Wednesday, September 2, 2009

АДЗНАКІ ПРАВАСЛАЎЯ

ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Архімандрыт Мялецій Ап. Вардахані

Το ρχιμανδρτου π. Μελετου π. Βαρδαχνη

газэта ρθδοξος Τπος 27 Μαρτου 2009

1. Вера ў сапраўднага Бога

πστη στν ληθιν Θε

Першай прыкметай Праваслаўя. першай падмуркавай характарыстыкай яго зьяўляецца вера ў Бога. Але ў якога Бога? У бога ісламу, у бога Ізраільцян, бога масонаў, у бога розных рэлігій, у бога, якога уяўляе сабе усякі чалавек і кажа, што існуе бог, існуе нехта, існуе нейкая вышэйшая сіла? Не.

Бог Праваслаўя ёсьць Траічны Бог, праўдзівы Бог, адзінага, Якога збаўляе чалавека. Айцец, Сын і Сьвяты Дух. І Сын, адзін зь Сьвятой Тройцы, як нам адчыняе Сьвятое Пісаньне і нам перадае гісторыя, увасобіўся, успрыняў наша зьмешваньне, вылечыў яе і ажывіў для вечнасьці, паколькі "яе невымоўна", кажуць Айцы нашай Царквы. Сын зьяўляецца Мэсіяй, або Хрыстом, гэта значыць Ён той, хто мае памазаньне і місію зрабіцца чалавекам, стаць Богачалавекам, і каб выратаваць чалавека. Праз нараджэньне чалавекам Ён зьяўляецца нашчадкам Евы, які руйнуе злога. Як чалавек, Ён зьяўляецца новым Адамам, Які праз Сваё паслухмянства ізноў пакажа для чалавека шлях да выратаваньня.

“Бо няма другога імя пад небам, дадзенага людзям, якім належала б нам уратавацца.” (Дзеі. 4:12), нам адчыняе боганатхнённы апостал Пётр. Ніхто па-за Хрыстом не можа прыйсьці да багапазнаньня, да праўдзівага злучэньня чалавека з Богам, стварэньні з Творцам. Такім чынам ніякага стаўленьня не мае Бог Праваслаўя да бога іншых рэлігій, нават у самых монатэістах. Ніякай агульнай прыкметы, ніякай нават прыкметы судотыку. Іншыя рэлігіі адпрэчваюць Траічнасьць Бога, увасабленьне Сына Божы, Богачалавечай асобы нашага Выратавальніка. Цалкам дарэмнымі зьяўляюцца стараньні і дзеяньні тых, што зьбіраюць сымпозіюмы зь іншымі монатэістычнымі рэлігіямі і іншымі веравызнаньнямі. Ідалы язычнікаў і розных народаў зьяўляюцца дэманамі, паводле Сьвятога Пісаньня, або жа тварэньнямі заняпалага чалавека.

Праўдзівая вера гэтае адкрыцьцё праўдзівага Бога чалавеку, а не вынаходніцтваў заняпалага чалавека. Сам Бог адкрыў Самога Сябе і Яго волю зь дапамогай Яго уласнай зьявы да абраных людзей і зь дапамогай Боскіх Пісаньняў. Чалавеку было немагчыма адкрыць Бога, адкрыць стварэньні свайго Творцы. Сёньня людзі, якія не прынялі адкрыцьцё Бога, ні яго пасланцаў, ні Яго Пісаньняў, стварылі свае розныя рэлігіі. Якое ж дачыненьне можа мець наша вера да іх?

Такім чынам, Бог перадаў Сваю ісьціну людзям і гэтым паданьнем зьяўляецца дакладнае услаўленьне Бога. "Як бачылі прарокі, як прапаведавалі апосталы, як прыняла Царкву", кажа Сынодык VII Сусьветнага сабору. Таму Праваслаўе і Паданьне зьяўляюцца узаемназьвязанымі і узаемазалежнымі. Праваслаўе гэта Царква Паданьня. Гэта значыць паданьне зьяўляецца фундамэнтальнай, першапачатковай і асноўнае прыкметай Праваслаўя.

2. Паданьне

Παρδοση

Праваслаўе – гэта першапачатковае паданьне. Праваслаўе будзе абвяшчаць праваслаўную веру. Але гэта правільная вера перададзеная, як намі раней ужо пісалася, Богам прарокам і апосталам. Як характэрна кажа ап. Павал: “Бо я ад Самога Госпада прыняў тое, што і вам перадаў.” (1 Кар. 11:23) І ў іншым месцы ён зноў кажа: “Бо я найперш перадаў вам, што і сам прыняў.” (1 Кар. 15:3). І пасьля апосталы прынялі “веры, адзін раз перададзенай сьвятым.” (Юд. 3), як яе называе Юда брат Божы, ён яе перадаў іх вучням.

