Нядзеля сырная. Эвангельля аб посьце

Сьвяціцель Мікалай Сэрбскі (Вельяміравіч)

Не здавацца ворагу – вось асноўнае правіла ваяра на поле бітвы. Ваявода зараней папярэджвае усялякага ваяра аб пагрозе подступаў ворагу, каб той не быў падмануты і ўзяты ў палон. Пакінуты ў адзіноце, галодны, замёршы і распрануты ваяр выпрабоўвае вялікую спакусы здацца ворагу. Ягоны стан падступны вораг будзе выкарыстоўваць усялякімі магчымымі сродкамі. І сам галадуючы, ён пачне падкідваць ваяру столькі хлеба, каб паказаць, што будзе мець ежу ў дастатку. І сам замярзаючы, у драньні і паўголы, ён будзе падкідваць яму нешта зь вопраткі, каб паказаць – будзе апрануты і багаты. Пачне ён падкідваць і лісты, у якіх будзе хваліцца ўжо забясьпечанае перамогай ды падманваць няшчаснага ваяра, кажучы, быццам ужо шматлікія палкі яго сяброў справа і зьлева ад яго здаліся, альбо ягоны генэрал забіты, альбо ягоны кароль просіць міру! Будзе ён абяцаць і хуткае вяртаньне да роднага ачагу, і пасаду, і грошы, і ўсё, што чалавеку, які знаходзіцца ў вялікай патрэбе, толькі ў сьне можа пабачыцца. Усе гэтыя хітрыкі ворага і подступы ваявода зараней апісвае ваярам, засьцерагаючы, каб яны нічому з гэтага не верылі, але ўтрымлівалі пазыцыю, не здаваліся і былі верныя свайму сьцяну нават да сьмерці.

Не здавацца ворагу ёсьць асноўнае правіла і для ваяра Хрыстовага, які змагаецца з хітрым духам сьвету гэтага. І Хрыстос, як наш Цар і Ваявода ў гэтай барацьбе, аб усім нас папярэджвае і ад усяго перасьцерагае. Вось, Я наперад сказаў вам (Мц.24:25; Ян.14:29), — кажа Ён Сваім вучням. Небясьпека вялікая, а вораг роду чалавечага страшней і падступны больш усякага іншага магчымага ворага. Бог выяўляе то ў іншым месцы: Гэта, сатана прасіў, каб сеяць вас як пшаніцу (Лк.2 2:31). Сатана бесьперастанку просіць людзей, з таго самага дня як ён ашукаў першага чалавека — з таго самага дня ён заяўляе свае правы на род чалавечы і адымае яго ў Бога як сваю уласнасьць. Усімі магчымымі падманамі ён прыцягвае да сябе ваяроў Хрыстовых, вабячы іх хлусьлівымі зарокамі і паказваючы ім свае багацьці. Ніхто не прагне больш яго; але ён паказвае хлеб галодным людзям, заклікаючы іх здацца. Ніхто не зьяўляецца больш голым, чым ён; але ён прываблівае людзей фарбамі сваіх уяўнае і зманлівае вопратцы. Няма нікога бядней яго; але ён, як фігляр на кірмашы, трэ манэтаю аб манэт і спрытна паказвае прагным гледачам, быццам валодае мільёнамі. Ніхто не патрываў большай паразы, чым ён; але ён ніяк не перастане маніць, быццам ён пераможца, быццам войскі Хрыстовы пабіты, быццам Хрыстос адступіў і схаваўся з поля бою. Ён ілгун і бацька хлусьні, і уся яго сіла і ягоная маёмасьць складаюцца толькі ў хлусьні. Папярэдзіўшы Сваіх пасьлядоўнікаў аб усіх  падманах сатаны і пра яго зброю, Бог наш Ісус Хрыстос і прыкладам і словам навучыў іх, як усяму супрацьстаяць і якой зброяй змагацца.

