнуць лічыць цябе бесхарактарным, чалавекам без сьвядомасьці уласнай добрай якасьці; сёньня, маўляў, пакрыўдзіў адзін, заўтра іншы пакрыўдзіць, а там трэці — проста жыцьця не будзе; ну і скажаш: не, нельга прабачыць; трэба пастаяць за сябе, — і пачнеш стаяць, і пойдзе мітусьня, — а з—за чаго? Таму, што воля Боская парушана; а з—за чаго яна парушана? Таму, што пачаў разважаць пра наступствы. А скажы адразу: прабачаю, так Бог загадаў, — і усім ваганьням канец. Бо ва усім сьвеце Уладар адзін Гасподзь. Ён усё бачыць, і строгі выканаўца волі Ягонае ніколі не будзе забыты Ім. Вазьміце сьвятых пакутнікаў: прапанавалі ім — альбо зрачыся ад Хрыста, альбо вось табе пакуты? Ведалі яны волю Госпада на гэты выпадак: “Хто адмовіцеся Мяне прад людзьмі, адмоўлюся таго і Я прад тварам Божым”, — і без разважаньня пра наступствы спавядалі: мы — хрысьціяне і Хрыста не адмовімся, — і мужна пераносілі пакуты усякага роду. А пачні яны разважаць, што вось, маўляў, якія страшныя пакуты: не вытрываеш; словамі, маўляў, я зракуся, але ў сэрца застануся хрысьціянінам: пасьля павінюся, — ну і не выстаяў бы. І сапраўды, бывалі такія, якіх зьбівалі са шляху правага падобныя думкі. Вось і цяпер шматлікія бацькі распусьцілі ў распушчанасьці дзяцей сваіх, — а з—за чаго? Не таму, каб яны не ведалі, што павінна трымаць іх у страху Божым, а таму, што разважаць пачалі — што, маўляў, з таго выйдзе, чым нас пачнуць лічыць; цяпер ужо усё так... і падобныя недарэчнасьці, — пачалі так разважаць, і распусьцілі дзяцей, і загубілі іх. А калі б паклалі адразу: ні завошта, ні ў чым не даваць ім слабасьці, як загадаў Гасподзь выхоўваць дзяцей, так і будзем выхоўваць іх, і ні на волас не адступім ад волі Боскае; ды і дзяцей строга каралі б, каб яны і думаць не сьмелі адыходзіць у чым—небудзь ад бацькоўскай волі, ад парадкаў хрысьціянскага жыцьця, — калі б, кажу, бацькі паступалі так, то не зьявіліся б у нас такія бязладзьдзі, якія хутка зьвернуць зямлю нашу ў прыпавесьць і сусьветнае пасьмешышча. Зь іншага боку, дзеці з—за чаго пусьціліся ў распушчанасьць? Таму, што разважаць пачалі, ці, дакладней, не разважаць, а веяцца тым ветрам, які ў іх у галаве дзьме. Ім здаецца, што яны уяўляюць і Бог ведае якую мудрасьць, а насамрэч яны толькі паўтараюць гісторыю прамаці, якая захапілася выглядам усяведаньня.

Ды пазбавіць нас Гасподзь ад такіх парадкаў — бацькоў ад паслабленьня, а дзяцей ад злога духу свавольля!

1872 г.