Так, апостал Лука ў аднаіменным Евангельлі кажа, што клопат тых, якія пішуць евангельлі быў у тым, каб напісаць “як пераказалі нам тое ўсе, хто зь самага пачатку быў сьведкамі і слугамі Слова” (Лк. 1:2). І вучні перадалі апостальскім мужам і так далей. Таму сьвц. Афанасій Вялікі вызначае, што правільная вера “была такой як перадаў Госпад, апосталы прапаведавалі, і Айцы захавалі”[i] Так той, які застаецца верным паданьню знаходзіцца ў Праваслаўі, але той, хто аддаляецца ад паданьня робіцца сапраўды ерэтыкам. Апостал Пётр піша, што сьмерць сышоўшых у ерась ёсьць сыход ад праваслаўя, бо “Хрыстос пацярпеў за нас, пакінуўшы нам прыклад” (1 Пётр. 2:21).

Такім чынам, Праваслаўна тое, што прынята першапачаткова аднойчы для усіх. Наступныя стагодзьдзі не унесьлі нічога ў першапачатковую веру Царквы. Гэта мела месца ў поўным аб'ёме зь самога пачатку. Абсалютна і на усе стагодзьдзі. І Сусьветныя саборы і Сьвятыя Айцы не стварылі, але растлумачвалі Сьвятое Паданьне.

Аб гэтым у знакамітам Саборным вызначэньні VI Сусьветнага сабору мы чытаем: “Як бачылі прарокі, як перадалі апосталы, як прыняла Царква[ii]. У “вызначэньні веры” таго ж Сабору сьвятыя айцы вызначаюць наступнае: “І так, мы дасьледавалі і разгледзелі справу вельмі дакладна і, пераймаючы ісьціне, нічога не зьмяншаем і нічога не дадаём, але захоўваем усё тое, што ёсьць у Царкве лепшага… ”[iii] Таксама на Чацьвёртым паседжаньні таго ж сабору канстатуецца наступнае: “Мы ва ўсім прытрымліваемся догматаў і спраў нашых Баганосных айцоў, прапаведуючы адзінымі вуснамі і адзіным сэрцам, нічога не дадаючы, нічога не зьмяншаючы з таго, што нам перададзена, але ў гэтым замацоўваемся, гэтага трымаемся, таксама спавядаем, таксама вучым як і сьвятыя і сусьветныя саборы вызначылі і зацьвердзілі”.[iv] І гімнаграфія сьвята дадае: “Айцоўскія пастановы Царквы захоўваючы, мы пішам абразы і цалуем іх вуснамі, і сэрцам, і воляй…”[v]

Папісты на працягу стагодзьдзяў уносілі новыя догматы, такія як аб вяршэнстве Рымскага папы і яго бязгрэшнасьці, Filioque, аб бязгрэшным зачацьці Багародзіцы, якія не маюць ніякай падставы ў старажытным паданьні.

Пратэстанты не прымачыя аўтарытэту ні аднаго зь вышэйназваных догматаў па правільным чыньніку, дашлі да адмаўленьня старажытных догматаў, такія як сапраўднае дзявоцтва Багародзіцы. А некаторыя багасловы дайшлі да таго, што прапаведуюць аб памылковасьці, так казаць, уваскрэсеньня Хрыста, або нават сьмерць Бога.

У той час як праваслаўе хваліцца тым, што захавала нязьменнымі догматы. Яно не толькі не мае комплексу ў стаўленьні да рацыяналізму, але наадварот ён паважаецца, таму што праваслаўная вера напаўняе тую вобласьць у якой вернае слова ня здольнае ўмясьціцца. Ягоная вера датычыцца таямніц і цудаў Божых, куды ня здольнае наблізіцца чалавечае веданьне. Гэта “адшукаем зачыненае, пакланеньне ў веры таямніцы выяўленай”[vi].

Такая пазыцыя, якой прытрымліваецца Праваслаўе зьяўляецца прыліпчывым нібы лазьневы ліст па-над “аднойчы перададзенай сьвятымі веры.” Замежны багаслоў кажа: “Калі мы жадаем набыць кансэрватыўнае паданьне – традыцыю ў крайне завершаным выглядзе, тады нам патрэбна крочыць не ў царкву, якая сама сябе называе каталіцкай не зьяўляючыся ёй у сапраўднасьці, але ў Царкву, якая аддала б хутчэй перавагу сьмерці, чым зьдзейсьніць адступ калі-альбо, нават у чымсьці найменшым ад таго, што прыняла ад Сьвятога Пісаньня і сабораў”.[vii]