Першым чынам, галоўная зброя ў нас, пасьлядоўнікаў Хрыстовых, — гэта Сам Хрыстос. Ягоная прысутнасьць зь намі і Яго сіла ў нас ёсьць галоўная наша зброя. Яго апошнія словы, запісаныя ў Эвангельлі, абвяшчаюць: Я зь вамі ва усе дні да канца сьвету. Амін (Мц. 28:20). І гэтая, сапраўды Яго прысутнасьць была паказана ў стагодзьдзях на мільёнах Яго бясстрашных ратнікаў: апосталаў, пакутнікаў, спавяданьнікаў, багасносных айцоў, набожных дзяўчынаў і сьвяціцеляў; і не толькі было паказана ў мінулым, але і цяпер зьяўляецца відавочна і несумнеўна для усякага, хто яшчэ не зусім здаўся хітраму духу; і не толькі зьяўляецца цяпер, але і ў апошнія часы зазьзяюць такія дужыя баганосцы, як Енох і Ільля  (Адкр.11:3). Сапраўды гэтак жа відавочная і несумнеўная сіла Яго Цела і Крыві, Ягоных пакут, Ягоных слоў, Ягонага годнага і жыватворчага Крыжа, Ягонага Уваскрэсеньні і Ягонае несьмяротнай славы. Вы, якія запэўніліся ў гэтай непераможнае сіле Хрыстовай, што, нібы электрычны ток, бесьперастанку цячэ праз верніых Ягоных, кажаце пра тое іншым! А вы,  якія яшчэ не пераканаліся, але жадаючыя пераканацца, зрабіце усё, што прадпісвае рабіць Эвангельле, — і пераканайцеся. Аддайце права злосна сумняваючымся сумнявацца. Іх злосьць прычыняе зло не Богу, а ім; іх сумнеў прыносіць не шкода Богу, а пагібель ім самім. Хутка прыйдзе час, калі немагчыма будзе сумнявацца — але не дасца ім і верыць.

Але акрамя прысутнасьці і сілы Хрыстовай, нашай галоўнай зброі ў барацьбе супраць хітрага духу, Бог Ісус Хрыстос параіў выкарыстоўваць і яшчэ некаторыя віды зброі, якія мы сябе, зь Яго дапамогай, павінны выкаваць. Такой зброяй зьяўляюцца няспыннае пакаяньне, няспынная літасьць, няспынная малітва, няспынная радасьць у Богу Ісусе Хрысьце і страх Судны і згубы душы; затым, дабратлівае перанясеньне пакут дзеля Бога зь вераю і надзеяю, і прабачэньне крыўдаў, і стаўленьне да сьвету гэтага існага як да няіснага, і прычасьце Сьвятых Хрыстовых Таямніц, і дбаньне, і пост. Мы згадваем пост у канцы не таму, што пост зьяўляецца найменш важнай зброяй — Божа захавай! — але таму толькі, што сёньняшні Эвангельскі пачатак кажа пра пост, а мы жадалі б вытлумачыць гэты пачатак.

Бо калі вы будзеце прабачаць людзям граху іх, тое прабачыць і вам Айцец ваш Нябесны, а калі не будзеце прабачаць людзям граху іх, то і Айцец ваш не прабачыць вам грахоў вашых. Так пачынаецца сёньняшняе Эвангельле. Чаму яно так пачынаецца? Вы спытаеце: “Як гэта злучана з пастом?” Злучана, і вельмі цесна, як цесна злучана з пастом і канец урыўка Эвангельля,прамаўляючае не пра пост, а пра зьбіраньне скарбаў не на зямлі, але на небе, дзе ні моль, ні ржа не нішчаць і дзе злодзеі не падкопваюць і не крадуць. Бо, калі разумець пост у праўдзіва хрысьціянскім, а не ў законным і фарысэйскім сэнсе, тады і прабачэньне крыўдаў, і устрыманьне ад срэбралюбства ёсьць пост, і прытым галоўны пост, ці, калі жадаеце, галоўны плён посту. Таму што, сапраўды, малы кошт мае устрыманьне ад ежы без устрыманьня ад адплаты крыўдаю за крыўду і без устрыманьня ад асьляпленьня зямнымі выгодамі.

Бог не загадвае нам сілаю улады: “Даруйце людзям грахі!” Ён пакідае на наша жаданьне, прабачаць ці не прабачаць. Ён не жадае парушаць нашай волі і сілаю прымушаць нас штосьці рабіць; бо тады дзеі нашы сапраўды былі б не нашы, але Ягоныя і не мелі б для нас той каштоўнасьці якую маюць, калі мы зьдзяйсьняем іх вольна і добраахвотна. Ён, сапраўды, не загадвае нам сілаю улады, але Ён нас папярэджвае, што зь намі будзе: і Айцец ваш не прабачыць вам грахоў вашых. А хто тады прабачыць нам грахі нашы, калі не Бог? Ніхто, ні на небе ні на зямлі, ніхто. Людзі нас не прабачаць, бо і мы іх не прабачаем, а Бог нас не прабачыць, бо нас не прабачаюць людзі. Дзе мы тады знаходзімся і дзе будзем? Тады мы пражывём гэта стагодзьдзе пад гарою грахоў, а ў жыцьці іншым цяжар гары гэтае павялічыцца і запоўніць сабою усю вечнасьць. Таму паспрабуем не аддаваць людзям крыўдаю за крыўду і злом за зло, не плаціць грахом за грэх. Бо, гэта, калі бачыш ты п'янага чалавека, які зваліўся ў бруд, хіба ляжаш ты ў бруд побач зь ім? Ці не паспрабуеш ты яго падняць і вывесьці з бруду? І усякі грэх ёсьць бруд. І усякі запал ёсьць ап'яненьне. Калі брат твой увёў сваю душу ў брыдоту грахоўную, хіба і ты павінен сваю душу кідаць у гэту ж брыдоту? Таму устрымайся ад таго, што зьдзяйсьняе твой грэшны брат, і пасьпяшайся і яго узьняць і ачысьціць; каб і цябе Айцец Нябесны узьняў і ачысьціў ад усіх грахоў тваіх, таемных і відавочных, і паставіў цябе сярод анёлаў Сваіх на Страшным Судзе.

   Таксама, калі пасьціцеся, — кажа Бог, — не будзьце маркотныя, як крывадушнікі, бо яны прымаюць на сябе змрочныя твары, каб здацца людзям якія посьцяць. Праўдзіва кажу вам, што яны ужо атрымліваюць узнагароду сваю. Крывадушнічае той, хто посьціць не для Бога і не для душы сваёй, але для людзей, каб людзі бачылі яго, якія посьцяць, і ушанавалі яму хвалу. Але паколькі не усе людзі могуць кожны дзень бачыць, што яны ядуць і п'юць, то крывадушнікі імкнуцца зрабіць свае твары такімі, каб можна было прачытаць пра пост іх на іх тварах. Яны прымаюць на сябе змрочныя твары, робяць твары свае бледнымі і маркотнымі, хмурнымі і нямоглымі. Яны не памазваюць галоў сваіх духмяным ялеем і не мыюць твараў сваіх. І людзі пазіраюць на іх, і захапляюцца імі, і хваляць іх. Узнагароджваюць іх людзі сваім захапленьнем, аддаюць ім людзі за іх пост сваімі хваламі. Чаго яшчэ могуць яны чакаць ад Бога? Бо яны пасьціліся не для Бога. Яны пасьціліся для людзей. На якую узнагароду душы сваёй могуць яны разьлічваць? Бо яны пасьціліся не для душы. Яны пасьціліся для людзей, а людзі ушанавалі ім за гэта хвалою. Праўдзіва, яны ужо атрымалі узнагароду сваю. І Бог нічога ім не павінен і нічым не ушануе ім за іх пост у жыцьці вечным.

А ты, калі посьціш, — кажа Бог, — памаж галаву тваю і памый твар твой, каб зьявіўся посьнік не прад людзьмі, але прад Айцом тваім, Які употай; і Айцец твой, што бачыць таемнае, ушануе табе відавочна. Вось галоўнае правіла посту. Вонкавы сэнс ягоны ясны. Калі ты посьціш, то робіш гэта для Бога і для выратаваньня душы сваёй, а не для людзей. Зусім не важна, ці бачаць і ці ведаюць людзі, што ты посьціш; нават і лепш для цябе, каб яны гэтага не бачылі і не ведалі. Так ты і не будзеш чакаць ад людзей ніякай узнагароды. Бо што могуць даць табе тыя, хто і сам усяго чакае ад Бога, як і ты? Важна, каб бачыў і ведаў Бог. А Бог убачыць у любым выпадку, ад Яго нішто не можа утаіцца. Таму не выказвай свайго паста зь дапамогай якіх-небудзь вонкавых знакаў. Бог чытае тваё сэрца не па вонкавых знаках; Ён чытае яго знутры, зь самага сэрца. Як памазваў ты галаву да паста, так можаш памазваць яе і падчас паста; і як мыў ты твар да паста так можаш мыць яго і падчас паста. Памазаньне ці непамазаньне галовы не павялічыць тваёй заслугі прад Богам; і мыцьцё ці адмова ад мыцьця твару не выратуе тваёй душы і не загубіць яе.