І вытанчаны і таленавіты пісьменьнік протапрэсьвітэр К. Калінік у сваёй вядомай манэры дадае: “Няўжо магчыма імкнуцца зразумець тую любоўную пяшчоту, зь якой яно накладаецца на тую веру, якую першапачаткова прынялі сьвятыя? Туркі зьнішчылі браму царыцы гарадоў. Напышлівы Папа заклікае зь Захаду нас да падначаленьня. Давайце жа лаціняне і усходнія разам служыць у Сьвятой Сафіі, давайце памінаць Папу як вышэйшага пантыфіка і абсалютнага вікарыя Хрыста, давайце з боку Усходніх хрысьціян ухваляць усе новаўвядзеньні Рыму, і тады Папа пагадзіцца даць ваенную дапамогу для таго, каб патрапіў у рабства Крыж пад паўмесяц. Але якія паўсюль у баязьлівым горадзе чуюцца словы? “Лепш турэцкая чалма чым папская ціара”. Столькі галасоў нашых памёршых прабацькоў сказілі Праваслаўе так, што патрапілі ў змрочную няволю туркаў!”[viii]

3. Послух Сапраўднаму Богу

πακο στν ληθιν Θε

І так, адзнакай Праваслаўя зьяўляецца праўдзівы Бог. Але недастатковым зьяўляецца толькі тэарэтычнае прыняцьце і вера ў Яго, “і дэманы вераць, і трымцяць.” (Як. 2:19), але таксама неабходна і падпарадкаваньне Ягонай волі, Ягонай думцы, таму, што Ён адчыняе чалавеку. Мы пабачым, як усталёўваецца воля Божа ў трох зьвязаных адзін зь адным выпадках.

а) “Самавольнае служэньне”

H θελοθρησκεα

Апостал Павел нам кажа аб нейкім чалавеку, які меў нейкую цалкам асабістую рэлігію, самавольнае служэньне (Кал. 2:23). Гэта рэлігія волі тых, якія вераць волі іх, іх асабістым меркаваньням і іх запалу. Гэтая рэлігія настолькі мае старажытны характар, наколькі і сам чалавек. Адам і Ева верылі ў гэтую рэлігію. Бог ім сказаў: “Ад усіх дрэў рая вы можаце ёсьць плод. А ад дрэва спазнаньня аднак ёсьць забараняецца. Калі вы вы спазнаеце ад яго, то вы павінны ведаць, што памрэце”. Бог ім падаў нейкае практыкаваньне для выпрабаваньня паслухмянства, устрыманьні, веры. Чаму жа Ён гэта зрабіў, паколькі Ён папярэдне ведаў, што гэта стане падставай для падзеньня прабацькоў? Айцы Царквы кажуць, што калі бы Бог не паклаў для чалавека нейкае практыкаваньне, ён бы сапсаваўся, разбэсьціўся, ён бы не дасягнуў абожаньня. Такім чынам Бог цалкам правільна зрабіў, што даў запаведзь. Тымі, хто не выканаў гэтую запаведзь былі першародныя людзі, Адам і Ева. Такім чынам вось якой вартасьці паслухмянства праўдзіваму Богу. Вось чаго патрабаваў ад нас праўдзівы Бог.

Пасьля падзеньня Бог, жадаючы разьбіць фэномэн самавольнага служэньне, гэта значыць тэндэнцыю чалавека лічыць, што ён здабудзе шчасьце толькі ў ім, ставячы сябе галявой сябе, выганяе іх з раю, іх пакідае, каб людзі спазналі сьмерць і рознага роду прыроднае зло і усталёўвае незьлічоныя запаведзі, патрабуючы празьмернага паслухмянства. Ён гэта робіць для таго, каб яны зразумелі 1) што неабходна ім весьці сваю дзейнасьць багацэнтрычна, а не антрапацэнтрычна, 2) каб яны лічылі, што найвялікшым скарбам зьяўляецца абожаньне ў Богу, або вечнае шчасьце ў Богу, якое, пра што мы цалкам не клапоцімся, калі імкнуліся здабыць рай, 3) што зараз, пасьля выхаду з раю ад нас патрабуецца вельмі вялікі подзьвіг, каб чалавек не цалкам і навечна не сапсаваўся ад граху.

Такім чынам запаведзі зьяўляюцца тым, што вельмі важна і каштоўнае для чалавека. Гэта тое, што крылы для птушанят, баляст для карабля, чыгуначныя шляхі для цягніка, ліхтары асьвятленьня для руху. Нам неабходна здабыць ізноў страчаны рай, але пры гэтым не рабіць наша зямное жыцьцё цалкам пякельным. Калі жа сёньня наша грамадзтва набліжаецца да поўнага разбэшчваньня, гэта адбываецца таму, што пануе меркаваньне аб цалкам анархічнай асабістай волі. Мы будзем казаць аб нейкім вызваленьні ад падатку без усякай перашкоды, з-за чаго усякі робіць то, каб яго паменшыць.