Але гэтыя словы Хрыстовы: памаж галаву тваю і памый твар твой, — гэтак рашуча сказаныя, маюць свой глыбокі унутраны сэнс. Бо, калі б Бог меў на увазе толькі галаву цела і твар цела, Ён, вядома, не даў бы запаведзі: калі посьціш, памаж галаву тваю і памый твар твой; але вымавіў бы, што для пладоў посту зьяўляецца другарадным і малаважным, ці памазваў ты галаву тваю ці не памазваў і ці мыў ты твар твой ці не мыў. Відавочна, што ў гэтых словах хаваецца нейкі таямнічы сэнс. Акрамя таго, чалавек, які зразумеў гэту сьцьвярджальную запаведзь Хрыстову ў вонкавым сэнсе яе і распачаўшы ў пост знарок памазваць галаву сваю і мыць твар свой, запаў бы ў іншы, процілеглы выгляд крывадушнасьці. Ён таксама выставіў бы свой пост напаказ людзям, толькі іншым спосабам. А Бог як раз асабліва жадаў адвучыць людзей ад гэтага. Такім чынам, несумнеўна, што гэта запаведзь мае свой унутраны сэнс. Які? Падобны таму, які апостал Павел надае абразаньню, называючы выратавальным абразаньне, якое ў сэрца, і лічачы абразаньне, якое вонкава, роўным адмове ад яго (Гал.6:15; Рым.2:29). А менавіта, памаж галаву тваю значыць: памаж розум твой Духам Сьвятым. Бо галава азначае розум і усю душу, а духмяны ялей, якім памазваюць галаву, — Дух Сьвяты. І гэта значыць: не прымай ніякіх злых намераў і устрымлівайся ад усіх кепскіх і непатрэбных слоў; наадварот, напоўні розум твой богадумнасьцю, думкамі пра сьвятасьць, пра чысьціню, пра веру і любоў і аб усім, што толькі годна Духу Сьвятому. Сапраўды гэтак жа паступай і зь мовай тваёй — бо гаворка і розум адзіныя — і ці наогул не кажы, ці, калі кажаш, кажы толькі тое, што служыць у славу Боскую і для выратаваньня душы. Сапраўды гэтак жа паступай і зь сэрцам тваім: устрымлівайся ад усякай нянавісьці і злосьці, зайздрасьці і гонару, зьнеслаўленьня на Бога і людзей, ад усякага граху і грахоўнай пажадлівасьці, запалу і юрлівасьці; усё гэта адпрэчвай і падай Духу Сьвятому магчымасьць пасеяць на ніве сэрца твайго усе віды Боскае і богадагоднай травы і нябесных кветак. Сапраўды гэтак жа паступай і зь воляй душы тваёй: устрымлівайся ад усіх грахоўных намераў і грахоўных дзей, ухіліся ад усякага зла і падай Духу Сьвятому магчымасьць памазаць Сабою, як духмяным ялеем, акамянеўшую душу тваю, вылечыць яе раны, скіраваць яе да Бога, зрабіць для яе прыемнымі добрыя справы, выканаць яе смагі усякай выгоды, якая ў Богу.

Вось што значыць: памаж галаву тваю. Адным словам: палані свайго ўнутраняга чалавека, які ёсьць галоўны чалавек, і ўтрымай яго ад усяго злога, і скіруй яго на ўсялякае дабро.

Што значыць словы: і памый твар твой? Твар – гэта значыцца зьнешняга чалавека, цялеснага, пачуцьцёвага чалавека, адным словам – чалавечае цела. Праз цела душа паказвае сябе гэтаму сьвету. Для Бога твар чалавека – ягоная душа, але для сьвету твар чалавека – цела. Зь дапамогай цялесных пачуцьцяў і ворганаў мы паказваем сьвету, што мы думаем, што адчуваем і чаго жадаем. Язык кажа тое, што думае розум; вочы адлюстроўваюць тое, што адчувае сэрца; рукі і ногі зьдзяйсьняюць тое, чаго жадае воля душы.

І памый твар твой, — значыць: ачысьці сваё цела ад зьдзяйсьненьня усякага граху, усякага бруду і усякага зла. Утрымай пачуцьці свае ад усяго празьмернага і згубнага. Забарані вачам бесьперастанку блукаць па гэтым пярэстым сьвеце; забарані вушам услухоўвацца ў тое, што не служыць да выратаваньня душы; забарані ноздрам адурваць душу водарамі сьвету гэтага, якія хутка зьвяртаюцца ў смурод; забарані вуснам і пузу смакаваць шматлікіх страў і напояў; увогуле, не дазваляй целу расьпешчвацца і патрабаваць ад цябе больш, чым яму неабходна для існаваньня. А акрамя таго, забарані рукам біць і мучыць людзей і жывёлу; забарані нагам накіроўвацца да граху, ісьці на вар'яцкае баляваньне, на бязбожныя забавы, на бойку і на крадзеж. Наадварот, накіруй усё цела тваё, ды будзе праўдзівым храмам душы тваёй; не заезным дваром на вялікай дарозе, куды разбойнікі заяжджаюць падзяліць нарабаванае і скласьці плян новага рабаваньня, — але храмам Бога жывога.

Вось што значаць словы: і памый твар твой. Вось пост, які вядзе да выратаваньня. Вось пост, дабраслаўлёны Хрыстом; пост, у якім няма крывадушнасьці; пост, выганяючы і адганяючы нячысьцікаў; пост, прыносячы чалавеку слаўную перамогу і шматлікія плады і ў гэтым, і ў будучым жыцьці.

Тут важна заўважыць, што Хрыстос перш згадвае галаву, а потым твар, гэта значыць перш душу, а затым цела. Крывадушнікі пасьціліся толькі целам і паказвалі людзям свой пост цела. Хрыстос, наадварот, найперш вылучае пост унутраны, душэўны, а затым ужо вонкавы, цела; але не таму, што Ён грэбуе пастом цела — не, і Сам Ён пасьціўся целам — але для таго, каб пачаць зь самага пачатку, каб перш ачысьціць крыніцу, а потым раку, перш абмыць душу, а затым — люстэрка душы. Спачатку чалавек павінен разуменьнем і сэрцам і воляю прыняць пост, а потым і целам добраахвотна і радасна выканаць яго. Як мастак перш у душы намалюе карціну, а затым хутка і радасна увасабляе яе рукою. Так і пост цела павінен быць радасьцю, а не скрухай. Таму Бог і ужывае словы: памаж і памый; бо, як гэтыя два дзеяньні даюць задавальненьне і радасьць чалавечаму целу, так пост — пост душэўны і цела — павінен даваць задавальненьне і радасьць душы чалавечай. Бо пост ёсьць зброя, вельмі магутная зброя ў барацьбе супраць хітрага духу. Ваяр на поле бою смуткуе, пазбавіўшыся зброі, бо, бяззбройны, ён змушаны бегчы ці здацца. А здабыўшы зброю, ён цешыцца, бо зараз можа утрымліваць пазыцыю і даваць адпор ворагу. Як жа не цешыцца хрысьціяніну, узбройваючыся пастом супраць найбольшага ворага сваёй душы? Як не затрымцець ягонаму сэрцу, як не празьзяць твару ягонаму, калі бачыць ён у сваіх руках зброю, ад якой вораг баязьліва зьвяртаецца ва уцёкі?

Задаволеньня пуза робіць чалавека сумным і баязьлівым, а пост – радасным і храбрым. Але як задавальненьні пуза цягне за сабой ўсё большае задавальненьне пуза, так і пост уздымае да ўсё больш і больш жорсткаму і доўгаму ўстрыманьню. Цар Давыд звык посьціць так доўга, што сам сказаў “Мае калені зьнясіліліся ад посту” (Пс. 108:24). Калі чалавек пабачыць дабрыню посту, ён палюбіць посьціць усё больш і больш. А добрыя плады посту незьлічоныя.

Пастом чалавек аблягчае і цела, і дух, пазбаўляючы іх ад змроку і цяжару. Цела робіцца лёгкім і бадзёрым, а дух – сьветлым і ясным.

Постам чалавек выводзіць душу сваю зь зямной цямніцы і прабіваецца праз змрок бязмоўнага жыцьця да сьвятла Царства Боскага, прама да Айчыны сваёй.