Таму наколькі ж важныя запаведзі і наколькі ў рэчаіснасьці вялікая справа паслухмянства ім, так што здаецца, што Бог лічыць паслухмянства Яго запаведзям за найвялікшую і найвысокую ахвяру, якая прыносіцца Яму. За лепшы варыянт богаслужэньня.

На вялікі жаль фэномэн “самавольнага служэньня” назіраецца ў шматлікіх хрысьціян.

Ад іх мы пачуем:

“Я не пайду ў Царкву, але пайду і пастаўлю маю сьвечку ў нейкай царквушцы”, але ж “я вазьму і пастаўлю сваю сьвечку і пайду”.

“Я наведваю царкву, але не прычашчаюсь”!

“Я не патрабую споведзі. Я ўсё распавяду іконе”.

“Для мяне пост ня мае значаньня. Ежа не зьяўляецца грахом”.

“Гэта выключна мая лічная справа: уступаць у грамадзянскі альбо царкоўны шлюб”.

Альбо ж нешта падобнае, калі асуджаюць Праваслаўе за тое багацьце, якім яно валодае.

Але і Бог патрабуе абсалютнага і сьляпога паслухмянства ва ўсім.

1. Ён патрабуе ад нас, каб мы Яму прысьвяцілі нашы найлепшыя і бездакорныя імкненьні. Давайце успомнім аб той ахвяры Аўраама, якую ад яго запатрабаваў прынесьці Бог, што яна была самой дарогай. Яго адзінароднага сына, якога ён атрымаў пасьля 25 гадоў малітвы і чаканьня!

2. Ён патрабуе паслухмянства Яго кіраўніцтву і кіраўніцтву Ягоных людзей, не маючага нічога агульнага зь нашай лёгікай, нават калі мы паводле яе лічым чагосьці іншае больш лепшым.

Давайце успомнім Майсея, якога Бог абраў нягледзячы на тое, што ён быў коснамоўным на правадыра Ізраілю.

Давайце успомнім сірыйскага войскавода Неямана, які быў пракажоным і Елісея, які запатрабаваў, каб гэты войскавод сем разоў акунуўся ў водах Ярдана для таго, што бы атрымаць вылячэньне, у то час як у Сірыі былі рэкі Авана і Фарфар, якія былі нашмат больш Ярдана і важней. (4 Цар. 5)

3. Ён кажа: без Мяне не можаце нічога рабіць.

Калі не захавае Госпад горад, то дарма будзе не спаць вартавога. Калі не пажадае Госпад дому, то дарма будуць працаваць тыя, хто будуе дом. Усе, што вы жадаеце зьдзейсьніць у вашым жыцьці вы павінны рабіць па Майму дабраслаўленьню і зь Маёй дапамогай. Не паўтарайце ізноў памылку, якую зьдзейсьнілі Адам і Ева, якія захацелі дасягнуць абожаньня самі.

Напрыклад, вы жадаеце пажаніцца? Тады вам трэба будзе пайсьці ў Царкву, узяць Маё дабраслаўленьне і папытаць Майго садзейнічаньня для таго, каб вам мець посьпех у цяжкім подзьвігу сямейнага сумеснага жыцьця. Шлюб зьяўляецца подзьвігам для таго, каб вы зрабіліся сьвятымі. Ён зусім не служыць сродкам для простага задавальненьня генэтычнага інстынкту, ён не зьяўляецца толькі тым, каб атрымаць нашчадкаў, ён не зьяўляецца проста тым, каб мець нейкую кампанію. Ён уяўляе сабой нейкае пакутніцтва, не бойцеся гэтага слова, зь дапамогай якога вы дасягняце фавору. Давайце успомнім абраз Ператварэньні Госпада. Хрыстос знаходзіцца паміж прарокам Майсеем, які быў у шлюбе, і прарокам Ільлёй, які быў бясшлюбным. І абодва былі богабачнымі, цудатворцамі, вялікімі постнікамі, божымі людзьмі ў поўным сэнс гэтага слова. Чым жа зьяўляюцца бясшлюбнасьць і шлюб у жыцьці ў Хрысьце? Гэта два шляхі, якія вядуць на Фавор. Таму хрысьціянін не можа зьвяртацца да грамадзянскага шлюбу або да натарыюса, паколькі ён імкнуцца дасягнуць дасканаласьці ў Богу. Гэта шлях антрапацэнтрычных, эгаістычных намераў, для тых, хто не жадае мець ніякіх адносін да Царквы. Калі вы будзеце імкнуцца да грамадзянскага шлюбу або замацаванаму натарыюсам, тады вы не зможаце удзельнічаць у таямніцы Царквы, у боскім прычашчэньні.