Пост робіць чалавека крэпкім, рашучым і адважным – і прад людзьмі, і прад дэманамі.

І яшчэ пост робіць чалавека шчырым, сьціплым, міласьцівым і паслушным.

Праз пост Майсей зрабіўся годным прыняць закон з рукі Боскай.

Пастом Ільля зачыніў неба, і не было дажджу тры гады; пастом ён кінуў полымя зь неба на язычнікаў і пастом зрабіў сябе настолькі чыстым, што спадобіўся на Харыве размаўляць з Богам.

Праз пост выратаваўся Данііл у рове зь львамі і тры юнака – ад полымя ў палаючай пячы.

Пастом цар Давыд узьняў сэрца свае да Госпада, і сышла на яго мілата Боская, так што ён склаў самыя мілагучныя і ўзьнёслыя малітвы, якія толькі сьмяротны чалавек калі—небудзь да Нараджэньня Хрыстовага ўзносіў да Бога.

 Постам цар Язафат без бітвы вынішчыў ворагаў сваіх, аманітянаў і маавітянаў (2 Цар. 20:23).

Пастом юдэі выратаваліся ад ганеньняў царскага візіра Амана (Эсф. 4:3).

Постам горад Ніневія пазьбег гібелі, прадказанай яму прарокам Ёнай.

Постам Ян Хрысьціцель зрабіўся найбольш вялікім зь народжаных жанчынамі.

Пастом узброіўшыся, вялебны Антоній Вялікі перамог і прагнаў ад сябе усе палкі дэманскія. І што, хіба адзін вялебны Антоній? Незьлічоныя хары праведнікаў і угодніц Хрыстовых ачысьціліся пастом, умацаваліся пастом і сталі найвялікімі героямі ў гісторыі чалавечай. Бо яны перамаглі тое, што перамагчы цяжэй усяго, — сябе. А перамогшы сябе, яны перамаглі сьвет і сатану (Сьвяціцель Васіль Вялікі кажа: “Пост робіць розум моцным”. дабрашчасны Дыядах: “Праўдзівыя падзьвіжнікі устрымліваюцца ад ежы не таму, што лічаць яе па прыродзе злом, але каб праз устрыманьне утаймаваць распалены члены цела”. А дабрашчасны Еранім: “Богу, Творцу і Госпаду сусьвету, вядома, не трэба буркатаньне пустога страўніка, але без гэтага не можа быць цноты — aliter pudicita tuta esse non possit”.)

І, нарэшце, хіба і Сам Бог наш Ісус Хрыстос не пачаў Сваёй Боскай справы выратаваньня людзей зь доўгага саракадзённага посту? І хіба тым Ён не паказаў выразна, што і мы павінны пачаць праўдзівае хрысьціянскае жыцьцё з посту? Найперш пост, а усё іншае прыходзіць разам з пастом і дзякуючы пасту. На Сваім прыкладзе Бог паказаў нам, якая магутная зброя — пост. Зброяй гэтай Ён перамог у пустэльні сатану, а тым перамог і тры галоўныя запалы сатаны, праз якія сатана мае да нас вольны доступ, а менавіта: юрлівасьць, славалюбства і срэбралюбства; тры згубных пажадлівасьці і тры найвялікія пасткі, куды хітры вораг роду чалавечага заваблівае ваяроў Хрыстовых.

Срэбралюбства ж, якое садзейнічае іншаму запалу і сілкавальнае іх, ёсьць, па слове апостальскаму, корань усяго зла (1 Цім.6:10). Таму Бог Ісус Хрыстос завяршае Сваё вучэньне пра пост перасьцярогай: ды не будзем срэбралюбнымі, ды устрымаемся ад згубнага для душы вялікага жаданьня зямных скарбаў, гэта разлучае наша сэрца з Богам і закопвае яго ў зямлю.