Вы жадаеце мець адзінства і згоду? Вы яго не здабудзеце ў глябалізацыі, да якой імкнуцца да здабыцьця міжнародных выгод, ні ў стварэньні пляна па дагматычнаму мінімалізму, да якога імкнецца экумэнізм. Адзінства зьяўляецца дарам Сьвятога Духа (гл. Гал. 5:22), дарам праваслаўя і дакладнай дзейнасьці веруючых людзей. Яна не зьяўляецца нейкай антрапацэнтрычнай, але носіць абсалютна богацэнтрычный характар. Праўдзівы ж Бог адзін, а не шмат і праўдзівая вера адна, у той час як іншыя веры зьяўляюцца ілжывымі.

Вы крычыце аб роўнасьці і братэрстве і для таго, каб дасягнуць посьпеху вы кажаце ўсе аб вашых правах і намагаецеся ўсялякім чынам, і нават у край бесчалавечным і злачынным, задаволіць свае патрабаваньні. І вы забываецеся, што для таго каб нам атрымаць братэрства неабходна паглыбіцца ў нашы правы і скласьці іх плян у згодзе з тым, што “любячы не шукае толькі сваё”. Таму Сьвятое Пісьмо нам кажа: “Дабраслаўлёны Ты, Госпадзі, навучы мяне праўдзе Тваёй”, а не нашай праведнасьці. У дні, калі Царква Хрыстова сьвяткуе памяць сьв. Дзіянісія Эгінскага (17 сьнежня), які прабачыў, схаваў і дапамог зьдзейсьніць пабег свайму сябру забойцы, мы набліжаемся да таго (2008 г.), каб цалкам разбурыць нашу Айчыну дзеля толькі нейкага аднаго маладога нягоднага забойцы. І ў той час, калі вы зьяўляецеся хрысьціянамі і абяцалі ў хросьці, што яднаемся з Хрыстом, мы не прабачаем нашых ворагаў, як Ён.

б) Правільнае служэньне Богу

ρθ λατρεα

Неяк прафэсар багаслоўя Афінскага ўнівэрсытэту і міністр адукацыі (1943-1944 г.) Мікалай Луварыс (1885-1961) спытаў аднаго сьвятагорскага манаха неабутага Авакума, які ведаў напамяць ўсё Сьвятое Пісьмо, дзе ў Бібліі кажацца ў першы раз аб Праваслаўі і ў рэчаіснасьці аб дакладнай дзеі. І Авакум яму адказаў: “у ахвяры Каіна, калі Бог яму кажа: “калі робіш добрае, дык ці не падымаеш твару? а калі ня робіш добрага, дык пад дзьвярыма грэх ляжыць…”” (Быц. 4:7).

Такім чынам, з першага моманту пасьля гісторыі падзеньня чалавека зьяўляецца паняцьце, слова праваслаўе. Яно зьвязана зь служэньнем чалавека. Калі ты не прыносіш правільна твой падарунак, калі не маеш правільнага богаслужэньня як таго жадае Бог, тады Бог не прымае ні цябе, ні твайго богапакланеньня. Бог патрабуе таго, каб мы Яму падалі усё наша сэрца, нашу думку, нашу волю. Нядосыць нам толькі паставіць сьвечку і хуткаплыннага наведваньня царквы. Бог патрабуе ад нас удзел у галоўнай таямніцы Царквы, у Боскім Прычашчэньні. Калі мы не будзем у ім удзельнічаць, то мы не выратуемся.

Бог зважае і патрабуе поўнага узгадненьня нават ва усіх дэталях рэлігіі. У Старым Запавеце ён усталёўвае склад зь якога павінна рабіцца міро і фіміям (Вых. 30:22-38). Ён патрабуе поўнага узгадненьня зь Яго запаветамі і забараняе юдэям выкарыстаць міро і фіміям для сваіх асабістых патрэб.

Так, вялікае значэньне мае правільны догмат і правільнае богаслужэньне. Так, сапраўды, усе рэлігіі не вядуць да Бога, як і тое, што Бог не прымае богаслужэньні усіх рэлігій. І таму, паколькі іншыя рэлігіі зьяўляюцца выдумкай чалавека, паводле яго густу і яго жаданьня, паводле зь яго фантазіямі і дэманічнымі узьдзеяньнямі, якія усё ж існуюць.

Так атрымалі сваё быцьцё і старажытныя багі Элады, якія елкі, пілі, ажаніліся, ваявалі адзін іншага, выкрадалі, зьмянялі, раўнавалі і галоўным чынам мелі увесь чалавечы запал і былі выявай і падабенствам людзей.

Існавалі і чалавечыя ахвярапрынашэньні, якія захоўваюцца дагэтуль у сатанінскіх культах і складаюць чыста дэманічнае дзейства. Усе яны наадварот – не узвышаюць чалавека, а яго выракаюць на галечу і яго усяго і ў большасьці выпадкаў даводзяць да зьвярынай сутнасьці. Такім чынам, усё гэта, калі кажуць аб справядлівасьці і прымаюць усе рэлігіі, a priori зьяўляецца абсурдам і не прыносіць нічога для прагрэсу нашай культуры і для нашага росквіту.

в) Правільнае жыцьцё

ρθ ζω

Такім чынам, Праваслаўе – гэтае правільнае богаслужэньне праўдзіваму Богу, але і правільнае жыцьцё, духоўнае жыцьцё, як кажуць Сьвятыя Айцы. Яно зьвязана і пераплятаецца зь імі двума. Калі выключыць нешта адно зь іх або, каб адно пераважала над іншым, то тады гэта прывядзе да ерасі і Бог гэта адпрэчыць.

“Вось, сапраўдны Ізраільцянін, у якім няма зламыснасьці.” (Ян. 1:47), казаў Хрыстос аб Натанаіле. Гэта значыць, што сапраўдны і праўдзівы Ізраільцянін – гэта не толькі той, які верыць згодна закону Майсея і прарокаў, але той, які не ілжывы (хітры). Той, які зьяўляецца не злым, не падманшчыкам, а добрым і міласьцівым. Толькі ён здольны мець вопыт зносін з праўдзівым Богам.

Прарок Ісая кажа: “Слухайце слова Гасподняе, князі Садомскія: уважай закону Бога нашага, народзе Гаморскі! Навошта Мне мноства ахвяраў вашых? кажа Гасподзь. Я перанасыціўся цэласпаленьнямі бараноў і тлушчам укормленага быдла; і крыві цялят, і ягнят, і казлоў не хачу. Калі вы прыходзіце, каб зьявіцца перад аблічча Маё, хто патрабуе ад вас, каб вы тапталі падворкі Мае? Не насеце болей дарункаў марнотных; дым кадзільны агідны Мне; навамесяцаў і суботаў, сходаў сьвяточных трываць не магу: беззаконьне – і сьвяткаваньне! Навамесяцы вашыя і сьвяты вашыя ненавідзіць душа Мая; яны цяжкія Мне; Мне цяжка іх несьці. І калі вы працягваеце рукі вашыя, Я заплюшчваю ад вас Мае вочы; і калі памнажаеце вы малітвы свае, Я ня чую: вашыя рукі ў крыві.” (Іс. 1:10-15)

Давайце узгадаем фарысэя зь вядомага евангельскага пачатку, які моліцца Богу усярэдзіне Ерусалімскага храму і замест таго, каб быць апраўданым і атрымаць дабраслаўленьне - асуджаецца і ідзе ў пакуту, таму што ў рэчаіснасьці не тварыў правільнай малітвы, ён не меў усьведамленьня свайго бясьсільля і быў напоўнены гарачай непрыязнасьці да мытара. Замест таго, каб апяваць Богу і прасіць Яго літасьці для яго і для усіх людзей, і нават для мытара, які тамака знаходзіўся, ён усхваляе самога сябе, выхваляецца, ставіцца да мытара зласьліва і з пагардай. Мытар жа, без усякай абуранасьці на паводзіны фарысэя, зь цярпеньнем і пакорай моліцца аб тым, каб Бог уласкавіўся над ім. І Бог апраўдвае грэшнага мытара і асуджае недабрачыннага фарысэя. Вось што азначае правільная вера, догмат, але і правільнае жыцьцё, праваслаўе і правільная дзейнасьць.

4.Правільнае лячэньне

H ρθ θεραπεα

Чацьвёртай прыкметай, на якую мы жадалі б указаць, зьяўляецца тое, што Праваслаўе ёсьць правільным спосабам лекаваньня,тэрапіі. Чалавек, па чыньніку граху яго прабацькоў і яго асабістых грахоў, зьяўляецца хворым. Праваслаўе расчыняе яму гэтую хваробу і паказвае на мэтад яе лекаваньня. Царква ёсьць лякарняй, яна нікога не праганяе, нікога не ненавідзіць, але выкрывае нашы захворваньні, якія нас асільваюць і дае нам адпаведныя лекі.

Аднак, у канчатковым выніку, чалавек, пад імем волі і нібы чалавечых каштоўнасьцяў і скасаваньні створаных рамак, пачынае лічыць за здароўе тое, што ёсьць хваробай і жадае гэта прапаноўваць як нешта правільна ў сацыяльным, палітычным і лягічным пляне. І той, хто не згодзен з гэтымі ідэямі лічыцца расістам.