Не зьбірайце сабе скарбаў на зямлі, — кажа Бог, — дзе моль і ржа нішчаць і дзе злодзеі падкопваюць і крадуць, але зьбірайце сабе скарбы на небе, дзе ні моль, ні ржа не нішчаць і дзе злодзеі не падкопваюць і не крадуць, бо дзе скарб ваш, там будзе і сэрца ваша. Зьбіраючы зямныя скарбы зьбірае сабе пакуту і страх. Ён губляе сябе ў сваіх скарбах і хавае сваё сэрца пад прахам. (“Шматлікія сьвятыя мужы старажытнасьці, праўда, мелі вялікія багацьці, як то Аўраам, Іёў, Давыд і шматлікія іншыя; аднак яны не мелі прыхільнасьці да багацьця, але усю маёмасьць лічылі Боскае”. Сьвятамучанік. Пётр Дамаскін). Мы бесьперастанку знаходзімся ў таварыстве свайго скарбу, ці на зямлі ён ці на небе. Нашы думкі — зь нашым скарбам; наша сэрца — зь нашым скарбам; уся наша воля — зь нашым скарбам, ці на зямлі ён ці на небе. Мы прывязаны да свайго скарбу, як рака да свайго рэчышча, — ці на зямлі наш скарб ці на небе. Калі мы узбагацімся скарбамі зямнымі, то будзем часовымі багатырамі і вечнымі беднякамі; калі ж узбагацімся скарбамі нябеснымі, то будзем часовымі беднякамі і вечнымі багатырамі. Нам прадстаўлена магчымасьць абраць адно ці іншае. У гэтай волі выбару і складаецца наша слава — але і наша пакута. Калі мы абяром вечныя скарбы, не даступныя ні молі, ні ржы, ні злодзеям, наша слава будзе вечнай. Калі ж мы абяром іншыя скарбы, якія змушаны будзем засьцерагаць ад молі, іржы і злодзеяў, наша пакута будзе вечнай. Ва унутраным сэнсе пад зямнымі скарбамі разумеюцца і уся зямная вучонасьць, зямная культура і зямная высакароднасьць, настолькі, наколькі яны адлучаны ад Бога і Эвангельля. Забыцьцё нішчыць гэтыя скарбы, як моль; жыцьцёвыя жалобы і пакуты точаць іх, як іржа; а хітры дух падкопвае і крадзе іх, як усякі злодзей. Зьбіраць скарбы нябесныя, у гэтым унутраным сэнсе, значыць узбагачаць свой розум пазнаньнем Боскасьці і волі Боскай; і узбагачаць сваё сэрца і душу культураю і высакароднасьцю Эвангельля. Бо толькі такое багацьце вечнае і не паддаецца  ні зьнішчэньню, ні крадзяжу. Зьбіраючы сабе падобны скарб, мы адразу ж аддаём яго на захоўваньне Богу. А тое, што ў Бога, выратавана і ад молі, і ад іржы, і ад злодзеяў. Гэты скарб Бог вышле нам у сялібы, калі мы, пасьля цялеснае сьмерці, пойдзем у сялібы Богу. Гэты скарб і выратуе нас прад тварам Боскім. А усякі іншы скарб, які і на зямлі разлучаў і аддаляў нас ад Бога, на небе разлучыць і выдаліць нас ад Бога на вякі вякоў. Бо калі мы здрадзілі сваё сэрца зямным скарбам, то мы здрадзілі сваю душу сатане. І тады будзем мы падобныя ваярам, якія здрадзілі свайму сьцягу і здаліся свайму лютаму і падступнаму ворагу.

Таму адкрыем вочы, пакуль яшчэ ёсьць час. Будзем цьвёрда верыць, што канчатковая перамога будзе не за сатаной і ягонымі слугамі, але за нашым Царом і Ваяводам Хрыстом. Так пасьпяшаемся ж прыняць пераможную зброю, дабраслаўлёную Ім для бою, — Вялікі пост; зброя, для нас сьветлая і хвалебная, а для ворага нашага — грозная і сьмяротная.

Устрымаемся ад абжорства і п’янства, каб імі не абцяжарыць сэрцаў нашых (Лк. 21:34) і не пахаваць іх у тленьні і цемры.

Устрымаемся ад зьбіраньня зямных скарбаў, каб сатана праз гэта не разлучыў нас з Хрыстом і не прымусіў здацца.

А калі посьцім, будзем посьціць не дзеля хвалы чалавечай, але дзеля выратаваньня душы сваёй і ў славу Госпада і Выратавальніка нашага Ісуса Хрыста. Яго ж зь Айцом і Сьвятым Духам услаўляюць анёлы і сьвятыя на небе ды праведнікі на зямлі – Тройцу Адзінасутную і Непадзельную, цяпер і заўсёды, ва ўсе часы і на вякі вякоў. Амін.