Так, напрыклад жывуць некаторыя людзі, якія не жадаюць лічыць, напрыклад, гомасэксуалізм чымсьці няправільным, наадварот, яны вераць у тое, што ён зьяўляецца асабістым выбарам і неабходнасьцю, і патрабуе ад дзяржавы таго, каб яно узаконіла “шлюб” гомасэксуалістаў і магчымасьць для усынаўленьня гамасэксуалістамі дзяцей. Палітыкі, па чыньніку папулярнасьці і зьбіраньні галясоў, лічаць правільным гэтае патрабаваньне і пачынаюць яго падтрымліваць для таго, каб надаць гэтаму пытаньню суцэль законны характар. Аднак гэта зьяўляецца настолькі ненармальным, наколькі, напрыклад, калі б дзяржава дало камусьці цалкам вычарпальнае пацверджаньне ў добрым здароўі, тым хто захварэў ракам або папакутаваў ад невылечнай хваробай. Калі гэтая мода не мінуе, то дзяржаве прыйдзецца прызнаць за нармалёвасьць нэкрафілію, пэдафілію, кровазьмяшаньне, крадзеж, ужываньнем наркотыкаў і г.д.

Аднак давайце пойдзем далей. Давайце зірнем на гэтыя апытаньні цьвяроза і зь адказнасьцю, з разважлівасьцю, але і справядліва. Давайце казаць зь адвагай, без страху і гарачыні, але зь “ціхай адвагай”.

5. Правільная набожнасьць і правільнае зсхаталягічнае мысьленьне.

ρθ σκηση κα τ σωστ σχατολογικ φρνημα

Праваслаўная Царква зьяўляецца Царквой сапраўднай набожнасьці, аскетыкі. Аскетычны элемэнт у яе традыцыі зьяўляецца вельмі моцным. Цалкам невыпадкова тое, што яе аднайменнае галоўнае сьвята усталявана, нават цалкам сьвядома, у пэрыяд Вялікай Чатырохдзесятніцы, першую нядзелю посту. Невыпадкова і тое, што 11 сакавіка 843 г., тады гэта была першая нядзеля посту, быў скліканы сабор у Канстанцінопалі, які усталяваў ушаноўваць абразы, тым самым паклаўшы канец дзяржаўна-рэлігійнай бязладзіцы выкліканай іконазмаганьнем (726-843) і паклаўшы канчатковую перамогу Праваслаўя над усімі ерасямі.

Невыпадкова і тое, што манаства і пустэльніцтва на працягу доўгага пэрыяд гісторыі Праваслаўя складаюць яго ідэал. Ідэал, які успрыняў спадзяваньня пакутніцтва. У праваслаўнай традыцыі манах лічыцца першамучанікам, які вядзе войска[ix], манаскае жыцьцё лічыцца сьвятлом сусьвету[x]. У сынаксарыях і ў сьпевах разам зь мучанікамі ўслаўляюцца і манахі. У большасьці выпадкаў апяваюцца ідэалы набожніцтва, бітвы супраць цела, багацьця, любові да асалоды і дарэмнай славы сьвету.

Але ў жыцьці Цэрквы нам выяўляецца і яе аскетычная сьвядомасьць. Вялікія пасты, доўгія набажэнствы, стаяньне, (у старых храмах не было сядалішчаў, былі толькі невялікія зэдлікі для пажылых і хворых людзей, і як вядома, мелі сілы чытаць няспынную псалтыр), жорсткія епітыміі. Цалкам незразумелым для заходняга хрысьціяніна зьяўляецца наступнае: навошта пасьціцца альбо знаходзіцца на працягу трох або пяці гадзін у Царкве, што мае месца ў жыцьці праваслаўных асабліва ў часе богаслужб Вялікай Чатырохдзесятніцы. Цалкам іншымі зьяўляюцца звычаі пратэстантаў у прычашчэньні, паколькі яны раней прычашчэньня ядуць свой багаты сьняданак. Рыма-каталікі ў Амэрыцы цалкам скасавалі і пост у Вялікую Пятніцу[xi].

Аднак гэты аскетычны дух непасрэдна зьвязаны і зь духам эсхаталягічнага чаканьня, і з чаканьнем радасьці царства Божага. Хрысьціянін зьдзяйсьняе подзьвіг і устрымліваецца ад сьвецкіх разваг, і зусім не таму, што ён адчувае агіду да іх або лічыць іх злом, але таму, што жыве і і знаходзіцца ў гарачым чаканьні будучага прыходу Хрыста. Я забыўся усяго дзеля вялікага наведваньня. Сапраўдны праваслаўны хрысьціянін не мае хваравітага страху да будучага другога прышэсьця Хрыста Ён верыць абяцаньню Хрыста “Я прыйду хутка” і адказвае “Госпадзі Ісусе, прыйдзі”.

Гэтая сувязь аскетыкі зь эсхаталягічнымі ідэаламі суцэль ясна сьведчыцца ў тэксьце ІІ стагодзьдзя ў Лісьце да Дыягнету. Хрысьціяне кажуць: “Жывуць яны ў сваёй айчыне, але як прышэльцы; маюць удзел ва усім, як грамадзяне, і усё трываюць як чужакі. Для іх усякая чужая краіна ёсьць айчына...Яны ў целе, але жывуць не ў целе. Знаходзяцца на зямлі, але ёсьць грамадзяне нябесныя”[xii].

6.Самакрытыка, самадакор і пакаяньне

ατοκριτικ, ατομεμψα κα μετνοια

Ведаючы прыкметы нашага Праваслаўя, мы павінны задацца пытаньнем: мы сучасныя нашчадкі і спадчыньнікі нашых сьвятых папярэднікаў і айцоў мучанікаў і нашых сяброў – ці будзем мы усё гэта ужываць у жыцьці, гэтым жыць, ці захаваем, і ці будзем мець нават да сьмерці і пры пакутніцкай рашучасьці абараняць скарб нашага Праваслаўя?

Нам вельмі проста абвяшчаць панэгірыкі і уладкоўваць сьвяточныя шэсьці для Праваслаўя, тым, якія не паглынутыя яшчэ ў вір экумэнізму і сынкрэтызму. Нам лёгка услаўляць і паважаць такіх сьвятых як Максым Спавяданьнік, звг. Хвядор Студыт, сьвц. Рыгор Палама, сьвц. Марк Эфескій Яўгенік, якія вялі змаганьня супраць ерэтыкоў жорсткае і пакутлівае, але таксама і супраць тых царкоўных герархаў, якія выяўлялі салідарнасьць зь ерэтыкамі або жа абыякавасьць да іх, ідучы нават на тое, што спынялі памінаньне гэтых уладык. І мы павінны весьці змаганьне аналягічна ім і пратэставаць. Нам нічога не каштуе узьвяшчаць аб нашай праваслаўнай веры без усякай небясьпекі і бязбольна, з поўнай свабодай, спакойна і бясьпечна.

Аднак весьці правільнае дабрадзейнае жыцьцё цяжка і патрабуе пакутніцтва, нам весьці непахіснае і безупыннае змаганьне супраць тых, хто прадае Праваслаўе, з тым, каб мець дасканалае паслухмянства волі праўдзівага Бога, стала спалучацца з Хрыстом і стала адлучацца ад злога, каб нам не забываць аскетычных і эсхаталягічных ідэалаў Праваслаўнай Царквы, каб нам мець місіянэрскае імкненьне і умацоўваць, нават пры недахопе сродкаў, унутраную і вонкавую місіянэрскую дзейнасьць, каб нам жадаць мець дабрыню сьведчаньня нашага Праваслаўя.

Усё гэта ды будзе нас стала турбаваць, давайце стала рабіць выбар, ці будзем мы усё гэта ужываць да нашага жыцьця і ці будзем мы весьці жорсткае змаганьне, і зь дапамогай ахвярнасьці ў гэтым мець посьпех. Самакрытыка, самадакорам і пакаяньне ў нашых недахопах і ў нашай бездзейнасьці ды будуць нашым штодзённым вучэньнем і заняткам.



[i] Сьвц. Афанасій Вялікі. Творы. Е. П. Е. 4, б. 164.

[ii] Τριώδιο, εκδ. «Φως», σελ. 157

[iii] 3. Ι. Καρμίρη, Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία της Ορθ. Καθ. Εκκλησίας, τόμος 1, Αθήναι 1962, σελ. 239

[iv] Ι. Καρμίρη, Τα δογματικά και συμβολικά μνημεία της Ορθ. Καθ. Εκκλησίας, τόμος 1, Αθήναι 1962, σελ. 242

[v] Трапар сьвята.

[vi] Вершыра.

[vii] A. P. Stanley, παρά Κων/νου Ν. Καλλινίκου, Τά θεμέλια τς πστεως, κδ. Π. Πουρνρα, Θεσ/νκη 1976, σελ. 325

[viii] Тамсама, б. 326-327

[ix] Звг. Ян Лесьвічнік. Лесьвіца. Слова 4, 7

[x] Тамсама, Слова 26, 20

[xi] Αρχιμ. Γεωργίου Καψάνη, Θέματα Εκκλησιολογίας και ποιμαντικής εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσ/νίκη 1975, σελ. 85.

[xii] муч. Иустин Философ. Послание к Диогнету, 5. Сочинения. М. 1892, б. 375-376


No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.